1. แผนที่-เข็ม ทิศ
โดย... นางสาวเดือ นเพ็ญ ตุ่น คำา
วุฒ ิท างลูก เสือ SS.W.B.
โรงเรีย นคำา แคนวิท ยาคม

2. ผลการเรีย นรู้ท ี่
คาดหวัง ้ ความเข้า ใจที่ม า
เพือ ให้ผ ู้เ ข้า รับ การอบรม
่
1. มีค วามรู ส่ว น
ประกอบต่า ง ๆ ของ แผน
ที่แ ละเข็ม ทิศ ได้
2. สามารถนำา ความรู้เ รื่อ งแผนที่
เข็ม ทิศ ไปประยุก ต์ใ ช้ใ น
การเดิน ทางสำา รวจเดิน ทาง
ไกลหรือ อื่น ๆได้

3. แผนที่
แผนที่ คือ สิง แสดงรายละเอีย ด
่
ของภูม ป ระเทศบนพืน ผิว โลก ทัง
ิ ้ ้
ทีม อ ยู่ต ามธรรมชาติแ ละที่ม นุษ ย์
่ ี
สร้า งขึ้น โดยจำา ลองไว้บ นวัต ถุ
พืน ระนาบมาตราส่ว น ซึง ราย
้ ่
ละเอีย ดเหล่า นี้ แสดงด้ว ยเส้น สี

4. ความหมายของสี
ในแผนที่ ง ทะเล
สีน ำ้า เงิน แก่ แสดงถึ
มหาสมุท รที่ล ึก มาก
สีฟ ้า อ่อ น แสดงถึง เขตนำ้า ตื้น
หรือ ไหล่ท วีป
สีเ ขีย ว แสดงถึง ที่ร าบระดับ ตำ่า
สีเ หลือ ง แสดงถึง ที่ร าบระดับ สูง
สีแ สด แสดงถึง ภูเ ขาที่ส ง
ู
ปานกลาง
สีแ ดง แสดงถึง ภูเ ขาที่ส ง ู

5. ประเทศไทย เริ่ม ทำา แผนที่เ มื่อ สมัย
ร.4 คือ พ.ศ.2418 ได้ท รงตั้ง กองทำา
แผนที่ข ึ้น โดยจ้า งชาวอัง กฤษชือ เจมส์
่
แมคคาร์ธ ี มาเป็น หัว หน้า วางข่า ย
สามเหลี่ย มโยงหลัก ฐานทางราบจาก
อิน เดีย พม่า ไทย ลาว
การปรับ ปรุง แผนที่ข องไทย เริ่ม
พ.ศ.2491 รัฐ บาลสหรัฐ ให้ค วามช่ว ย
เหลือ โดยส่ง หน่ว ยทำา แผนที่ ทาง

6. การแบ่ง ชนิด ของแผนที่
- แผนที่ร าบ แบบแผ่น กระดาษ หรือ อาจเป็น
รูป ทรงกลมแต่ผ ิว เรีย บ
- แผนที่ภ ูม ป ระเทศ เป็น แบบผิว ขรุข ระ สูง ๆ
ิ
ตำ่า ๆ เหมือ นผิว โลก
-แผนที่ภ าพถ่า ย เป็น แบบราบ แต่ล ะเอีย ด
มาก สามารถมองเห็น สิง ต่า งๆ ตาม
่
ธรรมชาติแ ละมนุษ ย์ส ร้า งขึ้น อย่า งชัด เจน
ถูก ต้อ งกว่า แผนที่อ ื่น
เส้น ความสูง ในแผนที่ จะปรากฏ
บริเ วณภูเ ขา จะมีเ ส้น สีน ำ้า ตาลเป็น วงรอบ

7. ดัง ภาพต่อ ไปนี้

8. เส้น ตารางในแผนที่
• แผนทีอ ย่า งหยาบๆที่ใ ช้ใ นห้อ งเรีย นนั้น จะเป็น
่
เส้น รุ้ง เส้น แวง คือ เส้น ทีล ากจากซ้า ยไปขวา เป็น
่
เส้น รุ้ง ลากจากบนลงล่า ง เป็น เส้น แวง
• เส้น รุ้ง เริ่ม ที่เ ส้น ศูน ย์ส ูต ร (อิเ ควเตอร์) เป็น เส้น
แบ่ง โลกเป็น สองส่ว น คือ ส่ว นบนและส่ว นล่า ง จาก
เส้น นี้จ ะมีเ ส้น แบ่ง ออกไปทางขั้ว โลกเหนือ 90 เส้น
เรีย กว่า เส้น รุ้ง ใต้ ทีข อบแผนที่จ ะมีเ ลขกำา กับ ว่า 10,
่
20,30 เราก็ท ราบว่า 10 องศา, 20 องศา, 30 องศา
และก็ท ราบว่า บริเ วณนัน อยู่ซ ีก โลกเหนือ หรือ ใต้ข อง
้
โลก ถ้า เลขมากขึ้น ไปข้า งบนก็เ ป็น ซีก เหนือ
• เส้น แวง เริ่ม ทีเ ส้น ลากจากขั้ว โลกเหนือ มายัง ขั้ว
่
โลกใต้ ที่ผ ่า นเมือ งกรีน ิช ประเทศอัง กฤษ เส้น แวงที่

9. เส้น ตารางในแผนที่
ในแผนที่ จะมีต ว เลขกำา กับ ที่ข อบบน เช่น 20, 30,
ั
40, 50 เราก็ท ราบว่า 20 องศา, 30 องศา, 40 องศา
และก็ท ราบว่า บริเ วณนัน อยู่ซ ีก ตะวัน ออกหรือ
้

10. เส้น กริด
เส้น นี้เ หมือ นเส้น รุ้ง เส้น แวง แต่จ ะมีใ นแผนที่ท ี่ล ะเอีย ดมาก คือ
มาตราส่ว นละเอีย ดที่ส ุด ขนาด 1 ต่อ 50,000 ขึ้น ไป (1 ซ.ม.ใน
แผนที่เ ท่า กับ ครึ่ง กม.บนพื้น ที่) และแผนที่ท ี่ล ะเอีย ดที่ใ ช้ก ับ
สนามรบนั้น แต่ล ะแผ่น จะคุม เนื้อ ที่ไ ม่ก ี่ต ารางกิโ ลเมตรเท่า นั้น
แผนที่ช นิด นี้จ ะมีเ ส้น กริด เสมือ นรุ้ง และแวง แต่แ บ่ง ละเอีย ดมาก
การอ่า นตำา แหน่ง ที่อ ยู่น ั้น ให้อ ่า นตามแนวตั้ง ก่อ นแนวนอน เช่น
จากตารางนี้ ตำา แหน่ง ของจุด A จะอยู่ท ี่เ ส้น 93.7 ตัด กับ เส้น 60.4
จึง อ่า นเป็น 937604 โดยอ่า นต่อ กัน ไม่อ ่า นและเขีย นคำา ว่า จุด
ตำา แหน่ง จุด B ก็เ ช่น เดีย วกัน อยู่ท ี่เ ส้น 92 พอดี ก็ค ือ 92.0 ตัด กับ
เส้น ที่ 58.5 ก็อ ่า น 920585
จุด A = 937604
จุด B = 920585
จุด C = …………..
จุด X = ………….
จุด Y = ………….

11. เข็ม ทิศ
หมายถึง เครื่อ งมือ ชี้บ อกแนวทิศ ที่ม ล ูกี
ศรเป็น เข็ม แม่เ หล็ก เป็น ตัว ชี้ เราสามารถใช้
เข็ม ทิศ ได้โ ดยวางเข็ม ทิศ บนพื้น ราบ หรือ
ถือ เข็ม ทิศ ให้อ ยูใ นแนวระนาบให้ถ ูก ต้อ ง
่
ก่อ นมองดูท ี่ห น้า ปัด เข็ม ทิศ แล้ว ค่อ ยๆหมุน
ปรับ ให้ห ัว ลูก ศรตรงกับ ตัว อัก ษร N ซึ่ง
แสดงทิศ เหนือ เพราะหัว ลูก ศรทำา จาก แม่
เหล็ก จะชี้ไ ปทางทิศ เหนือ (ทิศ เหนือ แม่
เหล็ก ) เสมอ เมื่อ ปรับ เข็ม ตรงกับ ทิศ เหนือ
แล้ว เราจะอ่า นทิศ ต่า งๆได้จ ากหน้า ปัด เข็ม
ทิศ เข็ม ทิศ จึง เป็น เครื่อ งมือ ชี้บ อกทิศ ทางได้
อย่า งถูก ต้อ ง ซึ่ง ลูก เสือ สามารถนำา เข็ม ทิศ
ไปใช้ใ นกิจ กรรมต่า งๆได้ เช่น การเดิน ทาง
ไกล การสำา รวจป่า การผจญภัย การสำา รวจ

12. เข็ม ทิศ มีห ลายชนิด
1. เข็ม ทิศ ตลับ ธรรมดา หาแนวทิศ เหนือ ได้
แต่ห ามุม อาซิม ุท ไม่ไ ด้ เป็น เข็ม ทิศ แม่เ หล็ก
เล็ก ๆ
2. เข็ม ทิศ แบบ เลนซาติก ฝาตลับ มีช ่อ งเล็ง
มีเ ส้น ลวดขึง ไว้ต รงกลางช่อ งฝา เพือ ให้่
ประกอบการเล็ง ที่ห มาย
3. เข็ม ทิศ ข้อ มือ
4. สำา หรับ เข็ม ทิศ ของลูก เสือ เรีย กว่า เข็ม
ทิศ ซิล วา (Silva) ชนิด 360 องศา เป็น เข็ม
ทิศ ที่ท ำา ในประเทศสวีเ ดน ทั่ว โลกนิย มใช้

13. ส่ว นประกอบของเข็ม ทิศ
1. แผ่น ฐานเป็น ตัว วัต ถุโ ปร่ง ใส 2. ที่ข อบมี
มาตราส่ว นเป็น นิว หรือ เซนติเ มตร
้
3. มีล ูก ศรชีท ิศ ทาง
้ 4. เลนส์ข ยาย
5. ตลับ เข็ม ทิศ เป็น วงกลมหมุน ได้ บนกรอบหน้า
ปัด ของเข็ม ทิศ มี 360 องศา
6. ปลายเข็ม ทิศ เป็น แม่เ หล็ก สีแ ดง ซึ่ง จะชีไ ปทาง
้
ทิศ เหนือ เสมอ
7. ชือ ตำา แหน่ง สำา หรับ ตัง มุม และอ่า นค่า มุม อยู่
่ ้
ตรงปลายลูก ศรชีท ิศ ทาง้

14. การใช้เ ข็ม ทิศ ซิล วา
1. กรณีท ราบค่า มุม อาซิม ุท เช่น มุม
60 องศา ให้ป ฏิบ ัต ด ัง นี้
ิ
1.1 ถือ เข็ม ทิศ บนฝ่า มือ ในแนวระดับ ขนาน
กับ พื้น ดิน
1.2 หมุน กรอบหน้า ปัด ของตลับ เข็ม ทิศ ให้
เลข 60 อยู่ต รงขีด ตำา แหน่ง ตั้ง มุม
1.3 หัน ตัว เข็ม ทิศ ทั้ง ฐานให้เ ข็ม แม่เ หล็ก แดง
กับ N ซ้อ นกัน พอดี
1.4 เมือ ลูก ศรชีท ิศ ชีไ ปทางใด ให้เ ดิน ไป
่ ้ ้
ทางนัน ้
2. กรณีห าค่า มุม จากสิง ทีก ำา หนด ให้
่ ่

15. ข้อ ควรระวัง ในการใช้
เข็ม ทิศ ซิล วา
1. ควรจับ เข็ม ทิศ ต้อ งจับ ด้ว ยความ
ระมัด ระวัง ไม่ใ ห้ก ระแทก กระทบกระเทือ น
จะทำา ให้เ ข็ม ทิศ เสีย หายได้
2. กรณีอ ่า นหรือ หาค่า มุม ควรอยู่ห ่า ง
จากจากสิง ต่อ ไปนี้
่
2.1 สายไฟแรงสูง ประมาณ 60 หลา
2.2 รถถัง ประมาณ 20 หลา
2.3 รถยนต์ ประมาณ 20 หลา
2.4 สายโทรศัพ ท์ ประมาณ 10 หลา
2.5 โทรศัพ ท์ ประมาณ 10 หลา

16. ของฝากผู้เ ข้า รับ การ
อบรม...
สาส์น ฉบับ สุด ท้า ยของ B.P. ตอนหนึ่ง
ความว่า ...
“...ฉัน ได้ม ีช ีว ิต ที่เ ป็น สุข อย่า งยิ่ง
และฉัน ต้อ งการให้เ ธอแต่
ละคนมีช ว ิต ที่เ ป็น สุข เหมือ นกับ ฉัน
ี
...ทางอัน แท้จ ริง ที่จ ะหาความสุข
คือ โดยการให้ค วามสุข แก่
ผู้อ ื่น จงพยายามปล่อ ยอะไรทิ้ง ไว้ใ น