1. «Πώς η τεχνολογία επηρεάζει
την ψυχολογία των εφήβων»
ΓΕΛ Καρέα

2. Μια εργασία των:
ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΡΙΣΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
ΚΡΙΣΤΙΑΝ ΦΕΡΕΤΣΑΚΟΥ
ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΣΟΥΚΑΛΗΣ
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΤΣΑΓΚΑΡΗΣ
ΣΚΕΨΕΙΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ
ΣΤΟ ΔΙΑΔΥΚΤΙΟ

3. Μια εργασία των:
ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΡΙΣΤΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
ΚΡΙΣΤΙΑΝ ΦΕΡΕΤΣΑΚΟΥ
ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΣΟΥΚΑΛΗΣ
ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΤΣΑΓΚΑΡΗΣ

4. Eισαγωγή
Σήμερα, όπου η κοινωνία μας μαστίζεται από την έλλειψη
ηθικής και ανθρωπιστικών αξιών, οι ανάγκες και οι
προτεραιότητες του ανθρώπου έχουν ταχθεί στην
κατεύθυνση της κατάκτησης του υλιστικού ευδαιμονισμού,
απορρίπτοντας ταυτοχρόνως πλήθος αρχών, καθώς και
οποιαδήποτε έννοια πλήρους ασφάλειας του διαδικτύου
για τους χρήστες του, και δη για τους νέους.

5. Λαμβάνοντας υπόψη, ότι το διαδίκτυο αποτελεί ένα υπέρογκο φάσμα
παροχής πληροφοριών, είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς ότι από την
μία παρέχει απίστευτα οφέλη, αλλά από την άλλη εγκυμονεί και
αμέτρητους κινδύνους για τους νέους.
Oι νέοι χρησιμοποιώντας ως εργαλείο το διαδίκτυο
μπορούν να εξοικειωθούν με αυτό, και παράλληλα, να
εγκλιματιστούν στο πνεύμα της εποχής. Εκτός όμως
από αυτό, θα βοηθηθούν, ώστε στο μέλλον να έχουν
καλύτερες δυνατότητες και περισσότερα προσόντα,
χαρακτηριστικά που θα τους καταστήσουν
καταλληλότερους για την ανάληψη καίριων θέσεων
εργασίας.

6. Ακόμη ένα στοιχείο που σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να
διαφύγει της προσοχής μας, είναι πως με το διαδίκτυο παρέχονται
ίσες ευκαιρίες στον τομέα της κατάκτησης της γνώσης προς όλους
τους νέους, αφού σήμερα η συντριπτική πλειοψηφία αυτών
διαθέτει τα μέσα για την πρόσβαση στο διαδίκτυο, λαμβάνοντας
ταυτόχρονα υπόψη πως το χρηματικό αντίτιμο για αυτήν την
πρόσβαση είναι πλέον ελάχιστο.

7. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης
Με τον όρο «Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης» εννοούμε τόσο τα παραδοσιακά, όπως το
ραδιόφωνο και η τηλεόραση, ή ο έντυπος Τύπος (εφημερίδες, περιοδικά), όσο και τα
πιο σύγχρονα, τα Μέσα που αποτελούν επιτεύγματα των τελευταίων τεχνολογικών
εξελίξεων, όπως τα κινητά τηλέφωνα και το διαδίκτυο. Η παρούσα εισήγηση θα
επικεντρωθεί στα σύγχρονα Μέσα και κυρίως στο διαδίκτυο, το οποίο έχει εισβάλει
δυναμικά στη ζωή των παιδιών και κυρίως των εφήβων. Μία «εισβολή» που τείνει να
γίνει σαρωτική, καθώς η τεχνολογία προχωρεί αλματωδώς, έχοντας μπει σε μία
ιλιγγιώδη και σαφώς μη αναστρέψιμη τροχιά.

8. Δεν υπάρχει έφηβος σήμερα που να μην έχει κινητό τηλέφωνο και που να
μην ασχολείται ως κάποιο βαθμό με το διαδίκτυο. Η κινητή τηλεφωνία είναι
διαδεδομένη ευρέως. Τα κινητά τηλέφωνα, εκτός από γραπτά μηνύματα,
προσφέρουν τη δυνατότητα αποστολής εικονομηνυμάτων και φωτογραφιών,
πλοήγησης στο διαδίκτυο, ηλεκτρονικής αλληλογραφίας και βιντεοσκόπησης.
Τα σύγχρονα κινητά τηλέφωνα επιτρέπουν σταθερή σύνδεση με το διαδίκτυο.
Όλοι οι έφηβοι επικοινωνούν μέσω κινητών τηλεφώνων με γνωστούς και
άγνωστους. Το κινητό αποτελεί κάτι σαν προέκταση του σώματός τους, τους
συντροφεύει παντού. Με το κινητό τους τηλέφωνο επικοινωνούν, κάνουν
φίλους, τσακώνονται και φλερτάρουν. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν από προς
τη χρήση των κινητών είναι παρόμοιοι με εκείνους του διαδικτύου, που θα
παρουσιαστούν παρακάτω.

9. Οι κίνδυνοι του διαδικτύου
Το διαδίκτυο μεγεθύνει το καλό και το κακό, το θετικό και το αρνητικό, καθώς ο όγκος της πληροφόρησης που
παρέχει είναι τεράστιος, εισβάλλοντας μέσα από διαφορετικού είδους πηγές – ανεξέλεγκτες οι
περισσότερες – και με κατακλυσμιαίο τρόπο στον ψυχισμό ενός εφήβου. Έτσι, μπορεί να λειτουργήσει
«θεραπευτικά», μειώνοντας ή εξαλείφοντας τις ανησυχίες του, όταν οι πηγές πληροφόρησης είναι έγκυρες
και θετικές, ή καταστροφικά, μεγεθύνοντάς τες δραματικά, όταν οι πηγές πληροφόρησης είναι
καταστροφικές. Για παράδειγμα, οι έφηβοι που εγγράφονται σε κοινότητες, ή σε περιθωριακές ομάδες
μέσω διαδικτύου, όπως η κοινότητα ατόμων με διατροφικές διαταραχές ή κατάθλιψη, ρατσιστικές ή άλλου
είδους οργανώσεις, μπορεί να εκτεθούν σε μία υποκουλτούρα στην οποία η αποκλίνουσα συμπεριφορά
αντιμετωπίζεται ως κανονική, το «πρόβλημα» ως κάτι το φυσιολογικό και συχνά ενθαρρύνεται η συνέχισή
του. Μερικές φορές δε, παρατηρείται ακόμη και η «ηρωοποίηση» των ατόμων που διακρίνονται από μια
τέτοια συμπεριφορά. Ο έφηβος, από την επιθυμία του να ανήκει σε μία ομάδα και την ικανοποίηση που
πηγάζει από το γεγονός ότι συνδέεται με άλλους ομοίους του – ιδιαίτερα αν είναι ευάλωτος - μπορεί να
οδηγηθεί σε αυτοκαταστροφική ή καταστροφική συμπεριφορά.

10. Πολλοί έχουν μιλήσει για τα χαρακτηριστικά της «γενιάς του διαδικτύου» (N-
generation), αναφερόμενοι στα χαρακτηριστικά των παιδιών και των
εφήβων που κάνουν χρήση του διαδικτύου. Θεωρούν ότι αυτά τα παιδιά
και οι έφηβοι διακρίνονται από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: άγρια
ανεξαρτησία, συναισθηματική και διανοητική ανοιχτότητα, συνεκτικότητα,
ελεύθερη έκφραση και ισχυρές απόψεις, καινοτομία, συνεχή ενασχόληση
με την ωριμότητα, διερευνητικότητα, ευαισθησία στη συλλογική εμπλοκή,
γνησιότητα, εμπιστοσύνη και αμεσότητα. Η γενιά του διαδικτύου είναι μία
γενιά που εύκολα εκθέτει τις εσώτερες σκέψεις της, καθώς και
προσωπικές πληροφορίες στις σελίδες του κυβερνοχώρου (Dorman,
2000).

11. Πώς όμως επικοινωνούν οι έφηβοι μέσα από το διαδίκτυο; Η επικοινωνία μέσα από το διαδίκτυο
μπορεί να χαρακτηριστεί ως «διαμεσολαβημένη επικοινωνία», εφόσον παρεμβάλλεται το
Μέσο, το οποίο τη διαφοροποιεί από την κατά πρόσωπο επικοινωνία. Η κατά πρόσωπο
επικοινωνία χαρακτηρίζεται από την εκπομπή και την αποδοχή μηνυμάτων. Τόσο ο πομπός,
όσο και ο δέκτης, στέλνουν και δέχονται μηνύματα λεκτικά και μη λεκτικά. Από το σύνολο των
μηνυμάτων που ανταλλάσσονται στη διανθρώπινη επικοινωνία, έχει καταγραφεί ότι το 7% των
μηνυμάτων είναι λεκτικά, το 38% παραλεκτικά και το 55% εξωλεκτικά. Είναι προφανές ότι η
επικοινωνία μέσω διαδικτύου εστιάζεται κυρίως στην ανταλλαγή γραπτών λεκτικών
μηνυμάτων, που ίσως περιλαμβάνουν ένα ποσοστό παραλεκτικών μηνυμάτων, τα οποία
μεταδίδονται μέσα από τη χρήση των σημείων στίξης. Το μεγαλύτερο μέρος, ωστόσο, των
παραλεκτικών μηνυμάτων που περιλαμβάνει τον επιτονισμό, το χρωμάτισμα και την ένταση
της φωνής, το ρυθμό της ομιλίας, τον τρόπο εκφοράς του λεκτικού μηνύματος αποτελεί terra
incognita. Το ίδιο ισχύει και για το σύνολο των εξωλεκτικών μηνυμάτων, που περιλαμβάνουν
τις κινήσεις του σώματος και τις εκφράσεις του προσώπου. Όλες οι επικοινωνιακές δεξιότητες
των εφήβων που σχετίζονται με αυτό το είδος των μηνυμάτων δεν εξελίσσονται με το δέοντα
τρόπο.

12. Επιπλέον, μέσα από τη διαδικτυακή επικοινωνία οι έφηβοι μπορούν να προσποιηθούν –
και συχνά το πράττουν – ότι είναι κάποιοι άλλοι, παρουσιάζουν μία διαφορετική
ταυτότητα. Υποδυόμενοι κάποιον άλλο, τον «ιδανικό» εαυτό, φαντασιώνονται ότι
επικοινωνούν με τον «ιδανικό» Άλλο. Στους ηλεκτρονικούς αυτούς τόπους μπορεί να
κάνουν φίλους οι οποίοι να προέρχονται από οποιαδήποτε χώρα του πλανήτη.
Καλυμμένοι και οχυρωμένοι πίσω από το προπέτασμα της ανωνυμίας και από
απόσταση, αλληλεπιδρούν λεκτικά με τρόπους που δε θα εκδήλωναν στην
πραγματική ζωή. Η γλώσσα που χρησιμοποιούν ξεφεύγει από το μέτρο και από τις
καθιερωμένες νόρμες, όπως αυτές διαμορφώνονται από τον κοινωνικό έλεγχο. Συχνά,
οι έφηβοι μπαίνουν σε chat rooms, όπου συζητούν με άλλους για θέματα, για τα οποία
δε θα συζητούσαν στις δια ζώσης αλληλεπιδράσεις τους. Το γεγονός ότι νιώθουν ότι
δεν εκτίθενται τους οδηγεί συχνά σε ανεξέλεγκτες συμπεριφορές μέσα στο διαδίκτυο,
κάτι που εγείρει πολλά ηθικά ζητήματα στη διεθνή επιστημονική κοινότητα.

13. Ο «εικονικός κόσμος κοινωνικής δικτύωσης» είναι ελκυστικός, αλλά και επικίνδυνος.
Γνωστοί είναι οι κίνδυνοι του διαδικτύου: παιδική πορνογραφία, προσηλυτισμός,
ρατσισμός, ξενοφοβία, σατανισμός, βία, ηλεκτρονικός τζόγος. Όσον αφορά στη βία που
προβάλλεται, συνεχώς βλέπουμε σήμερα παιδιά στα ίντερνετ καφέ να παίζουν
ηλεκτρονικά παιχνίδια που χαρακτηρίζονται από πολλή βία, όπου νικητής είναι αυτός που
σκοτώνει τους πιο πολλούς αντιπάλους, συνήθως με την επίφαση του «καλού» που
εξουδετερώνει τους «κακούς». Επιπλέον, ο αριθμός ιστοτόπων εξτρεμιστικών και
ρατσιστικών οργανώσεων έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια, ενώ κάτι
αντίστοιχο συμβαίνει και με το σατανισμό (Παππά, 2008).

14. Συντάξαμε ένα ερωτηματολόγιο – που θα μοιραστεί στο
σχολείο, σχετικά με την χρήση που κάνει ο έφηβος στο
διαδίκτυο :
 Χρόνος που αφιερώνει
 Διευθύνσεις που επισκέπτεται
 Μέσα κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιεί
 Χρήση (παραγγελίες …)
 Bullying – Σεξουαλική παρενόχληση
 Εξάρτηση

15. Ερωτηματολόγιο
1)Πόσες φορές χρησιμοποιείτε το διαδίκτυο ;
 Καθημερινά
 3 φορές την εβδομάδα
 1 φορά στις 15 μέρες
 1 φορά των μήνα
 Ποτέ
2)Πόσες ώρες αφιερώνεις την ημέρα ;
 Έως 1 ώρα
 Από 1 έως 3 ώρες
 Από 3 μέχρι 5 ώρες
 5+

16. 3) Πού ξοδεύεις την περισσότερη ώρα όταν είστε στο internet; (1>5)
 Social media ___
 Youtube ___
 Google ___
 Online games ___
 Άλλο ……………………….. ___
4) Ποια social medias χρησιμοποιείς περισσότερο; (1>5)
 Facebook ___
 Instagram ___
 Snapchat ___
 Twitter ___

17. 5)Έχετε αγοράσει κάτι από το internet;
 NAI
 OXI
6)Eχετε δεχτεί ποτέ bullying στο διαδίκτυο ;
 ΝΑΙ
 ΌΧΙ
7)Έχετε δεχτεί ποτέ μήνυμα από κάποιον άγνωστο ;
 ΝΑΙ
 ΌΧΙ
8)Σας έχει παρενοχλήσει κάποιος/κάποια σεξουαλικά μέσω του διαδικτύου;
 ΝΑΙ
 ΟΧΙ

18. 9)Έχεις παραγγέλλει από το internet φαγητό;
 ΝΑΙ
 ΌΧΙ
10)Προτιμάς να παραγγέλλεις φαγητό από το internet ή να παίρνεις τηλέφωνο ;
 INTERNERT
 ΚΛΗΣΗ
11)Πώς θα ένιωθες αν σταματούσες την χρήση του διαδικτύου για μια εβδομάδα;(1>4)
 Στέρηση ___
 Άγχος ___
 Τίποτα ___
 Δεν θα με ενδιέφερε ___

19.  Στην επόμενη φάση θα διανεμηθεί στο σύνολο του σχολείου και θα επεξεργαστούμε τα αποτελέσματα
που θα πάρουμε, ώστε να οδηγηθούμε σε συγκρίσεις και συμπεράσματα

20. Βιβλιογραφικές παραπομπές
 Dorman, S. (2000). Implications of growing up digital. Journal of School Health, 70, 420-422.
 Greenfield, P. & Yan, Z. (2006). Children, Adolescents, and the Internet: A New Field of Inquiry in Developmental Psychology, Developmental Psychology, 42(3), 391-394.
 Gross, E. F. (2004). Adolescent Internet use: What we expect, what teens report. Journal of Applied Developmental Psychology, 25, 633-649.
 Hayman, S. (2016). Μεγαλώνοντας χαρούμενους εφήβους (Μτφρ.-επιστ. Επιμ.: Β. Παππά). Αθήνα: ΒΗΤΑ Medarts.
 Heitner, E. (2002). The relationship between use of the Internet and social development. Unpublished doctoral dissertation, Pace University.
 Παππά, Β. (2017). Επάγγελμα Γονέας. Ψυχολογικοί τύποι γονέων και συμπεριφορά παιδιών και εφήβων. Αθήνα: Οκτώ (υπό έκδοση).
 Παππά, Β. (2008). Γονείς, Παιδιά και ΜΜΕ. Ένας οδηγός γονικής συμπεριφοράς. Αθήνα: Καστανιώτης.
 Roberts, D. F., Foehr, U. G., & Rideout, V. (2005). Generation M: Media in the lives of 8-18 year-olds. Washington, DC: Henry J. Kaiser Family Foundation.
 Sparks, G. (2005). Professor: students should put away technology to make friends, http://news.uns.purdue.edu/html4ever/2005/050725.T. sparks.college.html
 Suzuki, L. K., & Calzo, J. P. (2004). The search for peer advice in cyberspace: An examination of online teen bulletin boards about health and sexuality. Applied Developmental Psychology, 25, 685-
698.
 Tapscott, D. (1998). Growing up Digital. New York: McGraw-Hill.
 Valkenburg, P. M., & Peter, J. (2007). Online communication and adolescent well-being: Testing the stimulation versus the displacement hypothesis. Journal of Computer-Mediated Communication,
12(4), article 2. http://jcmc.indiana.edu/vol12/issue4/valkenburg.html
 Wartella, E. A., Vanderwater, E. A., & Rideout, V. J. (2005). Electronic media use in the lives of infants, toddlers, and preschoolers. American Behavioral Scientist, 48, 501-504.
 Zillmann, D., & Bryant, J. (2002). Media effects: Advances in theory and research (2nd ed.). Mahwah, NJ: Erlbaum.