1. Grupo de traballo
Título do proxecto:
A ARTE RUPESTRE E A SÚA APLICACIÓN NAS AULAS
Centros: CEIP BARRANTES, CEIP DA CRUZ, CEIP HUMBERTO JUANES
1. Título do proxecto

2. A ARTE RUPESTRE E A SÚA APLICACIÓN NAS AULAS
2. Xustificación
Somos un grupo de mestres de distintos centros da comarca do Val Miñor e
do Baixo Miño de distintos niveis e especialidades que abarcan dende infantil
a primaria. Ainda que no proxecto figuramos 3 mestres dos centros de CEIP
HUMBERTO JUANES, CEIP DA CRUZ e CEIP BARRANTES, vai participar tamén o
Centro
Juan María, que por pertenecer a persoa que o representa á
Consellería de Traballo non vai figurar. O interese xurde xa a finais do curso
pasado coa proposta de constituirnos como grupo para impulsar esta
temática. Temos en conta que somos mestres que xa participamos cada un
en distintos proxectos, tanto nos nosos respectivos centros, como distintos
proxectos cooperativos con outros centros da provincia, proxectos que
nalgúns casos seguen en vixencia anualmente. Decidimos que este era un
momento oportuno xa que, a investigación feita polos historiadores, IEM, dous
centros participantes, e a experiencia dos outros constitúen un fío conductor
na transmisión e posta en valor do noso patrimonio en toda a comunidade
educativa e ofrecen a posibilidade de facelo medrar dende as aulas.
A súa vez, en cada centro participan mestres de todas as especialidades para
poner en fucionamento o proxecto, e que xa están contemplados nas PXA dos
mesmos, dando cabida
aos proxectos principais de cada centro co que a
través deste grupo de traballo, convertimonos en formadores respectivos do
ámbito educativo de cada un, destacando o carácter colaborativo, cooperativo,
e interdisciplinar que supón a súa posta en práctica, no grupo, co
profesorado, a nivel de alumnado, familias, contorno, comunidade educativa
en xeral.
Nestes centros escolarízanse alumnos que proceden das súas áreas de
influencia, tanto en Tomiño, como Nigrán,.
As comarcas do Val Miñor e Baixo Miño concentran unas das maiores
manifestacións da arte rupestre en Galicia. Dentro de este contexto, cremos
convinte explorar as posibilidades de investigación e actuación sobre o

3. entorno e como facelo visible a comunidade educativa, interactuando co
medio para coñecelo, respectalo, valoralo e promover a súa divulgación.
Partimos de que o que non se coñece non se valora, e sentimos a necesidade
de que o profesorado sexa unha canle de contacto con toda a comunidade
educativa, promovendo a súa implicación. Consideramos que este proxecto
vai constituir a orixe dun proxecto futuro máis amplo denominado
“Terraescola” e que sentará os pilares básicos para desenvolvelo.
Cada centro implicado neste grupo de traballo, difundirá e canalizará o
proxecto a través das distintas prácticas e metodoloxías pedagóxicas no seu
ámbito educativo.
A nivel organizativo, cada un adecuará a investigación, e propostas do grupo
de traballo a metodoloxía e funcionamento dos centros participantes,
adecuándose ao P.E, tendo en conta a realidade sociocultural de cada un.
Tendo en conta todo isto, necesitaremos como grupo de traballo:
•
Formarnos en contidos específicos sobre a arte rupestre, prehistoria,…
•
Capacitarnos nesta formación para dar resposta á realidade educativa de cada
centro.
3.-Obxectivos de formación e de repercusion na práctica
docente
1.
Adquirir por parte do profesorado formación ciéntifica e práctica na arte
rupestre
2.
Elaboración e dotación de materiais e recursos didácticos aos centros, a
nivel físico e dixital de xeito interdisciplinar.
3.
Crear un blogue “ Terraescola” que recolla toda a posta en práctica e que
sirva de canle
futura para as aportacións
doutros centros,
convertíndose nun eixe divulgativo e canalizador de experiencias.
4.
Promover a participación do profesorado, alumnado, as familias e a
comunidade educativa en xeral, tendo en conta ao ACNEAE .
5.
Promover a evolución da arte rupestre
en novas posibilidades de
interpretación, documental, artística, multimedia… a través dos
proxectos de centro ( Cooperarte “ A arte local”, Reporteros en rede, O
monte , A historia)

4. 4. Programa de contidos
temporalización
e
actividades
coa
súa
. CONTIDOS
•
A arte rupestre dentro do contexto histórico.
•
Petroglifos do Val Miñor e Baixo Miño.
•
Recursos dixitais e emprego de ferramentas tics para elaboración
documental e actividades.
•
O blogue “ Terraescola”
•
Vocabulario específico da temática.
•
Ud didácticas e proxectos de aplicación nas aulas para E.Infantil, 1º
ciclo, 2º ciclo, 3º ciclo.
•
Os usos da arte rupestre
•
Espazo físico: o monte
•
Valores: cooperación, respecto
•
Principios: Conservación, divulgación
•
Talleres: “Arte rupestre . Un salto no tempo “
•
Saídas didácticas
•
Materiais para aplicación nas aulas
ACTIVIDADES PROPOSTAS
Este proxecto se desenvolverá a través de distintos tipos de actividades:
•
De formación
•
De elaboración
•
Ensino – aprendizaxe,
•
Actividades de consolidación.
•
Actividades complementarias.
•
Actividades de Avaliación
Atendendo ao agrupamento :

5. •
Traballo individual ( realización de traballos, materiais, etc),
•
Pequeno grupo ( formación, relatorios, talleres, elaboración materiais,…)
•
Gran grupo ( saídas, actividades nos centros, ...)
En canto aos criterios das actividades, serán significativas, que teñan interese
para nós e para a comunidade educativa do centro no que se aplique. Que
potencien as relacións de colaboración e cooperación tanto no grupo como nos
centros. Que promovan a participación de tódolos membros da comunidade
educativa ( familias, ANPAS, organismos públicos, etc
ACTIVIDADES
ACTIVIDADES INICIAIS
Presentación, reflexións iniciais e posta en marcha .
Reparto de tarefas.
Recompilación
Búsqueda de información e documentación.
Recursos Tics para aplicación ao proxecto.
Contextos da arte rupestre
DE FORMACIÓN
Relatorios:
•
Xosé Lois Vilar
•
Manolo Ledo
•
Fernado Costas Goberna
•
Eduardo Méndez
•
José Valtierra
Consulta de libros, páxinas de arte rupestre,..
Recursos Tic
ACTIVIDADES DE ELABORACIÓN
Traballo de campo ( localización petroglifos, calcos, situación gps.
Elaborar recursos Tics soporte informative.
Creación do blog “ Terraescola”
Elaboración Ud. Didácticas, proxectos, para ciclos de infantil e primaria.
Aplicación das mesmas nas aulas.

6. Talleres, charlas, actividades de participación coas familias.
Elaboración de material específico para traballo nas aulas.
Elaboración de materiais para o grupo de formación.
Organización de saídas e actividades complementarias
ACTIVIDADES DE ENSINO – APRENDIZAXE
Actividades realizadas nos centros ( as ideas previas centranse na proliferación da arte, do encuadre
histórico, do espazo físico, e da divulgación a través de distintos medios ( you tube, redeiras, blog
Terraescola, comunicación a distintos centros, prensa, … )
Elaboración de materiais co emprego de ferramentas TICs.
Conmemoracións ( Entroido,
Actividades complementarias
ACTIVIDADES DE CONSOLIDACIÓN
O recurso do blog permitirá consolidar o aprendido, coñecer o grado de aprendizaxe
participación tanto do profesorado como alumnado e familias.
e a
ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS
Saídas didácticas ( Visita dos petroglifos )
Charlas informativas
Composición musical
Talleres cociña
Museo Virtual
Museo de Arte
Teatro,
Contacontos, …)
ACTIVIDADES DE AVALIACIÓN
De reflexión personal e grupal dos membros do G.T
Das producións realizadas, do traballo desenvolvido, do interese, da motivación ,da aplicación
metodolóxica, dos obxectivos propostos e acadados, dos contidos, dos medios e recursos, da
organización especial, temporal, da atención a ACNEAE, da consecución das competencias básicas.
5. Metodoloxía que se pretende seguir e procedementos de
traballo previstos
A metodoloxía de traballo prevista será fundamentalmente activa, centrada no
descubremento, na investigación, no constructivismo, contribuir a que a nosa
formación e a do profesorado convirta ao alumnado no protagonista das súas

7. propias aprendizaxes. Teremos en conta os principios de individualización e
socialización, así como o de autonomía e creatividade. A cooperación e
colaboración van costituir pilares básicos dentro da metodoloxía, aportando un
enfoque ambiental que proporcione aprendizaxes significativas.
Teremos en conta unha serie de valores dos que destacamos como principal o
respecto en tódolos ámbitos, integrada dentro da Educación en Valores e da que
destacamos os seguintes para aplicación do proxecto: o medio ambiente e o
desenvolvemento sostible; o lecer; a interculturalidade; cidadanía e cultura da
paz; a convivencia
Na metodoloxía empregada terá un papel relevante a cooperación e coordinación
coas familias facéndoas partícipes activos do proxecto e favorecendo un clima de
participación.
Con
este
proxecto
pretendemos
tamen
contribuir
a
adquisición
das
competencias básicas para adaptar o proceso de ensino á sociedade actual, e
transformar a aprendizaxe na capacidade de resolver distintas situacións que se
plantesen ( saber facer, ser, estar, observar, investigar, reflexionar, adquirir
habilidades e destrezas, adquirir pautas de comportamento social, saber aplicar,
saber que mira ao futuro, que xenera coñecemento a partir do coñecemento,…
Teremos en conta tamén a diversidade, coas características propias de cada
centro e dentro deste con respecto ao alumnado, xa que esta se manifesta en
distintos ámbitos dos que se destacan respeto do alumnado os distintos ritmos e
capacidades
de aprendizaxe, as dificultades características que poidan
presentar, …
6. Organización de recursos humanos e materiais
Recursos humanos- Somos un grupo de mestres que xa levamos tempo
traballando en distintos proxectos e mesmo a nivel colaborativo con outros
centros da comarca e provincial. A coordinadora ten competencia profesional
para coordinar o proxecto e mobilizar a comunidade educativa, e respecto aos
participantes trátase de profesorado moi competente e con un amplo grado de
motivación cara ao proxecto.
Imos contar pois coas nosas aportacións que incorporemos ao desenvolvemento
do mesmo, cos recursos humanos, a través das persoas relatoras, dos
obradoiros e visitas que enriquezcan a nosa formación, coa do profesorado de

8. cada centro que participara no desenvolvemento do mesmo, e finalmente coa
participación do alumnado, familias, organismos oficiais, e comunidade
educativa en xeral.
Recursos espaciais e materiais- A sede do grupo de traballo sera o CEIP de
Barrantes en Tomiño, pero as reunions grupais se desenvolverán no local do
IEM( Instituto de Estudos Mioranos) en Gondomar por considerar este un punto
neurálxico cara a súa aportación documental ao proxecto e pola localización
centralizada que supón para todos os centros.
Os espazos de aplicación do proxecto serán ademáis, os da localización
xeográfica do ámbito de estudo, os centros no que se aplique o mesmo e
dentro deste as aulas e os distintos espazos no que metodoloxicamente
aconsellen o seu impulso e desenvolvemento.
Referente ao material precisaremos do material funxible necesario para poñer
en marcha o proxecto, así como distinto material bibliográfico, documental. A
partires de aquí irase creando o material por parte do grupo de traballo,
alumnado, profesorado...
7.
Establecemento de criterios e indicadores de procesos
para a avaliación dos diferentes aspectos do proxecto e
da súa repercusion na práctica educativa.
Por que avaliar?
A avaliación e a reflexión persoal vainos permitir reflexionar tanto sobre as
dinámicas, actuacións, sentimento e grado de motivación do grupo, flexibilidade
do proxecto e establecer medidas co fin de acadar os obxectivos do proxecto.
Que imos avaliar? ITEMS
•
A análise e valoración das producións do grupo e da docencia recibida.
•
A metodoloxía empregada tanto polo grupo de traballo, persoas relatoras,
e a metodoloxía nos centros.
•
A organización dos recursos materiais, temporais, e humanos.
•
As aportacións e reflexións dos membros do grupo.

9. •
A incidencia que ten o proxecto en cada un dos centros ( no profesorado,
alumnado, familias, comunidade educativa ).
•
O grado de satisfación do grupo e traballo desenvolvido.
•
Pautas de mellora e posible continuidade futura do proxecto.
Como imos facer a avaliación? A través de:
•
As nosas producións ( se son adecuadas, se suscitan interese, a súa
aplicabilidade,...)
•
A experimentación nas aulas e nos contextos físicos e sociais.
•
As actas das sesións.
•
A reflexión conxunta sobre o traballo a desenvolver e desenvolvido.
•
A través das avaliacións dos proxectos en cada centro.
Cando imos avaliar?
1) Avaliación inicial- de onde partimos, necesidades, grado de motivación,
propostas de actuación,...
2) Avaliación contínua- como se vai desenvolvendo o proxecto de grupo,
atendendo aos indicadores establecidos anteriormente.
3) Avaliación final- Ao remate antes do 20 de maio. Aquí valoraremos a
posible continuidade do proxecto e o seu proceso metodolóxico,
didáctico e pedagóxico.

10. 8. Temporalización: calendario e horario prevista para a
realización do proxecto
HORAS TOTAIS
DO MES
MES
DECEMBRO
MÉRCORES 27
VENRES 29
2 horas
NOVEMBRO
VENRES 22
2 horas
2 horas
XOVES 5
XOVES 12
2 horas
XANEIRO
XOVES 23
Do 20 ao 8/1 Vac. Nadal )
2 horas
XOVES 16
6 HORAS
4 HORAS
MÉRCORES 29
2 horas
FEBREIRO
2 horas
2 horas
XOVES 6
XOVES 13
XOVES 20
XOVES 27
2 horas
2 horas
MARZO
2 horas
2 horas
XOVES 13
XOVES 20
XOVES 27
2 horas
ABRIL
2 horas
XOVES 10
XOVES 24
2 horas
2 horas
6 HORAS
( Do 14 ao 21 Semana Santa)
XOVES 15
2 horas
MAIO
2 horas
XOVES 8
8 HORAS
(Do 3 ao 5 entroido)
2 horas
XOVES 3
6 HORAS
2 horas
HORAS TOTAIS
6 HORAS
4 HORAS
4O HORAS
DESGLOSE TEMPORALIZACIÓN
NOVEMBRO:
• 22/11- AVALIACIÓN INICIAL, presentación, reflexións iniciais, posta en marcha. reparto
tarefas.
• 27/11- RELATORIO
• 29/11- Recompilación, búsqueda de información e documentación. contextos da arte
rupestre ( zonas de actuación, que trabajar del arte rupestre: petroglifos, mámoas).
Reparto de bibliografía ao G.traballo para búsqueda de información.
DECEMBRO:
• 5/ 12- RELATORIO
• 12/12- RELATORIO
XANEIRO:
• 16/1- Traballo de campo. Recursos tics para aplicación ao proxecto. Elaboración de
materiais e creación de blog Terraescola. Posta en común da bibliografía.
• 23/1-RELATORIO
• 29/1- Aplicación nos centros. Conmemoracións. Organización de saídas e actividades
complementarias.
FEBREIRO:
• 6/2- Confección de materiais e actividades. Traballo de unidades didácticas.
• 13/2- Proposta de talleres para aplicación nos centros. Relación cos proxectos de
centro.
• 20/2- AVALIACIÓN CONTINUA: Como vai o proxecto nos centros, Obxectivos,

11. •
metodoloxía, medios, recursos,...
27/2- Subir ao blogue as distintas aportacións dos centros.
MARZO:
• 13/2- Divulgación ( medios – you tube, redeiras, blog Terraescola, comunicación a
centros, prensa,...)
• 20/2- Traballo de unidades didácticas e recursos Tics para aplicación nas aulas.
• 27/2- Confección de materiais e actividades para o grupo de traballo.
ABRIL:
• 3/4- Elaboración de materiais, e posta en común das distintas actividades nos centros e
desenvolvemento do proxecto de traballo. Proposta de esquema para posible
publicación do traballo realizado.
• 10/4- Recollida de traballo en centros e subida ao blogue Terraescola. Análise das
producións e divulgación en rede.
• 24/4- Confección do material para publicación a través de revista, libro, soporte dixital,...
MAIO:
• 8/5- AVALIACIÓN FINAL
• 15/5- Presentación de memoria e proposta de continuidade.
9. Necesidades
orzamentarias de acordo co establecido
nas bases da convocatoria)
Recursos humanos
DOCENCIA
Nº de horas: 8 horas
AXUDAS A CUSTOS
Desprazamentos:
CUSTO APROX.
400 €
CUSTO APROX.
Recursos materiais (material funxible, bibliografía ...)
MATERIAL
•
•
•
•
•
CARTAFOLES
CADERNOS PARA NOTAS
MATERIAL DE ESCRITURA E DEBUXO
FOTOCOPIAS BLANCO E NEGRO E EN
COR
IMPRESIÓN DE FOTOGRAFÍAS E
DOCUMENTOS:
o CADROS INFORMATIVOS
o ESQUEMAS
CUSTO APROX.- 390 €
130 x 3 centros = 390 €

12. •
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
o MAPAS
PAPEL CONTINUO BRANCO PARA
CLACOS.
PLÁSTICO PARA CALCOS
PAPEL CARBÓN PARA CALCOS
PLASTIFICACIÓN DE OBRAS
PINTURAS
MATERIAL PLÁSTICA
ENCUADERNADORES
DISCOS CD E DVD
TARXETAS DE MEMORIA
PENS
TINTA IMPRESORAS
CARTUCHOS TONER
BIBLIOGRAFÍA
REM ( REVISTA DE ESTUDOS
NÚMEROS 4, 8, 9, 10 e 11
CUSTO APROX.
MIÑORANOS)
“A ESTACIÓN DA ARTE RUPESTRE DO OUTEIRO
DOS LAMEIROS” DE XOSÉ LOIS VILAR E E.MÉNDEZ
60 €
10 €
“GUÍA DE PETROGLIFOS DE GALICIA” DE A.DE LA
PEÑA SANTOS E BUENAVENTURA APARICIO 20 €
CASADO.
“OS PETROGLIFOS E O SEU CONTEXTO: UN
EXEMPLO DA GALICIA MERIDIONAL” RAMÓN 20 €
FÁBREGAS VALCARCEL
PETROGLIFOS Y PAISAJE SOCIAL EN LA
PREHISTORIA RECIENTE DEL NOROE STE DE LA
24 €
PENINSULA IBERICA (EN PAPEL)
MANUEL SANTOS ESTEVEZ , CONSEJO SUPERIOR
DE INVESTIGACIONES CIENTIFICAS, 2008
“ARQUEOLOXÍA DE GALICIA. ITINERARIOS POLO 30 €
PASADO”- Xulio Carballo Arceo Nigraterra
ARTE RUPESTRE EN GALICIA- ED-CUMIO
22 €
XACEMENTOS ARQUEOLÓXICOS DE GALICIA- ED.
XERAIS
Total orzamento
976 €
186 €

13. 10. Indicación
expresa de que para este grupo de traballo
non foi recibida ningunha outra achega económica e que
non se ten solicitada.
María José Lemos, como coordinadora do G.T “ A arte ruprestre e a súa
aplicación nas aulas” declara non ter recibido ningunha achega económica e
que non se ten solicitada.
Barrantes , 29 de outubro de 2013
María Lemos Cerqueira