нитх ын Xviii ээлжит хуралдаанаар хэлэлцэх асуудал

1. НИЙСЛЭЛИЙН ИРГЭДИЙН ТӨЛӨӨЛбТЧДИИН ХУРЯВ|Я
ЭЭЛЖИТ ХҮШ хуралдаан М р хэ л й л ц э х а с уу д л ы г
хо ро о д о о р хэлэлцүүлбх ХУВААРЬ
№ Хороо
Хуралдах
өдөр, цаг,
газар
Хэлэлцэх асуудал Танилцуулах албан
тушаалтан
1
]
Төсөв, санхүү
эдийн засгийн
хороо,
Хууль зүй,
төрийн
байгуулалтын
хорооны
хамтарсан
хурал
7 сарын 1
14.00 цаг
Хангарьд
ордны А
танхим
-Нийс]пэлийн 2(014 оны
төсөв| өөрчлөлт оруу-
лах түхай
-НийсЛэлийн нутаг
дэвсгфт газрыг
худал/^ан авах болон
нөхөх олговортойгоор
эргүүлрн авах, солих
журам
-Монгф наадам цог-
цолборын Хүй долоон
худагт олон нийтийн
арга хэмжээ зохион
байгуу^ахад мөрдөх
журам,! арга кэмжээ
зохион байгуугЦх үнэ
тариф ратлах тухай
Н.Батаа /Нийслэлййн
Засаг даргын орлогч!
С.Очирбат/Нийслэлийн
Засаг даргын орлогч/
Н.Батаа
/Нийслэлийн Зас^г
даргын орлогч/
2. Нам, эвслийн
бүлгийн хурал
Хурал дахь нам, эвслийн бүлгийн ахлагч нар бүлгийн хурлын
товыг зарлаж, Бүлги^н хурлын ажлын алба хариуцан зохион
байгуулна.
1 Нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын ээЛжит ХҮШ хуралдаан 2014 оны 7
дугаар сарын 04-ны өдөр Хангарьд ордны 14 давхрын хуралдааны танхимд
хуралдана.
ХУРЛЫН АЖЛЫН АЛБА

2. НИЙСЛЭЛИЙН ИРГЭДИЙН
ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН ХУРЛЫН
ДАРГА Д.БАТТУЛГА ТАНАА
МОНГОЛ УЛС
НИЙСЛЭЛИЙН ЗЛСАГ ДАРГА
15160 Уяаанбаатар хот, Чингэлтэй дүүрэг,
Их эзэн Чингис хааны нэрэмжит талбай 7,
Утас: 32-71-99. Факс: (976-11) 32-43-31,
ЬМр:/Лллл/ш.и1аапЬаа1аг.тп .
т . м М м л я _ ш
танай___________ -ны №_____ /______ -т
Тогтоолын төсөл өргөн барих тухай
Монгол Улсын Төсвийн тухай хуулийн 64 дүгээр зүйлийн 64.1.2, 64.1.3 дахь
заалтын дагуу “Нийслэлийн 2013 оны төсвийн гүйцэтгэлийг батлах тухай”,
“Нийслэлийн 2014 оны төсөвт өөрчлөлт оруулах тухай” тогтоолын төслүүдийг
өргөн мэдүүлж байна.
Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлаар хэлэлцүүлэн, баталж
өгнө үү.
Р-
11102000219!

3. Төсөл
2013 оны төсвийн гүйцэтгэлийг батлах тухай
Монгол улсын Төсвийн тухай хуулийн 64 дүгээр зүйлийн 64.1.3 дах заалтыг
үндэслэн ТОГТООХ НЬ:
Нэг. Хотын шуудын 2013 оны орон нутгийн төсвийн орлогын гүйцэтгэлийг 369
тэрбум 617 сая 135,4 мянган төгрөгөөр.зарлагын гүйцэтгэлийг 291 тэрбум 887 сая
394,1 мянган төгрөгөөр, үүнээс орон нутгийн хөгжпийн сангийн хөрөнгийн гүйцэтгэлийг
7 тэрбум 751 сая 337,7 мянган төгрөгөөр тус тус баталсугай.
Хоёр. Дүүргүүдэд олгосон 2013 оны санхүүгийн дэмжлэгийг 59 тэрбум 389 сая
174,7 мянган төгрөгөөр баталсугай.
Гурав.Хотын шуудын тусгай шилжүүлгээр санхүүжигдэх төсөвт
байгууллагуудын 2013 оны зарлагын гүйцэтгэлийг 5 тэрбум 56 сая 328,4 мянган
төгрөгөөр баталсугай.
НИЙСЛЭЛИЙН ИРГЭДИЙН
ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН
ХУРЛЫН ДАРГА Д.БАТТУЛГА

4. Нийслэлийн Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн
2013 оны санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан,
төсвийн гүйцэтгэлий!н танилцуулга
Нийслэлийн төсвийн Ерөнхийлөн захирапнийн 2013 оны аудитлагдсан
санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан болон нийслэлийн 2013 оны төсвийн гүйцэтгэлийн
талаар бүхэнд танилцуулья
1.Төсвийн еоөнхийпен захирагмийн санхүугийн
нэгтгэсэн тайлангийн талаар:
Нийслэлийн төсвийн Ерөнхийлөн захирагчийн 2013 оны санхүүгийн
нэгтгэсэн тайланд нийт 763 байгуулага төсөл, арга хэмжээний тайлан
нэгтгэгдсэн.Үүнд:
Төрийн сан 10, төсөвт байгууллага, төсөл арга хэмжээ 682 үүнээс орон
нутгийн төсөь байгуулага 142, тусгай шилжүүлэгийн төсөвт байгууллагууд 540,
төсөл сан 15, Орон нутгийн өмчит ҮГазар 56 байгууллагын тайлан тус тус
нэгтгэгдсэн байна.
Улсын секгорын нягтлан бодох бүртгэлийн стандарт, Сангийн яам болон
өмнөх жилийн санхүүгийн тайланд өгсөн аудитийн зөвлөмжийн дагуу санхүүгийн
нэгтгэсэн тайланг бэлтгэн гаргаж хуулийн хугацаанд төрийн аудит хийлгэн
дүгнэлт гаргуулан аудитын дүгнэлтийн хамт| Сангийн яаманд тушаалаа.
2013 оны санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд дараах байгуулага болон арга
хэмжээний зардлын тайлангууд шинээр нэмэгдсэн. Үүнд:
1.Монгол улсын орон нутгийн хөгжлийн сангаас нийслэлд олгосон 27,7
тэрбум төгрөгийн зарцуулалтыг хотын шууд болон дүүргүүдийн санхүүгийн
нэгтгэсэн тайланд тусгав.
2.Монгол улсын Төсвийн тухай хуулиар 2013 оноос эхлэн халамжийн арга
хэмжээний зардал орон нутгийн төсөвт шилжин ирсэнтэй холбогдуулан
халамжийн сангийн үйл ажиллагааны зардлыг дүүргүүдийн санхүүгийн нэгтгэсэн
тайланд тусгав.
3.Монгол улсын төсвийн тухай хуульд заасны дагуу салбарын 5 яамны
харъяа тусгай шилжүүлгийн төсөвт байгууллагуудын 540 санхүүгийн тайланг
шинээр хүлээн авч нэгтгэсэн
Эрүүл мэндийн сайдын багцаас тусгай шилжүүлгээр шилжин ирсэн
дүүргүүдийн өрхийн эрүүл мэндийн төвүүд нь “ББНөхөрлөл” гэсэн статустай
байгаагаас шалтгаалан нийт 131 өрхийн эрүүл мэндийн төвийн хөрөнгө, өр
төлбөрийг дүүргүүдийн санхүүгийн нэгггэсэн тайланд нэгтгээгүй болно.
Нийслэлийн төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн 2013 оны санхүүгийн
нэгтгэсэн тайлангаар 387,1 тэрбум төгрөгийн эргэлтийн хөрөнгөтэй үүнээс мөнгөн
төгрөг 298,7 тэрбум төгрөг байна
Эргэлтийн хөрөнгийн 33,0 хувь буюу 128,0 тэрбум төгрөгийн эргэлтийн
хөрөнгө нь орон нутгийн төсөвт байгууллагуудын эргэлтийн хөрөнгө эзэлж
байна.
1оо1

5. Нийт зөрчлийн 49,1 хувийг буюу 17,2 тэрбум төгрөгийн зөрчил нь
дүүргүүдийн харьяа байгууллагуудын зөрчил байна.
Авлагыг барагдуулах талаар тодорхрй. ажил зохион байгуулж ажилласны
дүнд авлагуудыг барагдуулсан. Үүнд:
• Нийслэлийн хүн амын махны нөөц бэлтгэхэд зориулсан зээлээс 2,1
тэрбум төгрөгийн авлагыг бррагдуулсан.
• Чингэлтэй дүүрэг 16,1 сая төгрөгийн авлагыг шүүхийн
шийдвэрээр хэрэгсэхгүй болгосон
• Сонгинохайрхан дүүрэг 3,1 сая төгрөгийн авлагыг шүүхийн
шийдвэрээр хэрэгсэхгүй болгосныг үндэслэн санхүүгийн тайланд
тусгасан.
Аудитын дүгнэлтээр зөрчилгүй санал дүгнэлт 52 байгууллага болон
дүүргийн нэгтгэсэн тайлан, хязгаарлалттай дүгнэлт авсан 36 , сөрөг дүгнэлт авсан
2 байгуулага байна Үүнд:. Багануур тээвэр зохицуулалтын алба, Хан-уул яармаг
ОНӨҮГазар байна.
Нийслэлийн төсвийн Ерөнхийлөн захирагчийн 2013 оны санхүүгийн
нэгтгэсэн тайланд илэрсэн дээрх зөрчлүүдийн улмаас нийслэлийн Аудитын
газраас “Хязгаарлалттай" дүгнэлт өгсөн. Төсвийн тухай хуулийн 8.9.4 -т заасны
дагуу улаанбаатар.мп сайтад аудитлэгдсэн сахүүгийн тайланг тавьж олон нийтэд
мэдээлсэн.
2.Төсвийн орлогын 2013 оны гуйцэтгэлийн талаар:
Монгол улсын засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр , Нийслэл
дүүргийн Засаг даргын мөрийн хөтөлбөр, нийгэм эдийн засгийн зорилтыг
хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд нийслэлийн татварын бааз суурь, өмнөх онуудын
гүйцэтгэлд суурилан төлөвлөж , төсвийн| орлогын бааз суурийг өргөжүүлэх,
татварын ногдуулалт, төлөлтөд тавих хяналтыг сайжруулж, татвар хураалтыг
эрчимжүүлэх арга хэмжээнүүдийг үе шаттай хэрэгжүүлэн ажилласан
Батлагдсан төсвийн дагуу тусгай шилжүүлгээр 5 салбарын яамнаас 211,
тэр бум төгрөгийн санхүүжилт авахаас 216,6 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт, орон
нутгийн хөгжлийн сангаас 35,0 тэр бум төгрөгийн санхүүжилт авахаас 27,7 тэрбум
төгрөгийн санхүүжилт авч ажиллаа:
Нийслэлийн төсвөөс дүүргүүдэд 59,4 тэрбум төгрөгийн санхүүгийн дэмжлэг
олгож, төвлөрсөн төсөвт 15,4 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлэн төсвийн
төлөвлөгөөг 100.0 хувь тустус биелүүлэв.
2013 онд нийслэлийн төсөвт 711,7 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрүүлэхээр
төлөвлөснөөс 727,7 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрч, төсвийн орлогын
төлөвлөгөөг 16.0 тэрбум төгрөгөөр буюу 2,2 хувиар давуулан биелүүлсэн.
Төсвийн орлогын гүйцэтгэлийг бүтцээр нь задлан авч үзвэл 474,1 тэрбум
төгрөг буюу 65,2 хувь нь хууль тогтоомжийн дагуу нийслэлийн төсөвт төвлөрөх
татварын болон татварын бус орлогын эх үүсвэрээс, 253,6 тэрбум төгрөг буюу
34,8 хувь нь тусламжийн орлого буюу улсын төсвөөс нийслэлд хуваарилах тусгай

6. хувь хэмжээг бодит байдалд нийцүүлэн үндэслэлтэй тогтоох чиглэлээр холбогдох
яамдад удаа дараа хүсэлт тавьж хамтарсан уулзалт, хэлэлцүүлэг зохион
байгуулсны үр дүнд Засгийн газрын 2013 фны 326, 327 дугаар тогтоолоор Усны
экологи эдийн засгийн үнэлгээг шинэчлэн баталсан.
Усны төлбөрийн орлогын гүйцэтгэлийг хангах чиглэлээр Нийслэлийн Засаг
даргын захирамжаар нийслэлийн хэмжээнд ус ашигласны төлбөрийн орлогыг
хураах, холбогдох хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангах сарын эрчимжүүлсэн
аянг зохион байгуулсан.
Нийслэлийн Хөрөнгө оруулалтын газраас нийслэлийн төсөвт төвлөрүүлэх
ногдол ашгийн орлогын тасалдалтай холбоотойгоор ногдол ашгийн орлого 255,5
сая төгрөгөөр, мөн Нийслэлийн Авто замын газраас хариуцан нийслэлийн төсөвт
төвлөрүүлэх төлбөртэй зогсоолын орлрго болон Нийтлэг үйлчилгээний
Улаанбаатар нэгтгэлээс хариуцан төсөвт төвлөрүүлэх төлбөртэй зогсоолын
орлогын тасалдалтай холбоотойгоор нийслэлийн авто зам ашигласны төлбөрийн
орлого 131,6 сая төгрөгөөр тус тус тасарсан дүнтэй байна.
2013 онд 19131 татвар төлөгч иргэн^ 12 тэрбум 206,1 сая төгрөгийн хувь
хүний орлогын албан татварын буцаан олголтыг олгосон нь 2012 онтой
харьцуулахад 2 тэрбум 389,4 сая төгрөгөөр ^уюу 24,3 хувиар өссөн байна.
2013 онд авто тээвэр болон өөрөө явг|гч хэрэгслийн албан татварын орлого
16 тэрбум 787,5 сая төгрөгт хүрч, өмнөх онтбй харьцуулахад 15,2 хувиар буюу 2,2
тэрбум төгрөгөөр өссөн бол улсын тэмдэгтийн хураамжийн орлогоор нийслэлийн
төсөвт 26 тэрбум 257,5 сая төгрөг төвлөрч 2012 оны гүйцэтгэлээс 1 тэрбум 130,8
сая төгрөгөөр буюу 4,5 хувиар, үл хөдлөх эдийн хөрөнгийн албан татвараар 23
тэрбум 569,4 сая төгрөг төвлөрч өмнөх оны дүнгээс 10,3 тэрбум төгрөгөөр буюу
78,0 хувиар тус тус өссөн дүнтэй байна.
Газрын төлбөрийн орлогын ногдуулалт, төлөлтөд тавих хяналтыг
сайжруулж, төлбөрийн орлогыг бүрэн хурааж авах ажлыг эрчимжүүлж, орлогын
бааз суурийг өргөтгөх, өнгөрсөн онуудад үүсээд байсан дутуу төлөлтийн тодорхой
хувийг барагдуулах зорилт дэвшүүлж, Нийслэлийн Засаг даргын 2013 оны А/307,
А/309 дүгээр захирамжийн хэрэгжилтийг ханган ажилласны дүнд 2013 онд
нийслэлийн төсөвт 49 тэрбум 205,7 сая төгрөгийн газрын төлбөр болон дуудлага
худалдаа төсөл сонгон шалгаруулалтын ррлого төвлөрүүлсэн нь батлагдсан
төлөвлөгөөнөөс 4 тэрбум 421,2 сая төгрөгрөр буюу 9,9 хувиар давж биелсэн
байна.
Төсвийн орлогын бүрдүүлэлтийг хот, дүүргээр нь ангилан авч үзвэл хотын
шуудын төсөвт 369.2 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрч, нийслэлийн төсвийн
орлогын 78.0 хувийг, дүүргүүдийн төсөвт 104,9 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрч,
нийслэлийн төсвийн 22.0 хувийгтус тус бүрдүүлсэн байна.
Нийслэлийн төсвийн орлогын 2013 оны гүйцэтгэл
/мянган төгрөгөөр/
№ Хот дүүрэг 2013 оны 2013 эны
Биелэлт Дүнд
эзлэх

7. Дээрх үзлэг тооллогын үр дүнгээр, мөн Нийслэлийн Иргэдийн
Төлөөлөгчдийн Хурлын 2012 оны 5/16 дугаар тогтоолоор Үл хөдлөх эд хөрөнгийн
албан татварын хувь хэмжээг газрын үнэлгээний бүсчлэлтэй уялдуулан шаталсан
байдлаар шинэчлэн тогтоож, 2013 оноос хүчин төгөлдөр мөрдөж эхэлснээр энэ
төрлийн татварын орлого 2012 оны гүйцэтгэлтэй харьцуулахад 10,3 тэрбум
төгрөгөөр буюу 78,0 хувиар өссөн дүнтэй байна.
Авто тээвэр болон өөрөө явагч хэрэгслийн албан татвараар 53449
автотээврийн хэрэгслийн 16,8 тэрбум төгрөгийг төвлөрүүлж ажилласан нь
өнгөрсөн оны мөн үеийнхтэй харьцуулахад 1|5,5 хувиар өссөн дүнтэй байна. Улсын
бүртгэлийн газаас тээврийн хэрэгслийн дэлгэрэнгүй бүртгэлийг онлайнаар авдаг
болсон, татварын албаны үйл ажиллагаанд тээврийн хэрэгслийн татвар төлөгчийн
бүртгэл, ногдол төлөлтийн цогц програмыг нэвтрүүлж, вэб хандалттай болгосон нь
татварын орлого нэмэгдэхэд, цаашлаад төсвийн орлогын төлөвлөгөөг ханган
биелүүлэхэд чухал нөлөө үзүүлсэн.
Мөн нийслэлийн удирдлагаас Сангийн сайд, Татварын ерөнхий газарт
хуулийн хэрэгжилтийг ханган, Татварын ерөнхий газрын Улсын төсвийн орлого
хяналтын газраас ногдуулан улсын төсөвт төвлөрүүлж буй том татвар төлөгч аж
ахуйн нэгж байгууллагуудын хүү торгуулийн орлогыг нийслэлийн төсөвт татан
төвлөрүүлэх тухай хүсэлтийг удаа дараа тавьж, харилцан зөвшилцсөний үр дүнд
нийслэлийн төсөвт 2 тэрбум 648,3 сая төгрөгийн эх үүсвэр шинээр бүрдүүлээд
байна.
Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2013 оны 10/40 дүгээр
тогтоолоор рашаан ашигласны төлбөр болон нийслэлийн нутаг дэвсгэрт хайрга
дайрга, хар шороо ашигласны төлбөрийг шинэчлэн тогтоож, мөрдөн ажилласнаар
нийслэлийн төсөвт төвлөрөх түгээмэл тархацтай ашигт малтмал ашигласны
төлбөрийн орлого болон рашаан ашигласны төлбөрийн орлогын эх үүсвэрийг
нэмэгдүүлсэн.
Нийслэлийн Засаг даргын 2013 оны А/307 болон А/309 дүгээр захирамжийн
хэрэгжилтийг ханган газрын төлбөрийн орлогын ногдол, төлөлтийг сайжруулан, он
дамжсан өрийг хураан барагдуулах ажлыг эрчимжүүлснээр нийслэлийн төсөвт
49,2 тэрбум төгрөгийн газрын төлбөр, дуудлага худалдаа төсөл сонгон
шалгаруулалтын орлого төвлөрүүлсэн нь 2012 онтой харьцуулахад 21,1 тэрбум
төгрөг буюу 74,9 хувиар өссөн дүнтэй байна.
Мөн холбогдох хууль тоггоомжийн хүрээнд нийслэлийн авто зам ашигласны
төлбөр тогтоон мөрдүүлэх тухай асуудлыг судлан боловсруулж, Нийслэлийн
Иргэдийн Төлөөлөгчдийн 13 дугаар хуралдаанаар хэлэлцүүлэн 2013 оны 13/47
дугаар тогтоолоор батлуулснаар 2014 онд нийслэлийн замын сангийн эх үүсвэр
9,0 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдэх боломж бүрдэ^д байна.
Цаашид нийслэлийн төсвийн орлогын эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх, бааз
суурийг өргөтгөх чиглэлээр Татварын багц хуулинд нэмэлт өөрчлөлт оруулах
саналыг боловсруулан Сангийн сайдад хүргүүлсэн бөгөөд “Нийслэл хотын албан
татварын тухай хуулийн төсөл”-ийг боловсруулан танилцуулга тооцоо, үзэл
баримтлалын төслийн хамт Сангийн сайд, Улсын Их Хурлын даргад хүргүүлж,
хуулийг батлуулах чиглэлээр хамтран ажиллаа.

8. | 8
9
Үндсэн цалин 153,660,451,066.0 155,371,224,931.2 (1.710.773.865.2) 101.1
Нэмэгдэл,
урамшил 4,463,201,518.0 4,279,094,188.5 184,107,329.5 95.9
11
I
Гэрээт
ажилчдын цалин 2,542,934,300.0 2,235,859,293.3 307,075,006.7 87.9
I 12 Унаа хоолны
хөнгөлөлт 3,030,678,900.0 2,792,663,677.4 238,015,222.6 92.1
14 Үр дүнгийн
урамшуулал 9,841,680,530.0 9,355,594,356.6 486,086,173.4 95.1
19 Ажил олгогчоос
нийгмийн даатгалд
төлөх шимтгэл 19,013,857,823.0 18,666,010,950.9 347,846,872.1 98.2
! 20 Тэтгэвэр,
тэтгэмжийн
даатгалын шимтгэл 16,455,822,933.4 15,895,822,258.6 560,000,674.8 96.6
г 21
Тэтгэврийн
даатгал 13,734,270,461.9 12,896,629,492.3 837,640,969.6 93.9
! 26
27
Тэтгэмжийн
даатгал 1,005,911,793.3 1,219,758,505.9 (213,846,712.6) 121.3
ҮОМШӨ ний
даатгал 1,273,331,102.5 1,382,753,139.6 (109,422,037.1) 108.6
28
Ажилгүйдлийн
даатгал 442,309,575.6 396,681,120.8 45,628,454.8 89.7
! 31 Эрүүл
мэндийн даатгалын
хураамж 2,558,034,889.6 2,770,188,692.3 (212,153,802.7) 108.3
| 32
I
Байгууллага
төлөх ЭМД ийн
хураамж 2,558,034,889.6 2,770,188,692.3 (212,153,802.7) 108.3
35 БАРАА
ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ
УРСГАЛ ЗАРДАЛ 204,141,308,063.0 148,828,953,183.6 55,312,354,879.4 72.9
36 Тогтмол зардал 19,076,341,502.0 17,816,639,154.8 1,259,702,347.2 93.4
37
Гэрэл
цахилгаан 4,050,462,002.0 3,823,339,208.4 227,122,793.6 94.4
[ 38 Түлш, халаалт 11,789,343,300.0 11,114,037,844.0 675,305,456.0 94.3
; 39 Цэвэр, бохир
УС 3,236,536,200.0 2,879,262,102.4 357,274,097.6 89.0
I 40 Бараа,
үйлчилгээний бусад
зардал 185,064,966,561.0 ! 31,012,314,028.8 54,052,652,532.2 70.8
| 41 Бичиг хэрэг 1,840,125,538.0 1,578,442,003.6 261,683,534.4 85.8
42 Тээвэр
(шатахуун) 1,827,247,680.0 1,643,631,909.5 183,615,770.5 90.0
43 Шуудан
холбоо 1,423,440,400.0 1,212,979,102.6 210,461,297.4 85.2
45
1
Дотоод албан
томилолт 410,516,603.0 348,211,758.0 62,304,845.0 84.8
Г 46
|
Гадаад
томилолт /арга
хэмжээ/ 1,780,982,400.0 1,708,126,496.4 72,855,903.6 95.9
| 47 Ном хэвлэл
авах 543,772,777.0 498,004,548.8 45,768,228.2 91.6
: 48 Хичээл
үйлдвэрлэлийн
дадлага хийх 1,836,363,186.0 | 1,769,138,934.8 67,224,251.2 96.3
{ 49 Сургалт,
семинарын зардал 31,626,000.0 12,607,605.0 19,018,395.0 39.9
1 51 Эд хогшил
худалдан авах 6,704,294,300.7 6,576,207,488.1 128,086,812.5 98.1
I 52
Багаж
хэрэгсэл 2,418,410,300.0 2,267,938,980.5 150,471,319.5 93.8
53 Тавилга 1,643,791,600.7 1,661,857,781.1 (18,066,180.4) 101.1
54 Хөдөлмөр
хамгааллын 26,117,000.0 24,888,764.0 1,228,236.0 95.3

9. 109
зардал
Бусад зардал 3,229,709,500.0 | 3,077,553,924.4 152,155,575.7 95.3
110 Өрхийн
судалгааны 30,000,000.0 | 29,270,863.0 729,137.0 97.6
116 УИХ-д
суудалтай намын
дэмжлэг 192,500,000.0 | 192,148,957.0 351,043.0 99.8
117 Банкны
үйлчилгээний
хураамж 33,901,100.0 | 9,877,674.1 24,023,425.9 29.1
124
! 129
Ногоон
! хувьсгалын
! хөтөлбарийн зардал
Улс орныг
| гадаадад
сурталчилах зардал 2,770,900.0
|
2,716,100.0 54,800.0 98.0
134 Газрын хянан
баталгааны зардал 868,100,000.0 | 808,081,150.0 60,018,850.0 93.1
138 Сургалт, хурал,
зөвлөгөөний зардал 1,985,672,000.0 1,293,475,881.2 692,196,118.8 65.1
140 Хичээл,
үйлдвэрлэлийн
дадпага, сургуулилт 1,985,672,000.0 1,293,475,881.2 692,196,118.8 65.1
Г 146 Нэг иргэнд
ноогдох
нормативаар
тооцсон зардал 12,886,930,300.0 12,886,030,400.0 899,900.0 100.0
| 157 Эрсдэлийн сан 1,000,000,000.0 500,000,000.0 500,000,000.0 50.0
Г 161 Мал эмнэлгийн
үйлчилгээний
зардал 298,618,000.0 298,618,000.0 100.0
| 163 Бусдаар
гүйцэтгуүлсэн ажил,
үйлчилгээний хөлс,
төлбөр хураамж 46,022,374,340.0 ...... 15,920,479,531.4 30,101,894,808.6 34.6
; 164 Өмгөөлөл,
хуулийн зөвлөх
үйлчилгээний хөлс 1,901,000,000.0 1,807,474,280.0 93,525,720.0 95.1
! 165 Нийтэд
үйлчилгээ үзүүлэх
Засгийн газрын бус
байгууллагад
Нормативаар тоо 33,663,000.0 33,663,000.0 100.0
167 Эрдэм,
шинжилгээ,
судалгааны ажлын
хөлс 401,100,000.0 401,100,000.0 100.0
168 Төрийн
өмнөөс
гүйцэтгүүлсэн ажил
үйлчилгээ 43,207,620,040.0 3,357,979,980.4 29,849,640,059.6 30.9
169 Ажил
олгогчийн
урамшуулал??? 317,186,000.0 I 284,656,392.0 32,529,608.0 89.7
170 Мэдээллийн
технологийн
үйлчилгээний хөлс 340,000.0 I 340,000.0 100.0
171 Аудит,
баталгаажуулалт
зэрэглэл тогтоох
үйлчилгээний хөлс
(гадаад) 111,736,100.0 ! 10,871,200.0 100,864,900.0 9.7
172
|
Банк,
санхүүгийн
байгууллагын
үйлчилгээний
хураамж 21,225,700.0 | 18,691,409.0 2,534,291.0 I 88.1

10. 348 Ээлжийн
; амралтаар нутаг
явах унааны зардал 12,592,000.0 I 10,241,000.0 2,351,000.0 81.3
349 Нэг удаагийн
буцалтгүй тусламж 17,599,800.0 15,825,720.0 1,774,080.0 89.9
352 Шагнал,
! урамшил 440,749,300.0
р. ... 464,081,206.0 (23,331,906.0) 105.3
! 358 Хүн амын
тодорхой бүлэгт
^үзүүлэх дэмжлэг 8,616,676,298.0 8,285,105,175.2 331,571,122.8 96.2
360 Удийн цай 8,616,676,298.0 | 8,285,105,175.2 331,571,122.8 96.2
401 Төлбөр, хураамж 150,000.0 | 121,880.0 28,120.0 81.3
408
, 410
Газрын төлбер
Тээврийн
хэрэгслийн татвар
150,000.0 | 121,880.0 28,120.0 81.3
417 Гадаад
шилжүүлэг 720,000,000.0 709,557,957.5 10,442,042.5 98.5
418 Олон улсын
байгууллагын
гишүүний татвар 720,000,000.0 709,557,957.5 10,442,042.5 98.5
420 ХӨРӨНГИИН
ЗАРДАП 356,205,853,300.0 245,882,662,398.0 110,323,190,902.0 69.0
; 423 1. Дотоод хөрөнгө
оруулалт 354,656,616,800.0 244,598,425,898.0 110,058,190,902.0 69.0
: 427 Тоног төхөөрөмж
: Төсвийн хөрөнгөөр
санхүүжих 49,500,000.0 49,500,000.0 100.0
I 431 Өөрийн
хөрөнгөөр
санхүүжих хөрөнгө
оруулалт 290,000,000.0 307,764,344.0 (17,764,344.0) 106.1
| 433 Орон нутгийн
хөрөнгө оруулалт их
засвар 354,317,116,800.0 244,241,161,554.0 110,075,955,246.0 68.9
; 436 2. Улсын нөөцийн
эх үүсвэр
нэмэгдүүлэх 1,549,236,500.0 1,284,236,500.0 265,000,000.0 82.9
; 437 Хүнс барааны
нөөц 1,549,236,500.0 1,284,236,500.0 265,000,000.0 82.9
| 478 ЗАРДЛЫГ
САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ
ҮҮСВЭР 851,457,984,000.0 706,854,251,414.6 144,603,732,585.4 83.0
: 500 Гадаад төслийн
зээлээс санхүүжих 19,449,757,900.0 19,449,757,900.0 0.0
504 Үндсан үйл
ажиллагааны
орлогоос санхүүжих 10,006,739,900.0 11,755,732,257.7 (1,748,992,357.7) 117.5
505 Туслах үйл
ажиллагааны
орлогоос санхүүжих 2,135,283,300.0 I 5,090,301,973.1 (2,955,018,673.1) 238.4
519 Оны эхний
үлдэгдлээс
санхүүжих 89,285,216,806.0 ! 89,285,216,806.0 0.0
530 Төсвөөс санхүүжих 513,890,998,894.0 I 47^,734,859,401.3 39,156,139,492.7 92.4
531 Тусгай
зориулалтын
шилжүүлгийн
санхүүжилт
|
216,689,987,200.0 ! 215,273,357,782.5 | 1,416,629,417.5 99.3 I
Нийслэлийн орон нутгийн төсвийн зарлага болон Улсын тусгай
шилжүүлгээр санхүүжиж буй нийслэлийн төсвийн байгууллагуудын төсвийн
гүйцэтгэлийн хэтрэлт, хэмнэлтийн тайлбарыг тус тусад ангилан тайлагнаж байна.

11. үйлчилгээний бусад
зардал
147,543,072,207.00 1 94,883,883,382.78 52,659,188,824.2
41 Бичиг хэрэг
1,013,968,738.00 942,865,703.03 71,103,035.0 93.0
42 Тээвэр
(шатахуун) 1,453,283,680.00 1 1,324^820,933.00 128,462,747.0 91.2
43 Шуудан холбоо
1,118,258,100.00 990,677,161.58
267,586,279.00
127,580,938.4 88.6
45
46
Дотоод албан
томилолт
Гадаад
томилолт /арга
хэмжээ/
305,414,803.00 37,828,524.0 87.6
|
1,780,982,400.00 1 1,708,126,496.40
72,855,903.6 95.9
47 Ном хэвлэл
авах 347,327,380.00 315,870,204.00 31,457,176.0 90.9
48 Хичээл
үйлдвэрлэлийн
дадлага хийх
405,645,000.00 371,461,345.00
34,183,655.0 91.6
49 Сургалт,
семинарын зардал 25,124,000.00 6,119,555.00 19,004,445.0 24.4
51 Эд хогшил
худалдан авах 5,568,746,000.65 5,381,581,503.06 187,164,497.6 96.6
52 Багаж
хэрэгсэл 2,356,141,000.00 2,182,959,704.50 173,181,295.5 92.6
53 Тавилга
1,609,659,800.65 1,607,559,725.05 2,100,075.6 99.9
54 Хөдөлмөр
хамгааллын хэрэгсэл 22,335,000.00 21,109,764.00 1,225,236.0 94.5
55 Бага үнэтэй,
түргэн элэгдэх зүйлс 1,549,362,200.00 1 536,809,418.51 12,552,781.5 99.2
56 Програм
хангамж 31,248,000.00 33,142,891.00 (1,894,891.0) 106.1
57 Нормын хувцас
зөөлөн эдпэл 325,490,800.00 306,616,419.00 18,874,381.0 94.2
58 Хоол
447,903,000.00 390,783,686.10 57,119,313.9 87.2
59 Эм
33,772,641.00 32,312,972.79 1,459,668.2 95.7
60 Урсгал засвар
4,361,083,100.00 4,218,376,130.26 142,706,969.7 96.7
61 Урлагын уран
бүтээлийн зардал 15,000,000.00 14,965,150.00 34,850.0 99.8
62 Төлбөр
хураамж болон бусад
зардал
2,902,665,030.35 2,
г ' .......
532,432,761.58
370,232,268.8 87.2
70 Гадаад зочны
зардал 599,742,400.00 490,823,644.00 108,918,756.0 81.8
71 Биеийн
тамирын уралдаан
тэмцээн
326,870,300.00 323,547,200.00
3,323,100.0 99.0
72 Аж ахуйн
материал худалдан
авах зардал
555,000.00 554,800.00
200.0 100.0
73 Холбооны суваг
ашигласны хөлс 15,600,000.00 15,600,000.00 100.0
-тг*
/5 Байрны |
түрээсийн зардал | 319,471,300.00 | 266,090,183.11 53,381,116.9 83.3

12. 163
үйлчилгээний зардал
Бусдаар
гүйцэтгүүлсэн ажил,
| үйлчилгээний хөлс,
төлбөр хураамж
298,618,000.00
|
45,833,070,040.00
298,618,000.00
| 15,799,227,802.41
30,033,842,237.6 34.5
164 Өмгөөлөл,
хуулийн зөвлөх
үйлчилгээний хөлс
1,900,000,000.00 1 ] ,807,474,280.00
92,525,720.0 95.1
165 Нийтэд
үйлчилгээ үзүүлэх
Засгийн газрын бус
байгууллагад
Нормативаар тоо
33,663,000.00
1
1
33,663,000.00
100.0
167 Эрдэм,
шинжилгээ,
судалгааны ажлын
хөлс
400,000,000.00 400,000,000.00
100.0
168 Төрийн
өмнөөс г/йцэтгүүлсэн
ажил үйлчилгээ
43,103,520,040.00 13,255,355,330.41
29,848,164,709.6 30.8
169 Ажил
олгогчийн
урамшуулал???
317,186,000.00 284,656,392.00
32,529,608.0 89.7
171 Аудит,
баталгаажуулалт
зэрэглэл тогтоох
үйлчилгээний хөлс
(гадаад)
59,236,000.00
.....
1,000,000.00
58,236,000.0 1.7
172 Банк,
санхүүгийн
байгууллагын
үйлчилгээний
хураамж
19,450,000.00 17,078,800.00
2,371.200.0 87.8
175
180”
Тээврийн
хэрэгслийн даатгал 15,000.00 15,000.0 0.0
Мэдээлэл
сурталчилгааны
зардал
162,994,000.00 152,464,028.00
10,529,972.0 93.5
182 Газрын төлбөр
72,848,100.00 56,865,326.00 15,982,774.0 78.1
183 Хог хаягдал
устгах, цэвэрлэх 16,940,892,000.00 17,026,175,634.65 (85,283,634.6) 100.5
184 Бусад зардал
16,507,125,900.00 2,053,229,560.04 14,453,896,340.0 12.4
263 Татаас ба урсгал
шилжүүлэг 84,556,867,100.00 80,678,476,901.09 3,878,390,198.9 95.4
264 Татаас
3,167,509,300.00 2,-570,580,100.00 796,929,200.0 74.8
265 Эрчим хүч
дулааны алдагдлын
татаас
740,231,100.00 740,231,100.00
100.0
268 Бусад татаас,
шижүүлэг 2,427,278,200.00 1,^30,349,000.00 796,929,200.0 67.2
291 Өрх гэрт олгох
шилжүүлэг 80,669,357,800.00 77,598,338,843.59 3,071,018,956.4 96.2
зоё 1 Нийгмийн
халамжийн зардал 75,512,597,200.00 | 72,(>62,748,206.31 2,849,848,993.7 96.2
307 Халамжийн --------------- , ! |... 98.6

13. засвар I
436 2. Улсын нөөцийн
эх үүсвэр нэмэгдүүлэх 1,549,236,500.00 1,284,236,500.00 265,000,000.0 82.9
437 Хүнс барааны
нөөц 1,549,236,500.00 1,284,236,500.00 265,000,000.0 82.9
478 ЗАРДЛЫГ
САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ЭХ
ҮҮСВЭР
628,885,440,300.00 482,412,644,701.48
146,472,795,598.5 76.7
500 Гадаад төслийн
зээлээс санхүүжих 19,449,757,900.00 19,449,757,900.0 0.0
504 Үндсан үйл
ажиллагааны
орлогоос санхүүжих
4,407,680,100.00 15,699,175,546.04
(1,291,495,446.0) 129.3
505 Туслах үйл
ажиллагааны
орлогоос санхүужих
1,851,786,600.00 : ,978,609,754.14
(126.823,154.1) 106.8
519 Оны эхний
үлдэгдлээс санхүүжих 89,285,216,806.00 89,285,216,806.0 0.0
530 Төсвөөс санхүүжих 513,890,998,894.00 1474,734,859,401.30 39,156,139,492.7 92.4
Нийслэл, дүүргийн орон нутгийн тесвийн зарлагын төлөвлөгөөг хот, дүүргээр ангилан хүснэгтээр
харуулбал:
Орон нутгийн төсвийн зарлагын төлөвлөгөө гүйцэтгэл
(хот, дүүргээр)
___________ _______________________ /мян.төгрөгөөр/
Үзүүлэлт
2013 оны Зөрүү
хэмнэсэн /+/
хэтэрсэн /-/
Хувь
Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл
НиЙТ'ДҮ1Н1&®ЯКЯт1^‘К | 168 4 4 7 ^$ Ш
Улаанбаатар хот 446421819.4 291 887 394.1 154 534 425.3 65.4
Баянгол дүүрэг 24 916 419.1 23 662 157.8 1254 261.3 94.9
Баянзүрх дүурэг 34 170 114.1 33 082 353.4 1 087 760.7 96.8
Хан-Уул дүүрэг 20739201.4 17849013.7 2 890 187.7 86.0
Сүхбаатар дүүрэг 28 738 136.0 22 698 550.5 6 039 585.5 78.9
Чингэлтэй дүүрэг 24 405 594.6 24 142 953.6 262 641.0 98.9
Сонгинохайрхан дүүрэг 30 825 233.0 29,013,464,2 1811768,8 94.1
Багануур дүүрэг 7 076 667.8 6 765 800.6 310 867.2 95.6
Налайх дүүрэг 7 724 598.6 7 561 545.2 163 053.4 97.8
Багахангай дүүрэг 3 872 656.2 3 774 793.1 97 863.1 97.4
Нийслэл, дүүргийн зардлын гүйцэтгэлийг авч үзвэл батлагдсан дүнгээс нийт
дүнгээр 168тэрбум 447.4 сая төгрөгийн дутуу зарцуулалттай байна.
Зардлын судалгаа.
/сая.төгрөгөөр/
ҮЗҮҮЛЭЛТ
Батлагдсан
, Төсөв аШ
Гүйцэтгэл
■| §
Гүйцэтгэлййн хувь : ;
Урсгал зардал 273 941.7 215 552.6 78.6

14. шимтгэл
20 Тэтгэвэр,
тэтгэмжийн даатгалын
шимтгэл
1,771,663,706.72 2,789,112,274.57
1.017,448,567.85
21 Тэтгэврийн
даатгал 1,437,678,703.98 2,268,307,923.74 830,629,219.76
26 Тэтгэмжийн
даатгал 84,679,287.56 195,400,800.14 110,721,512.58
27 ҮОМШӨ ний
даатгал 166,525,019.97 254,712,254.70 88,187,234.73
28 Ажилгүйдпийн
даатгал 82,780,695.21 70,691,295.99 (12,089,399.22)
31 Эрүүл мэндийн
даатгалын хүраамж 365,220,072.53 518,098,871.57 152,878,799.04
32 Байгууллага төлөх
ЭМД ийн хүраамж 365,220,072.53 518,098,871.57 152,878,799.04
35 БАРААҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ
УРСГАЛ ЗАРДАЛ 61,344,975,259.34 98,787,138,044.79 37,442,162,785.45
36 Тогтмол зардал
2,976,214,290.63 3,903,254,662.01 927,040,371.38
37 Гэрэл цахилгаан
1,271,449,476.28 1,795,036,703.43 523,587,227.15
38 Тулш, халаалт
1,470,258,897.24 1,819,403,925.33 349,145,028.09
39 Цэвэр, бохир ус
234,505,917.11 288,814,033.25 54,308,116.14
40 Бараа, үйлчилгээний
бусад зардал 58,368,760,968.71 94,883,883,382.78 36,515,122,414.07
41 Бичиг хэрэг
538,259,381.30 942,865,703.03 404,606,321.73
42 Тээвэр (шатахуун)
807,499,067.00 1,324,820,933.00 517,321,866.00
43 Шуудан холбоо
605,481,697.54 990,677,161.58 385,195,464.04
45 Дотоод албан
томилолт 123,360,550.00 267,586,279.00 144,225,729.00
46 Гадаад томилолт
/арга хэмжээ/ 1,112,884,356.30 1,708,126,496.40 595,242,140.10
47 Ном хэвлэл авах
158,964,566.95 315,870,204.00 156,905,637.05
48 Хичээл
үйлдвэрлэлийн дадлага
хийх
147,226,570.27 371,461,345.00
224,234,774.73
49 Сургалт, семинарын
зардал 161,503,978.00 6,119,555.00 (155,384,423.00)
51 Эд хогшил худалдан
авах 1,364,890,306.39 5,381,581,503.06 4,016,691,196.67
52 Багаж хэрэгсэл
855,576,330.00 2,182,959,704.50 1,327,383,374.50
53 Тавилга
262,192,933.00 1,607,559,725.05 1,345,366,792.05
54 Хөдөлмөр
хамгааллын хэрэгсэл 21,109,764.00 21,109,764.00
55 Бага үнэтэй,
түргэн элэгдэх зүйлс 247.121,043.39 1,536,809,418.51 1,289,688,375.12
56 Програм хангамж
т 33,142,891.00 33,142,891.00

15. намын дэмжлэг 200,448,700|00 192,148,957.00
117 Банкны
үйлчилгээний хураамж 7,712,724.10 7,712,724.10
124 Ногоон хувьсгалын
хөтөлбарийн зардал 263,517.187. 00 (263.517,187.00)
134 Газрын хянан
баталгааны зардал 2,405,549,032. 40 808,081,150.00 (1,597,467,882.40)
138 Сургалт, хурал,
зөвлөгөөний зардал 5.996,600. 30 7,348,000.00 1,351,400.00
140 Хичээл,
үйлдвэрлэлийн дадпага,
сургуулилт
5,996,600. 30 7,348,000.00
1,351,400.00
157 Эрсдэлийн сан
300,000,000.130 500,000,000.00 200,000,000.00
161 Мал эмнэлгийн
үйлчилгээний зардал 279,618,000.130 298,618,000.00 19,000,000.00
163 Бусдаар
гүйцэтгүүлсэн ажил,
үйлчилгээний хөлс,
төлбөр хураамж
9,875,494,848.95 15,799,227,802.41
5,923,732,953.46
164 Өмгөөлөл,
хуулийн зөвлөх
үйлчилгээний хөлс
86,910,636.00 1,807,474,280.00
1,720,563,644.00
165 Нийтэд үйлчилгээ
үзүүлэх Засгийн газрын
бус байгууллагад
Нормативаар тоо
33,899,950.00 33,663,000.00
(236,950.00)
167 Эрдэм,
шинжилгээ, судалгааны
ажлын хөлс
- 400,000,000.00
400,000,000.00
168 Төрийн өмнөөс
гүйцэтгүүлсэн ажил
үйлчилгээ
9,754,684,262.95 13,255,355,330.41
3,500,671,067.46
169 Ажил олгогчийн
урамшуулал??? . 284,656,392.00 284,656,392.00
171 Аудит,
баталгаажуулалт зэрэглэл
тогтоох үйлчилгээний
хөлс (гадаад)
- 1,000,000.00
1,000,000.00
172 Банк, санхүүгийн
байгууллагын
үйлчилгээний хүраамж
- 17,078,800.00
17,078,800.00
175 Тээврийн
хэрэгслийн даатгал . .
180 Мэдээлэл
сурталчилгааны зардал 22,066,800.0>0 152,464,028.00 130,397,228.00
182 Газрын төлбөр
9,678,992.(ю 56,865,326.00 47,186,334.00
183 Хог хаягдал устгах,
цэвэрлэх 2,287,217,577.(ю 17,026,175,634.65 14,738,958,057.65
184 Бусад зардал
872,925,414.29 2,053,229,560.04 1,180,304,145.75
263 Татаас ба урсгал
шилжүүлэг 5,357,656,389.^►3 80,678,476,901.09 75,320,820,511.66
264 Татаас
590,512,600.(ю 2,370,580,100.00 1,780,067,500.00
265 Эрчим хүч дулааны
149,718,500.00

16. байгууллагын гишүүний
татвар
649,678,535.64 709,557,957.50
420 ХӨРӨНГИЙН ЗАРДАЛ 174,210,142,234.95
245,882,662,398.03 71,672,520,163.08
423 1. Дотоод хөрөнгө
оруулалт
165,631,471,089.95
244,598,425,898.03 78,966,954,808.08
427 Тоног төхөөрөмж:
Төсвийн хөрөнгөөр
санхүүжих
36,447,450.00 49,500,000.00
13,052,550.00
431 Өөрийн хөрөнгөөр
санхүүжих хөрөнгө
орүүлалт
- 307,764,344.00
307,764,344.00
433 Орон нутгийн хөрөнгө
оруулалт их засвар
130,816,537,196.95
244,241,161,554.03 113,424,624,357.08
434 Орон нутгийн замын
сангийн хөрөнгөөр
санхүүжих
34,778,486,443.00 -
(34,778,486,443.00)
436 2. Улсын нөөцийн эх
үүсвэр нэмэгдүүлэх 8,206,645,904.00 1,284,236,500.00 (6,922,409,404.00)
437 Хүнс барааны нөөц
8,206,645,904.00 1,284,236,500.00 (6,922,409,404.00)
452 5. Гадаад зээлээс
санхүүжих хөрөнгө
оруулалт
372,025,241.00 -
(372,025,241.00)
456 Тоног төхөөрөмж
372,025,241.00 (372,025,241.00)
478 ЗАРДЛЫГ САНХҮҮЖҮҮЛЭХ
ЭХҮҮСВЭР
258,903,422,671.46
482,412,644,701.48 223,509,222,030.02
500 Гадаад төслийн зээлээс
санхүүжих
504 Үндсан үйл
ажиллагааны орлогоос
санхүүжих
4,766,350,331.75 5,699,175,546.04
932,825,214.29
505 Туслах үйл
ажиллагааны орлогоос
санхүүжих
1,523,199,762.44 1,978,609,754.14
455,409,991.70
519 Оны эхний үлдэгдлээс
санхүүжих
530 Төсвөөс санхүүжих 252,613,872,577.27
474,734,859,401.30 222,120,986,824.03
Томоохон төсвийн зардлуудын гүйцэтгэлүүдийн дүнг авч задлан авч үзвэл.
Цалин хөлсболон нэмэгдэл урамшил: Нийслэл, дүүргийн орон нутгийн төсвийн
байгууллагуудын 2013 оны цалингийн зардлын төлөвлөгөө, гүйцэтгэлийн зөрүү 1
тэрбум 47.8 сая төгрөг болж, гүйцэтгэлийн хувь 96.8 хувьтай байна.
Их хэмжээний цалингийн зардлын зөрүү гарсан байгууллага байхгүй бөгөөд
дундаж гүйцэтгэлийн хувь 96.0 - 98.0 хувьтай байгаа нь цалингийн зардлыг зохих
хэмжээнд төлөвлөсөнтэй холбоотой байна.
Гадаад, дотоод томилолт /арга хэмжээ/: Гадаад томилолтын зардалд 2013 онд
нийт 1 тэрбум 780,9 сая төгрөг зарцуулахаар төлөвлөж, 1 тэрбум 708,1 сая төгрөг
зарцуулж, зардлын гүйцэтгэлий хувь 95.9 хувьтай байна. Дотоод томилолтын
зардалд 2013 онд 305,4 сая төгрөг зарцуулахаар төлөвлөж, 267,5 сая төгрөг
зарцуулж, гүйцэтгэлийн хувь 87,6 хувьтай байна.

17. Хотын шууд төсвийн зарлагын гүйцэтгэл өмнөх оноос 75 тэрбум 623,1 сая
буюу 34,9 хувийн өсөлттэй байна. Үүнд урсгап зардлын өсөлт 26 тэрбум 547,8 сая
төгрөг буюу 55.0 хувиар, хөрөнгийн зардал 49 тэрбум 75,3 сая төгрөгөөр буюу 29.2
хувиар өмнөх оны гүйцэтгэлээс тус тус өссөн байна.
/сая төгрөгөөр/
ШВЯШ----------------------------ҮЗҮҮЛЭЛТ
Урсгал зардал 48201.0 74748.8 26547.8 155.0
Хөрөнгийн зардал 168063.2 217138.5 49075.3 129.2
ДҮН 216264.2 291887.3 75623.1 134.9
Дуургуудийн төсвийн 2013 оны заолагын талаар
Дүүргүүдийн төсвийн зарлага. Дүүргүүдийн 2013 оны зардлын төсөв нийт
182тэрбум 463,6сая төгрөгөөр батлагдаж, гүйцэтгэлээр 168 тэрбум 570,2 сая
төгрөгийг зарцуулж, батлагдсан төсвийг 13 тэрбум 893,4 сая төгрөгөөр дутуу
зарцуулсан байна. Үүнд:
Дүүргүүдийн 2013 оны төсвийн зардлын гүйцэтгэл
Үзүүлэлт
2013 оны Зөрүү
хэмнэсэн /+/
хэтэрсэн/-/
Хувь
Төлөвлөгөө Гүйцэтгэл
тшшшш т Щ Щ б855(Ш 13873^ ;92.3
Баянгол дүүрэг 24916.4 23662.1 1254.3 94.9
Баянзүрх дүүрэг 34170.1 33082.3 1087.8 96.8
Хан-Уул дүүрэг 20739.2 17849.0 2890.2 86.0
Сүхбаатар дүүрэг 28738.1 22698.5 6039.5 78.9
Чингэлтэй дүүрэг 24405.6 24142.9 262.7 98.9
Сонгинохайрхан
ДҮҮРЭГ 30825.2 29013.5 1792.2 94.1
Багануур дүүрэг 7076.6 6765.8 310.8 95.6
Налайх дүүрэг 7724.6 7561.5 163.1 97.8
Багахангай дүүрэг 3872.6 3774.8 97.8 97.4
Төсвийн зарлагын гүйцэтгэлийн өмнөх онтой харьцуулсан судалгаа
(ДҮҮРГээр)
Үзүүлэлт 2012 он 2013 он
Зөрүү
өссөн /+/
буурсан 1-1
Хувь
ш 1Ш Я Ш Ш 11 1 В Д И 1 8 Ш 1 ‘117,095:8‘ ^327:47
Баянгол дүүрэг 6656.1 23662.1 17006.0 355.4
Баянзүрх дүүрэг 8196.2 33082.3 24886.1 403.6
Хан-Уул дүүрэг 6368.3 17849.0 11480.7 280.2
Сүхбаатар дүүрэг 7504.1 22698.5 15194.4 302.4
Чингэлтэй дүүрэг 9631.5 24142.9 14511.4 250.6
Сонгинохайрхан дүүрэг 6232.7 29013,5 22780,8 465.8
Багануур дүүрэг 2462.9 6765.8 4302.9 274.7

18. 4.Нийслэлийн болон орон н у т г и й н хөгжлийн сангийн хөренгеер
2013 онд хэрэгжуулсэн х ө р ө н г ө оруулалтын ажлын талаар:
2013 онд нийслэлийн төсвийн хөрөнгөөр 208,5 тэрбум төгрөг, 2012-2013 он
дамжин хэрэгжүүлэхээр 80,8 тэрбум төгрөг, замын сангийн хөрөнгөөр 15,5 тэрбум
төгрөг буюу нийт 304,8 тэрбум төгрөгийн 1016 нэр төрлийн ажил санхүүжихээр
батлагдсанаас захиалагч байгууллагуудын хянан баталгаажуулж ирүүлсэн
гүйцэтгэлийг үндэслэн 210,3 тэрбум төгрөгийн санхүүжилтийг олгосон.
2013 онд хэрэгжүүлэхээр батлагдсан дээрх ажлуудаас 57 нэр төрлийн 97,5
тэрбум төгрөгийн ажил он дамжин хэрэгжихээр 2014 оны төсөвт батлагдсан ба
18,6 тэрбум төгрөгийг зарцуулаагүй үлдсэн байна. Барьцаа дансдад баталгаат
хугацааны 5-10 хувийн барьцаанаас гадна барилга байгууламж, их засварын
ажил дууссан боловч улсын болон техникийн комисс ажиллаагүйгээс
ашиглалтанд ороогүй буюу үлдэгдэл санхүүжилтээ авч чадаагүй, түүнчлэн
гэрээний дагуу үе шатны гүйцэтгэлээр ажил хийгдэж байгаад улирлын чанартай
түр зогссон зарим ажлуудын үлдэгдэл хөрөнгийг холбогдох хууль, журмын дагуу
байршуулсан..
Хүснэгтээр харуулбал:
2013 онд олгосон санхүүжилтийн товъёог
___ __________________________________ /сая тегрөг/
№
Эхүүсв
эр
Ажлы
нтоо
2013 онд
санхүүжих
2013.12.
31 нээр
олгосон
санхүүжил
т
Барьцаадансанд
байршуулсан Үүнээс:
Нийт
олгосон
санхүүжил
т
2013-
2014 он
дамжинз
арцуу-
лагдах
Хэмнэлт
болон
зарцуула
гдаагүй
үлдэгдэл
2012 оны
ажлуудын
барьцааг
2013.03.31
хүртэл
байршуулса
н
2013 оны
ажлууды
н
барьцаа
1
Нийслэ
лийн
төсев
1016 304,847,2 164,316,3 21,488,8 24,494,9 210,300,0 97,466,7 18,569,3
Дүн 1016 304,847,2 164,316,3 21,488,8 24,494,9 210,300,0 97,466,7 18,569,3
Үүнээс харахад 2013-2014 он дамжин хэрэгжих ажил 2013 онд батлагдсан
төсвийн 32 хувь, барьцаа дансанд байршуулсан ажил 8 хувь, зарцуулагдаагүй
үлдсэн үлдэгдэл болон хэмнэлт 6 хувь, бүрэн дуусч санхүүжилт авсан ажил 54
хувийг эзэлж байна.
Орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгөөр 2013 онд 35,0 тэрбум төгрөгийн
431 нэр төрлийн ажил санхүүжихээр батлагдсанаас Сангийн яамнаас Нийслэлийн
орон нутгийн хөгжлийн сангийн 200052400 тоот дансанд шилжиж ирсэн 27,8
тэрбум төгрөгийн санхүүжилтийг захиалагч байгууллага болон дүүргүүдийн
дансанд бүрэн шилжүүлсэн ба оны эцэст улсын нэгдсэн сангаас 7,2 тэрбум
төгрөгийн дутуу тооцоотой гарсан.

19. НИЙСЛЭЛИЙН ИРГЭДИЙН
ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН ХУРЛЫН
ДАРГА Д.БАТТУЛГА ТАНАА
МОИГО.Л УЛС
11и II<М'1:).ИИЙN ЗАСА Г ДАРГА
пх нимгис хааны <
У»йс; 32-71-99. Факе: (976-11) 32-43-31,=
Упааибаагар хот. Чингэл гзй дүүрэг,
Их Ш 1 Чингис хааны нэрэмжит талбай 7,
<№/4 04 /9 № Р///ГО /
-ны Кз -т
Журмын төсөл өргөн
барих тухай
"Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт газрыг худалдан авах бо/Ьн нөхөх
^лговортойгоор эргүүлэн авах, солих журам", “Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт иргэнд
;ур бүлийн хамтын хэрэгцээний, хөдөө аж ахуй, гаэар тариалангийн
,'йлдвэрлэлийн болон зөөврийн байгууламж тур хугацаагаар ^айрлуулах
:-ориулалтаар газар эзэмшүүлэх, ашиглуулах үйл ажиллагааны журам"-ын
1ослийг танилцуулгын хамт өргөн барьж байна.
Төслийг хүлээн авч, холбогдох шийдвэрийг гаргаж өгнө үү.
НИЙСЛЭЛИЙН ЗАСАГДА
БӨГӨӨД УЛААНБААТАР
ХОТЫН ЗАХИРАГЧ

20. Төсөл
НИЙСЛЭЛИЙН ИРГЭДИЙН ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН ХУРЛЫН
тогтоол
Журам батлах тухай
Монгол Улсын Засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгж, түүний
удирдлагын тухай хуулийн 20 дугаар зүйлийн 20.1.7, Газрын тухай хуулийн 20
дугаар зүйлийн 20.1.1, Нийслэлийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийн 8 дугаар
зүйлийн 8.1.2 дахь заалтыг тус тус үндэслэн Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн
Хурлаас ТОГТООХ НЬ:
1. “Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт газрыг худалдан авах болон нөхөх
олговортойгоор эргүүлэн авах, солих журам”-ыг хавсралтаар баталсуЬй.
2. 2014 оны улсын болон орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр хийгдэх нөхөх
олговор олгох, газар чөлөөлөх үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхэд энэхүү журам
үйлчлэхгүй болохыгдурьдсугай.
3. Журмын хэрэгжилтийг хангаж ажиллахыг Нийслэлийн) Засаг дарга
бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч /Э.Бат-Үүл/-д даалгасугай.
4. Энэ журамд нэмэлт өөрчлөлт оруулах, хэрэгжилтэнд нь хяналт тавьж
ажиллахыг Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдэд үүрэг
болгосугай.
ДАРГА Д.БАТТУЛГА

21. “НИЙСЛЭЛИЙН НУТАГ ДЭВСГЭРТ ГАЗРЫГ ХУДАЛДАН АВАХ НӨХӨХ
ОЛГОВОРТОЙГООР ЭРГҮҮЛЭН АВАХ, СОЛИХ, ЖУРАМ" -ын танилцуулга
Улс, орон нутгийн төсөв, гадаадын зээл тусламжаар хэрэгжих хөрөнгө
оруулалт, бүтээн байгуулалт, төсөл хөтөлбөрүүдийн ажлуудыг нийслэлийн нутаг
дэвсгэрт хэрэгжүүлэхийн тулд газрыг нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авч, газар
чөлөөлөх ажлыг гүйцэтгэж байна.
Энэ ажлыг зохион байгуулж хэрэгжүүлэх явцад иргэн, аж ахуйн нэгж, ажил
гүйцтгэгч компани, зураг төслийн байгууллага, төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэгч, төр
захиргааны байгууллага хоорондын ажлын уялдаа тодорхойгүй байдаг, мөн 1м2
иргэний хувийн өмчийн газрыг 13200 төгрөгөөр үнэлэн эргүүлэн авч байгаа нь зах
зээлийн бодит үнээс нэлээд бага үнэ учраас иргэд нөхөх олговрын үнээ хүлээн
зөвшөөрөхгүй байгаагаас шалтгаалан газар чөлөөлөх ажил удааширдаг, зарим
тохиолдолд газар чөлөөлж чадахгүйд хүрдэг. Үүнээс шалтгаалан төлөвлөгдсөн
бүтээн байгуулалтын ажил удааширдаг, хийгдэж чадахгүйд хүрэх хүндрэл
бэрхшээлүүд гардаг.
Дээрх бүтээн байгуулалтын ажлууд нь төрөөс иргэнийхээ өмнө хүлээсэн
иргэдийн эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг хангах зорилгоор хийгдэж байгаа
ажлууд тул иргэдийн өөрсдийнх нь Үндсэн хуулиар олгосон эрх ашгийн төлөө
газрыг худалдан авах, нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах, солих, газар чөлөөлөх
үйл ажиллагааг явуулдаг гэсэн ерөнхий зарчмыг баримтлан журмын төслийг
боловсрууллаа.
Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт газрыг худалдан авах, нөхөх олговортойгоор
эргүүлэн авах, солих, журамын төсөл нь:
• Нийтлэг үндэслэл
• Улсын тусгай хэрэгцээг үндэслэн газрыг нөхөх олговортойгоор
эргүүлэн авах, солих, газар чөлөөлөх
• Нийслэлийн нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд ач холбогдол бүхий зам,
шугам сүлжээ, барилга байгууламжийг барих, төсөл хөтөлбөр
хэрэгжүүлэх зорилгоор газрыг худалдан авах
• Бусад зүйл гэсэн 4 бүлэгтэй.
Нэг. Ж у р м ы н төслийн “Нийтлэг ундэслэл” гэсэн булэгт :
• Иргэдийн эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах нөхцлийг бүрдүүлэхэд
улсын тусгай хэрэгцээг үндэслэн сургууль, цэцэрлэг, зам, шугам
сүлжээ, бүтээн байгуулалт хийх ажлуудын газрын байршлыг
тодорхойлж газар эзэмшигч, өмчлөгч иргэн, аж ахуйн нэгж
байгууллагад сөрөг нөлөө, хохиролгүйгээр газар чөлөөлөх буюу
худалдан авах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх зарчмыг тусгаж өгсөн.
• Мөн энэ бүлэгт улсын тусгай хэрэгцээг үндэслэн газрыг худалдан
авах, нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах буюу солих үе шатуудыг
тодорхойлсон.

22. • Энэ журмын 1.3-т заасан улсын тусгай хэрэгцээг үндэслэн газрыг
нөхөх олговортойгоор солих, эргүүлэн авах үйл ажиллагааг дүүргийн
газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага, дүүргийн
Засаг даргын удирдлага зохион байгуулалтын дор хэрэгжүүлэх бөгөөд
Нийслэлийн Засаг дарга болон нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн
төрийн захиргааны байгууллага хяналт тавьж ажиллахаар тусгасан
байна.
Хоёр. Улсын тусгай хэрэгцээг ундэслэн газрыг нөхөх о л г о в о р т о й г о о р
э р г у у л э н авах. солих. газар чөлөөлөх гэсэн булэг нь:
• Улсын тусгай хэрэгцээний зам, шугам сүлжээ, барилга байгууламж,
талбай байгуулах ажлыг хороо, дүүрэг болон холбогдох бусад
байгууллага, хуулийн этгээд, иргэдийн саналыг үндэслэн
тодорхойлсон байхаар тусгасан.
• Хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг үндэслэн зам шугам сүлжээ,
барилга байгууламж, талбай барьж байгуулах газрын байршпыг
нийслэлийн Барилга хот байгуулалтын асуудал хариуцсан
байгууллага тодорхойлохоор тусгасан.
• Газрыг нөхөх о л г о в о р т о й г о о р э р г у у л э н авах солих. талаар газар
өмчлөгч, эзэмшигчтэй урьдчилан тохиролцох. нөхөх ОЛГОВРЫН унэлгээ
хийхдээ:
• Тухайн дүүргийн Засаг дарга газар өмчлөгч, эзэмшигчтэй урьдчилан
тохиролцох ажлыг дүүргийн газрын асуудал эрхэлсэн байгууллагаар
дамжуулан хэрэгжүүлж тухайн байршилд байгаа газар өмчлөгч,
эзэмшигч, ашиглагчийн судалгааг гарган газар, үл хөдлөх хөрөнгө
эзэмшигч, өмчлөгч, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчидтэй үл
хөдлөх хөрөнгийн нөхөх олговор, нүүлгэн шилжүүлэх зардал, газрыг
газраар солих буюу нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах талаар
харилцан тохиролцож хэлэлцээр хийх харилцааг зохицуулж өгөхөөр
тусгав.
• Нөхөх олгорын унэлгээний талаар:
• Газраас салгаж үл болох барилга, байгууламж, бусад эд хөрөнгийн
үнэ, иргэний өмчийн газрыг эргүүлэн авах, солих, газар чөлөөлөх
тохиолдолд газрын үнэ, газар чөлөөлөх нүүлгэн шилжүүлэх зардал,
газрыг газраар солих тохиолдолд нүүх, суурьших зардлуудыг эрх
бүхий үнэлгээчнээр үнэлүүлэн батлуулах, шаардпагатай тохиолдолд
газар, үл хөдлөх хөрөнгийн үнэлгээг хөндлөнгийн үнэлгээчнээр
үнэлүүлж болохоор төсөлд тусгасан.
• Мөн бизнесийн үйл ажиллгаа явуулдаг иргэн, аж ахуйн нэгж
байгууллагуудын үл хөдпөх хөрөнгийн үнэлгээнд бизнесийн үнэлгээ
хийх боломжийг бүрдүүлсэн.

23. 2003 оноос өнөөдрийг хүртэл өмчлөгдсөн газрын нөхөх олговорын
үнэлгээг өмчлүүлэх газрын үнэ буюу 1 м2 газрыг 13 200 төгрөгөөр
үнэлэн газар чөлөөлөх үйл ажиллагаа явуулж ирсэн байна.
Энэ үнэ нь зах зээлийн үнэтэй нийцэхгүй хэт бага байдаг тул иргэд
нөхөх олговрын үнийг зөвшөөрөхгүй байх асуудал сүүлийн үед ихээр
гарах болж газар чөлөөлөх үйл ажиллагаанд хүндрэл учруулж байна.
Иймд нийслэлийн нутаг дэвсгэрт иргэний өмчийн газрын жишиг үнийг
тодорхойлохдоо зах зээл дээр арилжаалагдаж буй газрын жишиг
үнийг үндэслэл болгон, зах зээлийн жишиг үнийг харьцуулалтын
аргаар үнэлгээ хийж газрын зах зээлийн жишиг үний1[ нийслэлийн
газрын асуудал эрхэлсэн байгууллагаас тогтоож Нийслэлийн
Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлаар батлуулан түүний^ээ жил бүр
шинэчилж нийтэд зарлан тухайн жилийн нөхөх олговорын үнэлгээний
жишиг үнэ байхаар журмын төсөлд агуулгаар нь тусгасан.
Газар өмчлөгч. эзэмшигчид олгох нөхөх олговрыг улсын төсөвт
тусгуулахдаа дүүргийн газрын асуудал эрхэлсэн байгууллага нь ирэх
онд газар чөлөөлөхөд шаардагдах олгох нөхөх олговрын хэмжээг
дүүргийн Засаг даргад жил бүрийн 4 дүгээр сарын 15-ны дотор гаргаж
өгөх бөгөөд холбогдох байгууллагууд Төсвийн тухай хуульд заасны
дагуу нөхөх олговрын зардлыг улсын төсөвт тусгуулдаг байхаар
журамд тусгасан.
Нөхөх олговорын санхүүжилтийн эх үүсвэр шийдэгдээгүй
тохиолдолд газар чөлөөлөх ажил хийгдэхгүй байхаар журамд
тусгасан.
Газар чөлөөлөх. нөхөх о л г о в о р олгох тухай г э р э э байгуулах. газар
чөлөөлөх, нөхөх олговор олгох
Газар чөлөөлөх иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагатай тохиролцоонд
хүрсэн бол дүүргийн Засаг дарга газар өмчлөгч, эзэмшигчтэй 1 сарын
дотор гэрээ байгуулах бөгөөд уг гэрээнд газар, үл хөдлөх хөрөнгийн
нөхөх олговрын хэмжээ, газар чөлөөлөх хугацаа, газар, барилга,
байгууламж, үл хөдлөх хөрөнгийн эрхийг шилжүүлэх асуудал,
талуудын эрх, үүрэг, хариуцлагыг тусгахаар оруулав.
Газар өмчпөгч, эзэмшигчид гэрээ байгуулмагц нөхөх олговрын үнийн
дүнгийн 60 хувь, газраа бүрэн чөлөөлсний дараа 40 хувийг олгохоор
мөн гэрээнд заасан үүргээ хугацаанаасаа өмнө биелүүлсэн бол нөхөх
олговрын үнийн дүнгийн 5 хүртэл хувьтай тэнцэх урамшуулалыг
үлдэгдэл 40 хувийг олгохдоо олгож байхаар төсөлд тусгасан. Энэ
урамшуулал олгохоор төсөлд тусгасан асуудал нь иргэдтэй төрийн
байгууллагын зүгээс аливаа үнэлгээ, нүүлгэн шилжүүлэх зардлууд
дээр тохиролцоход маш хүндрэлтэй, хугацаа алддаг учраас иргэдэд

24. урамшуулал олгох замаар иргэний газар чөлөөлөх идэвхийг
нэмэгдүүлж, гэрээ хэлцэл хийх хугацааг богиносгоход ач
холбогдолтой гэж үзэн дээрх саналыг төсөлд тусгасан.
• Газар өмчлөгч, эзэмшигч нь газар чөлөөлөх гэрээ байгуулсан боловч
гэрээнд заасан үүргээ биелүүлээгүй тохиолдолд нөхөх олговорын
үнийн дүнгээс нь хугацаа хэтэрсэн хоног тутамд 0,05 хувиар алданги
тооцож хариуцлага хүлээлгэхээр төсөлд орууллаа.
Гурав. Нийслэлийн нийгэм. эдийн засгийн хөгжилд ач холбогдол бухий зам.
шугам сулжээ. барилга байгууламжийг барих, төсөл хетөлбөр хэрэгжуулэх
зорилгоор газрыг худалдан авах гэсэн 3 дугаар булэгт:
• Нийслэлийн хөгжилд ач холбогдол бүхий зам, шугам сүлжээ, барилга
байгууламжийг барих, төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зорилгоор
иргэний хувийн өмчийн газрыг худалдан авах шийдвэрийг нийслэлийн
Засаг дарга гаргаж байхаар төсөлд тусгасан бөгөөд худалдан авах
газрын байршлыг нийслэлийн барилга хот байгуулалтын асуудал
эрхэлсэн байгууллага тогтоохоор төсөлд тусгасан байна.
• Газрыг худалдаж авч тухайн төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэн зам,
шугам сүлжээ, барилга байгууламжийг барих ажлыг хэрэгжүүлэгч нь
Засгийн газар, төрийн захиргааны байгууллага, аймаг, нийслэлийн
Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлаас байгуулсан төслийн нэгж, төрийн
болон орон нутгийн өмчит компани, хувийн хэвшлийн хуулийн этгээд
байж болохоор төсөлд тусгасан.
• Газрын худалдан авах хэлэлцээрийн явцад газар өмчлөгчтэй газар, эд
хөрөнгийн үнэ, түүнийг төлөх хэлбэр, хугацаа, худалдаж авах газрын
хэмжээ, газрыг чөлөөлөх нөхцөл, хугацаа, газрыг! чөлөөлөхтэй
холбогдсон талуудын үүрэг, хариуцлага зэргийг тохиролцож худалдах,
худалдан авах гэрээг байгуулдаг байхаар төсөлд тусгасан.
Дөрөв. Бусад зуйл гэсэн булэг нь:
• Газрын асуудал эрхэлсэн байгууллага, газрыг нөхөх олговортойгоор
чөлөөлж буй иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагууд хүлээсэн үүргээ
биелүүлээгүй тохиолдолд холбогдох байгууллагад хандан үүргийн
биелэлтийг хангуулах, хуульд заасан хариуцлага хүлээлгэхээр уг
журмын төсөлд орууллаа.
• Гэрээ байгуулсан талууд гэрээнд заасан үүргээ биелүүлээгүй
тохиолдолд үүргийн биелэлтийг хангуулахаар шүүхэд нэхэмжлэл
гаргадаг байхаар төсөлд тусгасан.

25. Төсөл
Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн
Хурлын 2014 оны ...сарын ....-ын өдрийн
..... дугаар тогтоолын хавсралт
НИЙСЛЭЛИЙН НУТАГ ДЭВСГЭРТ ГАЗРЫГ ХУДАЛДАН АВАХ БОЛОН НӨХӨХ
ОЛГОВОРТОЙГООР ЭРГҮҮЛЭН АВАХ, СОЛИХ ЖУРАМ
Нэгдүгээр бүлэг. Нийтлэг үндэслэл
1.1. Нийслэлийн нутаг дэвсгэрт төрөөс иргэнийхээ өмнө хүлээсэн иргэдийн
эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг хангах эдийн засаг, нийгэм, хууль зүйн болон
бусад баталгааг бүрдүүлэх үүргийг1 хэрэгжүүлэх зорилгоор Монгол улсын иргэнд
газар өмчлүүлэх тухай хуулийн 32 дугаар зүйл, Газрын тухай хуулийн 42 дугаар
зүйлийн хэрэгжилтийг зохион байгуулж улсын тусгай хэрэгцээг үндэслэн газрыг
нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах, солих болон нийслэлийн нийгэм, эдийн засгийн
хөгжилд ач холбогдол бүхий зам, шугам сүлжээ барилга байгууламжийг барих,
төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлэх зорилгоор газрыг худалдан авах газар чөлөөлөх
харилцааг зохицуулахад энэ журмын зорилго оршино.
1.2. Газрыг худалдан авах болон нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах,
солих, газар чөлөөлөх үйл ажиллагааг дараахь зарчмыг баримтлан зохион
байгуулна.
1.2.1. иргэдийн эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах нөхцлийг бүрдүүлэх;
1.2.2.улсын тусгай хэрэгцээ болон нийслэлийн нийгэм, эдийн засгийн
хөгжилд үзүүлэх ач холбогдлыг тодорхойлж, үндэслэлийг гаргасан нөхцөлд газрыг
нөхөх олговотойгоор эргүүлэн авах, солих болон худалдан авах шийдвэрийг гаргах;
1.2.3.газрыг эргүүлэн авах, солиход олгох нөхөх олговор, газрыг худалдан
авахад төлөх үнэ нь газар өмчлөгч, эзэмшигчийн эрх ашигт нийцсэн тэдэнд хохирол
учруулахааргүй байх;
1.2.4.газрыг нөхөх олговотойгоор эргүүлэн авах, солих үйл ажиллагааг
хэрэгжүүлэхэд газрыг чөлөөлөх нөхцлийг газар өмчлөгч, эзэмшигчтэй харилцан
тохиролцож, гэрээ байгуулах замаар, газрыг худалдан авахад худалдах-худалдан
авах гэрээнд зазснззр гззрыг чөлөөлөх,
1.2.5.гзззр чөлөөлөлт, түүнээс үүдэн гзрзх сөрөг үр дзгзврыг зль болох
бага хэмжээнд байлгахаар үйл ажиллагааг зохион байгуулах;
1.3.Улсын тусгай хэрэгцээг үндэслэн газрыг нөхөх олговортойгоор солих,
эргүүлэн авах үйл ажиллагаа дараахь үе шаттзй явагдзна.
МонголулсынҮндсэнхуулийн19 дүгээрзүйл: 1. Төрөөс хүний эрх, эрх
чөлөөг хангахуйц эдийн засаг, нийгэм, хуульзүйн болон бусад баталгааг бүрдүүлэх,
хүний эрх, эрх чөлөөг зөрчихтэй тэмцэх, хөндөгдсөн ээрхийг сэргээн эдлүүлэхү
үргийг иргэнийхээ өмнө хариуцна.
2 „
Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулиин 32 дугаар зүйлийн 32.1:
32.1.Улсын дор дурдсан тусгай хэрэгцээг үндэслэн иргэний өмчийнг азрыг бүхэлд нь
буюу түүний зарим хэсгийг нөхөх олговортойгоор солих буюу эргүүлэн авч болно:
32.1.1 .улсын батлан хамгаалах болон аюулгүй байдлыг хангах;
32.1.2.шинжлэх ухаан, технологийн сорилт, туршилт болон байгаль орчин, цаг
агаарын төлөв байдлын байнгын ажиглалтын талбай байгуулах;
32.1.3. улсын чанартай зам, шугам сүлжээ, барилга байгууламж барих.
1.3.1.Улсын хуульд зазсзн тусгзй хэрэгцээний ззм, шугам сүлжээ, бзрилгз
бзйгуулзмж, тзлбзй бзйгуулах хэрэгцээ болон газрын байршлыг тодорхойлох;
1.3.2.газрыг нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авзх, солих талззр гзззр
өмчлөгч, эзэмшигчтэй урьдчилзн тохиролцох,нөхөх олговрын үнэлгээ хийлгэх;
1.3.3.гзззр өмчлөгч, эзэмшигчид нөхөх олговор олгоход шаардлагзтай
зардпыг улсын төсөв болон бүтээн байгуулзлт, төсөл хөтөлбөр, үйл ажиллагзаны
төсөвт тусгуулах;
1.3.4.газрыг нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авзх, солих тухай шийдвэр
гаргуулзх;
1.3.5.гзззр чөлөөлөх, нөхөх олговор олгох тухзй гэрээ бзйгуулзх, гзззр
чөлөөлөх, нөхөх олговор олгох;
1.4. Улсын тусгай хэрэгцээг үндэслэн газрыг нөхөх олговортойгоор солих,
эргүүлэн звзх энэ журмын 1.3-т ззасзн үйл зжиллагааг дүүргийн газрын зсуудзл
эрхэлсэн төрийн ззхиргззны бзйгууллзгз дүүргийн Ззсзг дзргын удирдлзгз, зохион
бзйгуулзлтын дор хэрэгжүүлэх бөгөөд нийслэлийн Ззсзг дзргз болон нийслэлийн
газрын асуудзл эрхэлсэн төрийн захиргззны байгууллзгз хяналт тавьж ажилланз.
1.5.Нийслэлийн нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд ач холбогдол бүхий зам,
шугам сүлжээ барилгз байгууламжийг барих, төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлэх зорилгоор
газрыг худэлдзн звзх үйл зжиллзгээ дзрззхь үө шзттай байж болно.
1.5.1.НИЙСЛЭЛИЙН нийгэм, эдийн ззсгийн хөгжилд зч холбогдол бүхий зам,
шугам сүлжээ барилгэ байгуулзмжийг бзрих, төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх тухэй
шийдвэр гаргах;
1.5.2.ззм, шугзм сүлжээ бзрилгз бзйгуулзмж бзрих, төсөл, хөтөлбөр
хэрэгжүүлэх газрын байршлыг тогтоож тухайн байршлын хил хязгззрт орсон гзззр
өмчлөгчдөд гззрыг нь худзлдзн звзх тухзй сзнзл тэвих /хүргүүлэх/;
1.5.3. гззэр өмчлөгчтэй тохиролцон гззрыг худалдан авзх гэрээ бзйгуулэх;
1.5.4. гэзрыг худзлдан авэхэд шаэрдлагатэй зэрдлыг бүтээн бэйгуулзлт,
төсөл хөтөлбөр, үйл эжиллэгззны холбогдох төсөвт тусгуулзх;
1.5.5. гэзрыг чөлөөлөх
ХОЁРДУГААРБҮЛЭГ. УЛСЫН ТУСГАЙ ХЭРЭГЦЭЭГ ҮНДЭСЛЭН ГАЗРЫГ НӨХӨХ
ОЛГОВОРТОЙГООР ЭРГҮҮЛЭН АВАХ, СОЛИХ, ГАЗАР ЧӨЛӨӨЛӨХ
Нэг. Улсын хуульд заасан тусгай хэрэгцээний зам, шугам сүлжээ,
барилга байгууламж, талбай байгуулах хэрэгцээ болон газрын байршлыг
тодорхойлох
1.1.Монгол улсын иргэнд газэр өмчлүүлэх тухай хуулийн 32 дугаэр зүйлийн
32.1-т зэзсзн улсын тусгэй хэрэгцээний зэм, шугэм сүлжээ, бэрилга бзйгуулзмж,
тэлбэй бэйгуулэх хэрэгцээ, шээрдлэгыг төрөөс үзүүлж бэйгаэ эжил, үйлчилгээ,
хэрэгжүүлж бзйгзз зргэ хэмжээний хүрээнд хороо, дүүрэг болон холбогдох бусзд
бзйгууллэгэ, хуулийн этгээд, иргэдийн сзнэл, сэнэзчлэгээр тодорхойлно.
1.2.Улсын тусгэй хэрэгцээг үндэслэн зэм, шугзм сүлжээ, бэрилгз
бэйгуулэмж, тзлбэй бэйгуулзх шийдвэрийг холбогдох бзйгууллэгэ, эрх бүхий элбэн
тушзэлтэн нөхөх олговортойгоор гэзрыг эргүүлэн эвэх, солих тухэй шийдвэр
гэргэхзэс 1-ээс доошгүй жилийн өмнө гаргасэн бэйнэ.
1.3.Нийслэлийн бзрилгэ, хот бэйгуулзлтын эсуудэл хзриуцсан байгууллагз
улсын тусгзй хэрэгцээний зэм, шугам сүлжээ, бэрилгэ бэйгууламж, талбзй бэрьж
бэйгуулэх шийдвэр гэрсэн тохиолдолд хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөөг
үндэслэн тухэйн ззм, шугэм сүлжээ, барилга байгуулэмж, тэлбэйг бзрьж бэйгуулэх
гззрын байршлыг тогтооно.

26. 1.4.3ам, шугам сүлжээ, барилга байгууламж, талбайг барьж байгуулах
газрын байршлыг дараахь зарчмыг баримтлан тогтооно.
1.4.1.хотын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө болон бусад хот байгуулалтын
үйл ажиллагааны баримт бичгийг үндэслэх;
1.4.2.хүрээлэн буй орчныг хамгаалах шаардлагад нийцүүлэн хүн амын
эрүүл, аюулгүй амьдрах тааламжгай орон зайн орчныг бүрдүүлэх;
1.4.3.бусад хууль тогтоомжоор батлагдсан шаардлага, норм, нормативийг
баримтлах;
1.5.Нийслэлийн барилга, хот байгуулалтын асуудал хариуцсан байгууллага
улсын тусгай хэрэгцээний зам, шугам сүлжээ, барилга байгууламж, талбай барьж
байгуулах газрын байршлын хэд хэдэн хувилбарыг гаргаж болно.
1.6. Улсын тусгай хэрэгцээний зам, шугам сүлжээ, барилга байгууламж,
талбай барьж байгуулах газрын байршил, хэмжээг нийслэлийн газрын асуудал
эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага тухайн жилийн газар зохион байгуулалтын
төлөвлөгөөнд тусгана.
Хоёр. Газрыг нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах, солих талаар газар
өмчлөгч, эзэмшигчтэй урьдчилан тохиролцох, нөхөх олговрын үнэлгээ хийх
2.1. Нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага
улсын тусгай хэрэгцээний зам, шугам сүлжээ, барилга байгууламж, талбай барьж
байгуулах газрын байршил, хэмжээг үндэслэн нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах,
солих газрын хил хязгаарыг тогтоож түүний зургийг тоон хэлбэрээр болон цаасаар
гарган нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах, солих газрын нутаг дэвсгэрийн
харъяалах дүүргийн Засаг даргад болон газрын асуудал эрхэлсэн төрийн
захиргааны төв байгууллагад хүргүүлнэ.
2.2. Нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах, солих газрын хил хязгаарыг
тогтоож дүүргийн Засаг даргад болон газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны
төв байгууллагад хүргүүлэх ажлыг тухайн жилийн газар зохион байгуулалтын
төлөвлөгөөг баталсан тухай шийдвэр гарсан өдрөөс хойш ажлын 10 хонопг багтааж
зохион байгуулна.
2.3.Нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах, солих газрын хил хязгаарт орсон
газар өмчлөгч, эзэмшигчтэйурьдчилан тохиролцох ажлыг Монгол улсын иргэнд газар
өмчлүүлэх тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.4-т3 зааснаар дүүргийн газрын
асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага4 хийнэ. Тухайн дүүргийн Засаг
дарга газар өмчлөгч, эзэмшигчтэй урьдчилан тохиролцох ажлыг удирдан
хэрэгжүүлнэ.
2.4.Дүүргийн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь
нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах, солих газрын хил хязгаарт байгаа газар
3
Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийн 32 дугаар зүйлийн
32.4: Иргэний өмчийн газрыг улсын тусгай хэрэгцээг үндэслэн нөхөх олговортойгоор
солих буюу эргүүлэн авах тухай шийдвэр гаргахаас нэгээс доошгүй жилийн өмнө
газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага газар өмчлөгчтэй энэ
тухай урьдчилан тохиролцсон байна.
4
Газрын тухай хуулийн 23-р зүйлийн Газрын асуудал эрхэлсэн төриин
захиргааны байгууллагын тогтолцоо, эрх хэмжээ
23.1. Газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь нэгдмэл,
төвлөрсөн удирдлагатай байх бөгөөд аймаг, нийслэл, дүүрэпг газрын асуудал
эрхэлсэн алба, сумд газрын даамалтай байна.
чөлөөлөлтөд өртөх нэгж талбар, эд хөрөнгийн тоо бүртгэл, тэдгээрийн ойролцоо
үнэлгээ,газар өмчлөгч, эзэмшигч, ашиглагчдын судалгааг гаргана.
2.5. Судалгааг нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах, солих газрын хил
хязгаарын зургийг Нийслэлийн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны
байгууллагаас хүлээж авснаас хойш 1 сарын дотор гаргана.
2.6.Нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах, солих газрын хил хязгаарт байгаа
газар чөлөөлөлтөд өртөх нэгж талбар, эд хөрөнгийн тоо бүртгэл, тэдгээрийн
ойролцоо үнэлгээ, газар өмчлөгч, эзэмшигч, ашиглагчдын судалгааг гаргаж
дууссанаас хойш ажлын 10 хоногт багтаан газар өмчлөгч, эзэмшигчдэд дараах
мэдээлэл бүхий мэдэгдлийг хүргүүлнэ:
2.6.1. улсын тусгай хэрэгцээг үндэслэн зам, шугам сүлжээ, барилга
байгууламж, талбай байгуулах шийдвэр талаар;
2.6.2.зам, шугам сүлжээ, барилга байгууламж, талбайн байршлыг тогтоосон
шийдвэрийн талаар болон нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах, солих газрын хил
хязгаарын зураг;
2.6.3.тухайн газар өмчлөгч, эзэмшигчийнгазрыг нөхөх олговортойгоор
эргүүлэн авах, солиход өртөх газар, үл хөдлөх хөрөнгийн хэмжээ, хил хязгаар;
2.6.4.газрыг нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах, солих асуудлаар
тохиролцохыг санал болгосон хэсэг;
2.6.5. мэдэгдэл хүлээн авснаас хойш газар болон газраас салгаж үл болох
барилга, байгууламж, бусад эд хөрөнгийг бусдын эзэмшил, өмчлөлд шилжүүлэхгүй
байх тухай анхааруулга;
2.6.6.газрыг нөхөх олговортойгоор эргүүлэн авах, солих асуудлаар
тохиролцох, мэдээлэл өгөх, зөвлөлдөх албан тушаалтан түүний хаяг, харилцах утас,
албан ажлын хэрэгцээний цахим шуудангийн хаяг;
2.7. Дүүргийн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь
мэдэгдлийг хууль ёсны газар өмчлөгч, эзэмшигч эсвэл тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн
төлөөлөгчид заавал хүргүүлнэ.
2.8.Мэдэгдэл хүргүүлмэгц дүүргийн газрын асуудал эрхэлсэн төрийн
захиргааны байгууллага газар өмчлөгч, эзэмшигчтэй газрыг нөхөх олговортойгоор
солих буюу эргүүлэн авах талаар тохиролцох, хэлэлцээр хийх ажиллагааг эхэлнэ.
2.9. Хэлэлцээрийг дараахь этгээдтэй хийнэ.
2.9.1.эрх бүхий байгууллага, албан тушаалтны зөвшөөрлөөр газар
эзэмшсэн, өмчилсөн этгээд, тэдгээрийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчтэй нөхөх олговрын
талаар;
2.9.2.газар, барилга байгууламжаа улсын бүртгэлд бүртгүүлж эд хөрөнгө
өмчлөх эрхийн гэрчилгээ аваагүй боловч газар өмчлөх шийдвэртэй, барилга
байгууламж барьсан этгээдтэй нөхөх олговрын талаар;
2.9.3.газар ашиглагч болон зохих зөвшөөрөлгүй боловч тухайн газарт 5-аас
дээш жил амьдран суусан эсвэл үйл ажиллагаа явуулж байсан этгээдтэй нүүлгэн
шилжүүлэх зардлын талаар;
2.10.Газар өмчлөгчтэй Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийн
32 дүгаар зүйлийн 32.5-д заасан асуудлыг урьдчилан тохиролцоно.
2.11.Газар эзэмшигчтэй дараах асуудлыг урьдчилан тохиролцоно.
2.11.1 .газраас салгаж үл болох барилга байгууламж бусад эд хөрөнгийн үнэ;
2.11.2. газар чөлөөлөх зардал;
2.11.3. гэрээний хугацаа дуусахаас өмнө эргүүлэн буюу солих газрын
хэмжээ;
2.11.4.газрыг чөлөөлөх нөхцөл, хугацаа;
2.11.5. газрыг чөлөөлөхгэй холбоотой талуудын хүлээх үүрэг, хариуцлага;
2.11.6. нөхөх олговрых төлөх журам, хугацаа;