Ο Κατάδικος (Κ. Θεοτόκης) Νεοελληνική Λογοτεχνία 2014-15 Εργασία μαθητών του Γ΄1 Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Ζωσιμαίας Σχολής

1. Ο Κατάδικος
Μαθητές: Αποστόλου Αναστάσης, Γκανιάτσα Λαμπρινή, Έξαρχος Νίκος, Κωσταρέλου Νικολέτα,
Μητρονίκας Αλέξανδρος
Μάθημα: Λογοτεχνία
του Κωνσταντίνου Θεοτόκη

2. Περίληψη
Ο Τουρκόγιαννος, ο ορφανός γιος μιας παραδουλεύτρας, από μικρός ήταν ερωτευμένος με τη
συγχωριανή του Μαργαρίτα. Εκείνη όμως ποτέ δεν τον θέλησε και παντρεύτηκε τον Γιώργη
Αράθυμο. Για αρκετά χρόνια ο Τουρκόγιαννος είχε φύγει και όταν γύρισε μπήκε στην υπηρεσία του
Αράθυμου, για να είναι κοντά της και να την προσέχει. Όταν άρχισε να υποψιάζεται τις σχέσεις της
με τον γείτονά τους Πέτρο Πέπονα, προσπάθησε να προειδοποιήσει τον άντρα της. Όμως κάποιος
τον δολοφόνησε κρυφά και αμέσως όλοι – ακόμη και η Μαργαρίτα – κατηγόρησαν τον Τουρκόγιαννο
για τον φόνο. Έτσι δικάστηκε και μπήκε στη φυλακή, όπου βρήκε τον αληθινό προορισμό του, να
σώζει τους αμαρτωλούς. Εκεί γνώρισε και βοήθησε και τον Κάη, έναν ισοβίτη, που σκότωσε τον ίδιο
του τον αδερφό για χάρη μιας γυναίκας. Η εντελώς αναπάντεχη παρουσία του Πέπονα στη φυλακή
θα δοκιμάσει την ειλικρίνεια του Τουρκόγιαννου και την πίστη του στους ανθρώπους.

3. Παρουσίαση Κειμένου

4. Ο συγγραφέας
Ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης γεννήθηκε στην Κέρκυρα
και υπήρξε γόνος αριστοκρατικής οικογένειας, τα
μέλη της οποίας ασχολήθηκαν με την πολιτική και τη
διπλωματία ήδη από τον 14ο αι. Παρακολούθησε στο
Παρίσι φιλολογία, μαθηματικά, ιατρική και χημεία,
χωρίς ωστόσο να λάβει κανένα δίπλωμα. Εκτός όμως
της γαλλικής γλώσσας σπούδασε αγγλική,
γερμανική, ιταλική και λατινική, καθώς και
σανσκριτική. Έτσι πολύγλωσσος από νεαρά ηλικία,
ασχολήθηκε πέραν της πεζογραφίας με τη μετάφραση
και την ποίηση. Σε ηλικία 19 ετών έγραψε στη
γαλλική το πρώτο του έργο, το «Η ζωή των ορέων»,
που δημοσιεύθηκε και από τον Ερμή της Γαλλίας.
Βικιπαίδεια

5. Είδος κειμένου - Εποχή συγγραφής
Το βιβλίο αυτό είναι μία πεζογραφία, πιο συγκεκριμένα, ένα μυθιστόρημα
που αναφέρεται σε ορισμένα πρόσωπα (Τουρκόγιαννος, Πέτρος, Μαργαρίτα,
Γιώργης Αράθυμος, Κάης) και σε ορισμένη σειρά γεγονότων τα οποία
σχετίζονται με αυτά (ο Αράθυμος μαθαίνει για τον Τουρκόγιαννο και τη
Μαργαρίτα και έτσι τον διώχνει, μετά αυτός μπαίνει φυλακή,κ.λ.π.) και
διαδραματίζονται σε ορισμένο χώρο και χρόνο (στο κτήμα του Γιώργη -σε
ένα χωριό της Κέρκυρας- και στη φυλακή).
Το μυθιστόρημα γράφτηκε το 1919, μια πολύ δύσκολη εποχή για να
μπορέσει κανείς, ιδιαιτέρως ένας φτωχός άνθρωπος με τούρκικη καταγωγή,
να έχει καλές σχέσεις με τους Έλληνες.

6. Σχολιασμός τίτλου
Ο κατάδικος μέσα στο έργο είναι ο Τουρκόγιαννος,
που κατηγορείται για τον θάνατο του Αραθύμου, όμως
το φόνο έχει κάνει ο Πέτρος αλλά για όλα στο τέλος
κατηγορείται ο Τουρκόγιαννος άδικα. Έτσι και το
βιβλίο έχει αυτό το όνομα, μιας και όπως ξέρουμε:
“κατάδικος=αυτός που καταδικάστηκε και εκτίει ποινή
καθείρξεως”. Επίσης, πάντα ο Τουρκόγιαννος
θεωρούνταν έτσι κι αλλιώς ένας κατάδικος από όλους
τους άλλους συγχωριανούς του.
Λεξικό της κοινής νεοελληνικής

7. Αφηγηματική Τεχνική
Αποσπάσματος

8. Έχει δύο αφηγηματικούς τρόπους:
★ τον διάλογο, ο οποίος κυριαρχεί σε μεγάλο βαθμό μέσα στο απόσπασμα
★ την αφήγηση
Η αφήγηση γίνεται σε γ΄ ενικό πρόσωπο. Αλλά μερικές φορές γίνεται και β΄
ενικό όταν υπάρχουν άμεσες ερωτήσεις. Επίσης διακρίνουμε και β΄ πληθυντικό.
Το είδος του αφηγητή θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι “ετεροδιηγηματικός”,
μιας και δεν μετέχει καθόλου στα γεγονότα.
Η οπτική γωνία αφήγησης: Η αφήγηση γίνεται με μηδενική εστίαση, δηλαδή ο
αφηγητής ξέρει τα πάντα για όλους τους ήρωες, είναι παντογνώστης.
Λίγα λόγια για την αφήγηση του κειμένου

9. Άτομο και Κοινωνία

10. Κοινωνικό πρόβλημα
Ο συγγραφέας μέσα από την ιστορία του Τουρκόγιαννου προσπαθεί να δείξει
στον κόσμο ότι υπάρχει φυλετικός ρατσισμός σε υψηλό βαθμό, αλλά και πως
μπορούμε τελείως αναίσθητα κι εύκολα να κατηγορήσουμε κάποιον για
πράγματα που δεν έχει κάνει, μόνο και μόνο επειδή ξέρουμε ότι δεν πρόκειται
να αντιδράσει κι ότι οι άλλοι δεν τον συμπαθούν, οπότε θα το πιστέψουν. Άρα
πολύ απλά κάποιος περιθωριοποιημένος φεύγει ακόμα πιο μακριά από τη
λύση του προβλήματος του και καταλήγει να γίνει “αποδοπομπιαίος τράγος”.
Βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε την ημερομηνία των γεγονότων. Όλα
διαδραματίζονται το 1919, μια δύσκολη περίοδο μετά τον Α΄ παγκόσμιο
πόλεμο, κατά την οποία οι Έλληνες ήθελαν να ξεφύγουν από τους Τούρκους,
μια και καλή. Έτσι φαίνεται ότι κρύβεται ένα μεγάλο μίσος, μία μεγάλη
απέχθεια για το άλλο εχθρικό έθνος και σίγουρα δεν μπορούν να
συμπεριφερθούν καλά και σωστά σε έναν αλλόθρησκο και μετανάστη.

11. Κοινωνικό πρόβλημα
Άνθρωποι σαν τον Τουρκόγιαννο αντιμετωπίζονται με τον χειρότερο δυνατό
τρόπο από τους υπόλοιπους “φυσιολογικούς”.
Ακόμη κι αν υπάρχει κάποιος μες το πλήθος που είναι με το μέρος των
αδύναμων ή πιο απλά δεν έχει κάποιο θέμα μαζί τους και τα βλέπει όλα
κανονικά, στο τέλος δεν εναντιώνεται στους άλλους, τους καχύποπτους, αλλά
σιωπά και δεν βοηθά όταν πραγματικά τον χρειάζονται.
Όλο αυτό, λογικά, συμβαίνει μιας και υπάρχουν χιλιάδες στερεότυπα και
προκαταλήψεις που ποτέ δεν αφήνουν τους ανθρώπους να αναπτύξουν υγιείς
και ήρεμες σχέσεις μεταξύ τους. Το κακό, βέβαια, είναι ότι ενώ τα γνωρίζουμε
όλα αυτά, συνεχίζουμε να πιστεύουμε σε κάτι τέτοια απάνθρωπα πράγματα
και να πράττουμε αντιστοίχως.

12. Δικτυογραφία
Βικιπαίδεια
Λεξικό της κοινής νεοελληνικής
http://portobuffalo.blogspot.gr

13. ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΠΟΛΥ...