3. A pataca é orixinaria dos Andes Chilenos e Peruanos.
A primeira mención ao cultivo de patacas en Galicia é do século
XVI no Mosteiro de Herbón, pero comezou a estenderse no
século XVIII, época na que se chamaban “castañas mariñas”.
As patacas desenvólvense mellor en solos soltos e lixeiramente
ácidos (pH 5,5 a 6), e soportan ben variacións de temperatura e
altitude, pero non o exceso de humidade.
É un dos cultivos máis difundidos e que máis superficie ocupa
en Galicia, despois dos prados e forraxes, e o primeiro en volume
de produción (arredor de 600.000 tn).
Galicia produce a cuarta parte das patacas do Estado. Moitas destínanse
ao autoconsumo xa que constitúen unha parte esencial da dieta.
4. Talos subterráneos nos
que almacena substancias
de reserva (tubérculos).
Talos aéreos: herbáceos,
cilíndricos, con costelas,
de cor verde.
6. FLORES
Simples, completas. Cálice formado por cinco sépalos verdes
soldados na base; corola de cinco pétalos soldados de cor
branca, branca-rosada ou branca-azulada, cinco estames coas
anteras grosas unidas formando un tubo, e un único pistilo.
Aparecen agrupadas en cimas no alto dos talos aéreos.
7. FROITOS
Bagas esféricas de 1 a 2 cm de diámetro, de
cor azul-violeta escura, con varias sementes
pequenas de cor branca.
Toda a planta é tóxica agás os
tubérculos, e mesmo istes se se
expoñen á luz e se volven verdes.
9. Xeralmente plántase na primavera
(marzo-abril) usando cachelos
(anacos de tubérculos con ollos
ou xemas) e páñase en agostosetembro.
Nas zonas costeiras (A Mariña e
Rías Baixas) cultívanse patacas
do cedo que se plantan en
xaneiro-febreiro e recóllense an
abril-maio.
A máis cultivada en Galicia é a do
tempo (da sazón) ou de media
estación, con máis de 22.000
hectáreas.
O rendemento dos cultivo vai dos
10.000 aos 40.000 kg/ha segundo
a zona e a variedade.
Pataca agrelada. O desenvolvemento
das xemas latentes que teñen os
tubérculos son a orixe das novas
14. No mundo coñécense varios milleiros de variedades
de patacas, só no Perú hai máis de 3.000.
15.
16. USOS:
Os tubérculos (patacas) empréganse como
alimento directamente ou transformadas en
multitude de produtos: fariñas, purés,
petiscos...
Ten numerosos usos industriais: almidóns
como xelificantes, para fabricar papeis e
cartóns, colas, cosméticos, alcohol, licores,
plásticos...
20. A pataca galega de consumo da variedade
Kennebec está acollida a unha Indicación
Xeográfica Protexida que inclúe a
produción das zonas de Bergantiños,
Lemos, Terra Cha-A Mariña e A Limia.
21. TRADICIÓN ORAL
REFRÁNS
-Onde non hai mata non hai pataca.
-Se é na nova todo é rama, se é na
vella máis engrana. (A pataca e a
lúa).
-Canta a bubela, pataca á terra,
canta o cuco, pataca ao suco.
-A pataca enche de verde a terra e de
fartura a tega.
-Quen queira comer patacas no maio,
que as semente encetado o ano.
-As patacas de xaneiro van na cesta e
veñen no sombreiro.
ADIVIÑA
Que cousa cousiña é
que ten ollos e non ve,
ten pés e non anda
e por dentro toda é branca.
(A pataca)
