Artigo publicado para o número 847 (do 23 de xaneiro ao 5 de febreiro de 2012) da revista Irimia: http://asociacion-irimia.org/. Tamén en Irimegos: http://irimegos.wordpress.com/

1. R E V I S T A Q U I N C E N A L D E C R E N T E S G A L E G O S
a vós chamáronvos á liberdade
O galego
na internet:
todo o que
vai á rede
é peixe

2. O Fervedoiro:
Román Cerqueiro Landín
O galego na rede, espello da súa situación
na sociedade? (I)
Unha aclaración necesaria: cuestión sinalaba en 2008 (Doce anos medindo
de método a diversidade lingüística en internet:
A esta pregunta respondía Xavier balance e perspectivas) que, tras se
Gómez Guinovart en 2003 (“A lin- a naren os mecanismos de investiga-
gua galega en internet”): a situación ción, a arrolladora presenza do inglés
de minoración (inferioridade e sub- de comezos de século (ao redor dun
ordinación) do galego en Galicia re- 80% dos contidos) non era tal e que a
prodúcese en Internet en toda a súa presenza dunha lingua no ciberespazo
crueza. Facíao logo de cruzar índices é moi semellante á que ten no mundo
como o idioma dos contidos das páxi- real. Ademais, se consideramos que
nas e o número de falantes dun idioma en territorios que se incorporaron
seguindo os datos servidos polo bus- máis tarde á rede os usuarios primeiro
cador Alltheweb (hoxe desaparecido). consomen contidos feitos por outros
Cos problemas metodolóxicos que (noutras linguas) e que pouco a pouco
recoñecía para contar con indicadores os van creando (xa nas súas) ese índi-
ábeis, o galego aparecía daquela no ce (falantes/contidos) perde valor. En
posto 37º, con 98.998 páxinas, o que de nitiva, o que precisa unha lingua
viña sendo o 0’014% das páxinas da para posicionarse na rede son políti-
internet. Cruzando o número de webs cas de alfabetización dixital e de crea-
nunha lingua e a cantidade de falantes ción de contidos, non só de acceso á
desa lingua saía a 0’025 páxinas en ga- internet.
lego por falante. Considerando a rede
A clave tamén está, polo tanto, na
como un espazo propicio para a ho-
fenda dixital, que nun país coma o
moxeneización cultural e lingüística,
noso, con indicadores tan negativos
cara ao inglés e o castelán, Guinovart,
como o avellentamento da poboación
fundador do Seminario de Lingüística
e a dispersión xeográ ca, non é unha
Informática da UVigo, sinalaba que
cuestión menor. A un período inicial
habería cincuenta veces máis páxinas
precoz para o inglés seguíronlle a
en inglés, e dúas veces máis en caste-
eclosión asiática (onde alternan lin-
lán, ca en galego.
guas locais e o inglés), impulsos para
o español e o portugués polo acceso
de Sudamérica á rede e a aprobación
O esforzo conxunto da sociedade civil de dominios xenéricos (.org ou .net)
que se suman aos estatais (.us, .es. ou
é a que está paliando a ausencia dunha .br), o que redundou na falta de rigor
dos datos e de aí que se considere que
política lingüística institucional actualmente hai unha maior diversi-
dade lingüística en internet.
Era moito ou pouco? Cal era e é o
grao de vitalidade do galego na ara-
ñeira? Que pasou dende entón? Pa- A calidade e a colaboración en rede,
rece arriscado estabelecer compara- requisitos para xogar na división do
cións entre linguas francas, estatais, galego
locais, de países subdesenvolvidos con O galego pode considerarse no rán-
escaso acceso á rede, etc. mais o cer- king global pero, sobre todo, xunto ao
to é que en internet, non no espazo catalán, o irlandés ou o frisón, no dos
físico, si “compiten” todas. A Unesco idiomas minorizados que se falan en
10

3. países desenvolvidos. Precisamos, en- mesmo aplicacións para os cada vez
tón, medir en calidade, non só en can- máis presentes, porque a rede viaxa
tidade. E aquí é onde pensamos que a con nós, dispositivos portátiles (como
internet cumpre un papel fundamen- os deseñados por Galapps para o sis-
tal no proceso de normalización lin- tema operativo Android). É tamén a
güística porque é imprescindíbel crear comunidade usuaria a que fai medrar
contidos en galego; porque as TIC lle cada día a Galipedia; a que posibilitou
con ren prestixio social e utilidade; a opción do galego na plataforma de
e porque, nun contexto global como blogues Wordpress (sen esquecer a
o actual, as novas tecnoloxías e as dinámica Blogaliza); que Google ofre-
novas plataformas de comunicación za parte dos seus servizos en galego
ofrécenlles ás linguas minorizadas (faltan Gmail e Blogger!); que redes
unha oportunidade única para facerse sociais tan importantes como Facebo-
visíbeis e afondar na sensibilización ok ou Tuenti estean en galego, como a
social contribuíndo á diversidade cul- oriúnda Cabozo; ou que hoxe en día
tural e lingüística do planeta. estea en marcha unha campaña pola
Precisamente, nestes días a cultura e galeguización do Twitter (@tweet_en_
a lingua galegas poden conseguir un galego).
dominio propio grazas á iniciativa
Puntogal, apoiada por 12.000 per-
soas e unhas 180 entidades. O esforzo As TIC confírenlle prestixio social
conxunto da sociedade civil é a que
está paliando a ausencia dunha polí-
e utilidade ao idioma
tica lingüística institucional que cree
as condicións favorábeis para a exten- De lado destes avances protagoniza- mún. Ou implántase un caótico pro-
sión da lingua na rede. Porque calida- dos por usuarios, colectivos e empre- grama Escola 2.0 con miles de custo-
de, cooperación e compromiso haino sas bótase en falta unha plani cación sos equipos sen implicar as empresas
en quen desenvolveu o software libre lingüística concibida para a sociedade galegas do sector e sen formar nin in-
en galego: as comunidades de usuarios da información, tanto, que os contri- centivar o profesorado para elaborar
como o Proxecto Trasno e as empre- butos da administración son pequenos e partillar contidos. Ou, en n, non ex-
sas do sector das TIC, principalmen- ou chegan cando os proxectos están plora as posibilidades que a rede brin-
te agrupadas en torno a EGANET e maduros e percorreron sós o cami- da para a sensibilización social que
AGASOL, que fan que hoxe en día ño. Ou aposta polo software privado iniciativas colaborativas como Eufalo.
poidamos traballar con sistemas ope- (negocia con Microsoft, a quen se lle TV ou GalegoLab, e campañas como
rativos como Ubuntu, buscar informa- compran milleiros de copias) mentres “Orgullos@s do galego” da CGEN-
ción a través de Firefox ou Chrome e desmantela iniciativas como Manco- DL, demostran que son posíbeis.
dispoñer dun abano, nunca su ciente
pero xa importante, de numerosos
programas.
Imos tendo tamén un bo número de
ferramentas lingüísticas: dicionarios
(Digalego ou e-Estraviz), tradutores
(Opentrad, Apertium ou Traducíndo-
te), correctores (Ortogal, OpenOf ce
ou Gol ño), glosarios (cunha impor-
tante implicación dos SNL e os gru-
pos de traballo das universidades) e
11