Presentación de apoio ás clases de cultura científica de 1º de Bacharelato

1. A INFORMACIÓN
XENÉTICA
Cultura Científica
1º Bacharelato

2. Griffith e, posteriormente, Avery, MacLeod e McCarty,
demostraron que o ADN é a molécula que almacena a
información xenética.
Sutton e Boveri enunciaron a TEORÍA
CROMOSÓMICA DA HERDANZA
propondo que os xenes se atopan nos
cromosomas. Morgan demostrouno
experimentalmente.
Wilhelm Johannsen denominou xenes
ós factores hereditarios de Mendel.
A herdanza xenética
Mendel estableceu que os caracteres hereditarios están
determinados por unidades básicas de herdanza que
chamou factores hereditarios.

3. Que son os xenes?
Fragmento de
ADN con
información
para sintetizar
unha proteína

5. Que é o ADN?
Ácido
fosfórico
Base
nitroxenada
Desoxirribosa
(azucre)
• Biomolécula orgánica que contén a información
xenética.
• Está formada pola unión de NUCLEÓTIDOS de
desoxirribosa.

6. A linguaxe do ADN
• Na nosa língua, podemos escribir palabras, frases,
libros… coas 28 letras do abecedario.
A B C D E F G H … →→→ HOLA
• Na linguaxe xenética, con 4 “letras” (bases nitroxenadas)
constrúense numerosos xenes.
→→→ ATCGGGCCTTAGTATCAA…
(Xen da cor dos ollos)

7. Como se coñeceu a estrutura do ADN?
• Franklin e Wilkins obtiveron imaxes de difracción de
raios X da molécula de ADN.
• Chargaff decatouse de que a proporción de bases
nitroxenadas no ADN sempre era a mesma:
▫ Había igual cantidade de Adenina que de Timina
▫ Había igual cantidade de Guanina que de Citosina

8. A dobre hélice de ADN
Watson e Crick concluiron que o ADN estaba formado por unha
dobre hélice formada por dúas cadeas antiparalelas,
complementarias (A=T; C≡G) de xiro dextróxiro e
plectonémico.

9. Actividades
• Libro de texto Santillana:
▫ Páxina 84, exercicio 3
▫ Páxina 92, exercicio 7
• Outros:

10. Onde se atopa o ADN?
• Células procariotas: no citoplasma
• Células eucariotas: no núcléo
Membrana
plasmática
Citoplasma
Material xenético
(ADN)

11. Organización do ADN no núcleo
• CROMATINA: asociación de
ADN e proteínas que se atopa
no núcleo da célula en
interfase (cando non se
divide).
• CROMOSOMA: estrutura
formada por cromatina
condensada (e previamente
duplicada) que aparece cando
a célula se vai dividir.

12. Que son os cromosomas?
• Os cromosomas poden compararse cun CD (ou calquera
outro soporte físico de almacenamento de datos
informáticos).
• Os datos ou arquivos (a información) serían os xenes.
Arquivos Xenes
Shakira.mp3 Xen responsable da
cor dos ollos
Traballo.docx Xen responsable da
cor do pelo
Foto001.jpg Xen responsable da
forma da orella

13. Que son os cromosomas?
• Os cromosomas vénse ó microscopio cando a célula se
vai dividir.
A cromatina condénsase e fórmanse os
cromosomas (moito máis fáciles de
repartir entre as células fillas no
momento da división celular).

14. Como son os cromosomas?
• O ADN duplícase antes de que comece a división celular;
por iso os cromosomas están formados por dous
filamentos chamados CROMÁTIDAS.

15. Parellas de cromosomas
• En case tódalas células, os
cromosomas obsérvanse en
parellas; os cromosomas dunha
parella reciben o nome de
HOMÓLOGOS.
• O número de parellas de
homólogos é sempre o mesmo en
tódalas células dunha especie.
▫ Os seres humanos temos 23 parellas
(46 cromosomas en total)
▫ A mosca do vinagre ten 4 parellas (8
cromosomas en total)

16. O cariotipo
• Conxunto de características dos cromosomas dunha
célula.
• A ordenación dos cromosomas do cariotipo por
parellas forma o CARIOGRAMA.
• Cariograma do cariotipo
humano (2n=46)
• 22 parellas de
AUTOSOMAS
• 1 parella de
CROMOSOMAS
SEXUAIS

17. Cromosomas homólogos e xenes alelos
• Cada par de cromosomas homólogos posúe os mesmos
xenes en posicións análogas, ainda que non necesariamente
coa mesma información.
• As alternativas do mesmo xene que ocupan a mesma
posición nos cromosomas homólogos e controlan os
mesmos caracteres, chámanse ALELOS.

18. Que alelos se manifestan?
• Ainda que haxa polo menos dous alelos para un carácter,
non sempre se manifestan os dous.
• Os alelos DOMINANTES son os que sempre que están
presentes se manifestan.
• Os alelos
RECESIVOS non
se manifestan se
hai outro
dominantes → só
se manifestan se
hai dous
semellantes nos
cromosomas
homólogos.

19. Xenotipo e fenotipo
• XENOTIPO: conxunto de xenes dun individuo para un
carácter determinado.
• FENOTIPO: aspecto que presenta un individuo para un
carácter determinado.

20. Influencia do ambiente
• O ambiente pode influir na manifestación dos xenes.
• O ambiente dun xene constitúeno os outros xenes, o citoplasma
celular e o medio externo onde se desenvolve o individuo.
FENOTIPO = XENOTIPO + AMBIENTE
• A EPIXENÉTICA é a rama da xenética que estudia as características
dos individuos que non están determinadas polos xenes.

21. Actividades
• Libro de texto Santillana:
▫ Páxina 93, exercicios 15 e 16
▫ Páxina 94, exercicio 21
• Outros:

22. Dogma central da bioloxía molecular
REPLICACIÓN: o
ADN é capaz de facer
copias de sí mesmo
TRANSCRICIÓN: o ADN fai
copias da información que
contén noutra molécula.
TRADUCIÓN: a mensaxe
do ADN, transportada polo
ARN, da lugar a proteínas.

23. Que é o ARN?
• Ácido nucleico formado por
NUCLEÓTIDOS de ribosa.
• Formado por unha única cadea.
• TIPOS DE ARN:
ARN mensaxeiro: leva a información
do ADN desde o núcleo ó
citoplasma, onde dirixe a síntese
de proteínas.
ARN transferente: conduce os
aminoácidos cara os ribosomas.
ARN ribosómico: forma parte da
estrutura dos ribosomas

24. Que son as proteínas?
• Biomoléculas orgánicas formadas pola unión de AMINOÁCIDOS.

25. A replicación do ADN
• Ten lugar no NÚCLEO celular
• 1 → Separación das dúas
cadeas de ADN.
• 2 → Formación de novas
cadeas de ADN por
apareamento de bases
complementarias con cada
unha das cadeas orixinais
• 3 → Obtención de dúas
moléculas de ADN idénticas
formadas por unha cadea
orixinal e outra de nova síntese
(REPLICACIÓN
SEMICONSERVATIVA)

26. A transcrición: formación de ARN
• Ten lugar no NÚCLEO celular
• 1 → Separación das dúas cadeas de ADN.
• 2 → Formación do ARNm mediante a copia dun fragmento dunha
das cadeas do ADN (apareamento de bases: A-U; C-G)
• 3 → Liberación da molécula de ARNm, que se dirixirá ó
citoplasma.

27. A tradución: formación de proteínas
• Ten lugar nos ribosomas do CITOPLASMA celular
• 2a → O ARNm únese ós ribosomas.
• 2b → Os aminoácidos únense ó ARNt.
• 3 → O ARNt coloca os aminoácidos segundo a correspondencia de bases co ARNm.
• 4 → Ó finalizar a “lectura” de todo o ARNm, libérase unha proteína ó citoplasma.

28. O código xenético
• Os nucleótidos do ARNm “lense” en grupos de 3 → CODÓNS
• A correspondencia entre os codóns e os aminoácidos é o CÓDIGO XENÉTICO

29. Actividades
• Libro de texto Santillana:
▫ Páxina 87, exercicio 4
▫ Páxina 94, exercicios 23 e 25
▫ Páxina 95, exercicios 27, 28, 32
• Outros:

30. Actividades

31. O xenoma humano
• Conxunto de tódolos xenes que posúe o ser humano nos seus cromosomas
• Como se coñeceu o xenoma humano? → PROXECTO XENOMA HUMANO
• Que conclusións se extraen do coñecemento do xenoma humano?
▫ Posuimos arredor de 30000 xenes
▫ Só o 2% dos xenes se traducen en proteínas
 Os xenes posúen INTRÓNS (secuencias que non se traducen) e EXÓNS
(secuencias que se traducen)
 Os xenes de ARN non se traducen
 Existe ADN basura cuxa función aínda non está clara → PROXECTO ENCODE

32. O xenoma humano
• Que conclusións se extraen do coñecemento do xenoma humano? (2ª parte)
▫ As diferencias na cantidade de ADN non reflicten as difencias biolóxicas entre
especies
▫ PROXECTO HapMap → Estudio das similitudes e diferencias entre o material
xenético de diferentes especies e/ou diferentes individuos dentro da mesma especie.

33. Actividades
• Libro de texto Santillana:
▫ Páxina 88, exercicio 5
▫ Páxina 95, exercicio 34