Lukisan pemasangan elektrik bolehlah ditakrifkan sebagai lukisan yang menerangkan kedudukan alat lengkap dan peralatan elektrik, kaedah kawalan litar, saiz kabel yang digunakan dan kadar arus perlindungan litar. Dengan ini ia dapat dijadikan panduan dan memudahkan kerja-kerja pemasangan dan penyelenggaraan elektrik Lukisan elektrik juga dapat memberikan maklumat yang lengkap mengenai perancangan pemasangan dan anggaran bekalan yang diperlukan bagi sesuatu pemasangan elektrik.

1. TAJUK : PENGENALANKEPADALUKISANELEKTRIKSATUFASA
TUJUAN: Kertas peneranganiniakanmenerangkanmengenai lukisanelektrikfasatunggal.
PENERANGAN :
1. Definasi Lukisan Pemasangan Elektrik
Lukisan pemasangan elektrik bolehlah ditakrifkan sebagai lukisan yang menerangkan kedudukan
alat lengkap dan peralatan elektrik, kaedah kawalan litar, saiz kabel yang digunakan dan kadar arus
perlindunganlitar. Dengan ini ia dapat dijadikan panduandanmemudahkan kerja-kerjapemasangan dan
penyelenggaraan elektrik Lukisan elektrik juga dapat memberikan maklumat yang lengkap mengenai
perancanganpemasangandananggaranbekalanyangdiperlukanbagisesuatupemasanganelektrik.
2. KenalpastiSistemBekalan Elektrik
Sistem satu fasa - Sistem bekalan yangmenggunakan dua kabeliaitu satu kabel hidup dari satu
kabel neutral bagimembawa bekalan voltan rendah piawai. Lazimnya di Malaysia voltan piawai tersebut
adalah240VAC norminal.Sistem satufasa (Singlephase) - Beban kurangsepertirumahkediaman
Sistem tiga fasa (Three phase) - Sistem bekalan yang menggunakan empat dawai iaitu tiga
kabel hidup dan satu kabel neutral bagi membawa bekalan voltan sederhana piawai. Lazimnya di
Malaysia voltan piawai tersebut adalah 415V AC. - Beban besar seperti kilang dan bangunan bertingkat
serta besar.
3. Peraturan AmPemasanganAlatTambah
Peraturan am pemasangan alat tambah boleh dirujuk dari buku peraturan yang dikeluarkan oleh
SuruhanjayaTenaga.Antara peraturanyang terdapatadalahsepertiberikut:
a. Suis
i. Suis hendaklah ditempatkan didalan bilik, bersebelahan dengan pintu masuk dan tidak terlindung
supaya ,
mudahdikendalikan.
ii. Bagibilik mandi,suishendaklahditempatkandiluarbilikmandi.Jikasuisperludipasangdidalam bilik
mandi,suisjenis tarik hendaklahdigunakan.
iii. Suisdua halasesuaidigunakanuntukkoridor,tanggadan bilikmandikonsibagiduabuahbilik.
iv. Suis lampu dan kipas hendaklah dipasang pada satu tempat supaya kelihatan lebih kemas dan
memudahkan

2. kawalan. Ini boleh dilakukan dengan menggunakan unit kotak suis yang mengandungi suis kembar
duaatau
lebih.
b. Lampu
i. Setiap bilikmestilah mempunyai sekurang-kurangnya satu poin lampu. Bagi bilik yang besar, bilangan
poin
lampubolehditambahdanjarakdiantarapinhendaklahsesuaisupayapencahataansamarata.
ii. Jenislampuyang digunakandidalam bilikmandiialahlampufilamenbertutupkaca.
iii. Poin lampu hendaklah ditempatkan pada jarak tertentu supaya sinaran lampu tidak terganggu oleh
bilah
kipas.
c. SoketKeluar
i. Bilangan soket keluar bagi bilik bersaizsederhana tidak boleh lebih daripada dua. Bagi bilik yang lebih
besar
peraturaninidilonggarkan.
d. UnitKawalan pengguna
i. Kotak unit kawalan pengguna hendaklah dipasang didalam bangunan supaya mudah dikendalikan
ketika
berlakukecemasan
4. FaktorKepelbagaian PepasanganElektrik
Faktor kepelbagaian ialah satu kiraaan anggaran pengurangan kadaran arus bagi kabel dan
alat-alat dari kadaran arus yang sebenar kerana kita menganggapkan tidak semua beban digunakan
dengan serentak. Oleh kerana itu kadaran arus alat-alat atau kabel tidak semestinya mengikut kadaran
arus keseluruhanbebandisesuatupemasanganitu.
JADUAL 1 : FAKTOR KEPELBAGAIAN BAGI BEBERAPA JENIS PEMASANGAN
BIL
Penggunaan kepelbagaian bagi litar akhir
yang disuapkan dari pengalir atau
peralatan suis
Jenis pemilik bangunan
Pemasangan rumah
persendirian termasuk
blok penginapan
persendirian
Kedai kecil, stor, dan
pejabat bangunan
perniagaan
persendirian
Hotel kecil, rumah
rehat ruang tamu dan
sebagainya
1 Lampu
66% daripada jumlah
permintaan arus
90% daripada jumlah
permintaan arus
75% daripada jumlah
permintaan arus.
2
Bekalan kuasa dan pemanas (lihat
bilangan 3 hingga 8)
100% daripada jumlah
permintaan arus
100% beban
penuh perkakas yang
100% beban penuh
perkakas yang terbesar

3. yang melebihi 10A
tambah 50% daripada
permintaan arus
melebihi 10A
terbesar tambah 75%
beban penuh perkakas.
tambah 80% beban
penuh perkakas yang
kedua terbesar tambah
60%
bebeanpenuhbaki.
3 Perkakas memasak
10A yang pertama
tambah + 30% beban
penuh perkakas
memasak yang
disambungkan
melebihi 10A + tambah
5A jika unit itu
menyediakan soket
alur keluar
100% beban penuh perkakas yang terbesar
tamba 20% beban penuh perkakas yang kedua
tambah 60% beban penuh perkakas baki.
4
Motor selain pengangkat yang
memerlukan perhatian khusus
100% beban penuh
motor yang terbesar
tambah 80% beban
penuh motor kedua
terbesar tambah 60%
beban penuh motor
baki
100% beban penuh
motor yang terbesar
tambah50% beban
penuh motor baki.
5 Pemanas air (jenis segera)
100% beban
penuh motor yang
terbesar + 100% beban
penuh motor kedua
terbesar + 25% beban
penuh motor baki
100% beban penuh
motor yang terbesar
tambah 100% beban
penuh motor kedua
terbesar tambah 25%
beban penuh motor
baki
100% beban penuh
motor yang terbesar
tambah 100% beban
penuh motor kedua
terbesar tambah256%
beban penuh motor
baki
6 Pemanas air (kawalan laras suhu) Tidak dibenarkan kepelbagaian
7 Pemasangan pemanas lantai Tidak dibenarkan kepelbagaian
8 Pemasangan ruang simpanan haba Tidak dibenarkan kepelbagaian
9
Susunan standard litar akhir mengikut
lampiran 5
100% beban penuh litar yang terbesar tambah
40% permintaan arus bagi setiap litar lain
100% beban penuh
litar yang terbesar
tambah 50%
permintaan arus bag
setiap litar lain
10
Soket alur keluar selain bilangan 9, dan
kelengkapan yang dinyatakan diatas.
100% permintaan arus
titik penggunaan
terbesar tambah 40%
bagi permintaan arus
bagi setiap titik
penggunaan lain
100% permintaan arus
titik penggunaan
terbesar tambah 75%
bagi permintaan arus
bagi setiap titik
penggunaan lain
100% permintaan arus
titik penggunaan
terbesar tambah 75%
permintaan arus bagi
setiap titik dibilik utama
(seperti di ruang
makan) tambah 40%
permintaan bagi setiap
titik penggunaan yang
lain.
Nota:
 Bagi blok kediaman, penginapan, hotel besar, bangunan perdagangan besar dan kilang, faktor
kepelbagaianhendaklahditaksirolehorangyangberkelayakan.
 Bagimaksudpenggunaanjadual ini,pemanasairjenissegeradianggappemanasairdalam
sebarangbebananyangmemanaskanairhanyaketikapiliterbuka danbekalanelektrik
digunakanpadaketikatertentusahaja(tidak berterusan).

4.  Perkarayang amatmustahakialahmemastikanpapanagihanitumempunyaikadaranyang
mencukupi untukmenampungjjumlahbebanyangdipasangkan,tanpasebarang
kepelbagaian.

5. 5. Akta Bekalan Elektrik/Pertauran-PeraturamElektrik/JadualKetiga/Jadual A
Permintaanarusyang diandaikanuntukpoindankelengkapanmenggunakanarus:
Poin penggunaanatau kelengkapan menggunakan arus Permintaan arus diandaikan
Soket alur keluarselain daripadasoketalurkeluar2A Arus terkadar
Alir keluarlampu
Arus setara denganbebandisambungkan,
denganminimum 100Wsetiappemegang
Jam elektrik, unit bekalanpencukurelektrik,pengubahloceng,
dankelengkapanaruspadakadarantidakmelebihi 5A
Bolehdiabaikan
Perkakas memasakrumahtangga
10A pertamadaripadaarusterkadar+ dengan
30%daripadabakiarus + 5A jika soket alir
keluardigabungkandidalam unitkawalan
Semuakelengkapanpegunlain Arus terkadar StandardMalaysiaatauarus

6. normal
6. Jenis Pengalir di Dalam Pendawaian Elektrik 1 fasa
Pengalir ialah satu bahan yang membenarkan arus elektrikmengalir melaluinya. Sebahagian
besarterdiri daripadalogam. Pengaliryang baikdapat mengalirkanarusdenganbaik.
Bahan Sifat-sifat Kegunaan
1. Emas
· Hargayang mahal
· Tahanhakisan
· Merupakanpengaliryang
terbaik
· Litar bersepadu(tambatan)
· Penyentuh suis
2. Tembaga/
Kuprum
· Pengalirkeduaterbaik
· Bolehdidapatidalam
bentuk lembutdan
keras
· Mempunyaikerintangan
yang rendah
· Liat danmudahdilentur,
mudahdipateri
· Semuakabelpendawaiandanpalangbas
belitanmotor
· Pengalirbelitanautopengubah
3. Aluminium
· Ringan
· Murah
· Talianatas
· Kabelbawahtanah
4. Tungsten
· Mudahmengahailsan
kepanasan
· Sukar lebur
· Tahapleburyangtinggi
· Filamenlampuatautiubelektronik
5. Nikel
· Bersifat keras
· Liat
· Tidakmudahhausatau
lebur
· Elemenpemanasalat-alatelektrikseperti
seterika, pemanasair,dapurpemateridan
sebagainya
7. JenisKabel DalamSistemPendawaian Elektrik1Fasa
Kabel merupakan bahan utama dalam penyambungan aksesori elektrik. Ia bertindak sebagai
perantaraan sambungan bagi membekalkan tenaga elektrik kepada peralatan elektrik. Secara amnya,
kabel pendawaian domestik terbahagi kepada tiga bahagian iaitu pengalir, penebat dan perlindungan
mekanikal.
7.1 PemilihandanPemasanganKabel

7. Asasnya satu kabel elektrik terdiri daripada tiga bahagian utama iaitu penebat, pengalir dan
perlindungan mekanikal. Selain daripada bahan penebat yang digunakan ciri-ciri seperti pengalir dan
perlindunganmekanikalmerupakanfaktorutamadalam menentukanpemilihandanpemasangankabel.
Litar Akhir
LitarAkhirLampu
 Peraturan IEE telah menetapkan bahawa bagi satu litar yang dikawal oleh satu
alat pelindung mestilah tidak melebihi 1000 Watt. Pada amnya satu lampu
berkadar 100 Watt setiap satu dengan litar lampu tidak melebihi 10poin.
 Kabel yang digunakan ialah kabel jenis kuprum bersalut PVK.
 Saiz minima kabel yang digunakan mestilah tidak kurang 1.5mm2.
 Kadaran alat pelindung yang digunakan mestilah tidak melebihi 6Amp. ( sama
ada fius atau MCB)
 Pemasangan litar lampu menggunakan lebih dari satu litar akhir kerana
sekiranya salah satu litar mengalami kerosakan litar ianya tidak menggangu litar
yang lain.
 Bagi pemasangan lampu dalam industri biasanya kuasa sesebuah lampu
mungkin berbeza, contohnya 300 Watt, 500 Watt atau 1000 Watt, dengan itu litar ini
boleh dikawal oleh fius berkadar 15 Amp. dan saiz kabel yang digunakan
mestilah tidak kurang dari 2.5mm2 .
LitarAkhirKuasa
Litar Soket Alir Keluar ( BS 1363)
Litar Soket Alir Keluar BS 1363 terdiri daripada dua jenis litar iaitu :
a ) Litar Jejari
b ) Litar Gelang
a) Litar Jejari
 Peraturan IEE ke 16 menetapkan bilangan soket alir keluar bergantung kepada keluasan
lantaibilik saiz pengalirdankadaranperlindungan.
 Litar ini mestilah dikawal oleh alat pelindungan sama ada fius atau MCB.
 Kabel yang digunakan ialah kabel jenis tembaga bersalut PVC dan saiz kabel
mestilahtidakkurang daripada 2.5mm2.
b) Litar Gelang JenisA1

8.  Peraturan IEE telah menetapkan Litar Gelang hanya boleh di pasang pada
kawasan yang tidak melebihi 100 meter persegi.
 Jumlah bilangan soket yang boleh di pasang pada satu Litar Gelang tidak
terhad.
 Walau bagaimanapun jumlah arus yang digunakan mestilah tidak melebihi
kadaran arus fius yang mengawal litar berkenaan.
 Jumlah 'spur' atau sulur bagi satu Litar Gelang tidak melebehibilangansoket.
 Kadaran alat perlindungan arus lebih ialah 30 Amp. / 32 Amp.
 Saiz kabel yang digunakan mestilah tidak kurang daripada 2.5mm2.
 Konduktor litar membentuk suatu gelang berterusan bermula dari punca bekalan
( litar akhir ) ke beberapa poin soket alir keluar dan balik semula ke punca
bekalan.
 'Spur' boleh disambung pada:
a ) terminal soket dalam litar
b ) menggunakan kotak sambungan diantara poin soket.
c ) ditempat asal gelang itu.
LitarakhirKhas
 Terdapat juga litar yang dipasang secara berasingan dalam litar akhir lampu dan kuasa
disebabkanpengunaanarusyang rendahdan perlu
 Pengiraanarusbebanbebaninitidak termasukdalam jadualperaturanFaktorPelbagaian
 Tigajenislitaryang perlupengasinganialah:
i. Litar locengdanPenggeraelektrik
ii. Litar lampukecemasan
iii Litar soket pencukur
i. LitarLampu Kecemasan
 Litar lampukecemasanbiasanyatidakmempunyaisuiskawalan
 Bekalan biasa digunakan untok mengecas bateri lampu secara automatik apabila dalam
keadaannormal

9.  Saiz kabelyang digunakanialah1.5mm dandilindongiolehpemutuslitar 6Amp
 Biasanya di katogerikankepadajenisSenggaradanTaksenggara
 Dalam system senggara lampu kecemasan akan sentiasa dihidupkan melalui pengubah
langkah turun dan jika berlaku kegagalan bekalan ianya akan terus menyala melalui bekalan
bateri
 Dalam system Tak senggara pula lampu kecemasan akan hanya menyala apabila berlaku
kegagalanbekalanutama
ii. LitarPencukur
 Satu litar yang di pasangdidalam bilikairbagikemudahanalatpencukur
 Menggunakanunitpencukurdwivoltan
 Saiz kabelyang digunakanialah 1.5mm dankadaralatperlindonganialah6amp
8. Peranti Perlindungan Di DalamPendawaianElektrik1Fasa
MengikutkeperluanIEEsetiap litarkawalan/jujukanpenggunamestilahmengadakan:
 Pengasingan dan Perlindungan arus lebihan dan pengasingan mestilah dipasang pada tempat
yang mudahdicapai/dikendalikan.
 Pengasinganmestilahdilakukandenganmemutuskankedua-duapuncahidupdanneutral.
 Alat perlindunganmestilahberkadaranyangbetuldan berfungsi
9. Jenis-jenisKabel
 PVC kabel – PolyVinyl Chloride.
 PVC/swa/PVC – Armouredcable(PVC-Stell wireArmoured-PVC).
 MICC– MineralInsulatedCopperCovered.
 PICDSTA–Paper InsulatedCover DoubleSheatTarArmoured.
 XLPE – Cross LinePoly Ethylene
9.1 PVC kabel – PolyVinylChloride.
Kabelini biasanya digunakanuntukpendawaiandomestikdankabel perhidmatanolehpihakberkuasa
bekalan.

10. 9.2 PVC/swa/PVC – Armouredcable(PVC-Stell wireArmoured-PVC).
 Mempunyaiperisaisebagai perlindunganmekanikal.
 PenebatanPVC yang digunakanadalahteguh danbolehtahanpanassehingga85°C.
 Pengalirbiasanyadibuatdari aluminium atautembaga.
 Terdapat dalam beberapa teras iaitu : 2 teras. 3 teras. 4 teras. Pelbagai teras ( multicore
cable).
KEGUNAANNYA :
 Untuk penyambungandiantaraalatubahdanpapan pembahagianvoltanrendah.
 Untuk penyambungandiantaraalatubahdanpapanagihanvoltanrendah.
 Untuk penyambungandiantaraalatubahdanpapansuisutamapengguna.
 Untuk sistem pembahagianpelbagaipengguna.
 Untuk sistem pemasanganlampu-lampujalandanawam

9.3 PICDSTA –PaperInsulatedCover DoubleSheatTarArmoured.

11. PENGALIR
 Pengalirterdiridaripada aluminiumdantembaga
 Pengenalanpengalir 0 – Neutral 1 – Merah 2 – Kuning 3 – Biru
 Rupabentuk pengalir-kurangdari 16mm berbentuklembaranbulatdanlebihdari16mm
berbentuklembaran“shaper”.
 Isian - “ImpergrantFiller”–Impergrantdiperbuatdaripadatapisan“ViscousbersertaRefinde
Rosin(GumPasfree)”,dandiantara fungsi-fungsiimpergrantialah:
- Memperbaiki keteganganelektrik.
- Pelincirbagimemudahkanpergerakantapeapabilakabel tersebutditambah.
- Mempertingkatkanpengaliran haba.
 Jut - Diletakkandiantarapenebatkertas dan ia jugamembentukkabelmenjadibulat.
 Penebattaliankertas (Belt Paper) -berfungsisebagaipenebattambahandiantarapengalirdan
bumi
 Tebal talian kertasialah : 1.4mm - di antara pengalir dan 1.2mm –di antara pengalir dan sarung
plumbum
JENIS BEDDING :
 Pita kertas beserta “Bitumin”(ataupita PVC)
 Bahan“FibrosBitumin”
 “Serving” - diperbuatdaribahan-bahanFibros-Bitumindantebalnya2mm,
o digunakanuntukmenyalutibahagianluarkabeldan
o jugadiperbuatdaripada“JuteYam”,“Hessian
o Tape”,“NeutralCotton”atau“Synthetic Fiber
o Tape”.-lapisanserbukputih digunakanuntukmengelakkandarimelekat
9.4 XLPE – Cross LinePoly Ethylene

12.  Maksud“XLPE” ialahCrossLink Ethylene.
 Penebatnya dibuat dari bahan plastik yang diberi nama“Cross Link Poly Ethylene” yang
menggantikan kertas. Penebat plastik pepejal ini disalut pada setiap pengalir fasa yang terdiri
daripengaliraluminium dantembaga.
 Mudahdibentukmengikut saizpengalirdengancara “Tool & Die”mengeliling pengalir agar tiada
ronggaterjadidi antarapengalirdanplastic.
 Plastik adalahbahanyang ringandanmudahpenjagaanya.
 Pemasanganyangmudahjikadibandingkankabeljenislain
 Tidakmudahmenyerapair.
Sebabmenggantikanpenebatplastikialah:
 Kehilangandayaelektrikadalahrendah.
 Harganya mahaljikadibandingkanjeniskabellain.
 “Thermoset Plastik” digunakan untuk perencat nyalaan disebabkan bahan ini tidak mudah
berubahnilaidanbentukserta dapat menahantekananhabageseran ataupuntarikan.
 Pembawaarusyang tinggidari kabelPILCDSTA.
KEGUNAANYA :
 Kawasanpencemarankimiadanminyak.

 Kawasanpaya atau tanah berat
9.5 MICC – MineralInsulatedCopperCovered.

13.  Sarungluaran diperbuatdaritembagatanpa pateripadatakat lebur1038°C.
 Penebatnya darijenisMagnesium Oksidadengantakatleburpada2800°C.
 Pengalirnyadarijenistembagaelektronik(electrolytic copper)takatlebur1083°C
 British Standardbagikabelini ialah BS 6207.
 Pengalirdidapatidalam duajenisiaitu:
o LIGHT DUTYL500V– digunakanuntukkuasa rendah.
o HEAVY DUTYH 750V – digunakanuntukkuasatinggi.
- Pengalirdalam bentukterasiaitu 1,2,3 dan4 teras.
- Kabelini digunakanuntukpendawaianditempatsuhu yang tinggiatau tempatmudahterbakar
sepertirumahdandang(boilerhouse)untuksystem pencegahkebakarandanlain-lain.
- Penamatankabelinimengunakabelgland.
10. Peranti PerlindunganSistemPendawaian 1Fasa
Dalam kerja-kerja pepasangan elektrik, perlindungan bermaksud memberi jagaan kepada alat-alat dan
pepasangandaripadasebarangbahayayang disebabkanoleharuselektrik.
 Semua papan agihan ,unit pengguna hendaklah mengandungi peranti peranti perlindungan
yang mengawallitarakhirdariperkaraberikut:
i) Lebihanarusbeban
ii) Litarpintas.
iii)Kebocoranaruske rangkalogam(bumi)
Fungsi (i) dan (ii) biasanya dikawal oleh fius atau MCB(Pemutus litar kenit) Fungsi(iii) dikawal oleh
RCD(Perantiarusbaki) danmungkinjugaoleh(i)&(ii)
10.1 Jenis-jenisalatperlindungan litar
10.1.1 Fius

14. Fius sepatutnya memutuskan litar bila berlakunya litar pintas dan lebihan arus. Semua fius yang
mengawallitarakhirdidalam pendawaianelektrikmestilahtidakmelebihi kadararusbagikabel.
10.1.2 FiusSeparuhTertutup YangBolehDidawaikanSemula
 DibawahBS 3036
 Murahdanbolehdiperbaikidenganmengantikanunsur(elemen)
 Elemendiperbuatdaripadatimah,plumbum atau“tinnedcopperwire”.
Jadual SaizElemen Fius
 Jika penggantian elemen tidak berkadaran betul menyebabkan risiko kebakaran bila
kerosakanberlaku.
 Kadaranarus nominalbergantungkepadasaizdawaielemenditentukanjadual diatas
 Faktor fius ialahkelasR, 1.75 – 3 kali.
 Contoh, fius yang berkadar 10A akan lebur pada kira-kira 1.75 x 10 = 17.5 hingga 3 x 10 = 30
kali.
10.1.3 Fiuskatrij
 DibawahBS 1362.
 Penghubungfiusdimasukkankedalamsuatutiubkacaatauseramik.
 Berbentukkecildanbolehdikadarkanagaktepat.
 Kemerosotannyakurangberbandingdenganfiusseparuhtertutup.
 Faktorfiusnya dalam kelasQ1dan Q2,iaitu -1.25 – 1.50kali , 1.50 –1.75 kali-2.4 kali.
10.1.4 FiusHRC& HBC
 DibawahBS 88dan 1361.

15.  Penghubung fius ialah satu tiub seramik,yang mana penutup hujungnya diperbuat daripada
logam yang berbagaibentuk
 Elemen fius diperbuat daripada jalur kupram bersalut perak dan disokong oleh silicon serta
diselaputiserbukmineral.
 Tujuandimasukkanserbukmineralialahuntukmengelakkanarkadanbunyi yang kuat
 Direka untuk mengatasi arus litar pintas dengan lebih cepat dan selamat atau kapasiti
pemutusanyangtinggi.
 Lebihbaikdari fius katrij.
 Kos pengantianpenyambungnyalebihtinggidaripadafiusjenislain.
 Faktorfiusnya 1.0 – 1.25 kali.
10.2 Istilah-istilah berkaitan fius
 KadaranFius(Fuserating)
Kadararus maksimum yangbolehmengalirdalam elemenfiustanpa meleburkannya.
 Kadararus pencairan(arusfiusan/fusingcurrent) –
Kadararus minimayangbolehmenyebabkanelemenfiuslebur.
 Faktorfius(Fusingfactor) - Kadaranarus pencairan
Kadararus fius
10.2.1 Pemutus litar
10.2.1.1 Pemutus litarkenit- Miniaturecircuit breaker
 Alat suis otomatikyang direkauntuk memutuskanbekalanpadanilai yangditentukan.
 Dikendalikansecaramekanisma termadanmagnet.
 KomponenutamasebuahMCBterdiridaripada:
a) sebuahmekanismapenyuisan
b) sebuahalat pelantikanotomatik
c)sebuahalat pemadam arka.
d) sesentuhtetap dan bergerak
 Kebaikanminiaturecircuitbreaker:
a) Sifat terpelantikbebanlebihanditataholehpihakpengeluar.
b) Litar-litaryang rosaksenangdikesan.
c)Bekalanbolehdibekalkandenganmudahdansegerabilakerosakandiperbaiki
 Dapatberoperasipadabebanlampautidakmelebihi1.5x arus beban.
10.2.2 Pemutus litarbocor kebumi

16.  Apabila berlaku kebocoran arus kebumi,pengalir atau bahagian logam pepasangan yang
terdedah akah menjadi laluan arus bocor kebumi,jika tiada keterusan boleh menyebabkan
renjatanelektrik.
 Bagi mengelak dari terkena kejutan,alat perlindungan digunakan bagi memutuskan bekalan
utama.
 Alat yang digunakanbagitujuaniniialah:-
i) Peranti pelindung arus lebih dengan syarat galangan bahagian arus bocor dilitar tersebut cukup
rendah untuk mengendalikanfiusataupemutus litarpelindungarus.
ii) Pemutuslitarbocorkebumi.
11. Jenis-jenisPendawaian Satu Fasa
Terdapat3jenispendawaianelektrikiaitu:
 PendawaianPermukaan.
 PendawaianTerbenam.
 PendawaianPembuluh(conduit) –
o (i) Pembuluhkeluli,bukankelulidan bolehlentur,(ii)Sesalur, (iii)Salur
Faktoryang perludiambilkiradalam pemilihanjenispendawaianadalah:
 Jenisbebanyang hendakdipasang
 Keadaantempatpemasangan
 Kos perbelanjaan
 Tempohketahananpemasangan
 Kekemasandankecantikan
 Keadaan sekeliling
 Tempohmasamenyiapkan
 Perubahanataupenambahanlitardimasaakandatang
 Jenisvoltan bekalan
 KeselamatandankelulusanJBE/TNB/JKR
Pendawaian Permukaan (SurfaceWiring)
 Satu sistem dimana kabel – kabel yang digunakan dalam sesuatu pemasangan dipasang pada
permukaandindingatausilingtanpasebarangperlindungantambahan.

17.  Kabel yang digunakan mestilah daripada jenis bersalut kerana terdedah kepada keadaan
persekitarandankerosakanmekanikal.
Rajah : Pendawaian yang bertebat di permukaan
 Bagi pendawaian permukaan yang dibuat di bangunan batu satu simen, kabel akan diklipkan
atas satu bilahpapan(woodenbatten)yang sebelum inidipakukankedindingatausiling.
 Jenisklip yang biasadigunakanialahklipaluminium atauplumbum.
 Kebaikan sistem ini ialah ia mudah disiapkan dengan perbelanjaan yang murah, pemasangan
tambahanjugamudahdilakukan.
 Biasanya diaplikasikan di rumah kediaman (lama dan sudah tidak digunakan di kawasan
perumahanbaruuntuktujuankeselamatan).
 Kelemahan sistem ini ialahia tidak tahan dengan suhu yang panasdanlembap, tidakcantik dan
sistem perlindunganmekanikyangkurangmemuaskan.
Pendawaian Terbenam (Embedded Wiring)
 Kabel litar dipasang di dalam dinding atau siling dan tidak kelihatan langsung kecuali
penghujung kabelyangdigunakanuntuksambunganketerminalaksesoriataubeban.
 Kaedahinidilakukandenganmembenamkankabelkelurahalurdidindingatausilingyangtelah
disediakan.
 Pada kebiasaannya ia dibuat semasa peringkat pembinaan bangunan iaitu sebelum kerja
penurapansimen(plaster)dijalankan.
 Kabel tersebut mestilah disusun dengan rapi agar tidak berlaku sebarang kerosakan mekanikal
ke atasnya.

18.  Kaedah inicantik dan kemas. Ia tidakmenghadapibahaya mekanikal dn tahanpada perubahan
cuaca,tahanlama dankosnya jugarendah.
 Tetapi sistem ini sukar untuk dibaiki apabila berlaku kerosakan dan boleh mendatangkan
bahaya semasamemakudindingyangtersimpankabelyangtersembunyi.
Pendawaian Pembuluh(conduit)
 Dalam sistem ini,konduitdigunakanuntukmenyalurkankabel–kabel.
 Sistem inidigunakan di tempat yang terdapat bahaya kerosakanmekanikatau kimia,contohnya
di kilang–kilangperusahaan,makmal,bengkeldll.
 Sistem ini bolehdipasangdipermukaanatautersembunyi.
 Beberapa keistimewaan pendawaian sistem ini ialah konduit ini boleh dijadikan pengalir
perlindung litar (grounding), mudah diubahsuai untuk tambahan, tahan lama, dapat
mengelakkankebakarandankabelnyatidakmudahtercacat.
 Sistem ini melibatkan perbelanjaan yang tinggi serta mengambil masa yang lama untuk
disiapkan.
 Bentuknya tidak kemasjikadipasangpadapermukaan.
 Untuk pembuluh boleh lentur (logam) yang boleh dibentuk mengikut kehendak pemasangan
amat berguna terutamanya untuk sambungan bagi penghujung beban yang bergerak atau di
tempat– tempatyang bebannyaselaludiubahsuai.
 Sesalur – Sistem pendawaian ini menggunakan sesalurlogam atau bahan penebat yang pada
kebiasaanya bersegi empat dan dipasang secara menegak atau mendatar di permukaan
dindingataubesirangkabangunan.
 Kabeldimuatkandalam sesalurdanbiasanyabersaizbesar serta bilanganyangbanyak.
 Salur –dibuat daripadalogam yangberbentuksegiempatbujurmemanjangtanpapenutup.
 Lazimnya, salur initersembunyidi bawahlantaiyang biasadisebutsalur bawahlantai.
 Jika dilihatdariatas, sistem ini dipasangsepertisistem griddalam sesebuahbangunan.
 Kesemuakotaksimpangberadapadaselekohbengkokan90.
 Sistem ini amat sesuai digunakan di pejabat kerana alatan dan perkakas sering diubah – ubah
kedudukannya.
12. SistemPembumian
 Merupakansalahsatukaedahperlindungan.
 Ia jugamerupakansambunganyangdibuatantaralogam danbumi.
 Bumi merupakan pengalir yang terbesar dari segi saiz dan jumlah kawasan liputan
menyediakanlaluanbergalanganrendahbagiarusrosakatau arus bocor.
 Sebarangbendayang disambungakanmempunyaikeupayaansifar.

19.  Bumi yang berada pada beza-upaya sifar (Beza-upaya rujukan) dapat menyahkan beza-upaya
yang besar dengancepat.
 Inilah tujuan asaspembumian sesuatu alat atau benda iaitu sebagai laluan balik arus atauuntuk
keselamatan.
 Olehitu, pembumianmemberi keselamatandaripadabahayarenjatanelektrikdankebakaran.
ApaYang Perlu Dibumikan (DisambungkeBumi)
 Semuastruktur logam dalam sistem pendawaian(yangbukanmembawaarus)sepertisaluran
logam,perisaipembuluh,salur,sesalur,dawaikatenaridansebagainya.
 Struktur logam terdedahbagisuatuperalatanelektriktermasukyang bukanberkaitandengan
elektrikseperti paipair, rangkarumahdansbgnya.
12.1 Caradan Istilah Pembumian(Rajah Berkaitan)
Pembumiandilakukandenganmenyambungkanapayangperludibumikankedawaiataupuncabumi
pengguna;
 0 – Dawaipengikatsamaupaya
 1 – Bumi,sambunganyangberkesanke bumi
 2 – Elektrod Bumi.Batang(rod) logam,platlogam dansistem paip logam dalam tanahatau
sebarangbendaberpengalirbagimemperolehsambunganbumiyangberkesan
 3 – Pengalirperlindunglitar
 4 – Dawaipembumi
 5 – Dawaipengikatsamaupaya,
 10 – Puncabumipengguna.

20. Rajah: Istilah – istilah pembumian
12.2 Elektrod –elektrodBumi
Berikut adalahjeniselektrodyang diperakuidanmemenuhikehendakperaturanpendawaian.
 Rod–roddanpaip – paipbumi
 Pita–pitaatau dawai – dawaibumi
 Plat–platbumi
 Elektrod–elektrodbumiyangterbenam didalam tanah
 Konkrit yang bertetulanglogam
 Sistem – sistem paiplogam
 Sarung plumbum dan sarung daripada logam yang digunakan untuk menyarung kabel dalam
tanah
 Struktur – struktur bawahtanahlainyang bersesuaian
Rajah : Jenis – jenis elektrod bumi
(a) Earth rods 4 pipes
(b) Tapesorwires
(c)Plates

21. Rajah 21: Jenis-jenis elektrod bumi
(d) Undergroundstructuralmetalworkembeddedinfoundation
(e) Weldedmetalreinformentof concrete(notprestressed)
(f) Leador metallic coveringofcables
12.3 Pemutus LitarBocorkeBumi(ELCB)
 Pemutuslitar bocorkebumidigunakanapabilapembumianyangbaiktidakdiperolehikerana
galanganbagigelunglitarrosakkebumiterlalutinggisehinggatidakmampuuntukmemutuskan
pelindungaruslebih.
 Pemutuslitar inibolehbekerjapadavoltan yang rendah(50V).

22. Rajah: Pemutus litar bocor ke bumi
Umumnyasetiaprumahataumana –manapemasanganelektrikakandipasangdenganalatini.
TerdapatbeberapajenisELCB,antaranya yang kini digunakan:
 Pemutuslitar bocorke bumikendalianarusbaki.
 Pemutuslitar bocorkebumijenisarusimbang.
 Pemutuslitar bocorkebumidenganmenggunakangeganti.
13. Green Card (Kad Hijau)
Merupakan sebuah program bersepadu yang melibatkan pendaftaran dan akreditasi
Personel Binaan, untuk meningkatkan tahap keselamatan di tapak kerja pembinaan.
Kepentingannya :

23.  UntukmemastikanPekerjaBinaanmenyedarikepentingantempatkerjayangselamatdansihat;
 Untuk memberi pengetahuan asas mengenai keselamatan dan kesihatan di tapak kerja
pembinaan;
 Untuk memaklumkanPekerjaPembinaantentangkeperluanundang-undang,berhubung
dengankeselamatandankesihatan.
 Pemegang Kad Hijau CIDB secara automatik dilindungi oleh Skim Insurans khas yang
menginsuranskan Personel Binaan terhadap kematian dan kemalangan.