1. Orixes. Calendario de Rómulo.
Número de días
Martius 31
Aprilis 30
Maius 31
Iunius 30
Quinctilis 31
A palabra calendario vén do latín Sextilis 30
“calendas”, palabra que designa aos
September 30
primeiros días de cada mes. A orixe
do noso calendario sitúase na época October 31
de Rómulo (771 aC-717 aC), 1º rei de November 30
Roma.
December 30
TOTAL 304

2. Calendario
• A palabra Calendas procede do verbo calare
(chamar). O primeiro de mes os cobradores
reclamaban os tributos e para elo chamaban
aos cidadáns a berros.
• O libro no que estes cobradores anotaban as
contas chamábase calendarium…

3. Nome dos meses
Segundo este primeiro calendario o
ano tiña 304 días distribuídos en  Iunius: adicado a Juno, deusa do
10 meses: matrimonio.30 días.
 Martius: primeiro mes do ano,  Quintilis: quinto mes do ano. 31
consagrado a Marte, deus da días
guerra. 31 días.  Sextilis: sexto mes. 30 días
 Aprilis: pode derivar da palabra  September: de “septem”, sétimo
latina “aperire”, xa que empezaba en latín. 30 días
a estación en que a natureza
comeza a “abrirse”, ou de Apru,  October: de “octo”, oito en latín.
deusa etrusca da felicidade. 30 31 días
días  November: de “novem”, nove en
 Maius: adicado a Maia, diosa latín. 30 días.
romana da natureza e os  December: de “decem”, dez en
cultivos.31 días latín. 30 días.

4. Reforma de Numa Pompilio
Rómulo Numa
Martius 31 31
Aprilis 30 29
Maius 31 31
Iunius 30 29
Quinctilis 31 31
Sextilis 30 29
September 30 29
October 31 31
November 30 29
December 30 29
Ianuarius 29
februarius 28
TOTAL 304 355

5. Reforma de Numa Pompilio
Numa (715 aC-676 aC) foi o sucesor de Rómulo. Co fin de
adaptarse máis ao calendario solar, no seu reinado quitóuselle
1 día aos meses de 30 días en engadíronselle 52 días máis.
Con estes 57 días formáronse dous novos meses:
 Ianuaris: de Jano, deus romano das portas e os comenzos. 29
días. Ata a seguinte reforma era o undécimo mes do
calendario.
 Februarius: da palabra “februa”, festivales de purificación que
se celebraban este mes.
Estes meses engadíronse despois de decembro. Eran, pois, os
dous últimos meses do ano.

6. Orde nos meses
O ano comezaba o primeiro día (calendas) de marzo, baixo os auspicios do
deus guerreiro, pois nesta data marcábase o inicio das campañas militares
coa designación dos cónsules (o 15 de marzo).
No ano 153 aC tómase como primeiro día do ano o 1 de xaneiro, en lugar do 1
de marzo. O motivo foi organizar as campañas de guerra en Hispania, e
adiantar para tal motivo as eleccións a cónsules.
De todas formas, durante siglos moitos diferentes pobos de Europa
negáronse a considerar o inicio do ano nun mes adicado a unha deusa
pagana, e seguiron coa costume de celebrar o principio do ano en fechas
de significado relixioso: o 25 de decembro, o 25 de marzo (día da
Encarnación), o de Pascua ( ¡variable!),…
O inicio do ano o 1 de xaneiro fíxose obrigatorio en moitos estados europeos
a partir do século XVI. En España non se xeralizou ata o século XVII.

7. Reforma de Xulio César
Rómulo Numa Xulio César
Ianuarius 29 31
februarius 28 29
Martius 31 31 31
Aprilis 30 29 30
Maius 31 31 31
Iunius 30 29 30
Quinctilis 31 31 31
Sextilis 30 29 30
September 30 29 31
October 31 31 30
November 30 29 31
December 30 29 30
TOTAL 304 355 365

8. Reforma de Xulio César
No ano 45 aC Xulio César encargou ao astrónomo Sosígenes a
reforma do calendario.
Dado o desaxuste que había co ano solar ese ano tivo que durar
455 días polo que foi chamado o “ano da confusión”.
A partir de aí fixouse a duración do ano en 365 días e seis horas,
cálculo asombrosamente exacto dados os rudimentarios
instrumentos da época.
O novo ciclo iniciouse o 1 de xaneiro do ano 45 aC. Xulio César
foi asasinado ao ano seguinte.

9. Pequenos axustes a maiores
Nesta época de Xulio César, Quinctilis Xulio Cesar Augusto
cambiouse por Xulio na súa honra, e
Ianuarius 31 31
un pouco máis adiante, nos anos do
emperador Augusto, cambiouse o februarius 29 28
nome de sextilis polo de Augusto, Martius 31 31
dándolle ademáis un día máis a este
Aprilis 30 30
mes para que non tivera menos que
Xulio César. Este día llo quitaron a Maius 31 31
febreiro que pasou a ter 28 días, Iunius 30 30
salvo os anos bisiestos.
Xulio 31 31
Ademáis, para que non houbese tres
Augusto 30 31
meses seguidos con 31 días,
september pasou a ter 30 días, September 31 30
october 31, november 30 e October 30 31
decembro 31, quedando tal e como
November 31 30
os temos hoxe en día.
December 30 31
TOTAL 365 365

10. Gracias, Augusto
A Augusto lle debemos ter
un día máis en Agosto, e
un día menos en febreiro;
ou sexa, un día máis de
vacacións!
O motivo de adicarlle o mes
Sextilis é que neste mes é
cando conseguiu mellores
éxitos militares. Non é
moi loable, pero…

11. Cambios que non perduraron
Outros cambios de nome nos meses non perduraron:
 Calígula chamou germánicus ao mes de september
 Nerón chamou claudius a maius
 Dominiciano chamou domitianus a october.
 Incluso Carlomagno tentaría dar novos nomes aos meses

12. Anos bisiestos
Para corrixir o desaxuste producido
ao considerar o ano de 365 días,
no lugar de 365 días e 6 horas
que pensaban que tiñan,
engadiuse cada catro anos un día
entre o 23 e o 24 de febreiro.
O 24 de febreiro era chamado polos
romanos “ante diem sextum
calendas martius” (sexto día
antes das calendas de marzo”;
nos anos bisiestos o segundo día
24 se chamaba “ante diem bis-
sexto día calendas martius”, de aí
vén o nome de Ano Bisiesto.

13. Con este axuste non chegaba…
Na construcción do calendario juliano
considerouse que un ano duraba
365 días e 6 horas. Quedaba así
arranxado o desaxuste engadindo
un ano cada catro. 11m 14 s
Pero a verdadeira duración da volta ao
redor do sol é de 5 horas, 48 X 400
minutos e 46 segundos. Esos 11
minutos e 14 segundos de ___________
diferencia provocaban que cada
catrocentos anos se producía un 74 h 53 m 20s
retraso de aproximadamente tres
días. No século XVI o equinocio de
primavera coincidía xa en torno ao
11 de marzo.

14. A reforma gregoriana
Nada se fixo para arranxar esta situación ata o
ano 1582, no que o papa Gregorio XIII
ordenou que se realizase a reforma
necesaria. O encargado desa reforma foi o
jesuita alemán Christopher Clavius. Como
o equinoccio de primavera acontecía xa
con 10 días de adianto decidiron suprimir
eses 10 días de desaxuste e ao día xoves 4
de outubro sucedeulle o día venres 15 de
outubro. Ese ano 1582 só tivo 355 días.

15. A reforma gregoriana
Para evitar que volvese pasar o
mesmo había que suprimir 3 días
cada catrocentos anos, e
conseguise facendo que de todos
os anos finiseculares (1600, 1700,
1800,…), que debería ser
bisiestos, só o fosen aqueles que
as primeiras dúas cifras fosen un
número divisible entre 4. Sería
bisiesto entón 1600, 2000, 2400,..
Pero non o sería 1700, 1800,
1900,…Así, cada 400 anos
estamos suprimindo 3 días.
Christopher Clavius.

16. Aínda así….
De todas maneiras, aínda agora hai un pequeno desfase. Cada
400 anos adiántase 2 h, 53 min e 20 s. Isto significa que cada
3300 anos habería que suprimir un día.
Non está claro que facer para arranxar este desaxuste pois hai
outros factores, como a desaceleración da terra, que inflúen.
O máis práctico será que cando haxa unha diferencia
importante non se celebre un ano bisiesto dos que terían que
selo. De todas formas faltan 2000 anos para decidir que facer.

17. Aceptación da reforma
O mundo nunca aceptou totalmente a reforma gregoriana. A reforma foi
inmediatamente realizada nos países católicos, en España e Portugal
exactamente o día 4 de outubro de 1582.
Nos países protestantes rexeitaron o decreto do Papa, por razóns políticas.
Pero, finalmente, ao longo do século XVIII estes países protestantes foron
aceptando a reforma., non sen numerosas protestas, por exemplo en
Inglaterra fíxose en 1752, ano no que se pasou do 3 de setembro ao 14 de
setembro. En contra deste cambio houbo grandes manifestacións nas que
se berraba “Devolvédenos os once días que nos quitastes!”.
En china non se aceptou o calendario gregoriano ata 1949.
No mundo musulmán non rexe o calendario gregoriano, o seu ano está
baseado na lúa e consta de 12 meses con 29 e 30 días alternativamente
cun total de 354 ou 355 días.

18. Como curiosidade…
A Asamblea nacional da Revolución Considerábase un ano formado por
Francesa encargou a reforma do 12 meses, que daban un total de
calendario a unha comisión 360 días, aos que se lles engadían
formada por matemáticos, un 5 ou 6 días de máis (dependendo
educador, un poeta e o gran se o ano era bisiesto ou non).
astrónomo Laplace. Esta Este calendario, que quería debilitar
asamblea elaborou un calendario a influencia da Igrexa, durou a
que reemplazou en 1972 a penas 13 anos. Cando Napoleón
semana de 7 días por unha chegou ao poder volveu instalar o
décade de 10 días. Tres destas calendario gregoriano.
décades constituían un mes. O
día foi dividido en 10 horas que á
súa vez tiñan 100 minutos, cada
un dos cales tiña 100 segundos.

19. Continuará….
Quedan moitas cousas das que falar, como o
porqué de que as semanas teñan 7 días, a
forma en que se nomea aos días da semana,
como se nomeaban os días do mes,… pero isto
queda
¡para outra feira!