dnidziedzictwa.pl
Plansze powstały w ramach
XXIII Małopolskich Dni
Dziedzictwa Kulturowego.
W ruchu
Organizator: Partner wydarzenia: Współorganizator: Partner wystawy:
Opracowanie tekstu i koncepcja plansz:
Paulina Kasprzycka
Opracowanie graficzne: Maciej Grochot
Korekta: Aleksandra Kleczka
Oszczędność
Witraż Oszczędność i dobrobyt projektu Józefa Mehoffera
w gmachu Kasy Oszczędności Miasta Krakowa, za: Komunalna
Kasa Oszczędności Miasta Krakowa (broszura), Kraków 1933.
Polona, domena publiczna
i dobrobyt
Gospodarz: Partner dodatku:

1 Gmach Kasy Oszczędności Miasta Krakowa, obraz olejny autorstwa Ludwika
Stasiaka, ok. 1894, fot. K. Schubert, MIK 2021, CC BY-SA 4.0
2 Nowa sala obrad z marmurowym kominkiem i mosiężną kartą oraz
kasetonowym stropem z czasów budowy. Do czasu przebudowy z lat 30.
w pomieszczeniu tym na pierwszym piętrze znajdowały się kasy, fot. St. Mucha
3 Widok gmachu Kasy Oszczędności Miasta Krakowa od strony wewnętrznego
ogrodu. W pierwszej połowie lat 30. ogród zyskał geometryczny układ. Pośrodku
okrągłego klombu pojawiła się fontanna, a po obu stronach ogrodu ustawiono
stoły z ławkami, wykonane ze sztucznego kamienia, fot. St. Mucha
2 i 3 za: Komunalna Kasa Oszczędności Miasta Krakowa (broszura), Kraków 1933.
Polona, domena publiczna
Budynek przy ul. Szpitalnej 15 w Krakowie został wznie-
siony w latach 1881–1883 według projektu Karola Borkow-
skiego i Karola Knausa jako siedziba Kasy Oszczędności
Miasta Krakowa.
Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku według projektów
Stanisława Filipkiewicza i Juliusza Kolarzowskiego zabu-
dowano tylne narożniki budynku, by zyskać dodatkową
przestrzeń. W ciągu kolejnych pięciu lat wnętrza Kasy
zmieniły swój układ i otrzymały nowy wystrój i wyposaże-
nie. Pojawiły się nowe stropy, parkiety, posadzki, stolarka
drzwiowa i tapety.
2 3
1

Podczas przebudowy gmachu Kasy w latach
30. XX wieku szczególnie ciekawe zmiany za-
szły w obrębie klatki schodowej. Wprowadzo-
no w niej nowe detale, a przede wszystkim po-
jawiły się wspaniałe witraże projektu Józefa
Mehoffera (1869–1946).
W oknach półpięter pojawiły się alegorie
oszczędności i dobrobytu oraz przedstawienia
skarbników strzegących drogocennych kamie-
ni z łacińską sentencją: Suae quisque fortunae
faber (Każdy kowalem swego losu). Wykonano
je w 1933 roku w Krakowskim Zakładzie Witra-
żów S.G. Żeleński.
Ideowy przekaz witraży Mehoffera świet-
nie oddaje cele statutowe Kasy, a także na-
strój epoki, w której na każdym kroku popu-
laryzowano hasło: „Oszczędność jest źródłem
dobrobytu”.
31 października 1924 roku na I Międzynarodo-
wej Konferencji Kas Oszczędnościowych w Me-
diolanie ustanowiono Dzień Oszczędności, od
1926 roku chętnie obchodzony także w II RP.
Witraże w oknach klatki schodowej gmachu Kasy Oszczędności Miasta Krakowa,
fot. K. Schubert, MIK 2021, CC BY-SA 4.0
U góry: Dzień Oszczędności w Krakowie. Drugi od prawej siedzi
jeden z dyrektorów Kasy Józef Muczkowski, piąty – prezydent
Krakowa Karol Rolle, lata 1926–31. NAC, domena publiczna

Zachowała się akwa-
rela autorstwa Józefa
Mehoffera, będąca stu-
dium do projektu wi-
trażu przeznaczonego do okna klatki schodowej gmachu Miejskiej Kasy
Oszczędności w Krakowie. Szkic przedstawia kobietę trzymającą róg ob-
fitości – symbol dobrobytu. Kompozycja szkicu została częściowo wyko-
rzystana przez artystę w ostatecznym projekcie witraża. Zmianie uległa
jednak kolorystyka, a w miejscu obszernego fragmentu płaszcza kobiety,
po jej lewej stronie, pojawiły się podobizny dzieci – prawdopodobnie wnu-
ków artysty, Ryszarda i Magdaleny – wrzucających pieniądze do skarbonki.
Motyw alegorii oszczędności i dobro­
bytu,zbliżonydotematuwitrażaw gma-
chu Kasy Oszczędności, odnajdziemy
też na innym projekcie Józefa Mehoffe-
ra, pochodzącym z tego samego czasu,
tj. z 1932 roku. Jest nim plakat zatytuło-
wany Oszczędzaj, dobrobyt Cię czeka.
Wykonawcą witraży w gmachu przy
ul. Szpitalnej 15 był wielokrotnie nagra-
dzany na wystawach krajowych i zagra-
nicznych zakład S.G. Żeleńskiego, który
współpracował z najlepszymi artysta-
mi i witrażystami. Zakład zrealizował
świeckie witraże m.in. w gmachu Izby
Przemysłowo-Handlowej we Lwowie
(1908), siedzibie Muzeum Techniczno-
-Przemysłowego w Krakowie (1913),
teatrze Bagatela w Krakowie (1918),
hotelu Riwiera Polska w Gdyni (1923),
restauracji Pod Bachusem w Warsza-
wie (1935) czy w budynku Kasy Oszczęd-
ności w Bielsku (1938).
Karta tytułowa broszury Krakowskiego Zakładu Witra-
żów, Oszkleń Artystycznych i Fabryki Mozajki Szklanej
w Krakowie S.G. Żeleński, 1929.
Radomska Biblioteka Cyfrowa, domena publiczna
Józef Mehoffer w 1932 roku.
NAC, domena publiczna
Biblioteka cyfrowa UMCS, domena publiczna Fot. Archiwum Krakowskiego Domu Aukcyjnego ©