3. LİPİTLERLİPİTLER
lipid:Yağsı maddelipid:Yağsı madde
Suda çözünmeyen kloroform,Suda çözünmeyen kloroform,
ether,benzen gibi organik çözücülerdeether,benzen gibi organik çözücülerde
çözünen ,birbirleriyle fiziksel niteliklerçözünen ,birbirleriyle fiziksel nitelikler
yönünden ilişkili bir grup bileşikleryönünden ilişkili bir grup bileşikler
topluluğudur.topluluğudur.
4. 4
Lipidlerin ÖzellikleriLipidlerin Özellikleri
Biyolojik kaynaklı organik bileşiklerdir.
Yapılarında C, H, O bulunur. Ayrıca N, P, S gibi
elementler de bazı lipidlerin yapısına girerler.
Suda çözünmeyen, apolar veya hidrofob
bileşiklerdir.
Kloroform, eter, benzen, sıcak alkol, aseton
gibi organik çözücülerde çözünebilirler.
Enerji değerleri yüksektir.
5. Temel yapı taşları yağ asitleridir.
Kendiliğinden veziküller,misel ve suluKendiliğinden veziküller,misel ve sulu
solüsyonlarda tabakalar oluştururlarsolüsyonlarda tabakalar oluştururlar
Lipidlerin ÖzellikleriLipidlerin Özellikleri
7. Bu özelliklerinden ötürü biyolojik veBu özelliklerinden ötürü biyolojik ve
endüstriel kullanım alanlarına sahiptirlerendüstriel kullanım alanlarına sahiptirler
Lipidlerin ÖzellikleriLipidlerin Özellikleri
9. Sulu ortamda çözünmediklerinden dolayı
vücutta; membran lipidleri,
yağ dokusunda; trigliserid damlacıkları,
Plazmada ise; lipoprotein partiküllerini oluşturarak
proteinlerle kompleks yapmış şekilde bulunurlar.
Kimyasal olarak, hidroliz edildiğinde yağ asidleri açığa
çıkaran veya yağ asidleri ile birleşerek esterler
oluşturan kompleks alkoller olarak tanımlanabilir.
Lipidlerin ÖzellikleriLipidlerin Özellikleri
11. Enerji kaynağı (metabolik yakıt),
Membran yapı bileşeni ve sinyal
iletimi,
LipidlerinLipidlerin Biyokimyasal ÖnemiBiyokimyasal Önemi
12. Biyokimyasal ÖnemiBiyokimyasal Önemi
Canlıların en önemliCanlıların en önemli
enerjienerji
kaynağıdır.Metabolikkaynağıdır.Metabolik
yakıtın hem depolanımyakıtın hem depolanım
hemde taşınımhemde taşınım
şeklidirşeklidir
15. Deri altı yağ dokusunda ısı yalıtkanı olarakDeri altı yağ dokusunda ısı yalıtkanı olarak
Hücrelerinin dış kısmını kaplayarakHücrelerinin dış kısmını kaplayarak
yalıtkan görev görürleryalıtkan görev görürler
Depo ve transport işlevleri vardır.Depo ve transport işlevleri vardır.
Hücre yüzey komponenti olup hücrelerinHücre yüzey komponenti olup hücrelerin
birbirini tanımasında ,tür özgüllüğü vebirbirini tanımasında ,tür özgüllüğü ve
doku immunitesinde görev alırlardoku immunitesinde görev alırlar
Biyokimyasal ÖnemiBiyokimyasal Önemi
16. Yağda çözünen vitaminlerin emilimi içinYağda çözünen vitaminlerin emilimi için
gereklidirlergereklidirler
Enzim kofaktörü,elektron taşıyıcıları,ışıkEnzim kofaktörü,elektron taşıyıcıları,ışık
emici pigmentler, emülsifiye ediciemici pigmentler, emülsifiye edici
bileşikler,hormonlar(Prostaglandinler vebileşikler,hormonlar(Prostaglandinler ve
steroid hormonlar),D vit.,hücre içisteroid hormonlar),D vit.,hücre içi
haberciler gibi değişik fonksiyonlarıhaberciler gibi değişik fonksiyonları
bulunmaktadırbulunmaktadır
Biyokimyasal ÖnemiBiyokimyasal Önemi
19. Basit Lipidler
Yağlar ve Mumlar
Kompleks Lipidler
1-Fosfolipidler
a-Gliserofosfolipidler
b-Sfingofosfolipidler:Sfingomyelinler
2-Glikolipidler
Serebrozidler
Gangliozidler
3-Sülfolipidler,Aminolipidler, Lipoproteinler
Prekürsör ve Türev Lipidler
Yağ Asitleri
Steroidler
Alkoller ,Gliserol ve Steroller
Yağ aldehitleri,Keton cisimleri
LiPiDLERiN
SINIFLANDIRILMASI
20. Basit lipiBasit lipittlerler
Nötral yağlarNötral yağlar:: trigliseridler veya triaçilgliserollertrigliseridler veya triaçilgliseroller
Mumlar:Mumlar:
Kolesterol esterleri:Kolesterol esterleri:
Vitamin A esterleri:Vitamin A esterleri:
Vitamin D esterleri:Vitamin D esterleri:
Yağ asitlerinin çeşitli alkollerle oluşturdukları esterler
LipiLipittlerin Sınıflandırılmasılerin Sınıflandırılması
21. 21
Yağ asitlerinin çeşitli
alkollerle oluşturdukları
esterler basit lipidler
olarak bilinirler.
Yağ asitlerinin gliserol
(gliserin) ile
oluşturdukları esterler
nötral yağlardır.
LipiLipittlerin Sınıflandırılmasılerin Sınıflandırılması
22. 14-36 C’lu Yağ asitlerinin uzun zincirli alifatik alkollerle
oluşturdukları esterler mumlardır.
H3C (CH2)14 C
O
O CH2 (CH2)28-CH3
long chain alcohol
fatty acid
Mumlar, doğada yaygın olarak
bazı böceklerin salgılarında;
hayvanların deri, kıl ve
tüylerinde; bitkilerin
yapraklarında, meyve ve
kabuklarında bulunurlar.
LipiLipittlerin Sınıflandırılmasılerin Sınıflandırılması
23. LipiLipittlerin Sınıflandırılmasılerin Sınıflandırılması
Deniz hayvanlarında metabolikDeniz hayvanlarında metabolik
yakıtın depo şeklidiryakıtın depo şeklidir
Omurgalıların bazı deri bezleriOmurgalıların bazı deri bezleri
,saç ve deriyi korumak ve onları,saç ve deriyi korumak ve onları
bükülebilir,yumuşak,yağlı ve subükülebilir,yumuşak,yağlı ve su
geçirmez halde tutmak için mumgeçirmez halde tutmak için mum
salgılarsalgılar
26. Yağ asitleri ve alkole ek olarak başka gruplar içeren
lipidler kompleks lipidlerdir.
Fosfolipidler: Yağ asitleri ve alkole ek olarak bir fosfat
içeren bileşik lipidlerdir; fosfatidler olarak da bilinirler.
LipiLipittlerin Sınıflandırılmasılerin Sınıflandırılması
27. 27
Fosfolipidler, molekül yapılarındaki alkol
türüne göre fosfogliseridler
(gliserofosfolipidler) ve fosfosfingozidler
(sfingomyelinler) olmak üzere iki grupta
incelenirler.
LipiLipittlerin Sınıflandırılmasılerin Sınıflandırılması
28. Sfingolipidler: Gliserol içermeyen, yağ asidi
ve uzun zincirli bir amino alkol olan
sfingozin içeren bileşik lipidlerdir.
LipiLipittlerin Sınıflandırılmasılerin Sınıflandırılması
31. Prekürsör ve Türev LipidlerPrekürsör ve Türev Lipidler
Yağ asitleriYağ asitleri
Monoaçil gliseroller ve diaçil gliseroller:Monoaçil gliseroller ve diaçil gliseroller:
Alkoller:Alkoller: Gliserol ve sfingozinGliserol ve sfingozin
Yağ aldehitleri:Yağ aldehitleri:
Keton cisimleri:Keton cisimleri: Asetoasetik asit,Asetoasetik asit, ββ-hidroksibutirik asit ve aseton-hidroksibutirik asit ve aseton
İzoprenoidler:İzoprenoidler: Karotenoidler ve steroidlerKarotenoidler ve steroidler
Vitamin E:Vitamin E: Tokoferoller,Tokoferoller,
Vitamin K:Vitamin K: NaftokinonlarNaftokinonlar
Basit veya bileşik lipitlerin hidrolizi sonucu oluşan ve lipit
özelliği gösteren maddeler
LipiLipittlerin Sınıflandırılmasılerin Sınıflandırılması
32. Yağ aldehitleri ve keton
cisimleri lipid türevleridirler.
LipiLipittlerin Sınıflandırılmasılerin Sınıflandırılması
33. 33
Keton cisimleri, karaciğerde yağ asidi oksidasyonunun
normal son ürünlerinden sentez edilen asetoasetik asit,
β-hidroksibutirik asit ve asetondur.
LipiLipittlerin Sınıflandırılmasılerin Sınıflandırılması
37. YAĞ ASİTLERİYAĞ ASİTLERİ
Genelde düz zincirli ve çift karbon sayılıGenelde düz zincirli ve çift karbon sayılı
karboksilli asitlerdirkarboksilli asitlerdir
İki kimyasal farklı alandan oluşurlar.İki kimyasal farklı alandan oluşurlar.
Uzun hidrokarbon zinciriUzun hidrokarbon zinciri
hidrofobikhidrofobik
Reaktif değilReaktif değil
KarboksilKarboksil (-COOH)(-COOH)
İonize olabilir.İonize olabilir.
HidrofilikHidrofilik
Asit gibi davranırAsit gibi davranır
40. Doğada dallanmış (fitanik asit)ve tekDoğada dallanmış (fitanik asit)ve tek
karbon sayılı yağ asitleride bulunurkarbon sayılı yağ asitleride bulunur
Katı ve sıvı yağlarda esterlerKatı ve sıvı yağlarda esterler
şeklindedirşeklindedir
Doymuş ve doymamış olabilirlerDoymuş ve doymamış olabilirler
pKapKa ≈≈ 4.54.5 civarında olan zayıfcivarında olan zayıf
asitlerdir.asitlerdir.
YAĞ ASİTLERİYAĞ ASİTLERİ
42. Yağ asitlerinin fiziksel özellikleriYağ asitlerinin fiziksel özellikleri
Amfipatiktirler.polar ve polar olmayanAmfipatiktirler.polar ve polar olmayan
kısımları bulunurkısımları bulunur
43. Yağ asitlerinin fiziksel özellikleriYağ asitlerinin fiziksel özellikleri
Fiziksel özellikleri hidrokarbon zincirinin
uzunluğu ve doymamışlık derecesine
bağlıdır
Yağ asidinin zinciri uzadıkça ve çift bağ
sayısı azaldıkça suda çözünürlüğü azalır
44. Yağ asitlerinin fiziksel özellikleriYağ asitlerinin fiziksel özellikleri
Erime noktaları da hidrokarbon zincirinin
uzunluğu ve doymamışlık derecesi ile
ilişkilidir
Örn. 25 C de 12-24 C’lu doymuş yağ asitleri
katı iken aynı uzunluğa sahip doymamış
yağ asitleri sıvıdır
45. Çift bağların varlığı membranın akışkanlığını
arttırır.Erime derecesini düşürür.Kış uykusuna
yatan hayvanların ekstremitelerinde bulunan lipidler
daha ziyade doymamış haldedir
Membran lipidleri depo lipidlerine oranlaMembran lipidleri depo lipidlerine oranla
daha doymamış haldedirlerdaha doymamış haldedirler
Yağ asitlerinin fiziksel özellikleriYağ asitlerinin fiziksel özellikleri
46. Doymamış yağ asitlerindeki çift bağDoymamış yağ asitlerindeki çift bağ
cis -trans izomeri gösterir.cis -trans izomeri gösterir.
Yağ asitlerinin fiziksel özellikleriYağ asitlerinin fiziksel özellikleri
47. Yağ asitlerinin fiziksel özellikleriYağ asitlerinin fiziksel özellikleri
6 C’dan küçük olanlar suda erirler.Yağ6 C’dan küçük olanlar suda erirler.Yağ
asidi zincirine OH gruplarının girmesiasidi zincirine OH gruplarının girmesi
suda erirliklerini artırır.suda erirliklerini artırır.
51. Karbon sayısı 12,14 ve 20,24 olan yqğKarbon sayısı 12,14 ve 20,24 olan yqğ
asitleri doğada az bulunur.asitleri doğada az bulunur.
Çok az miktarda 15,17,19 C a sahipÇok az miktarda 15,17,19 C a sahip
yağ asitleri vardır.yağ asitleri vardır.
Kısa zincirli doymuş yağ asitleri süt veKısa zincirli doymuş yağ asitleri süt ve
tereyağında bulunur.tereyağında bulunur.
Memelilerin depo yağındaki yağMemelilerin depo yağındaki yağ
asitlerinin çoğu palmitik asit,stearikasitlerinin çoğu palmitik asit,stearik
asit,oleik ve linoleik asittirasit,oleik ve linoleik asittir
ADLANDIRMAADLANDIRMA
52.
53. Yağ asitleriYağ asitleri
Doymuş (satüre) yağDoymuş (satüre) yağ
asitleri:asitleri:
Doymamış (ansatüre)Doymamış (ansatüre)
yağ asitleri:yağ asitleri:
Ek gruplu yağ asitleri:Ek gruplu yağ asitleri:
Halkalı yapılı yağHalkalı yapılı yağ
asitleri:asitleri:
54. omega endomega end alpha endalpha end
degree of saturation: single carbondegree of saturation: single carbon
bondbond
H H H H H H H H H H H H H H H H H O
H-C--C--C--C--C--C--C--C--C--C--C--C--C--C--C--C--C-C-OH
H H H H H H H H H H H H H H H H H
--Çift bağ bulundurmazlar(sature)Çift bağ bulundurmazlar(sature)
CH3-(CH2)n-COO Genel formülüne uyarlar.CH3-(CH2)n-COO Genel formülüne uyarlar.
Doymuş Yağ AsitleriDoymuş Yağ Asitleri
55.
56. 8:0 Kaprilik asit8:0 Kaprilik asit
10:0 Kaproik asit10:0 Kaproik asit
12:0 Laurik asit12:0 Laurik asit
14:0 Miristik asit14:0 Miristik asit
16:0 Palmitik asit16:0 Palmitik asit
18:0 Stearik asit18:0 Stearik asit
Doğada en sık palmitik asit (C16) ve stearikDoğada en sık palmitik asit (C16) ve stearik
asit(C18) bulunur.asit(C18) bulunur.
Doymuş Yağ AsitleriDoymuş Yağ Asitleri
58. Doymuş yağ asitlerindeki hidrokarbon zinciri
bükülebilir bir yapıya sahiptir
Tek sayılı C atomuna sahip doymuş yağ
asitleri beyin glikolipidlerinde bulunur
59.
60. Doymamış yağ asitleri 1 veya dahaDoymamış yağ asitleri 1 veya daha
fazla doymamış çift bağ içerirler.fazla doymamış çift bağ içerirler.
Çift bağların sayı ve konumlarıÇift bağların sayı ve konumları ΔΔ
veve ωω sistemiyle belirlenirsistemiyle belirlenir
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
61. Çift bağ Delta işareti ile gösterilirÇift bağ Delta işareti ile gösterilir
moleküllerindeki reaksiyonların yerlerinimoleküllerindeki reaksiyonların yerlerini
tanımlamak için karbonlarıntanımlamak için karbonların
numaralandırılması gereklidir.numaralandırılması gereklidir.
Bu numaralama yağ asidindeki terminalBu numaralama yağ asidindeki terminal
COOH den itibaren metil grubuna giderCOOH den itibaren metil grubuna gider
şekilde yapılır.şekilde yapılır.
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
63. ..
COOH
1 3 5 7 9 11 13 15 17
n-Tanımlama (ω Tanımlama)
Karbon numaralandırılması metil
ucundan başlar.
n-Tanımlama (ω Tanımlama)
Karbon numaralandırılması metil
ucundan başlar.
2 4 6 8 10 12 14 16 18
γ β α
ω
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
64. StandarStandart terminolojit terminoloji
20:4 ω 6
20:4 ∆5,8,11,14
Karbon chain length
Number of double bonds
Çift bağın pozisyonu
ω- Tanımlama
∆-Tanımlama
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
65. Çift bağın pozisyonu çeşitli şekillerde gösterilebilirÇift bağın pozisyonu çeşitli şekillerde gösterilebilir
66. İki ayrı sınıflama kullanılmasının nedenleri:İki ayrı sınıflama kullanılmasının nedenleri:
Biyokimyasal reaksiyonları tanımlamak içinBiyokimyasal reaksiyonları tanımlamak için
Beslenmede yağ asidi ailesini tanımlamak içinBeslenmede yağ asidi ailesini tanımlamak için
YAĞ ASİTLERİYAĞ ASİTLERİ
67. Biyokimyasal ReaksiyonlarBiyokimyasal Reaksiyonlar
DesaturaDesaturazlar vezlar ve elongaelongazlar yağ asidininzlar yağ asidinin carboxy-carboxy-
terminterminalinden etkiler.alinden etkiler. Bundan dolayıBundan dolayı ΔΔ--tanımlamatanımlama
yağ asidi metabolizmasının biyokimyasını tarifyağ asidi metabolizmasının biyokimyasını tarif
etmede kullanılıretmede kullanılır..
∆9
COOH
COOHden 9 C uzaktaki çift bağ
YAĞ ASİTLERİYAĞ ASİTLERİ
68. Can’t change n6
BeslenmedeBeslenmede
ωω--tanımlamadatanımlamada doku yağ asit kompozisyonu iledoku yağ asit kompozisyonu ile
dietdiet bağlantısının kurulmasını sağlar.bağlantısının kurulmasını sağlar.
COOH
∆9∆12
Linoleic acid (18:2n6)
n6
YAĞ ASİTLERİYAĞ ASİTLERİ
69. 1-Tekli doymamış yağ asitleri(MUFA)1-Tekli doymamış yağ asitleri(MUFA)
2-Çoklu doymamış yağ asitleri(PUFA):2-Çoklu doymamış yağ asitleri(PUFA): 22
veya daha fazla çift bağ içerirlerveya daha fazla çift bağ içerirler
3- Eikozanoid’ler3- Eikozanoid’ler
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
70. 1-Tekli doymamış yağ asitleri(MUFA)1-Tekli doymamış yağ asitleri(MUFA)
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
71. Monounsaturated Fatty Acid StructureMonounsaturated Fatty Acid Structure
omega endomega end alpha endalpha end
One double bondOne double bond
H H H H H H H H H H H H H H H O
H-C--C--C--C--C--C--C--C--C=C--C--C--C--C--C--C--C--C-OH
H H H H H H H H H H H H H H H H H
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
73. Unsaturated fatty acidsUnsaturated fatty acids
Monoenoic acid (monounsaturated)Monoenoic acid (monounsaturated)
Double bond is always
cis in natural fatty acids.
This lowers the melting
point due to “kink” in
the chain
75. 2-Çoklu doymamış yağ asitleri(PUFA)2-Çoklu doymamış yağ asitleri(PUFA)
-Esansiyel olmayan YA-Esansiyel olmayan YA
-Esansiyel YA: Vücutta oluşturulamaz-Esansiyel YA: Vücutta oluşturulamaz
Eikozanoidleri oluşturmada kullanılır.Eikozanoidleri oluşturmada kullanılır.
Linoleik asitLinoleik asit
Linolenik asitLinolenik asit
Araşidonik asitAraşidonik asit
3- Yağ asidi türevleri :Eikozanoid’ler3- Yağ asidi türevleri :Eikozanoid’ler
Prostanoidler,Lökotrienler,LipoksinlerProstanoidler,Lökotrienler,Lipoksinler
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
76. 2 veya daha fazla çift bağ: poliansatüre yağ asitleri
Her cis bağ molekülü 120Her cis bağ molekülü 12000
büker.büker.
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
77. PUFA’lar 2 veya daha fazla çift bağ içerirlerPUFA’lar 2 veya daha fazla çift bağ içerirler
omega endomega end alpha endalpha end
>> 22 çift bağ içerirçift bağ içerir
H H H H H H H H H H H H H O
H-C--C--C--C--C--C=C--C--C=C--C--C--C--C--C--C--C--C-OH
H H H H H H H H H H H H H H H H H
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
78. Esansiyel olmayan PUFA’larEsansiyel olmayan PUFA’lar
Memeli hücrelerinde oleik asitten sentez edilenMemeli hücrelerinde oleik asitten sentez edilen
ωω-9 serisi yağ asitleridir.Esansiyel yağ-9 serisi yağ asitleridir.Esansiyel yağ
asitlerinin yerini tutmazasitlerinin yerini tutmaz
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
79. Esansiyel yağ asitleri :Esansiyel yağ asitleri :
LLinoleiinoleik vek ve a-linolenica-linolenic asitdir.asitdir.
ωω-3 ve-3 ve ωω-6 serisi diğer PUFA’lar-6 serisi diğer PUFA’lar
(Araşidonik a.,EPA,DHA) diete bağlı(Araşidonik a.,EPA,DHA) diete bağlı
esansiyeldir.Memeli hücreleriesansiyeldir.Memeli hücreleri
9.Karbondan sonra çift bağları9.Karbondan sonra çift bağları
oluşturma yeteneğine sahip değildir.oluşturma yeteneğine sahip değildir.
Linolenik asitte 9.C’dan sonra 2 çiftLinolenik asitte 9.C’dan sonra 2 çift
bağ vardırbağ vardır
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
80. O
OH
LinoleicAcid 18:2∆9, ∆12
ω6 unsaturatedfattyacid
O
OH
α-LinolenicAcid 18:3∆9, ∆12, ∆15
ω3unsaturatedfattyacid
1 2 3 4 5
6
1
2
3
ObtainedfromPlant oils, Fishoils.
ESANSİYEL YAĞ ASİTLERİESANSİYEL YAĞ ASİTLERİ
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
81. Essential Fatty Acid- Omega-3 (alpha-linolenic acid)Essential Fatty Acid- Omega-3 (alpha-linolenic acid)
omega endomega end alpha endalpha end
1st double bond is located on the 3rd carbon1st double bond is located on the 3rd carbon
from the omega endfrom the omega end
H H H H H H H H H H H H H H H H H O
H-C--C--C=C--C--C =C--C--C=C--C--C--C--C--C--C--C--C-OH
H H H H H H H H H H H
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
82. Essential Fatty Acid- Omega-6 (alpha-linoleic acid)Essential Fatty Acid- Omega-6 (alpha-linoleic acid)
omega endomega end alpha endalpha end
1st double bond is located on the 6th carbon1st double bond is located on the 6th carbon
from the omega endfrom the omega end
H H H H H H H H H H H H H O
H-C--C--C--C-- C--C =C--C--C=C--C--C--C--C--C--C--C--C-OH
H H H H H H H H H H H H H H H H H
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
83. 18:2 (linoleic n-6) 18:3 (αlinolenic n-3)
18:3 γ linolenic
6-desaturase
NOT
THE
SAME
20:3
5-desaturase
20:4
Elongase
18:4
6-desaturase
20:4
5-desaturase
20:5
Elongase
22:5
Elongase
24:5
Elongase
6-desaturase
24:6
retroconversion
22:6DHA
(arachidonic) EPA
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
84. Dietteki doymamış yağ asitleriDietteki doymamış yağ asitleri
ωω-9-9
OleiOleikk aassidid 18:118:1
ωω-6-6
LinoleiLinoleikk aassidid 18:218:2
Araşidonik asitAraşidonik asit
ωω-3-3
LinoleniLinolenikk aassidid 18:318:3
EiEikkosapentaenoiosapentaenoikk aassidid 20:520:5
DoDokkosahexaenoiosahexaenoikk aassidid 22:622:6
YAĞ ASİTLERİYAĞ ASİTLERİ
85. Ara idonik asit besine ba l esansiyeldir.Linoleikş ğ ıAra idonik asit besine ba l esansiyeldir.Linoleikş ğ ı
asitten sentez edilir(omega 6)asitten sentez edilir(omega 6)
Linoleic acid
CO2H
14 11 8 5
Arachidonic acid (20:4∆5, 8, 11, 14
)
(Eicosa-5,-8,11,14-tetraenoic acid)
As CoA ester:
1) Elongation
2) Desaturation x 2
Prostaglandins
CO2H
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
86. 4 çift bağ molekülün U şeklinde bükülmesine neden olur.Bu yağ4 çift bağ molekülün U şeklinde bükülmesine neden olur.Bu yağ
asitlerinin membranlarda paketlenmesinde önem taşırasitlerinin membranlarda paketlenmesinde önem taşır
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
87. Omega-3Omega-3 yağ asitlerideyağ asitleride αα--
linolenik asitten sentez edilirlinolenik asitten sentez edilir
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
89. CO2H
CO2H
ω-3 double bond Eicosapentaenoic acid (20:5∆5, 8, 11, 14, 17
)
Docahexaenoic acid (22:6∆4, 7, 10, 13, 16, 19
)
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
90. Omega 3 yağ asitlerinin önemi
Found in fish oils, esp. cold water fish
Important in:
Growth regulation
Modulation of inflammation
Platelet activation
Lipoprotein metabolism
93. 93
Eikozanoidler, omurgalı hayvanların çeşitli dokularında
son derece güçlü hormon benzeri etkilerinin çeşitliliği ile
bilinen, 20 karbonlu poliansatüre yağ asidi olan 20: 4∆5,
8, 11, 14
araşidonik asit türevi bileşiklerdir.
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
94.
95. Parsiyel hidrojenasyonla cis yağParsiyel hidrojenasyonla cis yağ
asitlerinden trans yağ asitleriasitlerinden trans yağ asitleri
oluşturulur.oluşturulur. Bağ trans ise molekülBağ trans ise molekül
düzdüz haldedir.haldedir.
DoyDoymamammıış Yağ Asitleriş Yağ Asitleri
97. Doymuş Yağ Asitlerine ait ÖzelliklerDoymuş Yağ Asitlerine ait Özellikler
Yağ asitleriYağ asitleri Sistem. Gös.Sistem. Gös. KısaKısa
Göster.Göster.
Erime Nok.Erime Nok.
((
oo
C)C)
KaynakKaynak
BütirikBütirik n-butanikn-butanik C-4:0C-4:0 -8-8 Süt yağıSüt yağı
KaproikKaproik n-hekzanikn-hekzanik C-6:0C-6:0 -2-2 Süt yağıSüt yağı
KaprilikKaprilik n-oktanikn-oktanik C-8:0C-8:0 1616 Süt ve Palmiye yağıSüt ve Palmiye yağı
KaprikKaprik n-dekanikn-dekanik C-10:0C-10:0 3131 Süt ve Palmiye yağıSüt ve Palmiye yağı
LaurikLaurik n-dodekanikn-dodekanik C-12:0C-12:0 4444 Süt ve Domuz yağıSüt ve Domuz yağı
MiristikMiristik n-tetradekanikn-tetradekanik C-14:0C-14:0 5454 Süt ve Domuz yağıSüt ve Domuz yağı
PalmitikPalmitik n-hegzadekanikn-hegzadekanik C-16:0C-16:0 6363 Hayvan ve Bitki yağl.Hayvan ve Bitki yağl.
StearikStearik n-oktadekanikn-oktadekanik C-18:0C-18:0 7070 Hayvan ve Bitki yağl.Hayvan ve Bitki yağl.
AraşidikAraşidik n-aykosanikn-aykosanik C-20:0C-20:0 7676 Yer Fıstığı ve Süt yağıYer Fıstığı ve Süt yağı
98. Doymamış Yağ Asitlerine ait ÖzelliklerDoymamış Yağ Asitlerine ait Özellikler
Yağ asitleriYağ asitleri Kısa Göster.Kısa Göster. Erime Nok. (oC)Erime Nok. (oC) KaynakKaynak
PalmitoleikPalmitoleik C-16:1C-16:1 11 Balık ve Hayvansal Yağl.Balık ve Hayvansal Yağl.
OleikOleik C-18:1C-18:1 1313 Hayvan ve Bitki YağlarıHayvan ve Bitki Yağları
Linoleik*Linoleik* C-18:2C-18:2 -6-6 Soya YağıSoya Yağı
Linolenik*Linolenik* C-18:3C-18:3 -11-11 Keten ve Soya YağıKeten ve Soya Yağı
Araşidonik*Araşidonik* C-20:4C-20:4 -50-50
99. Bazı Yağların Yağ Asidi KompozisyonuBazı Yağların Yağ Asidi Kompozisyonu
Katı YağKatı Yağ LaurikLaurik MiristikMiristik PalmitikPalmitik StearikStearik OleikOleik LinoleikLinoleik LinolenikLinolenik
TereyağTereyağ 1-41-4 8-138-13 25-3225-32 8-138-13 22-2922-29 2-42-4
SığırSığır 2-32-3 24-3224-32 20-2520-25 37-4337-43 2-32-3
DomuzDomuz 1-21-2 25-3025-30 12-1612-16 40-5040-50 3-83-8
Sıvı YağSıvı Yağ
H. ceviziH. cevizi 44-5044-50 13-1813-18 7-107-10 1-41-4 5-85-8 1-31-3
ZeytinZeytin 0-10-1 0-20-2 7-207-20 2-32-3 53-8653-86 4-224-22
YerfıstığıYerfıstığı 0-10-1 6-106-10 3-63-6 40-6540-65 17-3817-38
Pamuk to.Pamuk to. 0-30-3 17-2317-23 1-31-3 23-4423-44 34-5534-55
MısırMısır 1-21-2 8-128-12 2-52-5 29-4929-49 34-5634-56
SoyaSoya 0-10-1 6-106-10 2-52-5 20-3020-30 50-6050-60 2-102-10
Keten to.Keten to. 0-10-1 5-95-9 4-74-7 9-299-29 8-298-29 45-6745-67
100.
101. YAĞ ASİTLERİYAĞ ASİTLERİ
““İyi Yağlarİyi Yağlar”:”: Poliansature yağlardan zengindir.Poliansature yağlardan zengindir.
Tipik yiyecekler zeytinyağı ,ayçiçek yağı.Tipik yiyecekler zeytinyağı ,ayçiçek yağı.
““Kötü yağlarKötü yağlar”:”: Yüksek derecede satureYüksek derecede sature
yağlardır.yağlardır. Klasik olarak suçlu olanlarKlasik olarak suçlu olanlar stearistearikk asitasit
dir.dir.((sığır eti,sığır eti, palmpalmiyeiye && hindistancevizihindistancevizi ((bonbonbonbon
şekerdeşekerde))))
““Gerçekten kötü yağlarGerçekten kötü yağlar””(( transtrans yağ asitleri)yağ asitleri)
Sebze yağlarının kısmi hidrojenasyonu ileSebze yağlarının kısmi hidrojenasyonu ile
oluşur)oluşur). Margarin. Margarinlerler transtrans yağ asitlerineyağ asitlerine
sahiptir.sahiptir.
102.
103. Yağ asitlerinin kimyasal özellikleriYağ asitlerinin kimyasal özellikleri
Karboksil grubunun verdiği reaksiyonları verirlerKarboksil grubunun verdiği reaksiyonları verirler
(sabun, amid, ester, anhidrit)(sabun, amid, ester, anhidrit)
Esterleşme:Esterleşme:
Tuz oluşturma:Tuz oluşturma:
Çift bağların hidrojenlenmesi (hidrojenizasyon):Çift bağların hidrojenlenmesi (hidrojenizasyon):
Halojenlenme:Halojenlenme:
Oksitlenme:Oksitlenme: Doymamış yağ asitleri oksidasyonaDoymamış yağ asitleri oksidasyona
uğrayarak peroksitler oluşur.Oksidasyonuğrayarak peroksitler oluşur.Oksidasyon
acılaşmaya yolaçar.Bu olayı geciktirmek içinacılaşmaya yolaçar.Bu olayı geciktirmek için
antioksidanlar kullanılırantioksidanlar kullanılır
104. Yağ asitlerinin karboksil grupları ile alkollerin
hidroksil grupları arasından su çıkışı suretiyle yağ
asidi ve alkolün birbirine ester bağıyla bağlanması
sonucu esterler oluşur. Trigliseridler, gliserolün
yağ asidi esterleridirler:
Yağ asitlerinin kimyasal özellikleriYağ asitlerinin kimyasal özellikleri
105. Yağ asitleri, karboksil
grupları vasıtasıyla
metallerle tuzları
oluştururlar.
Karbon sayısı 6’dan fazla olan
yağ asitlerinin metallerle
oluşturduğu tuzlara sabun
denir.
Yağ asitlerinin kimyasal özellikleriYağ asitlerinin kimyasal özellikleri
106.
107. Doymamış yağ asitlerinin yapısında
yer alan etilen bağı (−CH=CH−),
platin, nikel veya bakır varlığında
kolaylıkla hidrojenle doyurulabilir; iki
hidrojen çift bağa girer ve doymamış
yağ asidi doymuş hale geçer:
Yağ asitlerinin kimyasal özellikleriYağ asitlerinin kimyasal özellikleri
108. Doymamış yağ asitlerinin yapısında yer alan etilen
bağının fluor, klor, brom, iyot gibi halojenlerden biri ile
doyurulması olayı halojenlenme diye adlandırılır.
100 g doymamış yağın gram cinsinden tuttuğu iyot
miktarı, iyot indeksi olarak tanımlanır;
iyot indeksi, cilt altı dokularda 65, karaciğerde 135’dir.
Yağ asitlerinin kimyasal özellikleriYağ asitlerinin kimyasal özellikleri
109. Doymamış yağ asitlerinin havanın moleküler oksijeni
(O2
) ile oksitlenmeleri genel olarak çok karışıktır.
yağlardaki acılaşma, kısmen bu tür oksidasyonun
sonucudur.
Yağ asitlerinin kimyasal özellikleriYağ asitlerinin kimyasal özellikleri
110. lipid peroxidationlipid peroxidation
Yağ asitlerinin kimyasal özellikleriYağ asitlerinin kimyasal özellikleri