De derde lezing in de serie Reiskoorts naar aanleiding van de gelijknamig tentoonstelling in het Frans Hals Museum | De Hallen Haarlem gaat over de Prix de Rome. De reizen van Jacobus van Looy en Jan Sluijters naar Italië, Spanje en Frankrijk. Reizen met een stipendium en verplicht oude meesterwerken kopieren. Daarvan was Sluijters niet gecharmeerd.... Lezing door Michiel Kersten (Artetcetera) op vrijdag 24 juni 2016 in het Frans Hals Museum

1. Reizen met een beurs:
Prix de Rome
Michiel Kersten | Artetcetera | Kunst in woorden

2. Rijksakademie van beeldende kunsten
Voorlopers:
• Stadste(e)kenacademie (opgericht 1765)
• Koninklijke Akademie (1822-1870)
Een overheidsinstituut dat de historieschilderkunst
propageert door opleiding van kunstenaars.

3. Rijksakademie
• Wet 26 mei 1870
• Onderwijs in de Schone Kunsten
• Hoger onderwijs (docenten = hoogleraar)
• Prix de Rome

4. Prix de Rome
Directeuren Rijksacademie:
• Bastiaan de Poorter (1870-1879)
• August Allebé (1879-1906)
• Antoon Derkinderen (1906-1925)
• Richard Roland Holst (1926-1933)
• Willem H. van den Berg (1938-1953)

5. Prix de Rome
Jaarlijks afwisselend prijskamp in schilderkunst, beeldhouwkunst,
bouwkunst en eens in de vijf jaar graveerkunst
Vanaf 1931-1984 afwisseling van monumentale en versierende
schilderkunst & beeldhouwkunst, graveerkunst, vrije schilderkunst
& vrije beeldhouwkunst, schone bouwkunst
Nederlandse nationaliteit, tussen 20 en 30 jaar
Jaargeld (stipendium) f 1.200,- (max 4 jaar)

6. Prix de Rome
Theoretisch toelatingsexamen: kunstgeschiedenis, esthetica,
ontleedkunde en doorzichtkunde
Omstreeks 1900 duurde het examen bijna een week
Sinds 1895: proefkamp (praktisch toelatings, examen bestaande
compositieschets(en) naar opgeven onderwerp en een naaktstudie
Eindkamp (max. 4 deelnemers): één onderwerp (na 1884)
gebaseerd op Bijbel of klassieke mythologie

7. Prix de Rome
Loge op zolder – gedurende de zomermaanden
Stap 1: schets of proefmodel – geen grote afwijkingen
toegestaan, mag pas van loge af als schets klaar is
Werken van kunstenaars alleen gemerkt met een door loting
bepaald nummer
Onpartijdigheid van jury

9. Prix de Rome
De wedstrijden: een paar voorbeelden
• 1884 Jac van Looy
• 1904 Jan Sluijters

10. Prix de Rome 1884: Jacques van Looy, Elia op de Berg Karmel en Jan Dunselman, Alexander de Grote en
zijn geneesheer Philippus, olieverf op doek

12. Michelangelo,SybillaDelphica,Sixtijnsekapel,Rome

13. JacobusvanLooy,studienaarAdamvanMichelangeloinde
SixtijnsekapelteRome,1885,peninbruin-zwart,Haarlem,
TeylersMuseum

15. JacobusvanLooy,StudienaarborstbeeldFraBartholomo
(Florence)enModelstudievanmanmetklassiekgedrapeerd
klees,zwartkrijt,Haarlem,TeylersMuseum

16. Jacobus van Looy, Kopie naar Portret van Paus Paulus IV Farnese door Titiaan in Napels en een studie naar de
Paardentemmers op het Capitool te Rome, zwart krijt, Haarlem, Teylers Museum

17. Jacobus van Looy, Schetsen in Rome, 1885, Haarlem, Teylers Museum

18. JacobusvanLooy,HavenvanNapelsenStraatjeinPompeï,
zwartkrijt,penseelinwaterverf,Haarlem,TeylersMuseum

19. JacobusvanLooy,LuciferverkopertjeinFlorence,Zittendevrouw
bijdeVillaMediciinRome,1885,zwartengekleurdkrijt,
waterverf,Haarlem,TeylersMuseum

20. DanielBuenodaMesquito,VerslagvandePrixdeRome-reisuit
Venetië,Haarlem,NoordHollandsArchief

21. Prix de Rome, 1904
Salomon Garf
Meindert Butter
Jan Sluijters
Huib Luns

22. PrixdeRome1904,decijferlijstvandeProefkamp

23. LogeB:winnaar=JanSluijters,DeprofeetElisawektdezoonvan
deSunamitischevrouwtotleventerwijlGehazitoekijkt.Olieverf
opdoek,CollectieICNNederland

26. SpotprentvanAlbertHahn,uitdeWareJacobophetonderwerp
vandePrixdeRome1904,DeprofeetEliza,wektdezoonvande
Sunamitischevrouwtotleven..

27. V.l.n.r.: Salomon Garf, Huib Luns, Meindert Butter

28. LeoGestel,Parodieopdevierschilderijendiededeelnemers
voordePrixdeRome,1904hebbengeschilderd,uit:DeWare
Jacob,1904,lithografie,Haarlem,NoordHollandsArchief

30. JanSluijters,VoorstudievoorHera&Hera(voltooideversie),1904,
Oliveropdoek,beideparticulierecollectie

32. AntonioAllegri(gen.AntonioCorreggio),Danaë,1645,Rome,
GalleriaBorghese,JanSluijters,kopienaarCorreggio’sDanaë

33. JanSluijters,PonteVecchioteFlorence,1905,potloodeninktop
papier

34. En vond de Rijksakademie de kopie naar Correggio mooi?
Kopie naar Correggio’s schilderij, is liefdeloos gemaakt.
Nadat dit gedeeltelijk minder gunstige oordeel over de copieën
staat een veel betere bevinding bij het bezichtigen van het
overige werk door den heer Sluijters ingezonden.
Ofschoon men ook hier enkele der schilderwerken niet kan
appreciëren als lijdende aan zekere banaliteit in de
kleuropvatting, wordt die vergoed door de zeer frissche en
originele eigenschappen van het meerendeel der studiën in
olieverf en de teekeningen en schetsen.
Beoordeling van de werkstukken van het
eerste jaar in Italië

35. Maar eindelijk na een ontzettend lange en een schier
eindelooze nacht, kwam de morgen aan den gezichtseinder
opdagen als ‘n langgerekte geelroode streep, het groengrijs
van den nacht werd zwakker, met blauw doorstraalt en
langzaam, kruiperig daagde het tot het rood zich vermengd
had met het geel en het blauw in de luchtkoepel weer zijn
gewoon glashard aanschijn had herkregen…
Jan Sluijters: kleurdenker, kleurziener

36. Velazques(links)enJanSluijters(rechts),kopieFrancisco
Lezcanoookwelgenoemd"NiñodeVallecas”,doorVelazquezin
MuseodelPradoinMadriduit1645,kopieuit1905,tijdens
verblijfinSpanjevanSluijters.CollectieICN

37. Jan Sluijters, Spaanse danseres, voorstudie en schilderij,
1906, krijt, rode verf – olieverf op doek

38. JanSluijters,ArbeideraandeSeine,Parijs,1906,zwartkrijten
waterverfoppapier,particulierecollectie

39. JanSluyters,LeBalTabarin,1907,olieverfopdoek,
Amsterdam,StedelijkMuseum

40. JanSluyters,LeBalTabarin,1906-07,olieverfopdoek,Laren,
SingerLarenenAmsterdam,StedelijkMuseum(part.bruikleen)

41. KeesvanDongen,LeMoulindelaGalette,circa1905-06,olieverf
opdoek,Troyes,Musédel’Artmoderne.

42. JanSluijters,QuadrilleauTabarin,1906,gekleurdkrijtoppapier,
particulierecollectieMoulindelaGalette,Parijs1906,zwarten
gekleurdkrijt,waterverfeninkt,Overveen,Particulierecollectie

43. JanSluijters,Femmesquis’embrassent,1906,olieverfop
doek,Amsterdam,VanGoghMuseum

44. JanSluijters,CocotteinParijs,1907,gekleurdkrijt,
waterverfeninktoppapier,particulierecollectie

46. .. dit voornamelijk met betrekking tot de zich
meer op de voorgrond dringende in olieverf
uitgevoerde werken.
Daarin vindt de jury een naar haar oordeel zeer
te misprijzen neiging om los van alle gezonde
kunstprincipes het valsche vernuft der
nieuwste Fransche richting te huldigen door
grote minachting voor de schoonheden der
techniek van het schilderen en door een valsch
streeven naar gewild nieuwe kleurstemmingen
en naar ruwe hartstochtelijkheid.
De drieste veronachtzaming der schoonheid in
de vrouwelijke vormen, de quasi schitterende
maar pijn doende kleuren, wreedheid, de
rauwe met het materiaal spottende techniek
zijn er de kenmerken van ...
De jury kan in die werken, hoewel bedrevenheid
en illustratieve bekwaamheid er ook uit blijken
niet zien de ernstige bedoeling van een jong
artiest om onder de beschavende invloed van de
kunstschatten der groote musea, zich een eigen
weg te kiezen en uit eigen oogen te zien.
Ook bij de andere werken in olieverf, de
stadsgezichten stuit de jury op diezelfde neiging
om alles wat tot op heden als een gezond beginsel
in de schilderkunst gegolden heeft met
onverschilligheid ter zijde te stellen en mede te
gaan met wat bij den meest modernen de mode
van de dag is.

47. JanSluijters,CaféOlympia,1906,particuliereCollectie(Collectie
Nardinc)

48. JanSluyters,Geweigerd(bijtentoonstellingapril-mei1907,in
ArtietAmicitiae,potlood,zwartkrijt,waterverfengouache
oppapier,particutlierecollectie

49. JanSluijters,Zelfportret,portlood,zwartengekleurdkrijtop
paier)enportretvanzijnechtgenoteBerthaLangerhorst,
(kleur)potlood,enwaterverfoppapier,1906

50. Dank u wel, op naar de kunst…
Artetcetera. Kunst in Woorden