1. CONSIDERACIÓNS INICIAIS BIOLOXÍA e XEOLOXÍA 4º ESO- Curso 12/13
TEMA 2: A HISTORIA DA TERRA
A Historia do noso planeta, pódese organizar en distintos períodos de tempo, onde a unidade utilizada para
medilo son os Millóns de Anos (Ma). Estes períodos organízanse do seguinte xeito:
EÓN HÁDICO ARCAICO PROTEROZOICO FANEROZOICO
ERA PRECÁMBRICO PALEOZOICO MESOZOICO CENOZOICO
Cámbrico
Ordovícico Triásico
Silúrico Xurásico Terciario
PERIODO Carbonífero Cretáceo Cuaternario
Devónico
Permiano
O INICIO: Eóns: Hádico, Arcaico e Proterozoico.
ERA: Precámbrico
1) ASPECTOS XERAIS
É a ERA máis longa da historia da Terra. Comeza hai uns 4600 Ma e remata aprox. hai 570 Ma. (durou 4000
Ma aprox.). Subdivídese en tres EÓNS: HÁDICO (4600-3800 Ma), ARCÁICO (3800-2500 Ma) e PROTEROZOICO
(2500-570 Ma).
No Eón HÁDICO prodúcese a formación do noso Planeta por continuos choques de PLANETESIMAIS con
distinta composición: silicatos e metálicos.
Neste Eón tamén se producen feitos coma: a diferenciación en capas do noso planeta, a formación dos
océanos e a atmosfera primitiva e a formación da Lúa.
Nos seguintes Eóns (Arcaico e Proterozoico) remata a consolidación da primeira codia continental que ten
unha antigüidade de 3800 Ma (aprox.). Os restos desta primeira codia chámanse escudos, e actualmente forman o
núcleo dos continentes. As rochas máis antigas da Terra atópanse en África e Groelandia cunha antigüidade de 3500
Ma. e son de natureza ígnea e metamórfica.
É posible que cara o final desta Era aparecese unha dinámica de placas (movemento dos continentes) similar á
actual; así mesmo suponse que as masas continentais uníronse nun supercontinente chamado Pannotia.
Ao final desta ERA xorde a VIDA na Terra.
2) A VIDA
Os fósiles precámbricos son moi escasos. Excepcionalmente consérvanse algúns destes organismos, ou ben as súas
impresións ou pegadas.
A case carencia de fósiles precámbricos pódese deber a:
1) Practicamente a totalidade dos organismos debían ser de corpo brando, moi fráxiles e desprovistos de
partes duras que puidesen fosilizar.
2) As rochas sedimentarias do precámbrico foron metamorfizadas e os restos de organismos vivos que
puideron quedar englobados nelas, destruíronse.
Os primeiros fósiles atópanse en Groenlandia e teñen ao redor de 3.460 Ma e corresponden a primitivas
bacterias ben preservadas. Son especialmente abundantes os microfósiles de cianobacterias chamados rafas
(estromatólitos) de 1.400 Ma de antigüidade.
Fai uns 670 millóns de anos, corais brandos, medusas, anélidos e outros animais de corpo brando apareceron
en mares pouco profundos e nas beiras dos continentes (fauna de Ediacara).

2. 3) CAMBIOS AMBIENTAIS
Tanto os océanos como a atmosfera, sufriron cambios moi importantes durante o Precámbrico.
1) Aumenta a concentración salina dos océanos debido a sal disolta na auga de choiva procedente das rochas
da superficie. Isto xunto coa acumulación de osíxeno (procedente da fotosíntese) fixo que se extinguiran moitas
especies mariñas. O exceso de osíxeno provocou que comezase a ascender cara a atmosfera.
2) Nos primeiros millóns de anos a atmosfera era redutora, rica en metano, hidroxeno, vapor de auga e
amoníaco; con ausencia de osíxeno.
3) Cara o final da etapa (1.800 Ma) formouse unha atmosfera oxidante, debido a produción de osíxeno por
parte das cianobacterias, e o ascenso do gas procedente dos océanos.
Un mundo rico en osíxeno ocasionou dous cambios fundamentais ó final do Precámbrico:
1) Comezouse a transformar o osíxeno en ozono aparecendo a capa que nos protexe na actualidade
dos raios ultravioleta.
2) Comezan a aparecer organismos mais complexos para poder adaptarse a unha atmosfera rica en
osixeno.
PALEOZOICO
1) ASPECTOS XERAIS
A Era Paleozoica, Paleozoico ou Era Primaria é una etapa da historia da Terra de máis de 290 Ma de duración,
que se iniciou fai 540 Ma e rematou fai uns 250 Ma.
Comprende seis grandes períodos, entre os que destacamos: o Pérmico, Carbonífero e Cámbrico.
Os continentes estaban distribuídos en catro grandes masas, que fai 250 Ma colisionaron formando o
supercontinente Panxea, orixinando un xigantesco océano chamado Panthalassa.
2) O CLIMA
Dividiremos o clima no Paleozoico en tres períodos:
1) O Paleozoico inferior probablemente tiña un clima moderado ao comezo, pero se tornou cada vez máis cálido.
Tamén se produciu o segundo maior incremento sostido do nivel do mar.
Nesta época o clima estaba tamén fortemente influenciado pola zona, co resultado de que o "clima", nun sentido
global, converteuse en cálido.
O Paleozoico inferior terminou, bastante abruptamente, cunha glaciación. Esta onda de frío causou a segunda maior
extinción masiva do Eón Fanerozoico.
2) O Paleozoico medio foi unha época de gran estabilidade. O nivel do mar descendera coincidindo coa glaciación,
pero se recuperou lentamente durante no transcurso deste período.
3) O Paleozoico superior a acción do río Misisipi provocou un reponte no osíxeno atmosférico, mentres que o
dióxido de carbono caeu a mínimos. Isto desestabilizou o clima e levou a unha, talvez dúas, glaciacións.
No final deste período, a formación de Panxea creou extensas rexións interiores áridas suxeitas a temperaturas
extremas. Dáse outra vez a caída do nivel do mar, o aumento do dióxido de carbono prodúcese un quentamento
global do planeta, que culminou coa devastación nunha extinción masiva.

3. 3) A VIDA
Neste período produciuse unha explosión de vida na Terra, favorecida polas condicións ambientais reinantes.
Proliferación do Invertebrados: Moluscos, Esponxas, Artrópodos e os mais abundantes os Trilobites. Aparecen
os primeiros Insectos, así como os Arácnidos e os Miriápodos (gusanos con patas).
Os Vertebrados: Os primeiros en aparecer foron os Peixes, que poboaron os océanos. A continuación, e froito
da evolución, os peixes comezaron a desenrolar uns pulmóns primitivos que lles permitiron abandonar a auga e pasar
á terra, Aparecen os pioneiros dos Anfibios.
Na última etapa do Paleozoico os Anfibios evolucionaron ata desencadear a aparición dos pioneiros dos Réptiles.
A vida Vexetal: Dentro do período do Carbonífero, prodúcese un aumento desmesurado das plantas
terrestres: Equisetáceas, Licopodios e fentos, que se estenderon por gran parte do planeta, en exuberantes bosques.
As condicións ambientais de humidade e temperaturas suaves, provocou a formación de enormes
masas de carbón que hoxe en día aproveitamos en forma de petróleo.
MESOZOICO
1) ASPECTOS XERAIS
A Era Mesozoica, Mesozoico ou Era Secundaria foi un período da historia da Terra que se iniciou fai 250 Ma e
finalizou fai 65 Ma. Divídese en tres Períodos: Triásico, Xurásico e Cretráceo.
As deformacións tectónicas do Mesozoico foron relativamente leves. Con todo, a era destaca pola dramática
fragmentación do supercontinente Panxea. Panxea gradualmente dividiuse nun continente norte, Laurasia e continente
sur, Gondwana.
A finais da era, os continentes tíñanse fragmentado ata case a súa forma actual. Laurasia converteuse en
América do Norte e Eurasia, mentres que Gondwana dividiuse en América do Sur, África, Australia, Antártida e o
subcontinente indio, que chocará coa placa asiática durante o Cenozoico (orixinando a cordilleira do Himalaia).
Durante esta era comezou a formación da cordilleira dos Andes, así como a formación das Montañas
Rochosas.
2) O CLIMA
O Triásico foi en xeral seco; o baixo nivel do mar tamén pode deberse ás temperaturas extremas. Dado que
gran parte das terras que constituían Panxea estaban lonxe dos océanos, as temperaturas flutuaban moito, e no
interior de Panxea probablemente se incluían extensas zonas desérticas.
No Xurásico o nivel do mar comezou a subir. Panxea comezou a romper en fragmentos máis
pequenos, co que o aumento de superficie en contacto co océano foi en aumento (formábanse mais zonas costeiras).
A temperatura continuou aumentando e comezou a estabilizarse. A humidade tamén aumentou coa proximidade da
auga e os desertos retiráronse.
O clima do Cretácico é o menos coñecido; crese que as temperaturas son máis ou menos as mesmas en todo
o planeta. As temperaturas medias eran máis elevadas que no día de hoxe (uns 10ºC). De feito, a mediados do
Cretácico, as augas ecuatoriais do océano ( 20 °C nas profundidades) poden ser demasiado altas para a vida mariña, e
as zonas terrestres cerca do ecuador poden ser desertos, a pesar da súa proximidade á auga.

4. 3) A VIDA
NOS MARES: Os moluscos foron os invertebrados con cuncha máis abundantes dos mares. En concreto as
Amonitas, cefalópodos de cuncha espiral; son fósiles guía desta época da terra.
Cando a temperatura dos mares se incrementou, os animais máis grandes de principios da era mesozoica
gradualmente comezaron a desaparecer mentres que os animais máis pequenos de todos os tipos, incluídos os
lagartos e serpes, así como quizais o antecesor dos primates, evolucionaron.
A proliferación dos réptiles, nesta época, fixo que nos mares viviran especies como os Ictiosauros.
EN TERRA: Os réptiles foron os grandes dominadores desta época. Destacamos os dinosauros, que
ocuparon todos os continentes existentes, con moitas variedades, entre as que destacamos o: Braquiosaurio,
Tyrannosaurus ou o Beipiaosaurus (posuia plumaxe).
No Triásico aparecen os mamíferos, que proceden dos réptiles terápsidos; eran de pequeno tamaño e
cubertos de pelo. Como exemplos temos: o Ivantosaurus e o Moschops.
No Xurásico aparecen as aves; o xénero de aves máis antigas que se coñecen é o Archaeopteryx, que
presentan rasgos esqueléticos moi primitivos e reptilianos. Hoxe considérase que as aves proceden de pequenos
dinosauros emplumados, carnívoros, que quizais xa eran capaces de desenrolar un vó primitivo .
A FLORA: Proliferan os grandes bosques de coníferas; pero o rasgo mais importante desta época é a
aparición, no Cretácico, das anxiospermas (plantas con flores).
4) O FINAL DUNHA ERA
O final do Mesozoico estivo marcada por unha gran extinción da maioria das especies, incluidos os
dinosaurios.
A teoría mais aceptada para explicar esa masiva extinción é a do impacto dun meteorito sobre a superficie da
terra. Este impacto orixinou o Cráter de Chicxulub, localizado ó norte da Península do Xucatán (México). O tamaño do
asteroide estímase nuns 10 km de diámetro, que ó impactar creóu un cráter de 180 km de diámetro, liberando un
estimado de 4.3×10²³ xulios de enerxía (equivalente a 191.793 xigatóns de TNT) no momento do impacto.

5. CENOZOICO
1) ASPECTOS XERAIS
O Cenozoico (era dos animais recentes) comprende os últimos 65 Ma.
Xeológicamente, o Cenozoico é a época na que os continentes se trasladaron ás súas posicións actuais.
A India chocou con Asia entre fai 55-45 millóns de anos, comezando coa formación do Himalaya. Ao mesmo
tempo, Arabia chocou con Eurasia, pechando o mar de Tetis fai uns 35 millóns de anos; isto deu lugar as principais
cadeas montañosas do Sur de Europa e Asia, exemplos: Pirineos, Alpes. Na actualidade, o proceso aínda continúa
nalgunhas zonas.
2) O CLIMA
A principios do Cenozoico o clima era cálido e húmido, e arrefriouse gradualmente durante o Cenozoico.
Durante os últimos 2 Ma o clima da Terra arrefriouse e quentado unha e outra vez. A estes tempos de frío
coñéceselles como Eras de Xeo debido ás grandes cantidades de xeo que se formaban sobre a Terra. A última vez
que estas placas de xeo fixéronse moi grandes foi fai 10.000 anos.
Cada vez que o aire se arrefriaba e formábanse placas de xeo sobre a Terra, quedaba menos cantidade de
auga nos océanos e, polo tanto, baixaba o nivel do mar. Algunhas veces o baixo nivel do mar conectaba os
continentes. A estas porcións de terra coñéceselles como pontes terrestres, que permiten que os animais emigren
cara outros continentes.
3) A VIDA
Imos dividir as formas de vida dentro do Cenozoico, en dous periodos da era: O Terciario (65-1,8 m. a.) e o
Cuaternario (1,8 m. a.-actualidade).
TERCIARIO
Unha vez desaparecidos os dinosauros, numerosas especies de aves e mamíferos ocuparon os seus hábitats.
Apareceron especies como os elefantes, os cabalos e outros mamíferos. Moitos deles extinguíronse máis adiante,
outros deron lugar ás formas actuais.
En canto á vexetación, neste período desenvolvéronse as anxiospermas, que se converteron nas plantas
dominantes no mundo. Apareceron, por exemplo, as herbas, que forman extensas pradarías.
CUATERNARIO
É a época na que viviron animais prehistóricos moi coñecidos, como o mamut, o rinoceronte lanudo e o tigre de
dentes de sabre. Estes e outros animais e plantas estiveron adaptados a climas extremadamente fríos, os das
glaciacións. Extinguíronse cando o clima se volveu máis cálido, despois da última glaciación.
A especie humana, Homo sapiens, xurdiu no Pleistoceno, aínda que moito antes existiron os seus
antepasados, os homínidos fósiles.