1. Kreu I
Ligjerat udhezuese
Me keto ligjerata do te njiheni:
1. Hyrje ne kontabilitetin publik;
2. Sektori publik dhe privat;
3. Kontabiliteti ne sektorin publik;
4. Pasurite e sektorit publik dhe kontabiliteti i tyre;
5. Burimet e financimit te njesive publike;
6. Shpenzimet e njesive publike;
7. Te ardhurat e njesive publike;
8. Ndertimi i pasqyrave financiare;
9. Sistemi i thesarit te shtetit dhe kontabiliteti i tij;
10. Kontabiliteti i organizatave jofitimprurese;
11. Standardet nderkombetare te kontabilitetit per sektorin publik.
Objektivi i lendes
Pasi kemi perfunduar me bazat e kontabilitetit financiar ne vitin e I-re dhe
kontabilitetin financiar ne vitin e II-te, me kete lende perfundimisht do te njihemi
me menyren se si i zbatojne parimet kontabel organizatat me komplekse ne
sektorin publik.
Duhet te jeni te aft qe ti kuptoni
Diferencat ne mes te organizatave ne sektorin publik dhe te atyre ne sektorin
privat, sidomos per sa u takon objektivave te tyre, menyren se si keto objektiva
kane ndikim ne raportet financiare te organizatave ne sektorin publik dhe privat;
Pershkruani perdoruesit e pasqyrave financiare te organizatave me te perhapura ne
sektorin publik dhe informacionet kryesore qe ofrojne raportet e tyre financiare;
Kuptoni parimet kyçe kontabel ne te cilat trajtimi i sektorit publik eshte i
ndryshem nga ai ne sektorin privat;
Pergadisni nje bilanc te gjendjes dhe pasqyre te te ardhurave dhe shpenzimeve per
nje organizate tipike ne sektorin publik.
Definicione
Definicione të ndryshme nga autorë të ndryshëm:
KONTABILITETI është sistem informacioni që mat, përpunon dhe komunikon
informacionin financiar të një entiteti ekonomik.
KONTABILITETI është procesi i vrojtimit, i matjes, i vlerësimit, interpretimit
dhe komunikimit të informacionit financiar për qëllime të kontrollit financiar dhe
marrjen e vendimeve efektive të drejtimit ekonomik të njësive ekonomike.Ai
siguron informacionin sasior për aktivitetet ekonomike të një ndërmarrjeje.
Kontabiliteti sistem informacioni dhe matjeje që identifikon, regjistron dhe
komunikon informacionin relevant, të besueshëm dhe të krahasueshëm të
aktiviteteve të një organizate ekonomike.
QËLLIMI i kontabilitetit është të ofron informacion rreth një biznesi ose
organizate jo fitimprurëse. Sistemi kontabël është organizuar që të akumulon të
dhëna rreth marrëdhënieve financiare të një firme, t’i klasifikon këto të dhëna dhe
të përmbledh raporte periodike, të cilat njihen si PASQYRA FINANCIARE. 1
2. Meqë kontabiliteti përdoret për të akumuluar dhe komunikuar informacionin financiar, ai
shpesh quhet GJUHA E BIZNESIT.
Informacioni kontabel
Informacioni në drejtimin e një sistemi ekonomik ka rol shumë të rëndësishëm, mbase
siguron kushtet që të gjithë operatorët të kenë mundësi të orientohen dhe të marrin
vendimet e duhura.Në këtë mënyrë sistemi ekonomik do të mund të funksionojë
normalisht dhe pa probleme.Ndër këto informacione, për rolin e tij të veçantë dallohet
informacioni që rrjedh nga kontabiliteti.
Llojet e kontabilitetit
Kontabiliteti financiar
Kontabiliteti menaxherial
Kontabiliteti publik
Kontabiliteti i taksave dhe i tatimeve
Kontabiliteti bankar, etj
Kontabiliteti publik jo frofitabil dhe raportimi financiar
Bazuar në karakteristikat si:
konceptet
standardet
procedurat
Nuk gjendet te organizatat private biznesore
I dizajnuar për akomodimin e informatave për nevoja të shfrytëzuesve të
raporteve financiare.
I aplikueshëm –
o Për qeveritë qendrore dhe komunale
o Institucionet jo profitabël
• Universitetet
• Spitalet
• Organizata tjera jo profitabël
Llojet kryesore te organizatave
Institucionet qeveritare – Qeveria qëndrore, qeveria komunale, qyteti, etj.
Institucionet edukative – shkollat publike, kolegjet dhe shkollat tjera private,
universitetet.
Institucionet shëndetësore dhe sociale – spitalet, shtëpitë e shëndetit, agjencitë për
shërbime sociale etj.
Po ashtu - agjencitë religjioze dhe humanitare, fondacionet etj.
Krahasimet kryesore te burimeve financiare
Shembull
QEVERIA Biznesi
Për operacione per operacinone
◦ Taksat shitja
Për kapitale Per kapitalet
◦ Grantet Rezervat
◦ Borxhet Borgjet
2
3. Krahasimet kryesore te burimeve financiare
Shërbime monopolistike: pa treg të hapur
◦ Policia dhe zjarrfikësit
Ngarkesat zakonisht mbulojnë një pjesë të kostove
◦ Shkollat publike, universitetet publike
Rregulloret dhe kontrolli
Biznesi:
◦ I aftë të modifikoj apo tërheq nga tregu mallin dhe shërbimet jo profitabile
◦ Përgjegjës në vlerën dhe kualitetin e mallit dhe shërbimit të ofruar
◦ Motivi - profiti
Sektori publik:
◦ I pa aftë për të modifikuar apo tërheq nga tregu disa mallra dhe shërbime
jo profitabile
◦ Mallrat dhe shërbimet e ofruara zakonisht janë unike dhe pa ngarkesa
financiare
SP operacionet e ndikuara nga :
Elementet e jashtme
◦ Ligjet dhe rregulloret shtetërore
◦ Rregulloret mbi grantet
◦ Vendimet juridike
Elementet e brendshme
◦ Urdhëresat, udhëzimet, rregulloret , statutet
◦ Obligimet kontraktuare
◦ Marrëveshjet me donatorët
Veshtrim i pergjithshem mbi kontabilitetin public
Kontabiliteti dhe sistemet e raportimit janë elemente themelore për administrimin e
buxhetit, përgjegjësinë financiare dhe realizimin e politikave
Bazat e kontabilitetit, i referohen parimeve të kontabilitetit që përcaktojnë se kur mund të
njihen transaksionet për qëllime të raportimit financiar.
• Kontabiliteti i cash-it
• Kontabiliteti akrual
• Kontabiliteti në mes dy parimeve
Rregullimi ligjor i kontabilitetit public
Ligji mbi kontabilitetin e organizatave buxhetore dhe organizatave joprofitabile;
Standardet Ndërkombëtare të Kontabilitetit për Sektorin Publik i aprovuar nga Bordi i
SNK për Sektorin Publik
Kontabiliteti i sektorit publik
Ose Kontabiliteti publik pasqyron kryesisht veprimtarinë ekonomike-financiare të
organizatave publike, matë dhe kontrollon krijimin e burimeve financiare dhe përdorimin
e tyre, në përputhje me planifikimin buxhetor.
Kontabiliteti publik përmbledh:
1. Kontabilitetin e shtetit,
2. Kontabilitetin e qeverive komunale,
3. Kontabilitetin e ndërmarrjeve publike
4. Kontabilitetin e organizatave dhe institucioneve jo fitimprurëse 3
4. Kontabiliteti i shtetit - jep informacion dhe kontrollon realizimin e të ardhurave dhe të
shpenzimeve të buxhetit të shtetit si dhe pasqyron dhe kontrollon veprimtarinë
ekonomike – financiare të organeve të pushtetit qendror.
Kontabiliteti i shtetit përfshin:
1. Kontabilitetin e thesarit të shtetit,
2. Kontabilitetin e institucioneve administrative kombëtare.
Kontabiliteti i qeverive komunale – pasqyron veprimtarinë ekonomike – financiare të
qeverive komunale.
Kontabiliteti i ndërmarrjeve publike - nuk ndryshon nga kontabiliteti i ndërmarrjeve
private,
Kontabiliteti i institucioneve jofitimprurëse dhe OJQ-ve është disiplinë e veçantë e
kontabilitetit,
Lidhja ndermjet kontabilitetit publik dhe shtetit
Buxheti i shtetit eshte plan financiar i shtetit per periudhen nje vjeçare. Ai detajohet sipas
muajve dhe zbatimi i tij kontrollohet nga drejtoria e Pergjithshme e Thesarit.
Buxheti vjetor tek njesite publike perfshine buxhetin e veprimtarise rrjedhese (buxhetin
operativ) dhe buxhetin e shpenzimeve kapitale (buxhetin kapital).
Buxheti operativ pasqyron te gjitha llojet e shpenzimeve rrjedhese, qe do t’I kryeje
njesia publike gjate periudhes buxhetore, si dhe te gjitha burimet e parashikuara te
financimit te tyre.
Buxheti kapital pasqyron shpenzimet e planifikuara per investimet dhe burimet e
financimit te tyre per periudhen buxhetore.
Ura lidhese midis kontabilitetit te njesive publike dhe buxhetit jane:
1. te ardhurat publike dhe
2. shpenzimet publike
Ato perbejne objektivin kryesor te pasqyrimit ne buxhet.
Lidhja ne mes kontabilitetit dhe buxhetit eshte e dyanshme:
-buxheti vendose standardin, te cilin kontabiliteti e krahason me te dhenat faktike per te
percaktuar shmangien;
-kontabiliteti kontrollon hap pas hapi zbatimin e buxhetit dhe percakton shmangien e te
dhenave faktike prej tij, duke u dhene perdoruesve informacionin e nevojshem per
marrjen e vendimeve;
-kontabiliteti siguron nje baze te domosdoshme te dhenash per hartimin e buxhetit te
periudhes se re neprmes pasqyrave financiare qe i harton.
Njohja e sakte e kesaj lidhjeje ne mes kontabilitetit dhe buxhetit ben qe te kuptojme qarte
pse buxhetimi I sakte dhe mbajtja e rregullt e kontabilitetit japin efekte shume pozitive ne
administrimin e burimeve financiare.
Nocionet themelore te kontabilitetit publik-te ardhurat dhe shpenzimet publike
Kontabiliteti publik objektiv kryesor ka njohjen dhe arkëtimin e të ardhurave publike dhe
njohjen dhe pagesën e shpenzimeve publike.
Të ardhurat, realizohen përmes politikës për të ardhura fiskale, mbledhja e tatimeve dhe
taksave.
Shpenzimet publike, paraqesin përfitimet e të ardhurave publike sipas qëllimeve të
përcaktuara nga buxheti i shtetit.
4
5. Etika e kontabilitetit
Faktor me rendesi qe ndikon ne kontabilitet eshte rritja e interesimit per etiken
profesionale.
Etika e biznesit paraqet grumbullin e standardeve dhe rregullave te sjelljes morale dhe
profesionale nga ana e te gjithe pjesemarresve ne biznes.
Keto rregulla edhe identifikojne sjelljen e menxhereve, te punesuarve, aksionareve, etj.
Etika veqanarisht eshte e rendesishme per kontabilitetin.Pse?
Sepse besueshmeria e informacionit kontabel varet ndjeshem nga ata te cilet e pergadisin
ate, e kontrollojne dhe e raportojne.
Ata duhet rreptesisht te bazohen ne kodin e miresjelljes, i cili bazohet ne tri parime
themelore:
ne integritetin e personit te tille;
ne objektivitetin e informatave te perpunuara dhe te raportuara nga ai;
ne pavaresine profesionale te tij
Te bazuarit ne keto tri parime sjell keto perparesi
Mënjanon gabimet e vogla etike
Përqendrohet në reputacionin e juaj afatgjatë
Ju mund të pritni të keni pasoja nga mbajtja e një pozicioni etik
Profesionet ne kontabilitet
Gama e sherbimeve te cilat i ofrojne kontabilistet po vjen gjithnje e me shume duke u
rritur per shkak te rritjes se nevojave kontabel, si dhe per shkak te rritjes se vazhdueshme
te kerkeses per informacionin kontabel.
Kater lloje te profesioneve kontabel
Kontabilistet privat- shumica e profesionisteve kontabel jane te vendosur ne sektorin
privat si nenpunes te firmave. Ata merren me kontabilitetin financiar, menaxherial
dhe me kotrollimin e brendshem.
Kontabilistet publikë- ofrojne sherbime ne dispozicion per publikun, kuptohet
kundrejt nje pagese.
Kontabilistet e entiteteve publike shteterore- jane te punesuar ne kuader te entiteteve
publike qofte ne nivel lokal apo qendror, ose si kontabiliste prane organizatave
tjera jo me qellim fitimi. Detyra e tyre eshte qe te pergadisin pasqyra financiare,
t’i kontrollojne shpenzimet dhe te ardhurat, t’i nxjerrin ne pah keqperdorimet e
ligjit nga ana e shfrytezuesve buxhetor, etj.
Edukatoret kontabel- meqe kontabilitei dita dites po behet sherbim thelbesor per
shoqerite moderne, po rritet edhe kerkesa per edukatore kontabel qe do te
pergadisin brezin e ri ne profesionin kontabel.
Auditimi
Auditimi është ekzaminimi i hollësishëm i raporteve financiare të një organizate.
Auditorët e pavarur të cilët ekzaminojnë informacionet për të konfirmuar se janë të
përgatitura në pajtim me standardet janë kontabilistë publik të çerfifikuar.
5
6. Kreu II
Sektoret publik dhe privat
Qfare eshte sektori privat
Termi “sektori privat” perdoret per te pershkruar kompanite, te cilat ushtrojne
veprimtarine e tyre per te realizuar fitim.
Megjithate jo te gjitha kompanite menaxhohen per qellimin e maksimalizimit te fitimit.
Shembulli me i qarte ne kete rast jane organizatat bamirese. Ne te njejten kohe sektori
privat perfshine organizata te tilla, siç jane p.sh. firmat ligjore dhe firmat kontabel, te cilat
nuk jane kompani, por prape ato ekzistojne per te realizuar fitime per pronaret e tyre.
Organiztat ne sektorin privat zoterohen dhe financohen ne menyre vullnetare nga
aksionaret dhe gjenerojne te hyra nga veprimtarite operative, e jo nga grantet dhe tatimet.
Qfare eshte sektori publik
Termi “sektori publik” nenkupton secilen organizate, e cila administrohet per te ofruar
sherbime ndaj publikut dhe jo per te realizuar fitime.Financimi i tyre kontrollohet nga
qeveria, e cila ne te njejten kohe monitoron edhe performancen e tyre. Sektori publik I
nje vendi perbehet nga autoritetet publike qe percaktohen ne menyre politike, te cilat
kane monopolin ne periudhen kontabel te caktuar.Synon ne plotesimin e nevojave
publike ne fushen ekonomike, sociale dhe politike duke siguruar keshtu ne radhe te pare
sherbime publike.
Funksioni kryesor i sektorit publik
Eshte qe te ndermarre dhe te realizoje politika publike nepermjet sherbimeve qe
perfitohen nga shoqeria e nje vendi.Pra funksion paresor ka sigurimin e te mirave publike
dhe sherbimeve te rendesishme, te tilla si rendi publik, mbrojtja kombetare, kultura,
arsimi, shkenca, ndihma shoqerore dhe ekonomike, shendetesia, etj.
Ngjajshmerit ne mes te dy sektoreve
Pavaresisht nga diferencat qe u treguan ekzistojne shume ngjashmeri per sa i takon
kontabilitetit te dy sektoreve.
Te dy sektoret perdorin:
- kontabilitetin me regjistrim te dyfishte
- zbatojne te njejtat parime themelore kontabel, te tilla si hipoteza e vijueshmerise
dhe akrualet
- te dy sektoret zbatojne standardet kontabel
Perberja e sektorit publik
Sektori publik perbehet nga nje sere organizmash, te cilat kryejne veprimtari komplekse.
Ato jane:
1. Organet e qeverisjes qendrore dhe njesite varese te tyre;
2. Organet e qeverisjes rajonale;
3. Organet e qeverisjes vendore;
4. Ndermarrjet publike;
5. Organiztat jofitimprurese publike.
Organet e qeverisjes qendrore perfshijn :
Organet qendrore ekzekutive, si kryeministria, ministrite, njesite varese te tyre. Njesite
varese jane:drejtoria e pergjithshme e doganave, drejtoria e pergjithshme e tatimeve,etj.
Institucionet kombetare kulturore e shkencore, si: akademia e shkences,universiteti
publik, institucionet e shkences ne varesi ne ministrise se arsimit e shkences, teatri
kombetar, etj. 6
7. Organet qendrore ligjvenese, si: kuvendi, presidenca
Organet qendrore gjyqesore, si: gjykata e larte, gjykata kushtetuese, prokuroria e
pergjithshme.
Organet e qeverisjes rajonale perfshijn:
Zene vend ndermjetes ne mes organeve te qeverisjes qendrore dhe atyre vendore.
Funksionin e tyre e ushtrojne nen kontrollin nga organet qendrore, perveç ne vendet
federative, ku jane te pavarura nga qeveria federative.
Organet e qeverisjes vendore :
Jane njesite publike qe i qeverisin qytetet dhe fshatrat, siç jane komunat.
Qeverisjen e tyre e kryejne ne zonat ku ndodhen me juridiksionin e tyre.
Ndermarrjet publike
Jane ndermarrje prodhuese, tregtare dhe sherbyese ne varesi te organeve te qeverisjes
qendrore dhe atyre vendore.
Fitimi qe realizojne ato eshte tregues i rendesishem per to,por krahas fitimit kane edhe
objektiva te tjera, si shtimi I sasise se prodhimit dhe permiresimi i cilesise se sherbimit
per popullsine, bizneset, etj.
Nje ndermarrje konsiderohet publike atehere kur qeveria qendrore dhe vendore eshte
aksionare dhe zoteron me pjesen me te madhe te kapitalit, d.m.th. e kontrollon ate.
Ndermarrje publike konsiderohen te gjitha institucionet financiare publike (sigurimet e
pasurise, shoqerore, shendetesore) te cilat kane karakteristiken e perbashket, qe perfitojne
grante nga buxheti i shtetit.
Gjithashtu konsiderohen edhe organizatat jofitimprurese vullnetare te shendetesise dhe te
mireqenies, ne ato raste kur ato financohen dhe kontrollohen nga shteti, qofte edhe
pjeserisht.
Institucionet dhe organizatat jo fitimprurese publike
Jane organizma publike, qe kane qellim permiresimin e mireqenies shoqerore, pa synuar
te sigurojne fitimin ne kembim te sherbimeve qe ato kryejne.
Veçori dalluese e tyre eshte sigurimi i burimeve te financimit nga buxheti i shtetit dhe
nga kontribues vullnetare, te cilet nuk presin asnje fitim nga mjetet e derdhura.
Kryejne veprimtari arsimore, fetare, mireberese, etj, ne sherbim te grupeve te caktuara te
popullsise.
Kontabiliteti i ketyre njesive dallon nga ai i 5., andaj edhe trajtohet veçmas me vone gjate
leksioneve te ardhshme.
Veqorit kryesore te njesive ne sektorin publik:
Kane disa veçori, te cilat dallojne nga bizneset private:
- Nuk krijohen per realizimin e fitimit. Per kete shkak shumica prej tyre jane te
perjashtuara nga tatimi ne fitim;
- Qellimi i shumices prej tyre eshte qe te sigurojne te mira dhe sherbime popullsise
gjate vitit, duke perdore burimet financiare qe ato disponojne;
- Nje pjese e konsiderueshme e burimeve te financimit sigurohen nga tatimet dhe
taksat, qe mblidhen nga njesite publike dhe popullsia, si dhe nga bizneset;
- Sherbimet publike nuk zgjidhen vullnetarisht prej konsumatoreve, dhe ato shpesh
perfitohen pa pagese. Ne keto kushte eshte veshtire te gjykohet mbi sasine dhe
cilesine e sherbimeve, pasi ato nuk vleresohen ne treg te hapur;
8. - Nuk ekziston lidhje direkte ne mes kontributit financiar dhe perfitimit per
sherbimet qe ofrojne keto organizma; 7
- Vendimet ne lidhje me politikat kryesore merren nga keshilla te votuara nga
populli ose keshilla me drejtues te emeruar me konsensus.
Andaj
Per shkak te rregullimit te forte ligjor tek njesite publike, menaxheret e tyre kane liri
veprimi me te kufizuar se sa menaxheret e njesive te biznesit.
Edhe roli i kontabilitetit dhe raportimit financiar tek njesite publike ndryshon ne krahasim
me bizneset.
Nga njohurite e juaja te marra deri me tani mbi sektorin privat dhe publik,
tregoni diferencat kryesore ne mes ketyre dy sektoreve…….
Qellim kryesor i kompanive ne sektorin privat eshte zakonisht maksimalizimi I
pasurise se aksionareve – pronarit te kapitalit.
Si hap i ndermjetem, drejtoret e kompanive mund te ndjekin edhe objektiva te
tjera, te cilat ne fun te fundit do te maksimalizojne fitimet e tyre, si ata mund te
hedhin ne treg prdukte te reja, ose mund te hyjne ne tregje te reja per t’i rritur
eventualisht fitimet, etj.
Qellim kryesor i organiztave ne sektorin publik,nuk eshte prodhimi i mallrave ose
i sherbimeve per t’i shitur, dhe ne kete menyre ata nuk udhehiqen nga realizimi i
fitimit. Objektivat e tyre financiare zakonisht jane dytesore ne krahasim me
objektivat e tyre sociale.
Perdoruesit e raporteve financiare ne sektorin publik
Ne menyre qe te kuptoni kontabilitetin ne sektorin publik, duhet te mbajme parasysh se
kush jane perdoruesit e raporteve financiare ne sktorin publik, dhe cilat jane
informacionet qe kerkojne ata te jene prezente ne pasqyrat financiare.
Pasqyrat financiare ne sektorin publik synojne nje grup te ndryshem te perdoruesve, nga
tatim-paguesit e deri te qeveria qendrore.
Andaj ne vazhdim do te bejme renditjen e perdoruesve specifike te pasqyrave financiare,
duke pase parasysh edhe informacionet per te cilat ata jane te interesuar.
Qeveria vendore
Konsumatoret e sherbimeve, tatim-paguesit- do të ishin të interesuar për informacionet
mbi performancën kundrejt synimeve dhe për sa i takon përdorimit më të mirë të
burimeve për të vlerësuar performancën e këshillit.
Partnerët nga sektori privat– për shembull një kompani e cila është duke shqyrtuar
hyrjen në një kontratë me një këshill vendor për të ofruar shërbime do të ishte e interesuar
në shpenzimet totale për arsimimin të shpenzuara në vitet e kaluara.
Konkurrentet nga sektori privat- shërbimet e ofruara nga qeveria vendore, të tilla si
largimi i mbeturinave ose shërbimet e pemëzimit të qytetit, në të njëjtën kohë mund të
kryhen edhe nga firmat konkurrentë në sektorin privat, të cilat do të ishin të interesuara
mbi informacionet për të hyrat dhe shpenzimet e këtyre shërbimeve.
Organizata të tjera të qeverisjes vendore – për qëllime krahasimi dhe përdorimi si pika
referimi.
Qeveria qendrore – për të përpiluar statistika mbi huatë e marra nga sektori publik në
mënyrë që të përmbushen detyrimet fiskale.
Qeveria qendrore
9. Ministrat e qeverisë – informacionet mbi shpenzimet totale, huatë totale dhe për sa I
takon përmbushjes së synimeve të premtuara nga qeveritë në mënyrë që të vlerësohet
performanca. Diçka e tillë do të ketë ndikim mbi vendimmarrjen përfshirë miratimin e
buxhetit të viteve të ardhshme. 8
Konsumatorët e shërbimeve, tatim - paguesit dhe votuesit – informacionet mbi
performancën kundrejt synimeve dhe premtimet elektorale për vlerësimin e performancës
dhe përcaktimin e mënyrës së votimit.
Bizneset – informacionet që kanë të bëjnë me disponueshmërinë e granteve ose
financimit (p.sh. një prodhues i motorëve të aeroplanëve do të ishte i interesuar në nivelet
e financimit të aktiviteteve të mbrojtjes).
Spitalet
Konsumatorët, të tillë si pacientët dhe grupet e mbështetjes së pacientëve –
informacionet mbi synimet që kanë të bëjnë me performancën të tilla si koha që kalohet
në listat e pritjes, informacionet mbi shpenzimet mesatare për pacient për të vlerësuar në
qoftë se spitalet janë duke performuar brenda asaj që pritet prej tyre.
Qeveria qendrore – për të vlerësuar të vepruarin në përputhje me ligjet dhe rregulloret
kushtet e financimit, për planifikimin e niveleve të financimit në vitet e ardhshme dhe për
konsolidimin e raporteve të përgjithshme financiare të Departamentit të Shëndetësisë.
Organizatat bamirëse – organizatat bamirëse mjekësore mund të përdorin raportet
financiare të spitaleve për të vlerësuar, për shembull, se cilat spitale kanë më shumë
nevojë për t’iu dhuruar një makinë dialize e veshkave.
Spitalet e tjera –spitalet private do të ishin të interesuara për sa i takon informacioneve
që kanë të bëjnë me performancën në një raport financiar të spitaleve publike në mënyrë
që të kenë ku të fokusojnë marketingun e tyre. Spitalet publike do të ishin të interesuara
për sa i takon informacioneve për qëllim të krahasimit me një pikë të referimit.
Universitetet
Organizmat që japin donacione për kërkimet – informacionet mbi nivelet e financimit
dhe performancës kundrejt synimeve për të përcaktuar faktin se sa mirë janë përdorur
grantet dhe se cilat universitete duhet të marrin grante në të ardhmen, të tilla si grantet për
kërkime mjekësore.
Konsumatorët, të tillë si studentët dhe unionet e studentëve – informacionet mbi
financimet me anë të granteve që janë marrë deri tani për të lobuar qeverinë qendrore për
më shumë para.
Objektivat dhe funksionet e raporteve financiare
Diferencat ne mes sektorit privat dhe atij publik nenkuptojne se edhe objektivat dhe
funksionet e raporteve financiare te tyre jane te ndryshme.
Sektori publik-te vepruarit ne perputhje me ligjin
Ofrojnë siguri ndaj qeverisë qendrore dhe tatim – paguesve për sa i takon të vepruarit në
përputhje me kërkesat ligjore dhe kërkesat e tjera që kanë të bëjnë me përdorimin e
burimeve nga organizatat. Për shembull, të vepruarit në përputhje me ligjet dhe
rregulloret për sa i takon kufijve të financimit me anë të borxhit ose me kushtet e
financimit me ane te granteve.
Sektori privat-te vepruarit ne perputhje me ligjin
Raportimi i fitimit për vitin, dhe matja e shumës që është e shpërndashme ndaj
aksionarëve dhe ofrimi i sigurisë ndaj aksionarëve për sa i takon faktit se drejtorët e kanë
menaxhuar kompaninë në interesin më të mirë të aksionarëve dhe në përputhje me
kërkesat ligjore dhe rregullative.
10. Sektori publik-pergjegjesit per llogaridhenje
Ofron përgjegjësitë për llogari-dhënie për sa i takon kujdestarisë së parave publike. Ofron
informacione për tatim - paguesit për të vlerësuar performancën kundrejt objektivave të 9
deklaruar dhe për të vlerësuar ekonominë, efikasitetin dhe efektivitetin në përdorimin e
burimeve që janë vënë në dispozicion të organizates.
Sektori privat-pergjegjesit per llogaridhenje
Ofron informacione për aksionarët në mënyrë që të jenë të aftë të vlerësojnë
performancën kundrejt asaj që ata vetë presin, për shembull duke e krahasuar me
kompanitë e tjera që operojnë në të njejtin sektor, me vitet e kaluara, etj.
Sektori publik-planifikimi
Ofron një bazë për planifikimin e burimeve dhe për sa i takon autorizimit të fondeve, për
shembull informacionet për të mbështetur autorizimin e fondeve te tjera.
Sektori privat-planifikimi
Drejtorët ka më shumë gjasa të përdorin pasqyrat e brendshme financiare të ndërtuara për
qëllime të menaxhmentit dhe projeksionet për planifikimin e ardhshëm meqenëse këto
varen më shumë nga vlerësimet e përditshme se sa nga financimi i qeverise.
Sektori publik –aftesia per te vazhduar punen
I lejon përdoruesve të vlerësojnë faktin nëse një organizatë mund të vazhdojë të ofrojë
shërbime në të ardhmen. Për shembull, një universitet i cili raporton një deficit për disa
vite me radhë nuk do të shihet me sy nga aplikantët e mundshëm studentë në rast se do të
ketë mbyllje të departamenteve në vitet e ardhshme gjate studimeve te tyre.
Sektori privat –aftesia per te vazhduar punen
I lejon përdoruesve të vlerësojnë faktin nëse një organizata mund të vazhdojë të ofrojë
mallra ose shërbime në të ardhmen. Për shembull, furnitorët e mundshëm të vlerësojnë se
sa ia vlen t’i ofrohen shitje me kredi një kompanie. Diçka e tillë është shumë më e
rëndësishme në sektorin privat, në të cilin kompanitë dështojnë rregullisht dhe ka shumë
pak gjasa që t’i jepet ndihmë për të mos falimentuar nga qeveria.
Sektori publik-mardhenjet me publikun
I ofron organizatës mundësinë për të bërë të ditur një pasqyrë të arritjeve të veta e cila i
drejtohet përdoruesve më të rëndësishëm, punonjës dhe publikut. Për shembull, i një
autoriteti lokal raporti financiar zakonisht do të përfshijë një raport të krye-shefit
ekzekutivi cili i konfirmon votuesve dhe tatim - paguesve arritjet e autoritetit ne fjale
gjate vitit.
Sektori privat-mardhenjet me publikun
I ofron kompanisë mundësinë të parashtrojë një pamje të favorshme të vetes kundrejt
aksionarëve ekzistues dhe atyre të mundshëm, me qëllimin e maksimizimit të vlerës së
aksioneve të veta. Kompania në të njëjtën kohë do të dëshirojë të parashtrojë një imazh të
favorshëm për punonjësit ekzistues dhe punonjësit e mundshëm (për marrjen në punë dhe
për t’i mbajtur ata në punë), klientet e mundhsem dhe furnitoret.
11. 10
Kreu III
Kontabiliteti ne sektorin publik
Siduron informasione per :
marrjen e vendimeve lidhur me perdorimin e rezervave ekonomike, identifikimin
e zonave kyçe te vendimeve dhe per percaktimin e objektivave;
drejtimin dhe kontrollin me efektivitet te burimeve njerezore e materiale;
ruajtjen e pasurise;
kontrollin shoqeror mbi funksionimin e organizmave qe e perbejne ate.
Diferenca
Diferenca ne kontabilitetin e sektorit publik ndaj atij privat qendron tek fakti qe
ndermarrjet publike e matin fitimin jo duke synuar maksimalizimin e tij, por duke synuar
ne perdorimin e tij per te vazhduar me kryerjen e sherbimeve dhe per te permiresuar
cilesine e tyre.
Per rrjedhoj :
Kontabiliteti dhe raportimi financiar ne sektorin publik fokusohet tek:
1. KONTROLLI
2. PERGJEGJSHMERIA, ne perdorimin e burimeve financiare.
Dy mjetet kryesore ligjore dhe financiare, qe perdoren per realizimin e ketyre
qellimeve jane:
1. BUXHETI
2. KONTABILITETI
Konceptet kryesore te kontabilitetit dhe raportimit financiar te sek.publik
Jane:
1. pergjegjshmeria;
2. mbulimi i shpenzimeve rrjedhese nga te ardhurat rrjedhese
Pergjegjshmeria
Eshte detyrim ligjor qe kane organizmat publike per te vertetuar ne menyre bindese
permes pasqyrave financiare, se e kane menaxhuar pasurine publike dhe se i kane
menaxhuar burimet financiare te cilat u jane besuar, ne perputhje me ligjin e buxhetit dhe
ligjin ne fuqi.
Dy lloje te pergjegjshmeris jane:
1. Pergjegjshmeria financiare
2. Pergjegjshmeria operative
E para tregon se njesai publike i ka perdore fondet publike ne perputhje me vendimet
publike te shprehur ne buxhet dhe pasqyra financiare.
E dyta tregon efikasitetin me te cilin i kane realizuar objektivat e veprimtarise se tyre.
Per shkak te veçorive qe ka sektori publik pergjegjshmeria konsiderohet si GURI
I THEMELIMIT TE RAPORTIMIT FINANCIAR.
Konsiderohet se njesia publike ka pergjegjshmeri te larte atehere kur:
- i krahasojne emerimet e sherbimeve te buxhetuara me ato qe ne fakt i kane
permbushur, dhe informojne per kete popullsine dhe shfrytezuesit e tjere;
12. - masin efektivitetin e punes duke krahasuar rezultatet e punes se tyre me sinjalet
qe vijne nga jashte (anketat, etj).
11
Mbulimi i shpenzimeve rrjedhese nga te ardhurat rrjedhese
Ky koncept kerkon qe shpenzimet e periudhes te financohen nga te ardhurat e realizuara
gjate kesaj periudhe.
Kjo do te thote se gjate periudhes kontabel te mos njihen shpenzimet qe i tejkalojne
burimet financiare te parashikuara ne buxhetin e vitit fiskal.
Shkaqet
Shkaqet per moslejimin e krijimit te borxheve qe do te shlyhen ne periudhat e ardhshme
jane:
1. keto borxhe do te rendojne popullsine ne vitet e ardhshme, duke reuktuar te
ardhurat;
2. ato mund te çojne ne reduktimin e shpenzimeve per sherbimet publike ne vitet e
ardhshme, gje qe perseri do te godaste nivelin e jeteses se popullsise.
Ky koncept pra kerkon qe buxheti i organizmave publik te jete i balancuar.
Rregullimi nderkombetar i kontabilitetit te sek.publik
Rregullimi nderkombetar i kontabilitetit te sektorit publik kryhet nga federata
nderkombetare e Kontabilisteve – IFAC, e cila eshte krijuar ne vitin 1973.
Misioni – eshte zhvillimi i profesionit kontabel duke u mbeshtetur ne standarde te
harmonizuara, si dhe aftesimi i kontabilisteve per te kryer sherbime te
qendrueshme me cilesi te larte dhe me interes te pergjithshem.
Eshte organizate jofitimprurese, jopublike dhe jopolitike.
Komiteti i sektorit publik
Ka per qellim realizimin e programeve per te permiresuar menaxhimin financiar dhe
pergjegjshmerine ne sektorin publik. Ky qellim perfshine:
1. zhvillimin e standardeve te kontabilitetit dhe auditimit si dhe nxitjen e pranimit
vullnetar te tyre nga vendet e ndryshme te botes;
2. zhvillimin dhe koordinimin e programeve per nxitjen e arsimimit dhe te kerkimit
shkencor;
3. inkurajimin dhe lehtesimin e shkembimit te informacionit ne mes paleve te
interesuara.
Standardet nderkombetare te kontabilitetit te sek.publik
Jane nje teresi rregullash qe i’u rekomandohen per zbatim vendeve te ndryshme
pasi ato t’i kene pershtatur.
SNKSP permbledhin rregulla per kontabilitetin, raportimin financiar dhe
auditimin ne sektorin publik.
Qellimi eshte qqe te gjtha vendeve te botes t’u krijohet mundesia per te dhene
informacione financiare te qendrueshme dhe te krahasueshme.
Kontabiliteti
Diferenca kryesore ne mes kontabilitetit ne sektorin publik nga ai privat eshte se sektori
publik ka me shume te beje me kujdestarine e fondeve dhe vleren e perfituar nga parata e
shpenzuara, dhe jo me realizimin e fitimit.
Pasqyra e te ardhurave dhe shpenzimeve
13. Nje organizate ne sektorin publik do të duhet të përgatisë një pasqyrë të të ardhurave dhe
shpenzimeve ose pasqyrë të performancës financiare.
Pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve përmbledh të gjitha transaksionet e të hyrave të
organizatës për vitin. Me transaksionet e të hyrave, nënkuptojmë kostot e përditshme të
zhvillimit të aktiviteteve dhe të hyrat (të ardhurat) e përftuara për të paguar për to. 12
Për shembull, shpenzimet e pagave janë një transaksion i të hyrave ndërsa shpenzimet e
bëra për pasuritë jo - qarkulluese të tilla si një blerja e një ndërtese të re për zyra është një
shpenzim kapital, dhe duhet të duket në bilancin e gjendjes.
PASH
Formati dhe mënyra e paraqitjes së pasqyrës së të ardhurave dhe shpenzimeve ndryshon
nga organizata në organizatë, në varësi të llojit të saj, duke pasur si qëllim ofrimin dhe
paraqitjen e informacioneve tek përdoruesit e pasqyrave në një mënyrë të tillë që siguron
relevancën më të madhe për ta.
Me mundësi i keni vënë re diferencat kryesore të mëposhtme midis kësaj pasqyre të të
ardhurave dhe shpenzimeve, dhe pasqyrës së fitimit dhe të humbjes të sektorit privat të
cilën e keni studiuar më parë:
Pasqyrat e të ardhurave dhe të shpenzimeve të autoriteteve lokale fokusohen në ofrimin e
informacioneve mbi shpenzimet dhe kostot, në vend të fitimeve. Diçka e tillë është
konsistente [në harmoni] me objektivat kryesore të autoriteteve lokale, të cilët janë ofrimi
i shërbimeve ndaj komunitetit.
Në vend të qarkullimit nga shitjet, të ardhurat në pasqyrën e të ardhurave dhe të
shpenzimeve të autoritetit lokal përbëhen nga tatimet lokale të mbledhura dhe grantet e të
hyrave nga qeveria qendrore, plus të ardhurat e arkëtuara nga secili shërbim (p.sh. € 3.1
milion të ardhurat nga shërbimet e kalimit të kohës së lirë, të cilat me mundësi të madhe
përbëhen nga tarifat e hyrjes që ngarkohen prej përdorimit të pishinave të komunës dhe
ambienteve sportive).
Autoritetet e qeverisjes vendore janë të përjashtuar nga pagesa e tatimeve në mënyrë që të
mos ketë shpenzime për tatime.
Vini re theksin që i vendoset segmenteve në pasqyrat financiare. Fusha të ndryshmetë
shërbimeve, të tilla si shërbimet sociale dhe ambientaliste, tregohen ndarazi për të treguar
mënyrën se si janë përdorur fondet në secilën fushë – diçka e tillë njihet si kontabiliteti i
fondeve. Kostot kryesore, të tilla si departamenti i kontabilitetit dhe departamenti ligjor,
duhet t’i alokohen duke përdorur një bazë të arsyeshme linjave të ndryshme të
shërbimeve dhe përfshihen brenda për brenda secilit grup të shpenzimeve për shërbime.
Vini re se një spital, nga ana tjetër, mund të ketë vetëm një linjë shërbimi, p. sh. ofrimi i
shërbimeve të kujdesit për shëndetin.
Kontabiliteti,raportimi dhe auditimi
Kontabiliteti
Raportimi financiar
Sistemet informative të menagjimit financiar
Matja dhe vlerësimi i mbarëvajtjes
Auditimi i jashtëm
Kontrolli i brendshëm dhe auditimi i brendshëm
Kontabiliteti i parasë së gatshme
o Transaksionet dhe ndodhitë njihen kur paraja merret apo paguhet
Kontabiliteti me bazë parash të gatshme jep informata mbi:
o Pranimet e parasë (hyrjet)
14. o Pagesat (daljet)
o Gjendjen financiare të parasë
13
Kontabiliteti akrual
o Transaksionet dhe ndodhitë njihen kur ato ndodhin dhe jo kur paraja të
merret apo të paguhet
Kontabiliteti me bazë akruale jep informata mbi:
o Gjendjen e parasë (hyrjet, daljet)
o Pasuritë
o Detyrimet
Kontabiliteti me bazë parash të gatshme Kontabiliteti me bazë akruale
Thjeshtësia Informata mbi gjendjen e
Pregatitja e raporteve më e shpejtë përgjithshme
Kontroll efektiv nga parlamenti Raportim më i mirë financiar
Informata të sakta mbi koston për
vendimet e menagjmentit
Fokusohet vetëm në rrjedhën e - Më tepër punë në identifikimin dhe
parave vlerësimin e pasurive
Më tepër punë në përgatitjen e
- Sistemi kontabël dhe kompjuterik
informatave plotësuese
më i sofistikuar
Kontabiliteti i parasë i modifikuar
◦ Librat mbeten të hapur edhe për një periudhë specifike pas përfundimit të
vitit
Kontabiliteti akrual i modifikuar:
◦ Përjashtime në njohjen e pasurive dhe detyrimeve
◦ Të hyrat dhe shpenzimet njihen në bazë të parasë, pasuritë dhe detyrimet
në bazë akruale
Raportimi financiar është raportimi mbi:
- Gjendjen financiare të qeverisë
- Mbarëvajtjen
- Nevojën potenciale për resurse në të ardhmen
- Opcionet dhe prioritetet për shpenzim
Shfrytëzuesit e raporteve financiare të qeverisë:
- Shfrytëzuesit e brendshëm (për të marrë vendime)
- Shfrytëzuesit e jashtëm (për ta mbajtur qeverinë përgjegjëse)
Raportimi financiar
Parimet e raportimit
Legjitimiteti
Tërësia
Relevanca
15. Besueshmëria
Kuptueshmëria
Shpejtësia
Krahasueshmëria dhe dobishmeria
Qëllimi i raporteve financiare 14
Të japin informata mbi resurset, alokimin dhe përdorimin e
resurseve
Të japin informata mbi gjendjen tërësore financiare
Të japin informata mbi mbarëvajtjen
Si orientim për veprimet në të ardhmen, për pregatitje të buxhetit
Konsolidimi është metodë e prezentimit të të dhënave financiare për një bashkësi njësish
ashtu sikur ato të përbënin një njësi të vetme
• Transaksionet ndërmjet njësive që konsolidohen eliminohen
• Kushti preliminar: baza e njëjtë e kontabilitetit
Sistemet informative te menaxhmentit financiar
Sistemi efektiv informativ financiar duhet të sigurojë:
Informata të sakta dhe të shpejta për vendimmarrje
Përmirësim të efektivitetit dhe efikasitetit të programeve të
shpenzimit
Transparencë dhe përgjegjësi për resurset publike
Përgjigje të duhur ndaj ndryshimit të kushteve makroekonomike
Raportim të mirë
Sistem informativ kompjuterik
Një regjistrim i të dhënave për të gjitha qëllimet
Qasje në informata të besueshme dhe të shpejta
Qasje në të dhëna në lokacione të shpërndara
Konsolidimi i shumave të mëdha të të dhënave
Automatizim i shumë kontrolleve dhe procedurave
Gjurmë auditimi
Rrezik- të bëhet një bashkësi sistemesh të pjeseshme të informacionit që u mungon
integriteti
Matja dhe vleresimi i mbarvajtjes
Lidhje e fortë ndërmjet mbarëvajtjes së sektorit publik dhe mbarëvajtjes së
përgjithshme të ekonomisë
Masat apo indikatorët e mbarëvajtjes
◦ Ndjek objektivat e vendosura për atë njësi
◦ 1. hyrjet
◦ 2. produktet
◦ 3. rezultatet
Raportimi i mbarëvajtjes:
për t’i përmirësuar raportet vjetore duke përfshirë informata më të mira mbi
rezultatet,Publikime sistematike mbi rezultatet për qytetarët,Informata kualitative dhe
kuantitative mbi mbarëvajtjen.
Sfida për të ardhmen – implementimi i buxhetimit të mbarëvajtjes
Përdorimi i të dhënave mbi mbarëvajtjen:
◦ Sfida për menagjment
16. ◦ Sfida për ta planifikuar buxhetin (për alokimin e resurseve)
◦ Të ndihmohet gjykimi i efikasitetit dhe prioriteteve nga MEF
◦ Faza e fundit: të zhvillohet lidhja ndërmjet rezultateve dhe resurseve
15
Auditimi i jashtem
Auditimi
◦ Inspektimi i regjistrave dhe/ose organizatave për të parë se planifikimi dhe
përdorimi i resurseve publike a janë konform ligjit dhe objektivave të
përcaktuara nga qeveria dhe nga parlamenti
◦ Bindja për cilësi të raporteve financiare
Pavarësia e:
◦ Institucioneve supreme të auditimit
◦ Të audituarve
◦ auditorëve
Raportet e auditimit:
◦ E rëndësishme: gjetje të qarta dhe rekomandime ekonomike
◦ Për parlamentin, njësinë e audituar dhe ministrinë e financave
◦ Dokumentet publike
Roli themelor i auditimit të jashtëm:
◦ Të ngrejë veprime korrektive
◦ Të bëjë rekomandime për mbarëvajtje më të mirë të resurseve publike
◦ T’i ndihmojë parlamentit që ta mbajë përgjegjëse qeverinë
◦ Ta monitorojë dhe përparojë kontrollin e brendshëm
◦ Përfshirje aktive në reformën e financave publike
Auditimi i brendshem
Auditimi i brendshëm: bën kontrollime dhe vlerëson sistemet dhe procedurat e
organizatës për ta minimizuar mundësinë për gabime, mashtrime dhe për praktika
joefikase
Pavarësia e auditimit të brendshëm
◦ Auditimi financiar
◦ Auditimi i mbarëvajtjes
Kreu IV
Pasurit afatgjatate njesive publike dhe kontabilizimi i tyre
Pasurit afatgjata
Njesite publike kane ne perdorim vlera te konsiderueshme pasurish afatgjata.
Ne rrjedhen e veprimtarise se tyre, keto organizma investojne per te sigurura pasuri
afatgjata.Ato i perdorin ato dhe i nxjerrin jashte perdorimit kur eshte e nevojshme.
Veçori e tyre eshte se perdoren nga organet qeverisese pas disa periudhave.
Lidhur me kete, njesite publike i kontabilizojne si pasuri aftgjata ato pasuri, te cilat
parashikohen te perdoren per realizimin e veprimtarise se tyre ekonomike gjate disa
periudhave te ardhshme, dhe prej te cilave (njesite publike fitimprurese) pritet te
sigurohen fitime, ne disa periudha te ardhshme.
17. Pasurite afatgjata pasqyrohen ne kontabilitet te vlersesuara me koston historike
(fillestare), pra me koston me te cilen jane blere plus pagesta tjera per transport dhe
instalim.
Ato te cilat dhurohen, regjistrohen ne bilanc me vleren e tregut ne çastin e dhurimit.
E ne bilanc vleresohen me vleren neto kontabel, pra vlera fillestare e zbritur per
zhvleresimin e akumuluar.
16
Klasifikimi
Nje njesite publike pasurite afatgjata klasifikohen ne :
1. Pasuri afatgjata jomateriale;
2. Pasuri afatgjata materiale;
3. Pasuri afatgjata financiare.
Karakteristike te jesite publike eshte setek to kemi me pak pasuri afatgjate jomateriale se
sa ne biznese.
Ndersa sa i perket pasurive afatgjata materiale, disa prej tyre jane karakteristike per
njesite publike, si; pyjet, plantacionet, infrastruktura (rruget, rrjetet, etj), monumentet
historike, etj.
Pasurite afatgjata financiare ndahen ne huadhenie te brendshme, te jashtme, investime
afatgjata.
Sigurimi i pasurive afatgjata materiale
Njesite publike i sigurojne ato permes:
1. kryerjes se investimeve kapitale
2. perfitimit te tyre si dhurime
Investimet kapitale kryhen:
- duke i blere ato;
- duke i ndertuar ato;
- duke i rikonstruktuar.
Blerja me pages te mevonhme regjistrimi ne kontabilitet
Blerja e pasurive afatgjate nga te tretet si rregull behet me pagese te
mevonshme, pasi te kryhet tenderi per te percaktuar furnitorin.
Debi: blerje e mjeteve te transportit 10.000
Kredi: LLP per pasuri afatgjata 10.000
Artikulli pasqyron blerjen me kredi. Emri i plote i llogarise blerje te mjeteve te transportit
eshte “shpenzime kapitale per blerjen e mjeteve”.
Ne kontabilitet pasqyrohet ne baze te fatures perkatese te derguar nga furnitori.
Kur mjetet e transportit merren, ato evidentohen ne kontabilitet si hyrje
pasurish me vleren fillestare.
Debi: mjete transporti 10.000
kredi: blerje e mj transportit 10.000
Blerja me pages e menjehershme-regjistrimi ne kontabilitet
Debi: blerje e pajisjeve informatike 2.000
Kredi: llogaria ne thesar e njesise publike 2.000
18. Hyrja e pajisjeve pasqyrohet:
Debi: pajisje informatike 2.000
Kredi: blerje e pajisjeve informatike 2.000
17
Ndertimi i pasurive afatgjata
Ndertimi i pasurive nga te tretet eshte nje menyre e realizimit te investimeve kapitale, ku
zakonisht ne kete menyre sigurohen ndertesat, rruget si dhe rikonstruksionet e ndertesave.
Ndertimi kryhet nga bizneset e specializuara ne fushen e ndertimeve.
Me avansimin e punimeve biznesi perkates i mat dhe i vlereson punimet e kryera ne nje
dokument qe njihet me emrin ”situacion” i punimeve. Ajo i dergohet njesise publike
porositese per ta njoftuar ate lidhur me mbarevajtjen e punimeve dhe detyrimet ndaj
biznesit ndertues.
Shembull
Supozojme se nje firme eshte duke ndertuar nje rruge me porosi te njesise publike. Njesia
publike porositese, pasi e pranon situacionin e pare me vlere prej 3.000 e kontabilizon:
Debi: ndertime te rrugeve 3.000
Kredi: furnitore per pasuari afatgjata 3.000
Emri i llogarise ndertime te rrugeve eshte “shpenzime kapitale per ndertimin e rrugeve”.
Me perfundimin e ndertimeve ajo merret ne dorezim dhe kontabilizohet me koston e
plote te ndertimit te saj, te akumuluar ne llogarine “ndertime te rrugeve”.
Ne kete rast supozojme se kostoja e ndertimin kap shumen prej 15.000.
Debi: rruge tokesore 15.000
Kredi: ndertime te rrugeve 15.000
Shembull tjeter
Supozojme se nje njesi publike, p.sh. Komuna e Prishtines vendose te ndertoje disa rruge
ne nje zone te qytetit. Ajo kete detyre ia ngarkon ndermarrjes te specializuar per
mirembajtjen e rrugeve, e cila eshte njesi varese e saj.
Situacionet qe pergaditen nga njesia varese i dergohen komunes, dhe pastaj ajo i
kontabilizon:
Debi: ndertime te rrugeve 2.000
Kredi: te ardhura nga kryerja e investimeve kapitale 2.000
Me kete veprim komuna pasqyron nje investim kapital ne proces dhe njeh te
ardhurat nga kryerja e investimeve si te ardhura rrjedhese.
Pas perfundimit te puneve, kontabilizimi eshte;
19. Debi: rruge tokesore 2.000
Kredi: ndertime te rrugeve 2.000
Kontabilizimi i pasurive afatgjata te perfituara si dhurime
Ka raste kur njesia publike i siguron pasurite afatgjata permes granteve ne natyre nga
dhurues te ndryshem.
18
Fjala “grant” ne kete rast shfaqet me kuptimin “dhurate”.Nryshe nga sigurimi i pasurive
permes investimeve kapitale, ne kete rast nuk kryhen shpenzime per sigurimin e tyre.Per
kete arsye dhurimet nuk pasqyrohen si shpenzime kapitale.
Pasuria e perfituar si grant kontabilizohet:
Debi: ndertesa 10.000
Kredi: grante kapitale 10.000
Dhurimi çon ne shtimin e pasuriveafatgjata dhe shtimin e fondeve te njesise publike.
Kontabilizimi i rivleresimit te pasurive afatgjata
Pasurite afatgjata here pas here rivleresohen ne rritje. Arsyeja eshte inflacioni, ku si
rrjedhoje rritet vlera e tregut e pasurive te reja, gje qe kerkon korrigjimin e vleres se
pasurive qe jane ne perdorim nga njesia publike.
Ne kontabilitet ai pasqyrohet keshtu:
Debi:instalime teknike 2.000
Kredi: zhvlersimi i akumuluar 200
rezerve nga mbivleresimi 1.800
Kjo tregon se shtimi i vleres kontabel krijon nj rezerve qe paraqitet ne llogarine perkatese
te rezervave nga mbivleresimi.
Pastaj ne bilanc vlera kontabel e instalimeve teknike pasqyrojne vlere te re me rastin e
mbivleresimit te tyre.
Vlera e zhvlersimit paraqet vlere te zmadhuar te llogaritur ne vleren e re ne çastin e
mbivleresimit.
Vlera e rezervave pasqyron shtimin e fondeve te reja te njesise publike, ne te njejten mese
me shtimin e vleres neto kontabel te pasurise.
Kontabilizimi i zhvleresimit te pasurive afatgjata
Njesite publike mund te perdorin nje nga metodat e njohura per llogaritjen e zhvleresimit
te pasurive te tyre afatgjata.
Zhvleresimi ne kontabilitet paraqet procesin e korrigjimit te vleres fillestare dhe ben te
mundur paraqitjen e pasurive ne bilanc me vleren e mbetur.
Ai pasqyrohet si shpenzim dhe shperndasn vleren fillestare te pasurise neper periudha
kontabel.
Ne njesite publike fitimprurese, zhvleresimi pasqyrohet si shpenzim dhe sherben per te
krijuar burime te veta per te financuar blerjen e te rejave, ashtu siç ndodhe edhe ne
biznese.
20. Debi: shpenzimet e zhvleresimit 500
Kredi: zhvleresimi i akumuluar 500
Ne njesite publike jofitimprurese, zhvleresimi nuk e redukton fitmin e as nuk e zmadhon
humbjen, pasi qe keto organe nuk presin as fitim e as humbje. Te ardhurat e tyre
buxhetohen te barabarta me shpenzimet.
19
Ne kete rast zhvleresimi zvogelon burimet e veta dhe pasqyrohet si zvogelim i fondeve
baze. Ai nuk sherben me tutje per krijimin e pasurive te reja, pasi qe keto fonde u jepen
njesive jofitimprurese ne formen e grantit kapital apo nga buxheti.
Debi: fonde baze 500
Kredi: zhvleresimi i akumuluar 500
Kjo tregon pakesimin e vleres fillestare tepasurive dhe ne te njejten mase
zvogelimin e fondeve qe kane qeneburim i financimit te tyre.
Pra nje pasuri zvogelohet, por zvogelohet edhe fondi qe e financon ate.
Shembull i rivleresimit
Viti që mbaron në datën 31 Mars 2009
Këshilli Komunal i Prishtines ndërtoi një ndërtesë të reshkolle për € 100,000. Jeta e
dobishme ekonomike e ndërtesës së shkollës vlerësohet të jetë50 vjet, gjë që nxjerr në
pah një shpenzim tëzhvlerësimit për vitin, me vlerë prej € 2,000.
Tepricat e mëposhtme janë në këtë mënyrë të përfshirë në raportin financiar për vitin:
Bilanci i gjendjes
Ndërtesa e shkollës me kosto historike € 100,000
Minus zhvlerësimi i akumuluar (2,000)
Vlera neto në libra € 98,000
Pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve
Arsimimi, biblioteka dhe artet: shpenzimet e
zhvlerësimit € 2,000
Viti që mbaron në datën 31 Mars 2010
Në datën 31 Mars 2010, ndërtesa e shkollësduhet të rivlerësohet duke përdorur indekset
përkatëse për inflacionin e përgjithshëm.
Indekset përkatëse, të publikuara nga qeveria qendrore, janë si vijon:
31 Mars 2009 100
31 Mars 2010 10
Për të vlerësuar ndërtesën e shkollës duhet të ndiqen e mëposhtme.
Vini re se trajtimi kontabël i adoptuar në sektorin publik është paksa i ndryshëm nga ai i
adoptuar nga kompanitë në sektorin privat në kohën kur rivlerësohen pasuritë.
Indexet e kostos se nderteses
Vlera e re e ndërtesës llogaritet duke pjesëtuar koston origjinale me indeksin më vlerën
më të vogël dhe duke e shumëzuar me indeksin me vlerën më të madhe, p. sh.
21. € 100,000 x 105 / 100 = € 105,000
Regjistrimet kontabël për rritjen prej € 5,000janë:
Debi :Pasuritë jo - qarkulluese: ndërtesat € 5,000
Kredi:Rezerva e rivlerësimit të pasurive jo - qarkulluese € 5,000
20
Indexi i zhvleresimit te akumuluar
Njësoj si indeksimi i kostos së ndërtesë, në të njëjtën kohë duhet të indeksojmë
zhvlerësimin e akumuluar të ndërtesës.
Zhvlerësimi i akumuluar duhet të indeksohet duke iu rritur vlera, njësoj siç është bazuar
zhvlerësimi mbi vlerën e një pasurie e cila tani ka dalë nga përdorimi [pjesa e
zhvlerësuar].
Rritja në vlerë llogaritet në të njëjtën mënyrë si kostoja, p. sh. € 2,000 x 105 / 100 = €
2,100
Regjistrimet kontabël për rritjen prej € 100 janë:
Debi:Rezerva e rivlerësimit të pasurive jo - qarkulluese € 100
Kredi:Zhvlerësimi i akumuluar € 100
Ngarkimi i shpenzimit te zhvleresimit te vitit actual duke u bazuar mbi vlerene e re
bruto te nderteses
Llogaritja është si vijon:
€ 105,000 / 50 = € 2,100
Regjistrimet kontabël do të jetë:
Debi :Pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve € 2,100
Kredi:Zhvlerësimi i akumuluar € 2,100
Tepricat e mëposhtme janë përfshirë në këtë mënyrë në raportin financiar për vitin që
mbaron në datën 31 Mars 2009:
Bilanci
Bilanci i gjendjes
Ndërtesa e shkollës sipas rivlerësimit € 105,000
Minus zhvlerësimi i akumuluar (€ 2,000 + € 100 + € 2,100) =€ (4,200)
Vlera neto në libra € 100,800
Rezerva e rivlerësimit të pasurive jo - qarkulluese (€ 5,000 - €100)=€ 4,900
Pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve
Arsimimi, biblioteka dhe artet: shpenzimet e zhvlerësimit € 2,100
Vini re se shpenzimet e zhvlerësimit për ndërtesën e shkollës janë rritur nga € 2,000 në
vitin e kaluar në € 2,100 për këtë vit.
Diçka e tillë pasqyron koston ‘e re’ të përdorimit të ndërtesës së shkollës. Meqenëse
çmimet janë rritur, ashtu siç tregohet nga inflacioni në vlerën e ndërtesës së shkollës,
edhe kostoja e zëvendësimit të mundshëm eventual të ndërtesës e shkollës është rritur në
të njëjtën kohë, dhe në këtë mënyrë edhe pasqyra e të ardhurave dhe shpenzimeve e ka
pasqyruar diçka të tillë.
22. Teprica me vlerë prej € 4,900 do të duhet të mbetet në rezervën e rivlerësimit të pasurive
jo - qarkulluese deri në kohën kur pasuria të jetë shitur ose larguar në mbeturina, pikë në
të cilën do të duhet të transferohet tek fondet e përgjithshme.
Shembull
Kuvendi Komunal ndërtoi një shtëpi të re për kujdesin e të moshuarve me një kosto prej €
150,000 në vitin që mbaron në datën 31 Mars 2009. Jeta e dobishme ekonomike e
shtëpisë vlerësohet të jetë 60 vjet. 21
Indekset e inflacionit të publikuara nga qeveria qendrore janë si vijon:
31 Mars 2009 100
31 Mars 2010 105
Cilat janë regjistrimet kontabël që kanë të bëjnë me shtëpinë për të dy vitet, dhe cilat janë
tepricat që do të duhet të përfshihen në bilancin e gjendjes dhe pasqyrën e të ardhurave
dhe të shpenzimeve për të dy vitet për sa i takon shtëpisë?
Viti që mbaron në datën 31 Mars 2009
Ndërtimi i shtëpisë (duke supozuar se të gjitha pagesat ndaj kontraktorëve ishin bërë në
para të gatshme)
Debi:Pasuritë jo - qarkulluese: ndërtesat € 150,000
Kredi:Paraja e gatshme € 150,000
Zhvlerësimi i shtëpisë për 60 vjet
Debi:Shërbimet sociale: shpenzimet e zhvlerësimit € 2,500
Kredi: Zhvlerësimi i akumuluar € 2,500
Kontabilizimi i daljes se pasurive afatgjata
Nga njesia publike pasurite afatgjata dalin kur:
1. nxirren jashte perdorimit per shkak te konsumimit fizik;
2. demtohet per shkaqe te jashtezakonshme;
3. shiten;
4. dhurohen.
Nxjerrja jasht perdorimit
Ne momentin kur pasuria nxirret jashte perdorimit nderpritet llogariyja e zhvleresimit te
tij dhe mbyllet.
P.sh. Nje ndertese e konsumuar plotesisht njesia publike e nxjerr jashte perdorimit:
Debi: zhvlersimi i akumuluar i nderteses 7.000
Kredi: ndertesa 7.000
Demtimet per shkaqe te jashtzakonshme
Te tilla konsiderohen p.sh. demtimet nga fuqite e natyres.
Kontabiliteti eshte i ngjashem me nxjerrjen jashte perdorimit.
Debi: ndertesat e demtuara- zhvlersimi 1.000
Kredi: ndertesat 1.000
23. Ky regjistrim e tregon ç’regjistrimin e ndertese se demtuar nga llogaria e rregullt
“ndertesa”, edhe pse ne kete rast perfshine tere vleren kontabel, d.m.th. supozohet se
paska qene plotesisht edhe e zhvleresuar.
Ky regjistrim mbeshtetet ne proces-verbalin i cili konstaton gjendjen fizike te ndertese se
shkaterruar dhe gjendjen faktike te tij ne kuader te njesise publike.
Shitja e pasurive afatgjata
Kur njesise publike nuk i nevojitet me nje pasuri per te ushtruar veprimtarine e saj, si dhe
ne rastet e privatizimit te pronave publike, ajo mund ta shese ate. 22
Shitja e nje pajisjeje pasqyrohet ne kontabilitet:
Debi: kliente 100
Kredi: te ardhurat nga shitja 100
Regjistrimi tregon lindjen e nje te drejte ndaj klientit per vleren e tregut me te cilen eshte
shitur pajisja.
Arketimi i vleres se shitjes regjistrohet:
Debi: llogaria ne thesar e njesise publike 100
Kredi: kliente 100
Nese pasuria me vlere fillestare prej 800, zhvleresim te akumuluar prej 400 shitet p.sh.
per 300, atehere kontabilizohet keshtu:
Debi: kliente 300
zh a 400
humbje nga shitja 100
Kredi: pajisje 800
Llogaria e zhvleresimit debitohet per shumen e zhvleresuar te pajisjes konkrete, pajisja
kreditohet me vleren fillestare ne mbeshtetje te fletedaljes, ndersa humbja tregon
pakesimin e fondeve baze, pasi qe vlera e tregut eshte me e vogel se sa vlera e mbetur
kontabel.
Dhurimi i pasurive afatgjata
Njesite publike ashtu siç perfitojne grante, mund edhe te dhurojne grante, pra t’u japin
pasuri njesive publike te tjera te te njejtit nivel.
Nese jepen mjete transporti, kontabilizimi eshte:
Debi: fonde baze 2.000
Kredi: mjete transporti 2.000
Dhurimet pakesojne vleren e pasurive afatgjata tenjesise publike dhe zvogelon fondet
baze te tij.
Ti rikujtojm…
• Ne sektorin publik pasurite afatgjata kerkohet te rivleresohen per te pasqyruar
keshtu drej vlerat e tyre aktuale ne menyre qe:
24. • bilanci i gjendjes te jape nje pamje te plote dhe te qarte te pasurive te mbajtura
nga organizmat ne sektorin publik, ne menyre qe perdoruesit te kuptojne mire
vleren ekonomike te pasurive.
• SNKSP 17 kerkon qe shpenzimet e zhvleresimit te jene tregues real I kostos se
perdorimit te pasurive, sidomos ne koherat kur çmimet rriten dhe me kete rast
kostot e zevendesimit jane me te larta se kostot origjinale te blerjes se tyre.
23
Kreu V
Pasurit afatgjata financiare,pasurit afatshkurtera
Huadhenjet
Dhenia e huave perben nje nga format e ndihmes se shtetit ndaj njesive ne sektorin publik
dhe privat.
Nga kjo ndihme perfitojne njesite varese te qeverisjes qendrore, njesite ekonomike
private dhe individet.
Pra ….
Ndërhyrja e shtetit në sektorët e ndryshëm të ekonomisë bëhet përmes
◦ huadhënieve dhe
◦ paradhënieve
Përfituesit:
◦ Organet e pushtetit të vendit
◦ Institucionet buxhetore
◦ Ndërmarrjet publike dhe private
◦ Individët
◦ Shtetet e huaj
Paradhëniet: njihen si huadhënie afatmesme të shtetit
◦ Jepen në afat deri në dy (2) vjet
◦ Mund të ripërtriten edhe për 2 vjet tjera
◦ Pas përfundimit (skadimit), paradhëniet e pashlyera transformohen në
huadhënie
Huadhëniet:
◦ Jepen me afat deri në 4 vjet
Urdhërdhënësi: Ministri i financave apo i deleguarai i tij
Arkëtimet dhe pagesat kryehn nga thesari i shtetit apo thesareve lokale
Karakteristika të përbashkëta paradhëniet dhe huadhëniet-Paraqesin zbatim të ligjit të
buxhetit
Kontabilizimi i huadhenjeve dhe paradhenjeve
Huadhëniet dhe paradhëniet regjistrohen gjatë vitit vijues (ushtrimor) në thesarin e
degëve.Në fund të vitit (periudhë ushtrimore) huadhëniet dhe paradhëniet pasqyrohen në
Ministrinë e financave në kuadër të aktiveve të qëndrueshme financiare.
25. Klasifikimi
HUADHENIET
1. te brendshme- direkte afatgjata dhe nenhuadhenie:
2. te jashtme
Huadheniet e brendshme direkte afatgjata jane hua afatgjata qe u jep qeveria njesive te
sektorit publik per t’i ndihmuar ato me mjete financiare.
Nenhuadheniet jane pjese e huave te nenshkruara nga qeveria per organizma te huaj.
Qeveria u jep nenhuadheniet njesive te ndryshmepublike te vendit ne perputhje me ligjin
e buxhetit.
24
Kontabiliteti me veprimet lidhur me dhenjen e huave
Debi: huadhenie 3.000
Kredi: llogaria e thesarit te qeverise 3.000
Arketimi i shumave te huadhenieve:
Debi: llogaria e thesarit te qeverise 2.000
Kredi: huadhenie 2.000
Teprica debitore e llogarise “huadhenie” tregon shumen e huase qe nuk eshte arketuar
ende. Huadheniet sjellin interes, te cilat regjistrohen ne llogarine “te ardhura nga interesi
i huadhenies”, e cila krediton me rastin e arketimit te interesit nga huadhenia.
Debi: llogaria e thesarit te qeverise 150
Kredi: te ardhurat nga interesi i huadhenies 150
Llogaria “te ardhurat nga interesi i huadhenies”ben pjese ne te ardhurat financiare.
Ne fund te periudhes mbyllet dhe me levizjen esaj kreditore bartet ne llogarine “rezultati i
zbatimit te ligjit te buxhetit”.
Debi: te ardhurat nga interesi i huadhenies 150
Kredi : rezultati i zbatimit te ligjit te buxhetit 150
Investimet afatgjata ne aksione
Pasqyrohen ne kontabilitet kur blihen aksione te njesive publike ose private fitimprurese,
ashtu edhe kur shiten ato.
Blerja e aksioneve:
Debi: investime afatgjata ne aksione te ndermarrjeve publike 20.000
Kredi: llogaria ne thesar 20.000
Ne rastet kur njesite publike aksionet e njesive ekonomike fitimprurese i perfiton si
dhurime, atehere:
Debi: investime afatgjata ne aksione 4.000
Kredi: grante te brendshme kapitale 4.000
Pasurite afatshkurtera te njesive publike dhe kontabilizimi i tyre
26. Klasifikimi
Pasurite afatshkurtera te njesive publike ndahen ne:
1. mjetet monetare – llogaria ne thesar, ne banka, arka, etj;
2. investimet afatshkurtera – huadhenie afatshkurtera, investime ne letra me vlere;
3. te drejta – kliente, deftesa te arketueshme, etj;
4. inventare – materiale, objekte, mallra, etj;
5. parapagimet – qeraja e parapaguar, abonimet, sigurimet,etj.
25
Mjetet monetare
Njesite publike i mbajne mjetet monetare ne llogarine ne thesar dhe ne llogarine
arka.neprmes thesarit ato kryejne arketimet qe burojne nga veprimtaria rrjedhese dhe e
investimeve.
Ato perdorin llogarine rrjedhese ne banke vetem per arketimet dhe pagesat per projektet e
huaja, te cilat administrohen dhe kontrollohen nga njesai perkatese publike.
Investimet afatshkurtera
Kryesisht ndeshen me huadhenie afatshkurtera me garanci shteterore.Keto jane hua qe u
jepen njesive publike nga organizma te huaja. Shteti u garanton ketyre organizmave
kthimin e huase.
Hua afatshkurtera mund t’u jape qeveria njesive publike, dhe kontabilizimi eshte i njejte
me huadheniet afatgjata.
Llogarit e arketueshme
Ndërsa llogaritë e arkëtueshme të një kompanie në sektorin privat do të përbehen
kryesisht nga shitjet që i janë faturuar klientëve dhe që nuk janë paguar ende, llogaritë e
arkëtueshme në një organizatë në sektorin publik mund të përbëhen nga shumë elemente
të ndryshme, përfshirë:
Tatimet e pa - paguara lokale
• Shërbimet që i janë ngarkuar [duke kërkuar rimbursimi] organizatave të tjera në
sektorin publik por që nuk janë paguar ende (për shembull një spital i cili i ofron
shërbime të kujdesit shëndetësor për të moshuarit mund t’i kërkojë rimbursim
autoriteteve të qeverisjes vendore që janë përgjegjës për shërbimet sociale)
• Vlera monetare të mbledhura nga organizatat e tjera në sektorin publik në emër të
organizatës sonë por që nuk janë arkëtuar ende. Për shembull, një autoritet i qeverisjes
vendore mund të përfshijë policinë tatimore në arkëtimin e tatimeve vjetore vendore, të
cilat duhet t’i paguhen autoritetit në fjalë dhe që duhet të përfshihen si një llogari e
pagueshme në bilancin e gjendjes të policisë tatimore deri në kohën kur të arkëtohen.
Shërbime që i janë faturuar publikut por që nuk janë paguar ende.
Shembuj të tillë përfshijnë tarifat e studentëve të universiteteve, tarifat e mbledhjes se
mbeturinave nga autoritetet lokale dhe tarifat e pacientëve privatë të spitaleve.
Invertaret
Llogarite e inventareve qe perdoren gjeresisht ne ne njesite publike jofitimprurese jane
materialet, objektet e inventarit, etj.
Ne njesite publike inventaret qe blihen mund te pasqyrohen si te konsumuara menjehere
– shpenzim. Kjo ndodh kur perdoret metoda e inventarizimit peridik.
27. Por mund te perdoret edhe metoda e inventarizimit te vazhdueshem.ne kete rast
inventaret e blere pasqyrohen ne perberje te pasurive afatshkurtera duke shtuar elementin
e blere ne llogarine e inventareve.
Nese nje njesi publike ka blere gjate vitit 20.000 euro materiale per zyre per veprimtarine
rrjedhese dhe i ka regjistruar ato direkt si shpenzime, atehere:
Debi: shpenzime per materiale zyreje 20.000
Kredi: furnitore 20.000
26
Parapagimet
Ndodh qe organet qeverisese te paguajne ne avance prime sigurimi, te kryejne pagesa
lizingu dhe te parapaguajne per sherbime tjera qe atyre do t’u kryhen gjate periudhes
kontabel.
Ushtrim mbi veprimet me pasuri afatgjate ne nje njesi publike
Ne njesine qeverisese X, me daten 01.12.2009 llogarite e pasurive afatgjata ishin si vijon:
Ndertesa 30.000, zhvleresimi i ndertesave 12.000, mjete transporti 5.000, zhvleresimi I
mjeteve te transportit 600, inventari 12.000, zhvleresimi I inventarit ekonomik 2.400,
shpenzime per ndertim 6.000, fonde 45.000, llogaria ne thesar 8.000, grante te brendshme
kapitale 6.000, grante te jashtme kapitale 1.200, furnitore 1.800.
Gjate muajit dhjetor 2009 jane kryer keto veprime:
- Me 01.12 u blene dy kompjutere me vlere 1.000 sipas fatures;
- Me 05.12 merret ne dorezim ndertesa e ndertuar me vlere 5.000;
- Me 19.12. u krye rivleresimi ne rritje i pasurise afatgjate. Shtimi I vleres eshte:
ndertesa 5.000, zh i ndertesave 50, mjete transporti 800, zh mj transportit 110,
invenatri ekonomik 1.900, zh inventarit 60;
- Me 30.12. llogaritet zhvleresimi vjetor. Shumat e llogaritura jane: ndertesa
350,mjete transporti 810, inventari ekonomik 420;
- Me 30.12. u shit njeri nga mjetet e transportit. Vlera fillestare ishte 1.400, zhvl
akumuluar deri ne çastin e shitjes 650. Vlera sipas çmimit te tregut u arketua ne
thesar. Nga shitja rezultoi vlera 150.
Kerkohet
Njesia publike t’i pasqyroje ne ditar te gjitha transaksionet e ndodhura nje muajin dhjetor,
si dhe tepricat e dhena ne fillim.
Ndertesa 30.000 Zhv i ndertesave 12.000
Mjete transporti 5.000 Zhv i mjeteve transpo 600
Inventari 12.000 Zhv i Inventarit 2.400
Shpenzime per ndertim 6.000 Fonde baze 37.000
Llogaria ne thesar 8.000 Grante te brendshme 6.000
Grante te jashtme 1.200
furnitore 1.800
28. 01.12. inventar 1.000
furnitoret 1.000
05.12 ndertesa 5.000
shpenzime kapitale per ndertim 5.000
19.12 ndertesa 5.000
mjete transporti 800
inventar 1.900
zhvl ndertesave 50
zhvl mjeteve transportit 110
zhvl inventarit 60
rezerve nga rivleresimi 7.370
27
30.12. fonde baze 2.380
zhvl I ndertesave 350
zhvl I mjeteve te transportit 810
zhvl I inventarit 420
30.12. zhvl I mjeteve te transportit 650
te ardhurat nga shitja e mjeteve te transp 750
mjete transporti 1.400
30.12. llogaria ne thesar 900
te ardhurat nga shitja e mjeteve te transp 900
Pasqyrohet arketimi ne llogarine ne thesar I vleres se realizuar ne treg nga ashitja e
mjeteve te transportit (900 euro) dhe I te ardhurave te njohura ne llogarine e te ardhurave
nga shitja.
Ushtrim mbi huadheniet ne njesite publike
Gjate vitit 2008 dhe 2009 jane kryer veprimet qe vijojne lidhur me huadheniet:
1. Pasqyrohet dhenia e huase afatgjate nje ndermarrjeje publike ne vlere 5.000;
2. Pasqyrohet shuma e nje nenhuadhenie, nga huadheniet e jashtme, qe nje njesi
publike i ka dhene komunes ne vlere prej 2.400 per 4 vite;
3. Pasqyrohet arketimi i shumave te maturuara te huave, per vitin e pare 1.000 euro,
derdhur nga ndermarrja publike, dhe 600 euro derdhur nga komuna;
4. Pasqyrohen te ardhurat nga interesi I huadhenieve dhe nenhuadhenieve te
arketuara gjate vitit 2009 ne thesar.
Te pasqyrohen veprimet e kryera ne ditar.
Vep 1 huadhenie te brendshme 5.000
llogaria ne thesar te qeverise 5.000
Vep 2 nenhuadhenie nga huadheniet e jashtme 2.400
llogaria ne thesar te qeverise 2.400
Vep 3 llogaria ne thesar te qeverise 1.600
huadhenie te brendshme 1.000 nenhuadhenie
nga huadheniet e jashtme 600
Vep 4 llogaria ne thesar te qeverise 62.5
29. te ardhurat nga interesi i huadhenieve 62.5
Shpjegim:
1. Huaja e pare ishte me kushtet: 5.000 per 5 vite me interes 4%..5000 / 5 x 4% = 50
2. Huaja e dyte (nenhuaja) ishte me kushtet: 2.500 per 4 vite me interes 2%..2.500 / 4
x 2% = 12.5
50+12.5=62.5 pasqyrohet arketimi Ii te ardhurave nga interesat e huadhenieve dhe
nenhuadhenieve te thesarit.
28
Kreu VI
Burimet e financimit ne njesit publike
1. Burimet e veta;
2. Burimet e huazuara – detyrimet.
Burimet e veta te nje njesie publike jofitimprurese perbehet nga fondet e veta dhe mund
te kete ne te edhe suficit. Ne fondet e veta bejne pjese edhe grantet kapitale te brendshme
dhe te jashtme, rezervat,suficiti si tejkalim i te ardhures rrjedhese kundrejt shpenzimeve
rrjedhese te qeverise.
Llogaria e fondeve baze kreditohet kur zmadhohen burimet e njesise publike, kjo ndosh
me hurjen e pasurise ne njesi;
Llogaria ne fjale debitohet kur zvogelohen burimet e veta, ndosh me daljen e pasurise nga
njesia publike.
Grantet kapitale jane financime ose ndihma financiare qe u vihen ne dispozicion njesive
publike. Perdoren per investime kapitale, do te thote per sigurimin e pasurive afatgjate.
Ato mund te perfitohen nga shteti, organizmat publike brenda dhe jashte shtetit.
Raste te perfitiit te granteve
Marrja e grantit ne para nga buxheti i shtetit:
Debi : llogaria ne thesar i njesise publike 60.000
Kredi : granti kapital nga buxheti i shtetit 60.000
Marrja e grantit kapital ne para nga vendet jashte:
Debi: llogaria ne thesar e njesise publike 10.000
Kredi: grante kapitale nga jashte 10.000
Nese granti arketohet ne para ne disa periudha atehere ne njesine publike lind e drejta
ndaj dhenesit te grantit:
Debi: te drejta per t’u arketuar 90.000
Kredi: grante kapitale 90.000
30. Derdhja e kestit te pare:
Debi: llogaria ne thesar 10.000
Kredi: te drejta per t’u arketuar 10.000
Nese granti merret ne pasuri afatgjate atehere:
Debi: pajisje informatike 5.000
Kredi: grante kapitale 5.000
Rezervat
Rezervat njesite publike fitimprurese i veçon nga rezultati financiar i realizuar ne
periudhat kontabel te meparshme dhe te pritshme.
Rezervat krijohen per mbulimin dhe financimin e nje pjese te shpenzimeve kapitale te
njesive publike fitimprurese.
Ato paraqesin kontributin e tyre per financimin e veprimtarise se tyre kapitale. 29
Krijimi i rezerves kontabilizohet keshtu:
Debi : zbritje per investime kapitale nga fitimi i pritshem ne periudhen kontabel
Kredi: rezerve per investime kapitale
Perdorimi i rezerves kontabilizohet:
Debi:: rezerve per investime kapitale
Kredi: fonde baze
Rezerva per shpenzime rrjedhese krijohet edhe ne njesite publike fitimprurese edhe ne ato
jofitimprurese.
Krijimi i rezerves per shpenzime rrjedhese ne njesite publike fitimprurese:
Debi:fitim i mbartur nga vitet e kaluara
Kredi: rezerve per shpenzime rrjedhese
Burimet e huazuara
Klasifikohen ne detyrime:
1. Afatgjata
2. Afatshkurtera
Hyjne:detyrimet ndaj furnitoreve, kreditoreve, personelit, ndaj shtetit per tatime dhe
taksa,…,etj.
Karakteristike per njesite publike jane huamarrjet afatshkurtera dhe afatgjata.
Parimet e pergjithshme te kontabilizimit te huamarrjeve te shtetit
Kriteri i origjinës së borxhit
Kriteri i afatit të shlyerjes
◦ Borxhi i përhershëm (afatgjatë dhe afatmesëm: obligacionet afatgjata dhe
huamarrjet afatgjata të shtetit nga organizmat financiarë ndërkombëtar dhe
nga bankat e huaja)
◦ Borxhi me afat të shkurtër (bonot e thesarit dhe huamarrjet afatshkurtëra)
31. Kriteri i kombësisë së huadhënësve
◦ Borxhi i brendshëm
◦ Borxhi i jashtëm
Kontabilizimi i huamarrjes afatgjate
Marrja e huave nga qeveria:
Debi: llogaria e thesarit te qeverise 10.000
Kredi: huamarje afatgjate 10.000
Maturimi:
Debi:huamarrje afatgjate e maturuar 1.000
Kredi:llogaria e thesarit te qeverise 1.000
30
Pagesa e interesit:
Debi; shpenzime nga interesi i huamarrjes afatgjate 100
Kredi: llogaria e thesarit te qeverise 100
Ushtrim per burimet e veta –fondet dhe per huamarrjen afatgjate
Gjate vitit 2009 komuna X ka kryer keto veprime:
1. Me date 11.01. regjistrohet shuma prej 5.000 nga financimi buxhetor per
investime ne komune;
2. Me date 18.05.komuna regjistron marrjen e nje granti per pajisjet ne nje shkolle
ne fshatin X ne shumen prej 10.000 e cila derdhet ne llogarine ne thesar te
komunes.
3. Me date 05.07. qeveria mori nje hua per 6 vite nga Banka Boterore me vlere
40.000.
4. Pas nje viti pagoi kestin e pare te huase 6.000.
5. Po te njejten dite regjistroi interesin e maturuar 10%.
11.01. llogaria ne thesar e njesise publike 5.000
grante kapitale 5.000
18.05.llogaria ne thesar e njesise publike 10.000
grante kapitale 10.000
05.07. llogaria ne thesar e qeverise 40.000
huamarrje afatgjate 40.000
05.07. huamarrje afatgjate e maturuar 6.000
llogaria ne thesar e qeverise 6.000
05.07. shpenzime interesi te huamarrjeve 600
llogaria ne thesar e qeverise 600