SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 38
Descargar para leer sin conexión
အေမရိကန္ ဆပ္ပရုိင္သ (Sub-prime) ေဒၚလာဒုကၡ ႏလင့္ ကမာၻ႔စီသပဌာသေရသ ျပႆနာ အပိုင္သ (၁)
ဘိုဘိုေက်ာ္ၿငိိမ္သ Friday, 04 April 2008 14:00 - ျမန္မာစံေတာ္ခ်ိန္
"အိမ္ေစ်သေတဌလဲ အတက္ရပ္သဌာသေရာ ခုန လူလည္နည္သနဲ႔ ေခ်သထာသတဲ့သူေတဌရဲ႕ ေခ်သေငဌ Loan ေတဌ
ျပႆနာေပၚတာကို မရလင္သႏုိင္ၟကေတာ့ဘူသ၊ ဝယ္ကတည္သက မိမ္ိရဲ့ ေငဌတျပာသမလ ေရလ႕ မလာ မေပသခဲ့ရေတာ့ အထူသသျဖင့္
Sub-prime လူေတဌက Mort age ဖိုသ မတတ္ႏုိင္ေတာ့ အိမ္ေပၚက ဆင္သသဌာသျပီသ ဘဏ္ေတဌ လက္ထဲမလာ
အိမ္အလဌတ္ေတဌ ေသာင္တင္ျပီသ လစဥ္ဝင္ေငဌ မရေတာ့ဘဲ အ႐ႈံသေပၚ ေတာ့တာေပါ့။ ဒါေၟကာင့္ ရင္သႏလီျမဳပ္ႏလံမႈ
Investment Bank ႀကီသေတဌဟာ ဘီလ်ံနဲ႔ ခ်ီၿပီသ ႐ႈံသေတာ့ တျခာသဘဏ္ေတဌလဲ ေၟကာက္ျပီသ ေငဌေခ်သတာကုိ
ၟကပ္ပစ္ၟကေတာ့ အေမရိကာသမလာ Credit Crunch လုိ႔ ေခၚတဲ့ ေငဌေခ်သရခက္တဲ့ ျပႆနာ ေပၚလာတယ္။
ေငဌေခ်သရခက္ရင္ လုပ္ငန္သေတဌ နည္သသဌာသၿပီသ Economic Slow Down လို႔ေခၚတဲ့ စီသပဌာသေရသ ေႏလသေကဌသမႈ ျဖစ္တယ္။
ကမၻာ့ဘဏ္ေတဌန့ဲ တကမၻာလံုသရလိတဲ့ ေငဌတတ္ႏုိင္သူေတဌလဲ အထိနာၟကတာပဲ။ အေမရိကန္မလာ လူ(၃)သန္သေလာက္
အိမ္ေတဌကုိ စဌန္႔သဌာသရတယ္လုိ႔ ခန္႔မလန္သၟကတယ္" ။
ဒီေဆာင္သပါသဟာ ျမန္မာလူငယ္ေတဌ ဗဟုသုတတိုသေစဖုိ႔ ရည္ရဌယ္တာပါ။ စီသပဌာသေရသနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေဆာင္သပါသမို႔
တခ်ဳိ႕က ပ်င္သစရာလုိ႔ ထင္ေကာင္သ ထင္ႏုိင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ တုိင္သျပည္ကို ေခတ္မလီတုိသတက္ေအာင္ တည္ေဆာက္ခ်င္တဲ့
ေစတနာရလိရင္ စီသပဌာသေရသပညာကုိ ေလ႔လာနာသလည္ရပါမယ္။ တုိင္သျပည္ ဒီမိုကေရစီရရင္ က်ေနာ္တို႔ တုိင္သျပည္ရဲ့
အနာဂတ္ဟာ လက္ရလိ လူငယ္ေတဌအေပၚ မူတည္မလာပါ။ ဒါေၟကာင့္ ေစတနာရင္သမလန္နဲ႔ တင္ျပရျခင္သ ျဖစ္ပါတယ္။
ႀကိဳက္သည္ ျဖစ္ေစ၊ မႀကိဳက္သည္ ျဖစ္ေစ ယေန႔ေခတ္မလာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ စီသပဌာသေရသအရ အႀကီသဆံုသႏုိင္ငံ
ျဖစ္တဲ့အတဌက္ အေမရိကန္စီသပဌာသေရသ ႏလာေစသ၊ ေခ်ာင္သဆုိသ၊ အေအသမိရင္ ကမၻာမလာရလိတဲ့ က်န္တဲ့ႏုိင္ငံတခ်ိဎ႕လဲ ေလဟပ္ခံ
ရပါေတာ့တယ္။ ဒါေၟကာင့္ မေန႔တေန႔က အေမရိကန္စီသပဌာသေရသဟာ Recession လုိ႔ေခၚတဲ့ စီသပဌာသေရသ က်ဆင္သမႈ
ျဖစ္ေနၿပီဆုိတဲ့ စုိသရိမ္မႈနဲ႔ ေဝါလ္စထရိ Wall Street မလာ စေတာ့ stock ေစ်သေတဌ ထုိသက်တာေၟကာင့္ အာရလေစ်သကဌက္နဲ႔
ဥေရာပေစ်သကဌက္ မလာလည္သ ေစ်သေတဌ ထုိသက်ခဲ့ရၿပီသ စီသပဌာသေရသ မၿငိမ္မသက္ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ ထို႔အျပင္
အေမရိကန္ေဒၚလာ တန္ဖိုသထိုသက်ၿပီသ ေရႊေစ်သနဲ႔ေရနံေစ်သေတဌ ထိုသတက္ၿပီသ ကမၻာဘဏ္ေတဌနဲ႔ ကမၻာစီသပဌာသေရသေစ်သကဌက္
မၿငိမ္္မသက္ ျဖစ္တာေႀကာင္႔ အေမရိကန္ ဗဟိုဘဏ္ Federal Reserves က ဘဏ္အခ်င္သခ်င္သ ေခ်သတဲ႔အတိုသႏႈန္သကို
(0.75 basic-point)၊ ဝ.၇၅ အမလတ္အထိ ပံုမလန္ အစည္သအေဝသလုပ္တဲ႔ ေဖေဖၚ၀ါရီလ (၁၉)ရက္ေန႔မလာ တႀကိမ္
ထပ္ခ်ေပသခဲ႔ရပါတယ္။ထို႔နည္သတူ ဇန္နဝါရီလ (၂၂) ရက္ ၂ဝဝ၈ မလာ (0.75basicpoint) အေရသေပၚ ခ်ေပသခဲ႔ရပါတယ္။
ယေန႔ အေမရိကန္စီသပဌာသေရသ ေလာကမလာ ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ Sub-prime ျပႆနာဟာ ဘာလဲ? ဘာေၟကာင့္ Sub Prime
ျပႆနာ ေပၚရတာလဲ? ဘာေၟကာင့္ အေမရိကန္ ျပႆနာဟာ ကမၻာစီသပဌာသေရသကုိ ထိခုိက္ ႐ုိက္ခတ္ရတာလဲ?
ဘာေႀကာင္႔ အေမရိကန္ ေဒၚလာတန္ဖိုသ ထိုသက်ရတာလဲ။ ဒီ ျပႆနာေတဌကုိ ဘယ္လုိ ေျဖရလင္သမလာလဲ? ဒီျပႆနာဟာ
မိမိနဲ႔ ဘယ္လုိဆုိင္သလဲ? ဆုိတာေတဌကုိ သိလုိ႔ ေမသခဌန္သထုတ္ လုိသူေတဌ ရလိမလာပါ။
အေမရိကန္ရဲ႕ Sub-prime ျပႆနာကုိ မေျဖရလင္သႏုိင္ရင္ အေမရိကန္ျပည္မလာ စီသပဌာသေရသ က်ဆင္သမႈ Recession နဲ႔
ရင္ဆုိင္ရပါမယ္။Recession ဆုိတာက စီပဌာသေရသ က်ဆင္သမႈ ျဖစ္တဲ့အတဌက္ အလုပ္ရလ္ိသူေတဌ အလုပ္ျပဳတ္မယ္
အလုပ္ရလာရခက္မယ္။ အေမရိကန္မလာ ေနထုိင္တဲ့ သူေတဌ ဒုကၡ ေတဌ႔ႏုိင္ပါတယ္။ အေမရိကန္ဟာ ကမၻာ့အႀကီသဆံုသ
စီသပဌာသေရသႏုိင္ငံနဲ႔ ထုတ္ကုန္၊ သဌင္သကုန္ အမ်ာသဆံုသႏုိင္ငံ ျဖစ္တာေၟကာင့္ ကမၻာ့ႏုိင္ငံေရသအမ်ာသရဲ႕ စီသပဌာသေရသဟာ
အေမရိကန္ ႏုိင္ငံကုိ တင္ပုိ႔ရတဲ့ ပို႔ကုန္ အေပၚ မူတည္ေနၟကတာေၟကာင့္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ ၄င္သရဲ႕စီသပဌာသေရသ
အခက္အခဲေၟကာင့္ သဌင္သကုန္ကုိ ေလ်ာ့ခ်ခဲ႔ရင္ ႏုိင္ငံအမ်ာသရဲ့ ပို႔ကုန္ေတဌ ထိခုိက္ႏုိင္တာေၟကာင့္ ကမၻာ့စီသပဌာသေရသကုိပါ
ထိခုိက္ႏုိင္ပါတယ္။
ဒါေၟကာင့္ Sub-prime ျပႆနာဆုိတာ ဘာလဲ? ဘယ္က အရင္သခံတာလဲ? ဆုိတာကုိ ဆန္သစစ္ ၟကည့္ရေအာင္။
ဒါေပမဲ့ အဦသဆံုသအေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ႔ စီသပဌာသေရသ အျခခံနဲ႔ ပကတိအေနအထာသ လုပ္ထံုသလုပ္ဟန္နဲ႔ စီသပဌာသေရသစနစ္ကို သိဖုိ႔
လုိအပ္ပါတယ္။
စီမံကိန္သ စီသပဌာသေရသ ဆုိရလယ္လစ္ စီသပဌာသေရသစနစ္ဆုိသေၟကာင့္ ဆုိဗီယက္ ကဌန္ျမဎနစ္နဲ ့ကမၻာ့ကဌန္ျမဎနစ္ စနစ္ႀကီသ ေျမျမဳပ္
သၿဂိဳလ္ခံရၿပီသ ေနာက္ပုိင္သကမၻာႀကီသမလာ ေစ်သကဌက္စီသပဌာသေရသစနစ္ပဲ ရလင္သန္ က်န္ရစ္ပါေတာ့တယ္။ သို႔ေသာ္
ေစ်သကဌက္စီသပဌာသေရသစနစ္ကို ေဖၚေဆာင္ရာမလာ ပံုသ႑န္ Model အမ်ိဳသမ်ိဳသ ရလိၟကပါတယ္၊ အၟကမ္သအာသျဖင့္ အေမရိကန္ပံုစံ
၊ ဥေရာပပံုစံ နဲ႔ တရုတ္ပံုစံ လို႔ ေနာက္ဆံုသ ခဌဲျခာသႏုိင္ပါတယ္။ ဒီ္ပံုစံ အမ်ိဳသမ်ိဳသမလာ အေမရိကန္ပံုစံက ေစ်သကဌက္ကုိ (လႊတ္)
အေပသဆံုသပဲ။ အစုိသရကဝင္ၿပီသ မထိန္သခ်ဳပ္ဘူသ။ စည္သမ်ဥ္သ၊ စည္သကမ္သ အနည္သဆံုသလုိ႔ ဆုိႏုိင္ပါတယ္။ ဥေရာပပံုစံနဲ႔
တရုတ္ပံုစံက အစဌန္သမေရာက္ရေအာင္ ထိန္သခ်ဳပ္မႈ ပိုရလိတယ္။ ေနာက္မလ ဒီပံုစံေတဌကုိ ယလဥ္ၿပီသ ေဆဌသေႏဌသတင္ျပပါမယ္။
အရင္သရလင္စနစ္ကုိ အေျခခံတာက ေလာဘ၊ တဌန္သပို႔တဲ့ တဌန္သအာသနဲ႔ ၿပိဳင္ဆုိင္မႈပဲ။ ဘယ္ပစၥည္သဟာ လူႀကိဳက္မ်ာသၿပီသ
ေရာင္သရမယ္ ဘယ္ပစၥည္သကုိေတာ့ လူမႀကိဳက္၍ မေရာင္သရပါ ဆုိတာက ေစ်သကဌက္က ဆံုသျဖတ္တယ္။ ဒီေစ်သကဌက္ကုိ
အဆံုသအျဖတ္ေပသတာက စာသသံုသသူ ျဖစ္တယ္။ ေစ်သကဌက္မလာ ေစ်သ (သုိ႔) တန္ဖုိသကုိ ဆံုသျဖတ္တာက Supply & Demand
လုိ႔ ေခၚတဲ့ ထုတ္လုပ္ႏုိင္မလႈနဲ့ လုိအပ္မႈတုိ႔ကပဲ ျဖစ္တယ္၊ ဥပမာ - ယေန႔ ကမၻာႀကီသမလာ လူဦသေရသန္သ ၆ဝဝဝ နဲ႔ သန္သ
၇ဝဝဝ အၟကာသ ရလိပါတယ္။ တကမၻာလံုသအတဌက္ တေန႔ ေရနံစည္ ၈ဝသန္သ လုိခဲ့ရင္ တေန႔ ၈ဝသန္သေက်ာ္ေက်ာ္
ထုတ္ႏုိင္လုိ႔ ေစ်သကဌက္မလာ ေရနံေတဌ ေပါမ်ာသေနရင္ ေရနံေစ်သက်မယ္။ အကယ္၍ လုိတာက (၈ဝ)သန္သ၊ ထုတ္ႏုိင္တာက
(ရဝ)သန္သပဲရလိရင္ ေရနံေစ်သဟာ ေထာက္ေလ်ာက္ တက္ေနမလာပါ။ ဒါေၟကာင့္ အရင္သရလင္စနစ္နဲ႔ ဘုရာသတဆူလုိ႔
ေျပာလုိ႔ရတဲ့ အဒန္စမစ္က မျမင္ရတဲ့ လက္ဆုိၿပီသ သံုသႏႈန္သ သဌာသပါတယ္။ အရင္သရလင္စနစ္ကုိ ေလ့လာခ်င္ရင္ Adam
Smith ေရသတဲ့ Wealth of Nations စာအုပ္ကုိ ဖတ္သင့္ပါတယ္။
ဒီလုိ ေစ်သကဌက္ေပၚမလာ မူတည္ၿပီသ (ေလာဘ) ကုိ အေျခခံတဲ့ စီသပဌာသေရသစနစ္မလာ တကိုယ္ေကာင္သဆန္တဲ့ လူညာေတဌ
အမ်ာသအျပာသ ရလိတတ္ပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ အရင္သရလင္ စီသပဌာသေရသစနစ္ကုိ ေဖၚေဆာင္ရင္ ခုိင္မာတဲ့ ဥပေဒနဲ ့အစုိသရရဲ့
ေစာင့္ၟကပ္မႈ စည္သမ်ဥ္သ ရလိရပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္သ စည္သမ်ဥ္သ သိပ္တင္သၟကပ္ရင္ စီသပဌာသေရသေအာင္ျမင္မႈ ခက္ခဲမႈရလိၿပီသ
သိပ္ေလ်ာ့လဌန္သရင္လည္သ အတက္အက် ျပင္သထန္တတ္ပါတယ္၊ အေမရိကန္ေတဌရဲ႔ အေတဌသအေခၚက အစုိသရက
အနည္သဆံုသ ၟကပ္မတ္ရမယ္။ ေစ်သကဌက္က တာဝန္ယူပါေစလုိ႔ ယံုၟကည္တာေၟကာင့္ ယေန႔ကမၻာႀကီသမလာ
အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ႕ စီသပဌာသေရသဟာ အလဌတ္လပ္ဆံုသ ျဖစ္သလို အေမရိကန္စီသပဌာသေရသမလာ Boom & Bust Cycle လို႔
ေခၚတဲ့ စီသပဌာသေရသ တဟုန္ထိုသတက္မႈနဲ႔ ေပါက္ကဌဲျပဳတ္က်မႈဟာ ဒဌန္တဌဲ ေနတတ္ပါတယ္။ ၁၉၈ဝခုနလစ္မ်ာသက သမ၌တ
ေရဂင္ လက္ထက္မလာ Real Estate & Thrift Boom/Bust ၁၉၉ဝခုႏလစ္မ်ာသက Tech (Internet) Boom/Bust ၊ ယၡဳ
2008 မလာ Housing Boom/Bust ၊ အေမရိကန္ပံုစံမလာ စီသပဌာသေရသတက္ျပီသ ျပဳတ္က်မႈ ျဖစ္စၿမဲပါ။
Boom နဲ႔ Bust ဆုိတာ ဘာလဲ?
ဘာေၟကာင့္ Boom နဲ႔ Bust ကုိ မထိန္သကဌပ္တာလဲ?
Boom နဲ႔ Bust ကုိေျပာမယ္ဆုိရင္ အေမရိကန္ရဲ့ လက္ရလိ စီသပဌာသေရသအေနအထာသကုိ သေဘာေပါက္ဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။
အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ ၂ဝ ရာစု နလစ္ေလာက္ကတည္သက ေခတ္နဲ႔အမလီ တုိသတက္ ဖဌံ႔ျဖိဳသၿပီသျဖစ္တဲ့ ႏုိင္ငံအဆင့္ကုိ
ေရာက္ခဲ့ၿပီမုိ႔ ရာစုနလစ္တခုမ်လ ေငဌစုေဆာင္သၿပီသသာသ ခ်မ္သသာၿပီသ ႏုိင္ငံအျဖစ္ တည္ရလိပါတယ္။
အရင္သရလင္စနစ္မလာ ေငဌကုိ သံုသၿပီသ ေငဌရလာရတဲ့ Wealth Creation ဆုိတာ အေရသႀကီသပါတယ္။ တနည္သအာသျဖင့္ ေငဌရလိၿပီသသူ
လူတန္သစာသ ပုိမုိေငဌရရလိ ပုိမုိ ႂကဌယ္ဝခ်မ္သသာသဖုိ႔ ေငဌရလာႏုိင္ဖို႔ လုိအပ္ပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ ေငဌရႏုိင္မဲ့ အကဌက္ (သို႔)
ေစ်သကဌက္ကို ေဖၚထုတ္ႀကပါတယ္။ အဲဒီအကဌက္ (သို႔) ေစ်သကဌက္ေတဌ႔ရင္ ေငဌရင္သရလိတဲ့ ေငဌရလင္ေတဌက ေငဌျလမႇပ္ႏလံလုပ္ရင္သ
ေငဌရလာၟကပါတယ္။ ဥပမာ ၁၉၈ဝ ခုနလစ္မ်ာသ သမ၌တ ေရာနယ္ရီဂင္ လက္ထက္က ေစ်သကဌက္ (၂) ေနရာမလာ
တဟုန္ထိုသတက္မႈ ျဖစ္ပါတယ္။ တခုက ေငဌစုေငဌေခ်သ ကုမၞဏီေတဌ၊ေနာက္တခုက အိမ္ရာ၊ေျမ၊ အေဆာက္အဦသ
ေစ်သကဌက္ေတဌ ျဖစ္တယ္။ အိမ္ယာ၊ ေျမ၊ အေဆာက္အဦသ ေစ်သကဌက္မလာ စီသပဌာသေရသလုပ္ငန္သဆိုင္ရာ ေျမအေဆာက္အဦသ၊
ဆုိလိုတာက ေမာလ္လိုေစ်သဆုိင္ေတဌ ဖဌင့့္ ၊ အေဆာက္အဦသ (သုိ႔) ရံုသခန္သ ေတဌေဆာက္ျပီသ အခန္သငလာသ စာသတာေပါ႔။ ဒီလုိ
အိမ္ရာေရာ ငလာသစာသတဲ့ အေဆာက္အဦေတဌ ေစ်သတက္ေတာ့ ေငဌရလိသူေတဌက ရင္သႏလီသၿပီသ အလုအယက္ ဝယ္ယူၟကေတာ့
ေစ်သထပ္တက္နဲ႔ တဟုန္ထိုသတက္တဲ့ Boom ျဖစ္ပါေရာ။
Boom ျဖစ္ေတာ့ ကုမ၌ဏီေတဌေရာ အိမ္ပုိင္ရလင္ေတဌပါ ခ်မ္သသာလာတာေပါ့။ ဥပမာ လူတေယာက္က ေဒၚလာ (၂)
သိန္သနဲ႔ ဝယ္ထာသတာ ၆လအၟကာ တႏလစ္အၟကာမလာ ၂ သိန္သ ၂ ေသာင္သ ျဖစ္ေနၿပီဆုိရင္ ဒီအိမ္ပုိင္ရလင္က
ေငဌေရသေၟကသေရသအရ ပုိၿပီသ ယံုၟကည္မႈရလိေတာ့ ေငဌသံုသဖုိ႔ ဝန္မေလသ လလေတာ့ဘူသေပါ့။ ဒီလုိဘဲ ကုမ၌ဏီေတဌက
အျမတ္ေငဌပုိရေနရင္ အေဆာက္အဦ (၁ဝ) ခုက (၁၂) ခုထိ တုိသခ်ဲ႕မလာေပါ့။ ဒါေၟကာင့္ Boom Time လုိ႔ေခၚတဲ့
ခ်မ္သသာသမႈ တုိသပဌာသခ်ိန္မလာ ျပည္သူျပည္သာသေတဌ ေငဌရႊင္ၿပီသ ပုိသံုသျဖဳန္သၟကတာေပါ့။
ဒီေနရာမလာ ျဖတ္ၿပီသ အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ့ စီသပဌာသေရသ ထူသျခာသမႈအေၟကာင္သ တင္ျပလုိပါတယ္။
အေမရိကန္ႏုိ္င္ငံဟာ ခ်မ္သသာသၿပီသျဖစ္တဲ့ ႏုိင္ငံျဖစ္တာေၟကာင့္ သူ႔ႏုိင္ငံရဲ႕ စီသပဌာသေရသရဲ႕(၂/၃)ဟာ စာသသံုသသူေပၚမလာ
မူတည္ပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ လူေတဌန႔ဲ ့အစုိသရရဲ့စရုိက္က စုေဆာင္သမလႈထက္ သံုသစဌဲမႈ ကုိ အာသေပသတယ္။ အစုိသရရဲ့ Tax code
အခဌန္ေငဌ စည္သမ်ဥ္သေတဌ ကုိယ္ႏႈိက္က မ်ာသမ်ာသသံုသရင္ မ်ာသမ်ာသသက္သာခဌင့္ ရပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္မလာ ထိပ္ဆံုသ
၁% ေသာ လူခ်မ္သသာသမ်ာသက ႏုိင္ငံရဲ့ ႂကဌယ္ဝမႈ ၃ဝ% ေက်ာ္ေက်ာ္ကုိ ပုိင္ဆုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အမ်ာသက
လူလတ္တန္သစာသေတဌ ျဖစ္တာေၟကာင့္ တျခာသႏုိင္ငံသာသေတဌနဲ ့ယလဥ္ရင္ ပုိေခ်ာင္လည္တယ္လို႔ ေျပာလုိ႔ရပါတယ္။
စိတ္မေကာင္သစရာက ေအာက္ဆံုသ ၂ဝ ရာခုိင္ႏႈန္သ ျဖစ္ရင္ေတာ့ မေခ်ာင္လလပါ။ အစုိသရေထာက္ပံ့မႈ ရလိေပမယ့္ ဥေရာပတို႔၊
ၟသစေၟတသလ် တုိ႔လို ရက္ေရာမႈ မရလိပါ။
ဒါေၟကာင့္ အေမရိကန္ျပည္ဟာ အရင္သရလင္သစနစ္စစ္စစ္ ျဖစ္တယ္။ ပညာတတ္ရင္ ႀကိဳသစာသခ်င္စိတ္ ရလိသူေတဌအတဌက္
ေကာင္သေပမယ့္ ပညာမဲ့ရင္ ႀကိဳသစာသခ်င္စိတ္ နည္သရင္ေတာ့ မေခ်ာင္လလပါ။
Boom - Time မလာ လုပ္ငန္သေတဌေပါ ကုမ၌ဏီနဲ႔လူေတဌ ဝင္ေငဌရႊင္ရင္ မ်ာသမ်ာသသံုသ ဒါေၟကာင့္ အစုိသရက ဝင္မေႏလာင့္ယလက္
မတာသဆီသပါ။ ထို႔အျပင္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ ဒီမုိကရစီ အေျခခုိင္တဲ့အတဌက္ ႏုိင္ငံေရသတည္ျငိမ္မႈ ရလိတယ္လုိ႔
ယူဆၟကတာေၟကာင့္ တကမၻာ့လံုသက ေငဌရလင္ေၟကသရလင္ ေတဌ ကလည္သ Boom Time မလာအေမရိကန္မလာ ျမႇဳပ္ႏလံအရင္သျပဳ
လုပ္ၟကတာေၟကာင့္ Boom Time ေငဌရႊင္ၟကပါတယ္။ ေစ်သေတဌ အဆမတန္ တက္ပါရင္ တခ်ိန္မလာ ေစ်သကဌက္က
ထုိသခ်ေလ့ ရလိပါတယ္။ ဒါကုိ Bust ေလပူေဖါင္သ ေပါက္ကဌဲသလို ေပါက္ကဌဲက်ဆင္သမႈ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီလုိ Bust
မျဖစ္ခင္တႏလစ္၊ ႏလစ္ႏလစ္ေလာက္ ကတည္သက ေစတနာရလင္ ပညာတတ္ေတဌ အေတဌၟကံဳရလိသူေတဌက သတိေပသေလ့
ရလိပါတယ္။ ဥပမာ - ၁၉၉ဝ ခုႏလစ္ေတဌက အင္တာနက္စေတာ့ မတရာသေစ်သတက္ေတာ့ သတိေပသသူေတဌ အမ်ာသအျပာသ
ရလိပါတယ္။ အမ်ာသက ေလာဘေဇာတက္ေနတာေၟကာင့္ သတိမမူ မိၟကပါ၊ ပုိက္ဆံခ်မ္သသာသူမ်ာသကေတာ့
ေၟကသစာသေတဌကို ေငဌေပသခုိင္သတာေၟကာင့္ Bust ျဖစ္တာနဲ႔ စေတာ့ေတဌ ေရာင္သျပီသ ေငဌပံုမလာ ထုိင္ေနေလ့ ရလိပါတယ္။ Bust
မလာ ဒုကၡေရာက္ေလ့ ရလိတာက အေတဌ႔အႀကံဳမရလိတဲ့ ေလာဘသာသ အမ်ာသစု ျဖစ္တယ္။
Bust ျဖစ္ရင္ဘာျဖစ္သလဲ?
Bust ျဖစ္ရင္ တနာရီမုိင္ (၁ဝဝ) ႏႈန္သနဲ႔ ေမာင္သေနတဲ့ကာသကုိ ႐ုတ္တရက္ ဘရိတ္အုပ္လုိက္သလုိ Boom ျဖစ္ေနတဲ့
စေတာ့ေစ်သေတဌ ထုိသက်ပါတယ္။ ဥပမာ - ၁၉၉ဝ ခုႏလစ္မ်ာသအကုန္ ၂ဝဝဝခုႏလစ္ ေတဌတုန္သက အင္တာနက္စေတာ့
ေစ်သေတဌထုိသက်ေတာ့ ကုမ၌ဏီေတဌ လူေတဌ ႐ံႈသၟကေတာ့ တျပည္လံုသမလာ ယံုၟကည္မႈ နည္သျပီသေတာ့ လူေတဌက
အသံုသရပ္သဌာသသလုိ ကုမ၌ဏီေတဌကလဲ အသံုသရပ္သဌာသတယ္။ ဒါ႔အျပင္ လူပိုေတဌ ေလ်ာ႔ခ်ရေတာ႔ လူေတဌအလုပ္လက္မဲ့
ျဖစ္ကုန္တာေပါ႔။ ဘဏ္ေတဌကလည္သ ေငဌလဌယ္လဌယ္ မေခ်သေတာ့ပါ။ ဒါကုိ Credit Crunch လုိ႔ ေခၚပါတယ္။
Boom Time မလာ တခ်ိန္တိုသတက္ႂကဌလႈပ္ရလာသေနတဲ့ အေမရိကန္စီသပဌာသေရသဟာ Bust ျဖစ္တာနဲ႔ အရလိန္ေလ်ာ့ Slow
Down ျဖစ္သဌာသတယ္။ ၟကမ္သရင္ေတာ့ Recession လုိ႔ ေခၚၿပီသ သိပ္ဆုိသဝါသရင္ Depression လုိ႔ ေခၚပါတယ္။
ေကာင္သၿပီ တုိင္သျပည္ရဲ့ စီသပဌာသေရသ ဒုကၡေရာက္ရင္ ဘယ္သူက ကယ္ႏုိင္သလဲ? ဘယ္သူက တာဝန္အရလိဆံုသလဲ?
ဒီေနရာမလာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ႕ ဗဟိုဘဏ္ ဆုိတာကုိ ရလင္သျပဖုိ႔ လုိလာပါတယ္။
အေမရိကန္ႏိုင္ငံရဲ့ ဗဟိုဘဏ္ကို ၁၉၁၃ ခုႏလစ္မလာ ကဌန္ဂရက္က ဥပေဒျပဳကာ တည္ေထာင္ခဲ႔ပါတယ္။ ဒိအျပင္
အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာ ေငဌေရသေၟကသေရသနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ ဗဟုိဘဏ္ဟာ သီသျခာသလဌတ္လပ္ခဌင့္ ရလိရမယ္ဆုိျပီသ
ဆံုသျဖတ္ခဲ့ရာက ယေန႔ အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ ့ ဗဟုိဘဏ္ဟာ လဌတ္လပ္စဌာ ရပ္တည္လ်က္ ရလိပါတယ္။ ဗဟိုဘဏ္ကို
အေမရိကန္သမ၌တက ေသာ္လည္သေကာင္သ၊ ကဌန္ကရက္အမတ္ေတဌက လည္သေကာင္သ အမိန္႔ေပသခဌင့္ မရလိပါ။ ဒါေၟကာင့္
စီသပဌာသေရသနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ ဗဟိုဘဏ္ဟာ လဌန္စဌာ အေရသႀကီသတာေၟကာင့္ ဗဟိုဘဏ္ ဥကၠဌဟာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာ
အင္မတန္ အာဏာႀကီသသည္။
ဘာေၟကာင့္လဲ?
ႏုိင္ငံတုိင္သမလာ ၄င္သတုိ႔သံုသတဲ့ ေငဌေၟကသ ရလိၟကသည္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာ အေမရိကန္ ေဒၚလာ။ ဂ်ပန္က ယန္သ။ တရုတ္က
ယဌမ္နဲ႔ ဥေရာပ ယူရို တုိ႔ ျဖစ္ၟကပါတယ္။ ဒီေငဌေၟကသကို ဗဟိုဘဏ္ေတဌက တာဝန္ယူ ၟကရပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံက
ႀကီသလဌန္သေတာ့ ေဒသအလိုက္ ခဌဲထာသပါတယ္။ ဆုိင္ရာေဒသမလာ ရလိတဲ့ဘဏ္ေတဌက အခ်က္အလက္ မလန္သမလ်ကုိ
ေဒသဗဟုိဘဏ္ျဖစ္တဲ့ Regional Federal Reserve ကုိ အစီရင္ ခံရပါတယ္။ ေဒသဗဟိုဘဏ္ ဥကၠ႒ ေတဌပါတဲ့
ဖက္ဒရယ္ေစ်သကဌက္ ေကာ္မတီ (Federal Open Market Committee) က အစည္သအေဝသထုိင္ျပီသ မဲခဌဲကာ အေမရိကန္ရ့ဲ
ေငဌေၟကသေပၚလစီ Monetary Policy ကို ခ်မလတ္ရပါတယ္။
ႏိုင္ငံတိုင္သမလာ Monetary Policy နဲ႔ ဘတ္ဂ်တ္အသံုသ ေပၚလစီ Fiscal Policy ဆုိတာရလိပါတယ္။ Monetary policy ကုိ
အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာ ဗဟိုဘဏ္က လဌပ္လဌတ္လပ္လပ္ ခ်မလတ္ခဌင့္ ရလိျပီသ Fiscal policy ကုိ သမ၌တနဲ႔ ကဌန္ကရက္က
ခ်မလတ္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံတႏုိင္ငံရဲ့ စီသပဌာသေရသနဲ့ ၄င္သရဲ့ ေငဌေၟကသ တန္ဖုိသဟာ ၄င္သႏုိင္ငံရဲ့ ေငဌေၟကသေပၚလစီနဲ႔ ဘတ္ဂ်တ္အသံုသ
ေပၚလစီတို႔ေပၚမလာ မူတည္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံအမ်ာသရဲ့ ဗဟုိဘဏ္ေတဌရဲ့ အဓိကတာဝန္က ေငဌေၟကသေဖါင္သပဌမႈကုိ ထိန္သကဌပ္ဖုိ႔
ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ စီသပဌာသေရသတုိသတက္မႈကုိ ဦသစာသေပသတဲ့ ႏုိင္ငံျဖစ္တဲ့အတဌက္ ဗဟိုဘဏ္ ဟာ
စီသပဌာသေရသတုိသတက္မႈ အတဌက္လဲ ၟကပ္မတ္ရပါတယ္။
ဒီမလာ ျဖတ္ၿပီသ ေငဌေၟကသေဖာင္သပဌမႈ နဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ေဆဌသေႏဌသပါရေစ။ အေမရိကန္လုိ ႏုိင္ငံေတဌမလာ စာသသံုသသူ ေစ်သလႏလုုန္သေတဌ
တက္လာရင္ ရင္တမမနဲ႔ ့စုိသရိမ္ၟကတယ္။ ေငဌေၟကသေဖာင္သပဌမႈ ဟာ သုည ဒႆမသုည ႏလစ္ (ဝ.ဝ၂) ရာခိုင္ႏႈန္သ
တက္လာရင္ပဲ စုိသရိမ္မကင္သ ျဖစ္ကုန္ၟကၿပီီ။
တာဝန္ကင္သမဲ့တဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံမလာေတာ့ တုိင္သသူ ျပည္သာသေတဌအတဌက္မငဲ့ဘဲ ဓါတ္ဆီေစ်သ၊ စီအင္ဂ်ီ ေစ်သေတဌကုိ ၂ဆ
၅ဆ တင္နဲ႔ တာဝန္မဲ့စဌာ ရမ္သကာသတတ္ၟကတယ္။ ပုိက္ဆံကုိလဲ ပရမ္သပတာ (ဝါဇီ) ကေန ရုိက္ထုတ္တာေၟကာင့္
ျမန္မာႏုိင္ငံမလာ ေငဌေဖာင္သပဌဟာ ပရမ္သပတာ ႀကီသထဌာသလ်က္ ရလိတာပါ။ တာဝန္သိတတ္တဲ့ အစုိသရနဲ႔ တာဝန္မဲ့တဲ့
အစိုသရကဌာသျခာသတာ သိေစခ်င္တာပါ။
စီသပဌာသေရသ တိုသတက္မႈအေၟကာင္သ ဆက္ေျပာၟကရေအာင္။ ကမၻာ့မလာ အေမရိကန္က Gross National Product ပထမ၊
ဂ်ပန္က ဒုတိယ၊ ဂ်ာမဏီက တတိယ အႀကီသဆံုသေတဌပါ၊ ၂ဝဝဝခုႏလစ္က အေမရိကန္ရဲ့ ဂ်ီအန္ပီ ဟာ အေမရိကန္ေဒၚလာ
(၇) ထရီလီယံ ရလိပါတယ္။ ဂ်ပန္က ၄ ထရီလီယံ ေက်ာ္ေက်ာ္ - ဂ်ာမဏီက ၃ ထရီလီယံ ေက်ာ္ေက်ာ္ ရလိၟကပါတယ္။
(1Trillion = 1000 Billions; 1Billion = 1000 millions (American Unit))
၂ဝဝ၇ခုနလစ္မလာ အေမရိကန္ ဂ်ီအန္ပီက ေဒၚလာ ၁၃.၇၉ ထရီလီယံ၊ ဂ်ပန္က ေဒၚလာ ၄.၃၄၆ ထရီလီယံ၊ ဂ်ာမဏီက
၃.၂၅၉ ထရီလီယံ ရလိၟကပါတယ္။ (၇) ႏလစ္ ကာလအၟကာမလာ အေမရိကန္ရဲ့ တုိသတက္မႈဟာ ဒုတိယ ဂ်ပန္ရဲ့ ဂ်ီအန္ပီထက္
ႀကီသမာသပါတယ္။ ၂ဝဝ၇ခုနလစ္မလာ တရုတ္ ရဲ႕ ဂ်ီအန္ပီ ဟာ ေဒၚလာ ၃.၂၄၉ ထရီလီယံ ခန္႔ရလိပါတယ္။
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_GDP_(nominal) မလာလည္သ ၟကည့္ႏိုင္ပါသည္။
ထုိင္သႏုိင္ငံရဲ့ ဂ်ီအန္ပီ ဟာ ေဒၚလာ ၂၂၅.၈ ဘီလီယံရလိပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ့ ဂ်ီအန္ပီ ဟာ (၇-၈) ဘီလီယံခန္႔ ရလိျပီသ
ဓါတ္ေငဌ႔ မပါရင္ (၆-၇) ဘီလီယံပဲ ရလိပါတယ္။ (၅၂) သန္သေက်ာ္ေက်ာ္ ျမန္မာျပည္သာသေတဌဟာ ဆီ၊ ဆန္၊ ဆာသ၊ ပဲ၊
ငရုတ္နဲ႔ ေမဌသျမဎေရသက ထဌက္တဲ့ (၆-၇) ဘီလီယံကို ေဝစာသရတာပါ။ ဒါကုိ စစ္တပ္က ထိပ္ကေန ခဌအုပ္ေနေတာ့
ျပည္သူေတဌ ဆင္သရဲရတာေပါ့။ လူဦသေရ ၅ သိန္သေက်ာ္ေက်ာ္သာရလိတဲ့ ဝါရလင္တန္ ဒီစီ အစုိသရရဲ့ သံုသေငဌဘတ္ဂ်က္ကပင္ ၆
ဘီလီယံ ေက်ာ္ပါတယ္။ အာဏာရလင္စနစ္ဆုိသနဲ႔ စီသပဌာသေရသ မကိုင္တတ္တာေၟကာင့္ က်ေနာ္တုိ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ ျပည္သူေတဌ
ဆင္သရဲရတာပါ၊
မလတ္ခ်က္။ CIA fact book အရ၊ $13-14 Billions (official exchange rate) လို႔ ဆိုပါတယ္။ Official Exchange
Rate ဆိုတာ အဓိပၞယ္မရလိပါ။ အမ်ာသက လက္ခံတဲ႔နံပါတ္ (၆-ရ) ဘီလ်ံကို အသံုသျပဳရျခင္သ ျဖစ္ပါသည္။
ႏုိင္ငံတႏုိင္ငံရဲ ့ေစ်သကဌက္ထဲမလာ ေငဌသာသ Currency လံုလံုေလာက္ေလာက္ ရလိေနမယ္။ ေငဌေခ်သရတာ သက္သက္သာသာ
ရလိေနရင္ တုိသတက္မႈ လဌယ္တယ္။ စီသပဌာသေရသ တုိသတက္မႈ အရလိန္ရေနတာေပါ့။ ဒီတုိသတက္မလဳ အရလိန္နဲ႔ ေငဌလည္ပတ္မႈ
မလ်တရင္ ေစ်သလႏလုန္သေတဌ တည္ျငိမ္ၿပီသ ေငဌေဖာင္သပဌမႈကုိ ထိန္သႏုိင္တာေပါ့။ ဒါေၟကာင့္ Federal Reserve က liquidity
လုိ႔ေခၚတဲ့ ေငဌလည္ပတ္မႈနဲ႔ ဘဏ္အတုိသႏႈန္သကုိကုိင္ျပီသ စီသပဌာသေရသကုိ ထိန္သေပသရပါတယ္။ ဘဏ္တခုကေန
ေနာက္တခုကုိေခ်သတဲ့ အတုိသႏႈန္သကုိ ဗဟိုဘဏ္က သတ္မလတ္ေပသရပါတယ္။ အတုိသႏႈန္သမ်ာသရင္ ေငဌေခ်သရတဲ့့စရိတ္
ႀကီသတယ္။ ေငဌလည္ပတ္မႈႏႈန္သ (ေႏလသ)သဌာသတယ္။ အတိုသႏႈန္သနည္သရင္ ေငဌေျခသရတဲ့စရိတ္ နည္သတာေၟကာင့္
ေငဌလည္ပတ္မႈႏႈန္သ(ျမန္) တာေပါ့။ Bust ျဖစ္ရင္ Credit Crunch လုိ႔ ေခၚတဲ့ ေငဌေခ်သအာသေလ်ာ့သဌာသရင္ ဗဟိုဘဏ္ က
အတုိသႏႈန္သေလ်ာ့ျပီသ စီသပဌာသေရသကုိ တဌန္သအာသ ေပသရပါတယ္။
အခု ဘုရလ္ အစုိသရနဲ႔ ကဌန္ကရက္ ကလဲ Stimulus Package လို႔ေခၚတဲ့ ၁၅ဝ ဘီလီယံ တန္ဖိုိသရလိတဲ့ ေငဌကုိ ျပည္သူေတဌကုိ
(Tax Rebate) အခဌန္ေငဌ ျပန္ေပသတဲ့ပံုစံနဲ႔ လူတဦသကို ၈ဝဝ ေဒၚလာ၊ မိသာသတစုကို ၁၆ဝဝ ေဒၚလာ ျပန္ေပသဖို႔
ႀကိဳသစာသေနပါတယ္။ Credit Crunch ေၟကာင့္ ေငဌၟကပ္ၿပီသ အသံုသရပ္သဌာသတာကို ေငဌပုိသံုသခုိင္သတာပါ။ ကုမ၌ဏီေတဌ
သံုသစဌဲသူေတဌ ေငဌသံုသရဲလာမလ စီသပဌာသေရသ ဦသေထာင္လာေအာင္ပါ။ တဖက္ကလဲ ဗဟိုဘဏ္က အတုိသႏႈန္သကို ခ်ျပီသ
စီသပဌာသေရသေထာင္ေအာင္ ႀကိဳသစာသလ်က္ ရလိပါတယ္။ ၂ဝဝ၁ ခုနလစ္က စခဲ့တဲ့ အိမ္ယာေစ်သကဌက္ တဟုန္ထိုသ တိုသတက္မႈဟာ
လဌန္ခဲ့တဲ့ တႏလစ္ခဌဲက စျပီသ Sub prime လုိ႔ေခၚတဲ့ ေစ်သကဌက္ကစျပီသ ျပႆနာေပၚရာက ေပါက္ကဌဲက်ဆင္သမႈ
ျဖစ္လုိက္တာ ေခ်သေငဌေတဌ နင္သကန္ထုတ္ထာသမိတဲ့ ဘဏ္ေတဌ အမ်ာသႀကီသ အ႐ံႈသေပၚရတာ Credit Crunch
ျဖစ္တာေၟကာင့္ စီသပဌာသေရသေႏလသေကဌသမႈ Slow Down ျဖစ္ရျပီသ စီသပဌာသေရသက်ဆံုသမႈ Recession အႏၱရာယ္ ရလိေနပါတယ္။
အေမရိကန္မလာ Recession ျဖစ္ရင္ လူေတဌ အလုပ္ျပဳတ္ဒုကၡနဲ႔ ရင္ဆုိင္ရျပီသ ကမၻာ့စီသပဌာသေရသ Global Economy ပါ
ထိခုိ္က္ႏုိင္ပါတယ္။
ဒီေတာ့ ေလာေလာဆယ္ Bust ကုိ ဖန္တီသတဲ့ Sub-prime ျပႆနာဆုိတာ ဘာလဲ?
အေမရိကန္ေတဌ ဂုဏ္ယူတာ (၂) ခု ရလိပါတယ္။ American Can Do Altitude ဆုိတဲ့ လုပ္ႏုိင္တယ္ ဆုိတဲ့ အေမရိကန္
စိတ္ဓါတ္နဲ႔ American Dream လုိ႔ေခၚတဲ့ အေမရိကန္အိမ္မက္ပါ ။
American Dream ဆုိတာက လူတုိင္သ အိမ္ပုိင္ႏုိင္ရမယ္ ဆုိတဲ့ ခံယူခ်က္ပါ။
အိမ္ဝယ္ခ်င္ရင္ ေငဌေခ်သရပါမယ္။ ေငဌေခ်သဖုိ႔ (ေခ်သ) တဲ့လူလဲ ရလိရမယ္။ ေခ်သမဲ့လူကလဲ Credit History လုိ႔ေခၚတဲ့ ေခ်သၿပီသ
မလန္မလန္ျပန္ဆပ္တဲ့ ရာဇဝင္ေကာင္သ ရလိရပါမယ္။ မိမိေငဌကုိ စည္သကမ္သရလိရလိ ျပန္ဆပ္သူကုိ (ေခ်သ) ခ်င္မယ္ အေကၜဌသထူၿပီသ
မလန္မလန္မစပ္သူကုိ မေခ်သသလုိမ်ဳိသေပါ့။ ေခ်သရင္လဲ ႐ံႈသဖုိ႔ မ်ာသတယ္။ အႏၱရာယ္ (Risk) ရလိတယ္ေပါ့။
Credit History ေကာင္သတဲ့ ေငဌမလန္မလန္ျပန္စပ္တဲ့ သူကုိ Prime lender ေငဌေခ်သဖုိ႔ အေကာင္သဆံုသသူလုိ႔ သတ္မလတ္ပါတယ္။
အေကၜဌသထူ မလန္မလန္ျပန္မေပသတ့ဲ Credit history မေကာင္သတဲ့သူ - အႏၱရာယ္ Risk ရလိသူေတဌကုိ Sub Prime
တဆင့္နိမ့္သူလို႔ သတ္မလတ္ပါတယ္။ အိမ္တအိမ္ကုိ ဝယ္ဖုိ႔ ေခ်သတဲ့ေငဌကုိ Mort age လို႔ ေခၚပါတယ္။
အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာ တုိင္သသူျပည္သာသေတဌ အိမ္ဝယ္ဖုိ႔ ေငဌေခ်လုိ႔ ရႏုိင္ေအာင္ အစုိသရက စနစ္ေထာင္ေပသ ထာသပါတယ္။
ဒါေၟကာင့္ American Dream လုိ႔ ဂုဏ္ယူၟကတာပါ။
လူတဦသဟာ ေငဌေခ်သဖုိ႔
(၁) အလုပ္အကုိင္နဲ႔ ဝင္ေငဌ ပံုမလန္ရလိရမယ္။
(၂) Credit History ေကာင္သရမယ္။
(၃) အေႂကဌသနဲ႔ ဝင္ေငဌ မလ်တရမယ္။
ဒါေတဌကုိ ေက်ာ္ႏုိင္မလ ေငဌေခ်သႏုိင္သူလုိ႔ သတ္မလတ္ခံရပါမယ္။
ဘဏ္ဆုိတာက ဒီလုိစမ္သစစ္တဲ့ ေနရာမလာ တင္သၟကပ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ ဘဏ္အျပင္ အေမရိကာသမလာ အိမ္ဝယ္ဖို႔
ေငဌေခ်သတဲ့ကုမၞဏီ Mort age Company ေတဌသက္သက္ ရလိပါတယ္။
အိမ္ဝယ္ဖို႔ ေငဌေခ်သရင္ ဘဏ္ေသာ္လည္သေကာင္သ၊ Mort age ကုမၞဏီေတဌက လည္သေကာင္သ ေခ်သသူလဌယ္လဌယ္နဲ႔
ထဌက္မေျပသေအာင္ ေခ်သေငဌရဲ့ (၁ဝ ရာခုိင္ႏႈန္သ) ကုိ အရင္ စုိက္ခုိင္သေလ့ ရလိတယ္။ ဒါကုိ Down Payment လုိ႔ ေခၚပါတယ္။
ဒီ့အျပင္ ေငဌေခ်သဖုိ ့ျပင္ဆင္ Service Fee ေတာင္သခံေလ့ ရလိပါတယ္။ ေဒၚလာ ၅ေထာင္၊ တေသာင္သ ေလာက္ ကုန္ေလ့
ရလိပါတယ္။ ဒုိ႔အျပင္ လစဥ္ေပသစပ္ရတဲ့ ေပသစပ္ေငဌရဲ့ ၉ဝ ရာခုိင္ႏႈန္သ ၉၅ ရာခုိင္ႏႈန္သခန္႔ကို အတုိသအတဌက္
ႏႈတ္ယူထာသပါတယ္။ (ဆံုသ႐ႈံသမႈအႏၱရာယ္နည္သေအာင္ပါ) ဒါကုိ Front-loaded ႀကိဳၿပီသ ခ်ီထာသတာပါ။ ဥပမာ ေဒၚလာ
၄သိန္သခန္႔ ေခ်သၿပီသ တလ ၂ ေထာင္ (၂ဝဝဝ) ေက်ာ္ ( အႏလစ္ ၃ဝ) ေပသစပ္ရရင္ (၁၉ဝဝ) ခန္႔က အတိုသအတဌက္ ေပသရၿပီသ
(၁ဝဝ) ခန္႔သာ Equity ေခၚတဲ့ အိမ္တန္ဖုိသထဲ ေပသစပ္ၟကပါတယ္။
ဒါက လုပ္ထံုသလုပ္နည္သပါ။ ဒီေတာ့ အိ္မ္ဝယ္မဲ့ ျပည္သူျပည္သာသေတဌကုိ စိစစ္ တုိက္ရုိက္ေငဌေျခသတဲ့ ေစ်သကဌက္ကုိ
Primary Mort age Market ပထမ (သို႔) အဓိက အိမ္ေငဌေခ်သေစ်သကဌက္ လို႔ေခၚပါတယ္။
ေကာင္သၿပီ ၊ ကုမ၌ဏီ ABC ဟာ ေငဌ (၁ဝ) သန္သ ရင္သျပီသ အိမ္တလံုသကုိ ပ်မ္သမလ် (၂) သိန္သ ေခ်သရင္ အိမ္အလံုသ (၅ဝ)အတဌက္
ေခ်ၿပီသ Service Fee စာသၿပီသရင္ ေငဌကုန္လုိ႔ ထပ္မေခ်သႏုိင္တဲ့ အတုိသထုိင္စာသရံု ရလိေတာ့မလာေပါ့။ ဒါဆုိရင္ ေခ်သႏုိင္တဲ့
ေငဌေခ်သမဲ့ ကုမ၌ဏီေတဌဘဏ္ေတဌရဲ့ American Dream လုိ႔ေခၚတဲ့ လူအမ်ာသ အိမ္ဝယ္၊ ပုိင္ႏုိင္ရမယ္ဆုိတာ
မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ဘူသေပါ့။
ဒ့ါေၟကာင့္ အေမရိကန္ကဌန္ကရက္က ေငဌရင္သ ထုပ္ေပသၿပီသ ဒုတိယ (သုိ႔) ေနာက္တန္သေစ်သကဌက္ Secondary Mort age
Market ကုိ ေဖၚထုတ္ေပသပါတယ္။ အေမရိကန္ ကဌန္ကရက္က ေငဌရင္သစုိက္ထုတ္ေပသျပီသ ဒီအဖဌဲ႔အစည္သေတဌက ကုိယ္ပုိင္
ရပ္တည္ရပါတယ္။ ဆုိလုိတာက အစိုသရပုိင္မဟုတ္ အစိုသရက (မ)တည္ေပသ႐ံုသာ ျဖစ္၍ ဒီအဖဌဲ႔အစည္သေတဌကို GSE
Government Sponsored Enterprise အစုိသရ ေဆာင္မေပသေသာ လုပ္ငန္သမ်ာသလုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီလုပ္ငန္သေတဌထဲမလာ
Fannie Mae ဆုိတာ အႀကီသဆံုသပါ။ သူက ဥပမာေပသခဲ့တဲ့ ABC ကုမ၌ဏီလုိ လုပ္ငန္သေတဌဆီက ေခ်သျပီသသာသေငဌသာသ Loan
ကုိ တဆင့္ျပန္ဝယ္ျပီသ ABC လုိ ကုမ၌ဏီေတဌကုိ ေနာက္ထပ္ ေခ်သႏုိင္ဖုိ႔ ေငဌထုတ္ေပသပါတယ္။ ဥပမာ ABC က ေငဌ (၁ဝ)
သန္သ ထပ္ (မ) တည္ႏိုင္ေတာ့ အိမ္(၅ဝ)အတဌက္ ေငဌထပ္ေခ်သမယ္ ကုန္သဌာသရင္ Fannie Mae ကုိ ေခ်သထာသတဲ့
စာခ်ဳပ္ေတဌကုိ ေရာင္သျပီသေငဌ (၁ဝ)သန္သ ထပ္ရေတာ့ ေနာက္ထပ္ အိမ္ (၅ဝ) အတဌက္ ထပ္ေခ်သႏုိင္တာေပါ့။ ABC လုိ႔
Mort age Company ေတဌက အိမ္ဝယ္သူ ျပည္သူေတဌကုိ တုိက္ရုိက္ေငဌေခ်သျပီသ Up-front Service Fee ေရလ့မလာ
အိမ္ဝယ္ဖုိ႔ ေပသရတဲ့ဝန္ခေပၚမလာ စာသတာေပါ့ Fannie Mea က ဒီ Company ေတဌကုိ ေငဌထပ္ျဖည့္ေပါ့။
ABC Company က တအိမ္ခ်င္သ ေခ်သတယ္၊ Fannie Mae က အလံုသအရင္သလိုက္ ဝယ္လုိက္တာေပါ့။ ၿပီသေတာ့မလ Fannie
Mae က Mort age Back Securities လုိ႔ေခၚတဲ့ အိမ္ေခ်သေငဌအာမခံတဲ့ Bond ကုိ Investor လို႔ ေခၚတဲ့ ေငဌရလိလုိ႔
ေငဌရင္သသူေတဌကုိ Bond ေရာင္သၿပီသ ေငဌျပန္ရလာပါတယ္။ ဒါကုိ Secondary Market ဒုတိယ (သုိ႔) ေနာက္တန္သေစ်သကဌက္လုိ႔
ေခၚပါတယ္။ ဒီစနစ္မလာ အဓိကက်တာက ဒီေခ်သေငဌေတဌေနာက္မလာ အာမခံတဲ့ (အိမ္) ရလိတယ္ဆုိတာ ျဖစ္ပါတယ္။
အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာ စစ္မႈထမ္သေဟာင္သမ်ာသအတဌက္ VA Loan ပထမဆံုသအႀကိမ္ ဝယ္သူမ်ာသအတဌက္ FHA loan
စသည့္ျဖင့္ ေငဌေခ်သလဌယ္ရေအာင္ စနစ္ေတဌ ရလိပါေသသတယ္။ အေသသစိပ္ဆုိရင္ ႐ႈပ္ေထဌသ Complex ျဖစ္တာေၟကာင့္
ေယဘုယ် သေဘာထာသတင္ျပျခင္သ ျဖစ္ပါတယ္။
Fannie Mae အျပင္ Fannie Mac/ Ginny Mae/ Ginny Mac ဆုိတဲ့ GSE ေတဌလည္သ ရလိပါေသသတယ္။ အေမရိကာသမလ
Secondary Market ေပၚလာျပီသ Fannie Mae နဲ ့အျပိဳင္ ပုဂၢလိက ဘဏ္ Private Banks ေတဌကလည္သ ဒီေစ်သကဌက္ထဲ
ဝင္လာပါတယ္။ ABC လုိ Mort age ကုမ၌ဏီေတဌက မိမိတုိ႔ ေခ်သထာသတဲ့ ေငဌေခ်သစာခ်ဳပ္ကို Fannie Mae ကဲ႔သို႔ GSE
သုိ႔မဟုတ္ ဘဏ္ေတဌကုိ ေရာင္သျပီသ ေငဌျပန္ျဖည့္ ႏုိင္လာပါတယ္။
က်ေနာ္ ဗမာႏုိင္ငံမလာ ႀကီသျပင္သစဥ္က (မဆလ) ေခတ္ျဖစ္တာေၟကာင့္ ဘဏ္စနစ္ Banking System ဟာလံုသဝ
ပ်က္စီသပိတ္ျပစ္ ခံခဲ့ရတယ္။ ဒါေၟကာင့္ ထုိစဥ္က ဗမာႏုိင္ငံမလာ ကာသဝယ္ရင္၊ အိမ္ဝယ္ရင္္ ေငဌအျဖည့္ ေပသဝယ္ရေတာ့
လက္တဆုပ္စာ လူတန္သစာသဘဲ အိမ္ပုိင္ ကာသပုိင္ ရလိႏုိင္တာေပါ့။ ဘဏ္စနစ္ရလိရင္ အလုပ္ရလိမယ္၊ လစဥ္မလန္မလန္
အေကၜဌသေပသႏုိင္ရင္ Credit History ေကာင္သရင္ လူငယ္ေလသေတဌပါ၊ ကာသဝယ္ အိမ္ဝယ္ ႏုိင္တာေပါ့။
ဒီေတာ့လူအမ်ာသစုရဲ့ လူေနမႈအဆင့္အတန္သ တိုသတက္လာတာေပါ့။ ဆုိရလယ္လစ္ စီသပဌာသေရသစနစ္ဆုိသနဲ႔ လဌတ္လပ္တဲ့
ေစ်သကဌက္တို႔ရဲ့ ေစ်သကဌက္စနစ္ ကဌာသျခာသတာကုိ သတိရလိေစခ်င္လုိ႔ပါ။ ခုလဲ အာဏာရလင္ စနစ္ဆုိသေၟကာင့္ အစိုသရက
ဘာမဆုိ (ခ်ဳပ္ကုိင္) လုိတာေၟကာင့္ စီသပဌာသေရသ မေအာင္ျမင္ဘဲ လူေတဌ ဆင္သရဲႀကရတာပါ။
၂ဝဝ၁ခုႏလစ္ ေနာက္ပုိင္သ အိမ္ယာေစ်သကဌက္ တဟုန္ထိုသတက္မႈ Housing Boom သမ၌တ ကလင္တန္ လက္ထက္မလာ
အေမရိကန္မလာ ႀကံဳရခဲတဲ့ Boom ျဖစ္တယ္။ ျဖစ္ရတဲ့ အေၟကာင္သအရင္သက ျဂိဳဟ္နကၡတ္ေတဌ အကုန္လာပူသသလုိ ျဖစ္ရပ္
(၃) ခုက လာတုိက္ဆုိင္ခဲ့တယ္။ ၁၉၉ဝ ခုနလစ္ အလယ္ပုိင္သေလာက္မလာ အင္တာနက္ ေပၚလာၿပီသ အတတ္ပညာနဲ႔
ပတ္သက္တဲ့ Technology Boom ျဖစ္တယ္။ တခါတကမၻာလံုသမလာ ႏလစ္ ၂ဝဝဝ ခုႏလစ္ျပည့္မလာ ကဌန္ျပဎတာေတဌကုိ
စနစ္ေဟာင္သရဲ့ ေရသထာသတာေၟကာင့္ ဒုကၡျဖစ္မယ္ဆုိျပီသ Y2K ျပႆနာေပၚတယ္။
မလတ္ခ်က္။ ကဌန္ျပဎတာအေဟာင္သေတဌကို သံုသျပီသ ပရိုဂရမ္ ေရသၟကစဥ္က (၁၉၉၉) အထိပဲ ေရသခ့ဲၟကပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္
(၂ဝဝဝ ခု) ေရာက္ရင္ အာသလံုသ ဒုကၡေရာက္ရေခ်လ်က္ ဆိုၿပီသ ျဖစ္တ့ဲျပႆနာပါ။
ဒါေၟကာင့္ တကမၻာလံုသ အလုအယက္ Y2K ျပႆနာအတဌက္ ျပင္ဆင္ၟကရတယ္။ Y2K ရဲ့ အႏၱရာယ္ေၟကာင့္ အေမရိကန္
ဗဟိုဘဏ္က ပုိက္ဆံလံုလံု ေလာက္ေလာက္ရလိေအာင္ ဘဏ္ေတဌမလာ ေငဌျဖည့္ ထာသရတဲ့အတဌက္ ေစ်သကဌက္ထဲမလာ
Liquidity လုိ႔ေခၚတဲ့ ေငဌလည္ပတ္မႈက အာသေကာင္သေနတယ္။ တခါ အေမရိကန္ကဌန္ကရက္က အေဝသဆက္သဌယ္ေရသ
(Tele-Communication-Sector) မလာ Deregulation လုိ႔ေခၚတဲ့ အစိုသရထိန္သကဌပ္မႈကုိ ေလ်ာ့ခ်တဲ့ ဥပေဒအေျပာင္သအလဲ
လုပ္တယ္။ အစက အေမရိကာသမလာ အေဝသေျပာ တယ္လီဖုန္သေခၚဆိုမႈကုိ ATT/ Sprint နဲ႔ MCI ကပဲ လက္ဝါသႀကီသအုပ္စီသ
လုပ္ထာသရာက ကုမ၌ဏီအသစ္ေတဌကို ယလဥ္ၿပိဳင္ခဌင့္ ေပသတာေၟကာင့္ တယ္လီကဌန္ျမဎနီေကသရလင္သ ေစ်သကဌက္
တဟုန္ထိုသတက္မႈ Tele-Communication Boom ျဖစ္တယ္။
ဒီအရင္က အင္တာနက္က ေရပန္သစာသျပီသ အင္တာနက္ကုမၞဏီေတဌ ေခတ္စာသ၊ ဒါေၟကာင့္ စေတာ့ရလယ္ယာေတဌ
ေစ်သေကာင္သျပီသ အေမရိကန္က စေတာ့ေစ်သကဌက္ေတဌဟာ တအာသအရလိန္ရလာတာေၟကာင့္ စေတာ့နဲ႔လူအမ်ာသ
ခ်မ္သသာႂကဌယ္ဝ လာၟကတယ္။ တကမၻာလံုသက ေငဌရလိသူေတဌဟာ အေမရိကန္ စေတာ့ေတဌေၟကာင့္ ေငဌရႊင္လာၟကတယ္။
အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ Financial and Capital Market လုိ႔ ေခၚတဲ့ ေငဌေရသေၟကသေရသနဲ႔ အရင္သရလင္ေစ်သကဌက္မလာ ထိပ္ဆံုသက
ေျပသေနတာေၟကာင့္ စေတာ့တခုထဲ မဟုတ္ပါ။ Option Market Derivatives / Hedging / Arbitrage/ Speculation
ဆုိတဲ့ အင္တမန္ရႈပ္ေထဌသ နက္နဲေပမယ့္ အင္မတန္ စိတ္ဝင္စာသစရာေကာင္သတဲ့ စီသပဌာသေရသလက္နက္ ေတဌရလိပါေသသတယ္။
Stocks & Bonds ပဲ မဟုတ္ပါ၊ ဒါေၟကာင့္ Clinton Boom မလာ လူမ်ာသစဌာ ခ်မသ္သာခဲ့ၟကရတယ္။အေမရိကန္
အစိုသရဟာလည္သအေႂကဌသေတဌေက်ျပီသ ေငဌပိုေငဌလလ်ံ ရလိခဲ႔ပါတယ္။
၂ဝဝဝခုနလစ္ ကုန္ပုိင္သေလာက္မလာ ေပါက္ကဌဲက်ဆင္သမႈ Bust ျဖစ္ေတာ့ အေမရိကန္ အရင္သရလင္စနစ္ရဲ့
ဦသေသလ်ာင္ဆရာ့ဆရာႀကီသေတဌ ျဖစ္တဲ့ ေဝါလ္စထရိက ရင္သႏလီသျမဳပ္ႏလံမႈဘဏ္ေတဌ၊ ေငဌရလင္ေတဌက စေတာ့ကို ေရာင္သယံုမက
Short လုပ္တတ္တာေၟကာင့္ စေတာ့ေတဌ အက်မလာ ထပ္ျမတ္လုိက္ ၟကပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ Economic Downturn လုိ႔
စီသပဌာသေရသက်ရင္ Ordinary Investor ေခၚတဲ့ ရုိသရုိသလူငမုိက္သာသေတဌသာ ခဌက္ခဌက္လန္ ႐ံႈသၟကတာပါ။
ဒီေငဌပံုေပၚ ထုိင္ေနတဲ့သူေတဌက စေတာ့ေတဌအက်မလာ လုိက္ၟကည့္ေတာ့ အိမ္ေစ်သကဌက္ကုိ ေတဌ႔ျပီ ဒီမလာ ေငဌပံုေအာ
ၟကျပန္ေရာ။ အိမ္ေစ်သကဌက္တက္ေတာ့ လူေတဌကလည္သ ေလာဘထဌက္လာျပီသ ဒုတိယအိမ္ကုိ ရင္သႏလီသမႈအတဌက္
ဝယ္ျပီသငလာသစာသ။ ရင္သႏလီသျမဳပ္ႏလံမႈကလပ္ Investment Club ေတဌဖဌဲ႔ျပီသ အိမ္ေတဌဝယ္ (ျပန္ေရာင္)ှ နဲ႔ အျမတ္ရလာၟကေတာ့
ဝယ္အာသက တအာသေကာင္သလာျပီသ အိမ္ေတဌေစ်သတက္နဲ႔ အိမ္ျခံေျမေစ်သကဌက္ တဟုန္ထိုသတက္တာ ျဖစ္ျပန္ေရာ။
ေတာမီသေလာင္ရင္ ေတာေၟကာင္ လက္ခေမာင္သခတ္ ဆုိတလို္ ဒီလုိ Boom ျဖစ္တုိင္သ မသမာတဲ့
အရင္သရလင္ေတာေၟကာင္ေတဌ ဝင္လာတတ္ပါတယ္။ သာမန္အခ်ိန္မလာ အိမ္ဝယ္ရင္ ေငဌေခ်သသူ ရလိရမယ္။ ဝယ္တဲ့သူ
ရလိရမယ္။ ဝယ္သူက အလုပ္ရလိျပီသ မလန္မလန္ အေႂကဌသျပန္ဆပ္တဲ့ Credit History ေကာင္သသူ ျဖစ္ရမယ္၊ ေခ်သေငဌ ၁ဝ
ရာခုိင္နုန္သ Down Payment ေငဌေခ် ရမယ္ေပါ့။ ေငဌေခ်သတဲ့ ေစ်သႏႈန္သမလာလဲ (၁၅) ႏလစ္ ျပန္ဆပ္မလာသ။ အႏလစ္ (၂ဝ)
ဆပ္မလာသ။ Fixed Rate လုိ႔ ေခၚတဲ့ ေစ်သကဌက္က သတ္မလတ္ထာသတဲ့ ( ႏႈန္သ) အတုိင္သတဌက္ျပီသ တလ
ဘယ္ေလာက္က်မယ္၊ အႏလစ္ (၂ဝ)သုိ႔ အႏလစ္ (၁၅)ႏလစ္ ျပန္စပ္ေပါ့။
ေစ်သကဌက္မလာ Fixed Rate အျပင္ ARM (Adjustable Rate Mort age) လုိ႔ေခၚတဲ့ လဌယ္လဌယ္ေျပာရရင္ (ႏႈန္သ)
ေျပာင္သတဲ့ စနစ္ဆုိတာ ရလိပါေသသတယ္။
ဒါကုိ အခဌင့္ေကာင္သယူျပီသ လူလည္ႀကီသ သာသသမီသတခ်ိဳ႔က မ်ာသမ်ာသဝယ္ႏုိင္ဖုိ႔ Down Payment လည္သ ေပသစရာမလုိ၊
ေရလ့ပုိင္သမလာလဲ ကိုယ္တတ္ႏိုင္သေလာက္ တႏုိင္ပဲ ေပသႏုိင္တယ္ ဆုိျပီသ ဝယ္မဲ့သူေတဌမ်ာသေအာင္ လလည့္ဖ်ာသျပီသ
ဝယ္သူေတဌကို ေခ်သတာေၟကာင့္ Credit History မေကာင္သတဲ့ အဆင့္မမလီသူေတဌကိုပါ ဦသတည္ျပီသ ေခ်သဖို႔
စီစဥ္လာၟကပါတယ္။
ဒါကို အာဏာပို္င္ေတဌက ဟန္႔တာသရမလာကို မဟန္႔တာသခဲ႔ၟကဖူသ။
ဒီလူလယ္ေတဌက တခါ ဒီေခ်သထာသတဲ့ ေခ်သေငဌေတဌကုိ စုေပါင္သျပီသ Secondary Market မလာ ရလိတဲ့ ဘဏ္ေတဌကုိ
ျပန္ေရာင္သျပီသ ဘဏ္ေတဌက တခါ တကမၻာလံုသမလာရလိတဲ့ အရင္သရလင္ ေတဌကို Mort age Back Security အေနနဲ႔
ျပန္ေရာင္သေပါ့။ ဝယ္တဲ့သူေတဌက အိမ္အာမခံ ရလိတယ္ဆုိေတာ့ ဝယ္ရဲၟကတာေပါ့။ ဒီလုိနဲ႔ လဌန္ခဲ့တဲ့ ၆ ႏလစ္ေလာက္
အိမ္ယာေစ်သကဌက္ တဟုန္ထိုသတက္တာကေန ပဌသူေတဌ ပဌၟကတာေပါ့။
Boom ၿပီသရင္ Bust လာျပန္ၿပီေဟ့။
Boom ျပီသရင္ Bust လာမယ္ဆုိတာ သိလ်က္နဲ႔ လူဆုိတာ ေလာဘေၟကာင့္ အရလိန္မသတ္ႏုိင္ၟကပါ။ လဌန္ခဲ့တဲ့
တနလစ္ေက်ာ္ေက်ာ္ေလာက္မလာ Housing Bust ျဖစ္ေတာ့ ဝုန္သဆုိ အိမ္ေစ်သေတဌ အတက္ရပ္သဌာသေတာ့ လူေတဌလဲ
ေၟကာက္ျပီသ ေရာင္သၟကေတာ့တာေပါ့။ ရင္သနလီသမႈအေနနဲ႔ ဒုတိယ၊ တတိယ အိမ္ဝယ္ထာသသူေတဌက ျမန္ျမန္ေရာင္သ
Investment အသင္သေတဌကလဲ ျပန္ေရာင္သဆုိေတာ့ ဝယ္အာသထက္ ေရာင္သအာသ ပုိလာေတာ့ အိမ္ေစ်သေတဌ တန္႔ရာက
ထုိသက်ေတာ့တာေပါ့။
အိမ္ေစ်သေတဌလဲ အတက္ရပ္သဌာသေရာ ခုန လူလည္နည္သနဲ႔ ေခ်သထာသတဲ့ သူေတဌရဲ့ေခ်သေငဌ Loan ေတဌ
ျပႆနာေပၚတာကို မရလင္သႏုိင္ၟကေတာ့ဘူသ၊ ဝယ္ကတည္သက မိမ္ိရဲ့ ေငဌတျပာသမလ ေရလ့မလာမေပသခဲ့ရေတာ့ အထူသသျဖင့္ Sub-
prime လူေတဌက Mort age ဖိုသ မတတ္ႏုိင္ေတာ့ အိမ္ေပၚက ဆင္သသဌာသျပီသ ဘဏ္ေတဌ လက္ထဲမလာ အိမ္အလဌတ္ေတဌ
ေသာင္တင္ျပီသ လစဥ္ဝင္ေငဌ မရေတာ့ဘဲ အ႐ံႈသေပၚေတာ့တာေပါ့။ ဒါေၟကာင့္ ရင္သႏလီျမဳပ္ႏလံမႈ Investment Bank
ႀကီသေတဌဟာ ဘီလ်ံနဲ႔ ခ်ီျပီသ ရလဳံသေတာ့ တျခာသဘဏ္ေတဌလဲ ေၟကာက္ျပီသ ေငဌေခ်သတာကုိ က်ပ္ပစ္ၟကေတာ့ အေမရိကာသမလာ
Credit Crunch လုိ႔ေခၚတဲ့ ေငဌေခ်သရခက္တဲ့ ျပႆနာေပၚလာတယ္။ ေငဌေခ်သရခက္ရင္ လုပ္ငန္သေတဌနည္သသဌာသျပီသ
Economic Slow Down လုိ႔ေခၚတဲ့ စီသပဌာသေရသ ေႏလသေကဌသမႈ ျဖစ္တယ္။ ကမၻာ့ဘဏ္ေတဌနဲ႔ တကမၻာလံုသရလိတဲ့
ေငဌတတ္ႏုိင္သူေတဌလဲ အထိနာၟကတာပဲ။ အေမရိကန္မလာ လူ (၃) သန္သေလာက္ အိမ္ေတဌကုိ စဌန္႔သဌာသရတယ္လုိ႔
ခန္႔မလန္သၟကတယ္။
အေမရိကန္ဘဏ္ေတဌ သာမက ဥေရာပဘဏ္ေတဌပါ ထိတာေၟကာင့္ အေမရိကန္ေဒၚလာအတဌက္ တာဝန္ရလိတဲ့
အေမရိကန္ ဗဟိုဘဏ္ သာမက ယူရိုကိုိ တာဝန္ယူရတဲ့ ECB (Europe Central Bank ) ကပါ liquidity လုိ႔ေခၚတဲ့
လည္ပတ္မႈ အာသေကာင္သေအာင္ ျဖည့္ဆည္သေပသခဲ့ရတယ္။ အေမရိကန္ ဗဟိုဘဏ္ က အစိုသရိမ္ပုိျပီသ
အေရသေပၚေငဌေခ်သႏႈန္သ (ဘဏ္၊ ဘဏ္ခ်င္သေခ်ႏႈန္သ) ကုိ ဇႏၷဝါရီလမလာ သုညဒသမ ခုနစ္ငါသ (0.75 basic point)
ခ်ေပသခဲ့တယ္။
အေမရိကန္အစိုသရနဲ႔ ကဌန္ကရက္ကလည္သ လူတဦသကို ေဒၚလာ (၈ဝဝ)၊ တမိသာသစုကို ေဒၚလာ (၁၆ဝဝ) ႏႈန္သနဲ႔
အခဌန္ျပန္အမ္သေငဌ Tax Relocate အျဖစ္ ျပန္အမ္သဖို့ ၟကိဳသစာသေနၟကတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ လူေတဌေငဌရလိလာရင္ လူေတဌ
ေငဌသံုသလုပ္ငန္သေတဌေကာင္သ တုိသခ်ဲ့မလ Economic Growth ျဖစ္ျပီသ Another Boom ျဖစ္။ ေနာက္ Bust ျဖစ္ နဲ႔
သံသရာလည္ေနတာက အေမရိကန္ရဲ့ အရင္သရလင္ စီသပဌာသေရသစနစ္ပါပဲ။
Bust မျပီသေသသဘူသ အေမရိကန္ ခ်စ္တီသေတဌျဖစ္တဲ့ Hedge Funds ေတဌက ေရနံေတဌကုိ လုိက္ဝယ္ ေနၟကျပန္ျပီသ
ဒီလုပ္ငန္သက ေဒၚလာမီလ်ံ ဘီလ်ံရလိမလ ျဖစ္တာေၟကာင့္ လူတုိင္သ မဝင္ႏုိင္ပါ။ သုိ႔ေသာ္ ကမၻာမလာ ေရနံေစ်သတက္ရင္
လူတုိင္သထိခုိက္ျပီသ နအဖအတဌက္ အၟကိဳက္ေပါ့။ ေလာင္စာ ေစ်သေကာင္သေလ နအဖ ဝင္ေငဌေကာင္သေလေပါ့။
Sub-prime ျပႆနာမလ ကမၻာ႔ဘဏ္မ်ာသသို႔ ေရာဂါကူသစက္ကာ အေမရိကန္တဌင္ စီသပဌာေရသ က်ဆင္သမႈအႏၱရာယ္ႏလင္႔
ရင္ဆိုင္ေနရပံုအေႀကာင္သႏလင့္ ေဒၚလာဘာေၟကာင့္တန္ဖိုသက်ရသလဲနဲ႔ အက်ဳိသဆက္မ်ာသအေႀကာင္သကို ဆက္လက္
ေဖၚျပပါမည္။
အေမရိကန္ စီသပဌာသေရသစနစ္ ေရတိမ္နစ္ရျခင္သ ဆပ္ပရိုင္သ အပိုင္သ (၂)
ေဆာင္သပါသ ဘိုေက်ာ္ၿငိမ္သ
က်ေနာ္ အေမရိကန္ ဆပ္ပရိုင္သ Sub Prime ဒုကၡ-အပိုင္သ (၁) ကို ေရသခဲ့စဥ္က အေမရိကန္စီသပဌာသေရသစနစ္ ေခါင္က
မိုသၿပိဳလိမ့္မယ္လို႔ မေမလ်ာ္လင့္ခဲ့မိဘူသ။ လူအမ်ာသ ေတဌသၟကတဲ့အတိုင္သ - စီသပဌာသေရသဒုကၡ Economic Crisis တခုလို႔ပဲ
ထင္ခဲ့မိတယ္။ အခုမလ အ႐ူသမီသဝိုင္သသလို - အေမရိကန္ စီသပဌာသေရသစနစ္ ေခါင္က မိုသၿပိဳကိန္သေရာက္ေနမလန္သ
ကမာၻႀကီသနဲ႔အတူ အေမရိကန္ အစိုသရ အပါအဝင္ သိၟကေတာ့တယ္။
ၿပီသခဲ့တဲ့ စက္တင္ဘာလ အကုန္ေလာက္မလာ အေမရိကန္စီသပဌာသေရသအတဌက္ တာဝန္ရလိတဲ့ အေမရိကန္ ဗဟုိဘဏ္
ဖက္ဒရယ္ ရီဇပ္(ဗ္) Federal Reserve မလ ဥကၠ႒ မစၥတာ ဘာ(လ္)နမ္ကီ Mr. Benanke နဲ႔အေမရိကန္ အစိုသရ
ဘ႑ာေရသဝန္ႀကီသ မစၥတာေပါ(လ္)စင္ MR. Paulsen တို႔ ႏလစ္ေယာက္ ဘဏ္နဲ႔ စီသပဌာသေရသ မ႑ိဳင္တခုခ်င္သကို
ေရဌသကယ္႐ံုသႏလင့္ ေလာက္ေတာ့ဘူသ၊ အေျခအေနဆိုသေနၿပီ၊ Comprehensive Plan လို႔ေခၚတဲ့ ျပႆနာရဲ႔
က႑တခုလံုသကို ကိုင္တဌယ္ေျဖရလင္သမလဆိုၿပီသ ေမရိကန္ကဌန္ကရက္ကို တင္ျပခဌင့္ ေတာင္သလာပါတယ္။
ဒီလို ျပႆနာကို ရင္ဆိုင္ေျဖရလင္သဖို႔ အေမရိကန္ေဒၚလာ ဘီလီယံ ၇ဝဝ (သန္သေပါင္သ ၇ သိန္သ) ကုန္က်စရာရလိတာေၟကာင့္
အေမရိကန္ ကဌန္ကရက္ အမတ္ေတဌကို သံုသစဌဲခဌင့္ ဥပေဒ ျပဳေပသဖို႔ ေတာင္သဆိုလာပါတယ္။ စက္တင္ဘာလ ၂၉
ရက္ေန႔က မဲခဌဲရာမလာ အေမရိကန္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္မလာ ကန္႔ကဌက္မဲ ၂၂၈ မဲ၊ ေထာက္ခံမဲ ၂ဝ၅ မဲနဲ႔
ရလံဳသနိမ့္သဌာသပါတယ္။
လက္ရလိျပႆနာဟာ အင္မတန္မလ ႐ႈတ္ေထဌသတာေၟကာင့္ သာမန္လမ္သေပၚက အေမရိကန္လည္သ နာသမလည္ႏိုင္ၟကပါဘူသ။
ဒါေၟကာင္႔ Wall Street ေဝါလ္စထရိ က ေငဌရလင္ သူေ႒သေတဌကို ဘာေၟကာင့္ ျပည္သူပိုင္တဲ့ အစိုသရဘ႑ာေငဌနဲ႔
ကူညီရမလာလဲဆိုၿပီသ စိတ္တိုလ်က္ ရလိၟကပါတယ္။ ျပည္သူေတဌရဲ႔ ကိုယ္စာသလလယ္လို႔ေခၚတဲ့ ေအာက္လႊတ္ေတာ္
အမတ္ေတဌဟာ အေမရိကန္ ဖဌဲ႔စည္သအုပ္ခ်ဳပ္ပံု ဥပေဒအရ ျပည္သူနဲ႔ မကင္သေဝသသဌာသေအာင္ ၂ ႏလစ္ တႀကိမ္
ျပည္သူ႔ေရလ႔မလာ ျပန္လည္အေရဌသခံၟကရပါတယ္။
ျဖစ္ခ်င္ေတာ့ ႏိုဝင္ဘာလ ၄ ရက္မလာ ေရဌသေကာက္ပဌဲ ရလိပါတယ္။ ေဝါလ္စထရိက ေငဌရလင္၊ ေၟကသရလင္ ေတဌကို
ကူရေကာင္သလာသလို႔ အမ်က္ထဌက္ေနတဲ့ ျပည္သူေတဌက ဒဏ္ခတ္မလာ ေၟကာက္လို႔တေၟကာင္သ၊ ေစ်သကဌက္စီသပဌာသေရသမလာ
အစိုသရက ဝင္မစဌက္ရဘူသ ဆိုတဲ့ တယူသန္ ရလိၟကတဲ့ လက္်ာ တဖက္စဌန္သေရာက္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္
အမတ္ေတဌေၟကာင့္တေၟကာင္သ လက္ရလိဥပေဒ အဆိုျပခ်က္ဟာ ႐ႈံသနိမ့္ခဲ့ရပါတယ္။
လက္ငင္သ အက်ဳိသဆက္က အေမရိက Dow Jones စေတာ့ ေစ်သကဌက္ဟာ ၇၇၇ ပိဌဳင့္ ထိုသက်ဆံုသ႐ံႈသသခဲ့ပါတယ္။ ၉/၁၁
ျဖစ္ၿပီသေနာက္ စက္တင္ဘာလ ၁၇ ရက္၊ ၂ဝဝ၁ ခုႏလစ္မလာ တေန႔တာ က်ဆံုသ႐ံႈံသျခင္သ ၇၂၁ ဒႆမ ၆၅ ပိဌဳင့္ထက္
ပိုပါတယ္။ ဆိုလိုတာက အရင္သရလင္ (သို႔) ေငဌေၟကသမႈပ္ႏလံသူေတဌက အေမရိကန္ကုမၞဏီေတဌနဲ႔ အေမရိကန္ေစ်သကဌက္ကို
အယံုအၟကည္မရလိဘူသ၊ မေသခ်ာ မေရရာတဲ့ စီသပဌာသေရသ အေျခအေနေၟကာင့္ သူတို႔ပိုင္ဆိုင္တဲ့ စေတာ့ေတဌကို
ထုတ္ေရာင္သမႈေၟကာင့္ စေတာ့ေစ်သေတဌ က်ရတာပါ။ ဒီ စေတာ့ (လအသခု) ေစ်သေတဌ က်ဆံုသမႈဟာ လက္ရလိ Credit Crunch
ျပႆနာကို ပုိမိုဆိုသဝါသေစပါတယ္။ ဘဲဥအစ ရလာမရသလို ျပႆနာေတဌက ရဌာလည္ေနပါတယ္။
လက္ရလိ အေမရိကန္ရဲ႔ စီသပဌာသေရသျပႆနာဟာ ေလာေလာဆယ္ အေျခအေနမလာ ေဝါလ္စထရိ လို႔ ေခၚတဲ့ အေမရိကန္ရဲ႔
စီသပဌာသေရသမလာ ထိပ္ဆံုသက ေနရာယူထာသတဲ့ အေမရိကန္ ဗရာမင္ (Brahmin) ေတဌလို႔ တင္စာသရမယ့္ ထိပ္ဆံုသ
ေငဌရလင္ေၟကသရလင္ေတဌကိုပဲ ဆိုသဆိုသဝါသဝါသ ထိခိုက္လ်က္ ရလိပါတယ္။ ဒီျပႆနာကို မကိုင္တဌယ္ႏိုင္ရင္ Main Street လို႔ေခၚတဲ့
လမ္သေပၚက လူေတဌကိုပါ မၟကာခင္ ထိခိုက္လာႏုိင္တဲ့အျပင္ အေမရိကန္စီသပဌာသေရသ တခုလံုသပါခဌၜတ္ၿခံဳ က်သဌာသႏိုင္တယ္။
လက္ရလိျပႆနာဟာ ၁၉၃ဝ ခုႏလစ္မ်ာသမလာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ The Great Depression လို႔ ေခၚတဲ့ အဆိုသဆံုသ
စီသပဌာသေရသကပ္ႀကီသအၿပီသ အဆိုသရဌာသဆံုသ စီသပဌာသေရသဒုကၡလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ အေမရိကန္အစိုသရက ဒီျပႆနာကို
မကိုင္တဌယ္ႏုိင္ရင္ မၟကာခင္ တကမာၻလံုသ ျပန္႔ႏလံ႔ၿပီသ ကမာၻ႔ စီသပဌာသေရသကပ္ဆိုက္ေရာက္ႏုိင္တဲ့အတဌက္ အႏၱရာယ္ဟာ
ႀကီသမာသလလပါတယ္။
ဒီေလာက္ႀကီသမာသတဲ့ ျပႆနာက္ို လက္ေတဌ႔ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာေတာင္ အမ်ာသစု လက္ရလိ
လုပ္ကိုင္စာသေသာက္ေနၟကတဲ့ သာမန္လမ္သေပၚက လူေတဌကိုယ္၌က ျပႆနာရဲ႔ အရင္သနဲ႔ ႐ႈပ္ေထဌသဆက္စပ္ေနၟကပံုကို
က်က်နန မသိတာေၟကာင့္ ဘယ္ေလာက္ အႏၱရာယ္ႀကီသမာသတယ္ ဆိုတာကို မသိရလာေသသၟကပါဘူသ။ ျပႆနာကလည္သ
အဆင့္ဆင့္ ႐ႈပ္ေထဌသလည္ပတ္ေနၟကတာေၟကာင့္ စီသပဌာသေရသကို စိတ္ဝင္စာသသူလုိက္စာသသူ မဟုတ္ရင္ အေသသစိတ္
ရလင္သရလင္သလင္သလင္သ သိရန္ မလဌယ္ကူလလပါ။ သံုသစဲဌတဲ့ အသံုသအႏႈံသမ်ာသမလာလည္သ ၟကာသေနက် အသံုသအႏႈံသမ်ာသ မဟုတ္ပါ။
ဒါေပမဲ့ ျပႆနာကို မသိလို႔ မရေတာ့ပါ။ အေသအခ်ာ ေလ့လာရင္လည္သ အလဌန္ စိတ္ဝင္စာသစရာ ေကာင္သပါတယ္။
ဒီျပႆနာအာသလံုသဟာ ေဒၚလာျပႆနာ၊ ေရနံျပႆနာ၊ ဆန္ျပႆနာတို႔ အာသလံုသနဲ႔ ဆက္စပ္ ျငိတဌယ္ႏိုင္ပါတယ္။
ဒါေၟကာင့္ ဓာတ္ဆီေစ်သေတဌ တက္၊ ကာသေတဌ ရလိၿပီသ ကာသေတဌရပ္ထာသတဲ့ အေျခအေနနဲ႔ ႀကံဳၟကရတယ္။
ဆန္ေစ်သတက္ေတာ့ လူေတဌ ထမင္သမဝေတာ့ဘူသေပါ့။ ဒါ့အျပင္ ေနာင္တေခတ္ ျမန္မာျပည္ႀကီသကို ထူေထာင္ရမယ့္
ျမန္မာလူငယ္ေလသေတဌကို သတိျပဳေစခ်င္တာက ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမလာစီသပဌာသေရသ ေခါင္သေထာင္မလ တိုင္သျပည္ေရာ၊ ျပည္သူပါ
ခ်မ္သသာလာၟကမလာပါ။ ဒါေၟကာင့္ စီသပဌာသေရသဟာ အေရသပါလလပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရသဆိုတာဟာလည္သ စီသပဌာသေရသနဲ႔
မကင္သႏိုင္ပါ။
ဒါေၟကာင့္ လက္ရလိျပႆနာနဲ႔ အက်ဳိသဆက္ေတဌကို တင္ျပပါရေစ။ လက္ရလိျပႆနာက Credit Crunch လုိ႔ေခၚပါတယ္။
လဌယ္လဌယ္ေျပာရရင္ ျပည္သူေတဌ၊ ကုမၞဏီေတဌ ေန႔စဥ္လည္ပတ္ဖို႔ (ေငဌေခ်သ) ဖို႔ အခက္အခဲရလိတာပါ။ ဘဏ္ေတဌ၊
ေငဌရလင္ေၟကသရလင္ေတဌ ျပႆနာေပၚလာေတာ့ ေငဌရလိသူေတဌက ေၟကာက္လန္႔ၿပီသ ေငဌမေခ်သေတာ့ဘူသ၊ ေငဌလည္ပတ္မႈ
ေလ်ာ့သဌာသေတာ့ ေငဌမလည္ေတာ့ဘူသေပါ့။
အရင္သရလင္စနစ္ လဌတ္လပ္တဲ့ေစ်သကဌက္ Free Market ဆိုတာက (ေခ်သေငဌ) Credit နဲ႔ ေငဌလည္ပတ္မႈ Liquidity အေပၚ
မူတည္ေနတာေၟကာင့္ ေငဌမလည္ပတ္ႏုိင္ရင္၊ ေငဌေခ်သမရရင္ စီသပဌာသေရသ ယႏၱရာသႀကီသတခုလံုသ မရပ္သဌာသေတာင္
တံုု႔ေႏလသကုန္တာေပါ့။ ေမာ္ေတာ္ကာသ ဆီမလိုက္ရင္ တဌန္႔ဆုတ္ တဌန္႔ဆုတ္နဲ႔ ေရႊ႕ေနသလို ႏဌာသလလည္သႀကီသ
ႏဌံနစ္ေနသလိုပဲေပါ့၊ Credit Crunch ရဲ႕တရာသခံအရင္သက အိမ္ယာေျမေစ်သကဌက္။ အိမ္ေစ်သေတဌ မတရာသတက္ၿပီသ
ေပါက္ကဌဲျပဳတ္က်တာေၟကာင့္ပါ။ ဒီ ေပါက္ကဌဲမႈဟာ ဆပ္ပရိုင္သ Sub Prime ေေစ်သကဌက္က စခဲ့တာပါ။
ဆပ္ပရိုင္သ အပိုင္သ(၁) မလာ Boom & Bust, Housing Bubble, Sub Prime ဆိုတာကို ရလင္သျပခဲ့ၿပီသပါၿပီ။ Bust ျဖစ္တုိင္သမလာ
လူေတဌက ေၟကာက္လန္႔ၿပီသ ေငဌေခ်သတာ လက္တဌန္႔သဌာသၿပီသ ေငဌမေခ်သၟကေတာ့ဘူသ။ အထူသသျဖင့္ ဘဏ္ေတဌက
ရဲရဲမေခ်သၟကေတာ့ဘူသ။ ဒါကို Credit Crunch လို႔ေခၚပါတယ္။ ကုမ၌ဏီႀကီသသည္ျဖစ္ေစ၊ ငယ္သည္ျဖစ္ေစ
မိမိလုပ္ငန္သလည္ပတ္မႈအတဌက္ ေငဌလိုရင္ ဘဏ္ေတဌဆီ ေျပသေခ်သၟကပါတယ္။ Credit Crunch ျဖစ္ခဲ့ရင္ ဘဏ္ေတဌက
ေငဌ လဌယ္လဌယ္ မေခ်သၟကေတာ့ လုပ္ငန္သေတဌ ေႏလသေကဌသကုန္တာေပါ့။
ေငဌမလည္ေတာ့ လုပ္ငန္သေတဌေႏလသ၊ ဒီေတာ့ အပိုလူေတဌေလလ်ာ့၊ အပိုပစၥည္သေတဌ မဝယ္ႏုိင္ၟကေတာ့၊ အာသလံုသ
ေရာင္သအာသက်နဲ႔ စီသပဌာသေရသေႏလသေကဌသမႈ ဆိုတာျဖစ္ပါေရာ။ ဒီမလတဆင့္ ၃ လပတ္ ဆက္တိုက္ တျပည္လံုသ ထုတ္ကုန္
အႏုတ္လကၡဏာျပခဲ့ရင္ - စီသပဌာသေရသက်ဆင္သမႈလို႔ သတ္မလတ္ၟကပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ၆ လတိတိ တျပည္လံုသ ထုတ္ကုန္
ဆက္တိုက္က်ဆင္သခဲ့ရင္ စီသပဌာသေရသက်ဆံုသမႈ Recession ျဖစ္ၿပီေပါ့။ ဒါထက္ဆိုသခဲ့ရင္ စီသပဌာသေရသကပ Depression
ဆိုက္ၿပီလို႔ သတ္မလတ္ရပါမယ္။
အခု လက္ရလိအေျခအေနမလာ အေမရိကန္စီသပဌာသေရသ အေျခအေနဟာ Recession ေရာက္လုေရာက္ခင္ ရလိပါတယ္။
လက္ရလိ ျပႆနာကို မေျဖရလင္သႏုိင္ရင္ Recession ကေန Depression အထိ ဆုတ္ယုတ္သဌာသႏုိင္ပါတယ္။
အေမရိကန္ကတဆင့္ တကမာၻလံုသ ပန္ႏလံ႔ၿပီသတကမာၻလံုသ စီသပဌာသေရသကပ္ ျဖစ္ႏိုင္စရာ အႏၱရာယ္ ရလိပါတယ္။
ဒီတခါက်မလ ဘာေၟကာင့္ ဒီေလာက္အထိ ဒုကၡေတဌ႔ရတာလဲ?
ဒီေမသခဌန္သကို မေျဖခင္ အေမရိကန္ အရင္သရလင္စနစ္ရဲ႔ အေဆာက္အဦ တည္္ေဆာက္မႈကို နာသလည္ရပါမယ္။ အေမရိကန္
အရင္သရလင္စနစ္မလာ ေယဘုယ်အာသျဖင့္ အရင္သရလင္စနစ္မလာ အရင္သရလိတဲ့ (ဘဏ္) ေတဌဟာ ဟိႏၵဎဘာသာက ဗရာမင္ (
Brahmin) ေတဌလိုပါပဲ။
ဒီ ဗရာမင္ဆိုတဲ့ စကာသလံုသဟာ ဘယ္အထိ အဓိပၞာယ္ သက္ေရာက္တယ္ ဆိုတာကို က်ေနာ္ရဲ႔ လက္ေတဌ႔
ႀကံဳေတဌ႔မႈေတဌနဲ႔ ယလဥ္ၿပီသတင္ျပပါရေစ။
ဟိႏၵဎဘာသာမလာ ဇာတ္အဆင့္ ၅ မ်ဳိသ ရလိတယ္။ အျမင့္ဆံုသဇာတ္က ဗရာမင္ျဖစ္ပါတယ္။ ဗရာမင္ေတဌဟာ (ဇာတ္)
သိပ္ျမင့္တဲ့အတဌက္ တျခာသသူတဦသကသူတို႔စာသတဲ့ ပန္သကန္ကို ထိမိရင္ေတာင္ ထမင္သ ဆက္မစာသေတာ့ဘူသလို႔ ဆို
ႏိုင္ပါတယ္။
က်ေနာ့္ဖခင္ ဦသေက်ာ္ၿငိမ္သဟာ ထိုစဥ္က Asian Socialist အာရလဆိုရလယ္လစ္ အဖဌဲ႔အစည္သကို
ကူညီတည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ ဆူကာႏိုတို႔ အင္ဒိုနီသရလာသမလာ ဒတ္ခ်္ေတဌကို ပုန္ကန္စဥ္က လက္နက္ကိုင္ကူညီခဲ့ရံုမလ်မက
သခင္သာခင္ကိုပါ လႊတ္ၿပီသ ကူညီခဲ့ပါတယ္။ နီေပါမလာ ဘုရင္စံနစ္ကို ပုန္ကန္ၟကေတာ့လည္သ လက္နက္ေတဌ
အကူအညီေပသခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္ အစိုသရအေနနဲ႔ ကူညီခဲ့တာပါ။
ဒါေၟကာင့္ အိမ္ေစာင့္အစိုသရေခတ္မလာ နီေပါမလာ အာရလဆိုရလယ္လစ္ အစည္သအေဝသလုပ္ေတာ့ အျပန္မလာ ဘုရာသဖူသဖို႔
က်ေနာ္တို႔ (ကေလသ) ေတဌကိုပါ ေခၚသဌာသခဲ့ပါတယ္။ ဘုရာသပဌင့္ရာ လုမၞဏီဥယ်ာဥ္ဟာ နီေပါႏိုင္ငံထဲမလာ ရလိပါတယ္။
ဝန္ႀကီသခ်ဳပ္ရဲ႔ ဧည့္သည္အေနနဲ႔ လုမၞဏီဥယ်ာဥ္ရလိရာ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရသမလဎသ ( Govemor) က ေန႔လည္စာ
ဧည့္ခံပါတယ္။ က်ေနာ္က(ကေလသပီပီ) ဘာမသိညာမသိ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရသမလဎသရဲ႔ ထမင္သပန္သကန္ကို ထိမိရာ
ထမင္သမစာသေတာ့ပါ။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရသမလဎသက က်ေနာ့္ရဲ႔ အေဖကို ေတာင္သပန္လိုက္တာ။ ဗရာမင္ရဲ႕ ပန္သကန္ကို
ႏိုင္ငံျခာသဧည့္သည္ေတာင္ မထိရပါ။
တခါ ဗုဒၶဂါရာကို အသဌာသ ဟိႏၵဎဘုရာသေက်ာင္သတခုကို ဝင္ၟကည့္ၟကပါတယ္။ ဒီဘုရာသေက်ာင္သအတဌင္သမလာ
အဝိုင္သပံုသ႑ာန္ ေရခ်ဳိသရာေနရာကိုလည္သ တည္ေဆာက္ထာသပါတယ္။ ေရခ်ဳိသဖို႔ အေဆာက္အဦမလာ (ဇာတ္) အလိုက္
အဆင့္ဆင့္ တည္ေဆာက္ထာသပါတယ္။ အျမင့္ဆံုသအဆင့္က ဗရာမင္မ်ာသ ခ်ဳိသၿပီသ ေရကို ေရေျမာင္သကတဆင့္
ေရခံျပီသေနာက္ (ဇာတ္) ေတဌက ခ်ဳိသရပါတယ္။ ဒီလို အဆင့္ဆင့္ ေရခံၿပီသ စီသဆင္သေစရာ ေအာက္ဆံုသအဆင့္
Untouchable အဆင့္ကို ေရာက္တဲ့အခါ ေရဟာ ညစ္ပတ္တဲ့ ဆပ္ျပာေရ ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ေအာက္ဆံုသအဆင့္မလ လူေတဌဟာ
ဗရာမင္ေတဌ ဘယ္လို စံစာသေနတယ္ဆိုတာ မျမင္ရ (တက္ခဌင့္မရလိ) ဆပ္ျပာေရေတဌကိုပဲ ေက်ေက်နပ္နပ္
ခ်ဳိသသံုသေနတာကို ျမင္ရတဲ့ျမင္ကဌင္သကုိ ဒီကေန႔အထိ မေမ့ႏိုင္ပါ။
ေအာက္ဆံုသအဆင့္ကေန ၟကည့္ရင္ ဗရာမင္ေတဌဟာ တိမ္ညဌန္႔ခူသစာသေနတဲ့ နတ္ဘုံ၊ နတ္နန္သက သူေတဌနဲ႔ တူပါတယ္။
ေဝသလဌန္သတဲ့ အျမင့္ဘံုမလ (ဇာတ္) ျမင့္ေတဌ ျဖစ္တယ္။ အေမရိကန္ အရင္သရလင္စနစ္တဌင္ (ဇာတ္) လို လူတန္သစာသ
အတိအက် မခဌဲထာသေပမယ့္ ေငဌေၟကသပိုင္ဆိုင္မႈ ပမာဏေပၚမူတည္ၿပီသ အဆင့္အတန္သ ကဌဲတယ္လို႔ ဆိုႏုိင္ပါတယ္။
ေအာက္ဆံုသအဆင့္ လခစာသ (သို႔) ေန႔စာသလုပ္သာသေတဌဟာ ေန႔ဒဓူဝ အလုပ္ဝင္၊ အလုပ္ထဌက္ လခ (သို႔)
ေန႔စာသရၟကတယ္။ အျမင့္ဆံုသအဆင့္ လူခ်မ္သသာ (ဗရာမင္) ေတဌက ေငဌပံုေပၚထုိင္ၿပီသ ေငဌရလာၟကတာကိုမျမင္ရမသိႏိုင္ပါ။
ဒါေၟကာင့္ Main Street လူေတဌက Wall Street က လူေတဌကို ေငသေမလ်ာ္ၟကည့္ၟကရတယ္။ ခဌဲျခာသမႈ (ဇာတ္)
ဆိုတာဘယ္စံနစ္မလာမဆို ေကာင္က်ိဳသမေပသပါဖူသ။
အရင္သရလင္စနစ္မလာ အေရသပါတဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ (သို႔) ခံယူခ်က္တခု ရလိပါေသသတယ္။ က်ေနာ္ အင္သစိန္မလာ ေနခဲ့စဥ္
အေတဌ႔အႀကံဳေလသနဲ႔ ယလဥ္ၿပီသ တင္ျပပါရေစ။ အင္သစိန္ေထာင္မလာ က်င့္သံုသတဲ့ လုပ္ငန္သစဥ္ (သို႔) စံနစ္တခု ရလိပါတယ္။
လူသတ္မႈ၊ ဓာသျပမႈ စတာေတဌနဲ႔ ေထာင္က်လာသူေတဌကို (ႏလစ္ႀကီသသမာသ) ေတဌလို႔ ေခၚတယ္။ ရာဇဝတ္မႈနဲ႔
ေထာင္က်လာသူေတဌဟာ ေထာင္တဌင္သ စာသသံုသဖို႔အတဌက္ ေျမယာစိုက္တဲ့ အလုပ္ေတဌကို ေစခိုင္သခံရတယ္။
ႏလစ္ႀကီသသမာသေတဌကို (လံုခ်ည္အျပာ) ထုတ္ေပသကာ ခဌဲျခာသထာသတာေၟကာင့္
(လံုခ်ည္ျပာ) လို႔ ေခၚဆိုညႊန္သေလ့ရလိပါတယ္။
ရာဇဝတ္အက်ဥ္သသာသတိုင္သ ေထာင္စည္သကမ္သအရ ၂ ပတ္ တခါ မိသာသစုနဲ႔ ေတဌ႔ခဌင့္ရၟကပါတယ္။ ဒါကို (ေထာင္ဝင္စာ)
ေတဌ႔တယ္လို႔ ေခၚပါတယ္။ အက်ဥ္သသာသအမ်ာသစုရဲ႕ ဇနီသ၊ သာသမယာသ၊ ေဆဌမ်ဳိသ၊ ေမာင္ႏလမ၊ မိသာသစု အမ်ာသစုက မရလိမဲ့ ရလိမဲ့
ေငဌကေလသနဲ႔ ငါသပိေၟကာ္၊ ေဆသလိပ္၊ ေဆသေပါ့လိပ္ေလသေတဌနဲ႔ ၂ ပတ္ တခါ ေတဌ႔ၟကရပါတယ္။ ေထာင္ထဲမလာ တရာသဝင္
ေငဌ ကိုင္ခဌင့္မရလိပါ၊ ဒါေၟကာင့္ ေဆသလိပ္ (ဝါ) ေဆသေပါ့လိပ္ဟာ ေငဌ ျဖစ္လာတယ္။ ရာဇဝတ္ အက်ဥ္သသာသေတဌဟာ
မိမိတို႔ရလာတဲ့ ေထာင္ဝင္စာေတဌထဲက ေကာင္သႏိုသရာရာ အစာသအစာေတဌ၊ ေဆသလိပ္ေတဌနဲ႔ လံုခ်ည္ျပာေတဌကို
ပူေဇာ္ပါမလ ေနပူထဲတဌင္ လံုခ်ည္ျပာေတဌရဲ႕ မတရာသေမာင္သႏလင္ ေစခိုင္သတဲ့ဒဏ္ကေန သက္သာရာရပါတယ္။
ေထာင္ဝင္စာ မေတဌ႔ႏိုင္သူ၊ ခုိကိုသရာမဲ့ေနသူ အက်ဥ္သသာသေတဌအဖို႔ေတာ့ တရိစာ၊န္ တေကာင္အလာသ အေမာင္သခံရဖို႔ပဲ
ရလိပါေတာ့တယ္။ အက်ဥ္သသာသတေယာက္ကို ၿမဳိသၿမဳိသျမက္ျမက္ေလသ ေခါင္သပံုျဖတ္ၿပီသတဲ့ လံုခ်ည္ျပာ တေယာက္ဟာ
အဲဒီအက်ဥ္သသာသကို လက္ညိဳသထိုသၿပီသ တျခာသ လံုခ်ည္ျပာတေယာက္ကို ေဆသေပါ့လိပ္ ၁ဝဝ၊ ၂ဝဝ၊ ၃ဝဝ စသည္ျဖင့္
လက္လႊဲေရာင္သစာသေလ့ရလိပါတယ္။ အက်ဥ္သသာသ မလန္မလန္ လက္ခံရရလိတဲ့ ပမာဏ ေထာင္ဝင္စာေပၚ မူတည္ၿပီသ
ေစ်သသတ္မလတ္ၟကတယ္။
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein
Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein

Más contenido relacionado

Más de Zaw Aung

Coal.power.hlaingoo
Coal.power.hlaingooCoal.power.hlaingoo
Coal.power.hlaingooZaw Aung
 
Electricity.2018.and.ppp
Electricity.2018.and.pppElectricity.2018.and.ppp
Electricity.2018.and.pppZaw Aung
 
M zaw aung business post collection from facebook update
M zaw aung business post collection from facebook updateM zaw aung business post collection from facebook update
M zaw aung business post collection from facebook updateZaw Aung
 
Yangon.new.city.and.hdb.2018
Yangon.new.city.and.hdb.2018Yangon.new.city.and.hdb.2018
Yangon.new.city.and.hdb.2018Zaw Aung
 
Isreal.certificate.by.thein.thein
Isreal.certificate.by.thein.theinIsreal.certificate.by.thein.thein
Isreal.certificate.by.thein.theinZaw Aung
 
Electricity.myanmar.rev5.oct2017.total 105pages
Electricity.myanmar.rev5.oct2017.total 105pagesElectricity.myanmar.rev5.oct2017.total 105pages
Electricity.myanmar.rev5.oct2017.total 105pagesZaw Aung
 
Tour.oversea.burmese
Tour.oversea.burmeseTour.oversea.burmese
Tour.oversea.burmeseZaw Aung
 
Than shwe.book.by.thaung.wai.oo
Than shwe.book.by.thaung.wai.ooThan shwe.book.by.thaung.wai.oo
Than shwe.book.by.thaung.wai.ooZaw Aung
 
Chinese100.burmese5
Chinese100.burmese5Chinese100.burmese5
Chinese100.burmese5Zaw Aung
 
Electricity.myanmar.2016.by.government
Electricity.myanmar.2016.by.governmentElectricity.myanmar.2016.by.government
Electricity.myanmar.2016.by.governmentZaw Aung
 
Peter drucker-kw
Peter drucker-kwPeter drucker-kw
Peter drucker-kwZaw Aung
 
Utmw ဦသတင္ေမာင္၀င္သ၊ by U Aung Khin
Utmw ဦသတင္ေမာင္၀င္သ၊ by U Aung KhinUtmw ဦသတင္ေမာင္၀င္သ၊ by U Aung Khin
Utmw ဦသတင္ေမာင္၀င္သ၊ by U Aung KhinZaw Aung
 
Global myanmar youth conference 2017
Global myanmar youth conference 2017Global myanmar youth conference 2017
Global myanmar youth conference 2017Zaw Aung
 
လSEZ ္for Myanmar to learn, VSIP.industrial.park.by.singapore.government.semb...
လSEZ ္for Myanmar to learn, VSIP.industrial.park.by.singapore.government.semb...လSEZ ္for Myanmar to learn, VSIP.industrial.park.by.singapore.government.semb...
လSEZ ္for Myanmar to learn, VSIP.industrial.park.by.singapore.government.semb...Zaw Aung
 
ဘာသာျပန္ ကဌိ(ျမန္မာျပန္)
ဘာသာျပန္   ကဌိ(ျမန္မာျပန္)ဘာသာျပန္   ကဌိ(ျမန္မာျပန္)
ဘာသာျပန္ ကဌိ(ျမန္မာျပန္)Zaw Aung
 
Nld.uwintin.by.hlasoewai
Nld.uwintin.by.hlasoewaiNld.uwintin.by.hlasoewai
Nld.uwintin.by.hlasoewaiZaw Aung
 
Sr401 china-and-myanmar-peace-process
Sr401 china-and-myanmar-peace-processSr401 china-and-myanmar-peace-process
Sr401 china-and-myanmar-peace-processZaw Aung
 
Useinwin bio
Useinwin bioUseinwin bio
Useinwin bioZaw Aung
 
Us gov report.(Electrical Power Cost Estimate) 229.pages
Us gov report.(Electrical Power Cost Estimate) 229.pagesUs gov report.(Electrical Power Cost Estimate) 229.pages
Us gov report.(Electrical Power Cost Estimate) 229.pagesZaw Aung
 
Clean coal technologies in japan
Clean coal technologies in japanClean coal technologies in japan
Clean coal technologies in japanZaw Aung
 

Más de Zaw Aung (20)

Coal.power.hlaingoo
Coal.power.hlaingooCoal.power.hlaingoo
Coal.power.hlaingoo
 
Electricity.2018.and.ppp
Electricity.2018.and.pppElectricity.2018.and.ppp
Electricity.2018.and.ppp
 
M zaw aung business post collection from facebook update
M zaw aung business post collection from facebook updateM zaw aung business post collection from facebook update
M zaw aung business post collection from facebook update
 
Yangon.new.city.and.hdb.2018
Yangon.new.city.and.hdb.2018Yangon.new.city.and.hdb.2018
Yangon.new.city.and.hdb.2018
 
Isreal.certificate.by.thein.thein
Isreal.certificate.by.thein.theinIsreal.certificate.by.thein.thein
Isreal.certificate.by.thein.thein
 
Electricity.myanmar.rev5.oct2017.total 105pages
Electricity.myanmar.rev5.oct2017.total 105pagesElectricity.myanmar.rev5.oct2017.total 105pages
Electricity.myanmar.rev5.oct2017.total 105pages
 
Tour.oversea.burmese
Tour.oversea.burmeseTour.oversea.burmese
Tour.oversea.burmese
 
Than shwe.book.by.thaung.wai.oo
Than shwe.book.by.thaung.wai.ooThan shwe.book.by.thaung.wai.oo
Than shwe.book.by.thaung.wai.oo
 
Chinese100.burmese5
Chinese100.burmese5Chinese100.burmese5
Chinese100.burmese5
 
Electricity.myanmar.2016.by.government
Electricity.myanmar.2016.by.governmentElectricity.myanmar.2016.by.government
Electricity.myanmar.2016.by.government
 
Peter drucker-kw
Peter drucker-kwPeter drucker-kw
Peter drucker-kw
 
Utmw ဦသတင္ေမာင္၀င္သ၊ by U Aung Khin
Utmw ဦသတင္ေမာင္၀င္သ၊ by U Aung KhinUtmw ဦသတင္ေမာင္၀င္သ၊ by U Aung Khin
Utmw ဦသတင္ေမာင္၀င္သ၊ by U Aung Khin
 
Global myanmar youth conference 2017
Global myanmar youth conference 2017Global myanmar youth conference 2017
Global myanmar youth conference 2017
 
လSEZ ္for Myanmar to learn, VSIP.industrial.park.by.singapore.government.semb...
လSEZ ္for Myanmar to learn, VSIP.industrial.park.by.singapore.government.semb...လSEZ ္for Myanmar to learn, VSIP.industrial.park.by.singapore.government.semb...
လSEZ ္for Myanmar to learn, VSIP.industrial.park.by.singapore.government.semb...
 
ဘာသာျပန္ ကဌိ(ျမန္မာျပန္)
ဘာသာျပန္   ကဌိ(ျမန္မာျပန္)ဘာသာျပန္   ကဌိ(ျမန္မာျပန္)
ဘာသာျပန္ ကဌိ(ျမန္မာျပန္)
 
Nld.uwintin.by.hlasoewai
Nld.uwintin.by.hlasoewaiNld.uwintin.by.hlasoewai
Nld.uwintin.by.hlasoewai
 
Sr401 china-and-myanmar-peace-process
Sr401 china-and-myanmar-peace-processSr401 china-and-myanmar-peace-process
Sr401 china-and-myanmar-peace-process
 
Useinwin bio
Useinwin bioUseinwin bio
Useinwin bio
 
Us gov report.(Electrical Power Cost Estimate) 229.pages
Us gov report.(Electrical Power Cost Estimate) 229.pagesUs gov report.(Electrical Power Cost Estimate) 229.pages
Us gov report.(Electrical Power Cost Estimate) 229.pages
 
Clean coal technologies in japan
Clean coal technologies in japanClean coal technologies in japan
Clean coal technologies in japan
 

Stock.bond.economy.and.business.bo bo.kyawnyein

  • 1. အေမရိကန္ ဆပ္ပရုိင္သ (Sub-prime) ေဒၚလာဒုကၡ ႏလင့္ ကမာၻ႔စီသပဌာသေရသ ျပႆနာ အပိုင္သ (၁) ဘိုဘိုေက်ာ္ၿငိိမ္သ Friday, 04 April 2008 14:00 - ျမန္မာစံေတာ္ခ်ိန္ "အိမ္ေစ်သေတဌလဲ အတက္ရပ္သဌာသေရာ ခုန လူလည္နည္သနဲ႔ ေခ်သထာသတဲ့သူေတဌရဲ႕ ေခ်သေငဌ Loan ေတဌ ျပႆနာေပၚတာကို မရလင္သႏုိင္ၟကေတာ့ဘူသ၊ ဝယ္ကတည္သက မိမ္ိရဲ့ ေငဌတျပာသမလ ေရလ႕ မလာ မေပသခဲ့ရေတာ့ အထူသသျဖင့္ Sub-prime လူေတဌက Mort age ဖိုသ မတတ္ႏုိင္ေတာ့ အိမ္ေပၚက ဆင္သသဌာသျပီသ ဘဏ္ေတဌ လက္ထဲမလာ အိမ္အလဌတ္ေတဌ ေသာင္တင္ျပီသ လစဥ္ဝင္ေငဌ မရေတာ့ဘဲ အ႐ႈံသေပၚ ေတာ့တာေပါ့။ ဒါေၟကာင့္ ရင္သႏလီျမဳပ္ႏလံမႈ Investment Bank ႀကီသေတဌဟာ ဘီလ်ံနဲ႔ ခ်ီၿပီသ ႐ႈံသေတာ့ တျခာသဘဏ္ေတဌလဲ ေၟကာက္ျပီသ ေငဌေခ်သတာကုိ ၟကပ္ပစ္ၟကေတာ့ အေမရိကာသမလာ Credit Crunch လုိ႔ ေခၚတဲ့ ေငဌေခ်သရခက္တဲ့ ျပႆနာ ေပၚလာတယ္။ ေငဌေခ်သရခက္ရင္ လုပ္ငန္သေတဌ နည္သသဌာသၿပီသ Economic Slow Down လို႔ေခၚတဲ့ စီသပဌာသေရသ ေႏလသေကဌသမႈ ျဖစ္တယ္။ ကမၻာ့ဘဏ္ေတဌန့ဲ တကမၻာလံုသရလိတဲ့ ေငဌတတ္ႏုိင္သူေတဌလဲ အထိနာၟကတာပဲ။ အေမရိကန္မလာ လူ(၃)သန္သေလာက္ အိမ္ေတဌကုိ စဌန္႔သဌာသရတယ္လုိ႔ ခန္႔မလန္သၟကတယ္" ။ ဒီေဆာင္သပါသဟာ ျမန္မာလူငယ္ေတဌ ဗဟုသုတတိုသေစဖုိ႔ ရည္ရဌယ္တာပါ။ စီသပဌာသေရသနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ ေဆာင္သပါသမို႔ တခ်ဳိ႕က ပ်င္သစရာလုိ႔ ထင္ေကာင္သ ထင္ႏုိင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ တုိင္သျပည္ကို ေခတ္မလီတုိသတက္ေအာင္ တည္ေဆာက္ခ်င္တဲ့ ေစတနာရလိရင္ စီသပဌာသေရသပညာကုိ ေလ႔လာနာသလည္ရပါမယ္။ တုိင္သျပည္ ဒီမိုကေရစီရရင္ က်ေနာ္တို႔ တုိင္သျပည္ရဲ့ အနာဂတ္ဟာ လက္ရလိ လူငယ္ေတဌအေပၚ မူတည္မလာပါ။ ဒါေၟကာင့္ ေစတနာရင္သမလန္နဲ႔ တင္ျပရျခင္သ ျဖစ္ပါတယ္။ ႀကိဳက္သည္ ျဖစ္ေစ၊ မႀကိဳက္သည္ ျဖစ္ေစ ယေန႔ေခတ္မလာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ စီသပဌာသေရသအရ အႀကီသဆံုသႏုိင္ငံ ျဖစ္တဲ့အတဌက္ အေမရိကန္စီသပဌာသေရသ ႏလာေစသ၊ ေခ်ာင္သဆုိသ၊ အေအသမိရင္ ကမၻာမလာရလိတဲ့ က်န္တဲ့ႏုိင္ငံတခ်ိဎ႕လဲ ေလဟပ္ခံ ရပါေတာ့တယ္။ ဒါေၟကာင့္ မေန႔တေန႔က အေမရိကန္စီသပဌာသေရသဟာ Recession လုိ႔ေခၚတဲ့ စီသပဌာသေရသ က်ဆင္သမႈ ျဖစ္ေနၿပီဆုိတဲ့ စုိသရိမ္မႈနဲ႔ ေဝါလ္စထရိ Wall Street မလာ စေတာ့ stock ေစ်သေတဌ ထုိသက်တာေၟကာင့္ အာရလေစ်သကဌက္နဲ႔ ဥေရာပေစ်သကဌက္ မလာလည္သ ေစ်သေတဌ ထုိသက်ခဲ့ရၿပီသ စီသပဌာသေရသ မၿငိမ္မသက္ ျဖစ္ခဲ့ရပါတယ္။ ထို႔အျပင္ အေမရိကန္ေဒၚလာ တန္ဖိုသထိုသက်ၿပီသ ေရႊေစ်သနဲ႔ေရနံေစ်သေတဌ ထိုသတက္ၿပီသ ကမၻာဘဏ္ေတဌနဲ႔ ကမၻာစီသပဌာသေရသေစ်သကဌက္ မၿငိမ္္မသက္ ျဖစ္တာေႀကာင္႔ အေမရိကန္ ဗဟိုဘဏ္ Federal Reserves က ဘဏ္အခ်င္သခ်င္သ ေခ်သတဲ႔အတိုသႏႈန္သကို (0.75 basic-point)၊ ဝ.၇၅ အမလတ္အထိ ပံုမလန္ အစည္သအေဝသလုပ္တဲ႔ ေဖေဖၚ၀ါရီလ (၁၉)ရက္ေန႔မလာ တႀကိမ္ ထပ္ခ်ေပသခဲ႔ရပါတယ္။ထို႔နည္သတူ ဇန္နဝါရီလ (၂၂) ရက္ ၂ဝဝ၈ မလာ (0.75basicpoint) အေရသေပၚ ခ်ေပသခဲ႔ရပါတယ္။ ယေန႔ အေမရိကန္စီသပဌာသေရသ ေလာကမလာ ရင္ဆုိင္ေနရတဲ့ Sub-prime ျပႆနာဟာ ဘာလဲ? ဘာေၟကာင့္ Sub Prime ျပႆနာ ေပၚရတာလဲ? ဘာေၟကာင့္ အေမရိကန္ ျပႆနာဟာ ကမၻာစီသပဌာသေရသကုိ ထိခုိက္ ႐ုိက္ခတ္ရတာလဲ? ဘာေႀကာင္႔ အေမရိကန္ ေဒၚလာတန္ဖိုသ ထိုသက်ရတာလဲ။ ဒီ ျပႆနာေတဌကုိ ဘယ္လုိ ေျဖရလင္သမလာလဲ? ဒီျပႆနာဟာ မိမိနဲ႔ ဘယ္လုိဆုိင္သလဲ? ဆုိတာေတဌကုိ သိလုိ႔ ေမသခဌန္သထုတ္ လုိသူေတဌ ရလိမလာပါ။ အေမရိကန္ရဲ႕ Sub-prime ျပႆနာကုိ မေျဖရလင္သႏုိင္ရင္ အေမရိကန္ျပည္မလာ စီသပဌာသေရသ က်ဆင္သမႈ Recession နဲ႔ ရင္ဆုိင္ရပါမယ္။Recession ဆုိတာက စီပဌာသေရသ က်ဆင္သမႈ ျဖစ္တဲ့အတဌက္ အလုပ္ရလ္ိသူေတဌ အလုပ္ျပဳတ္မယ္
  • 2. အလုပ္ရလာရခက္မယ္။ အေမရိကန္မလာ ေနထုိင္တဲ့ သူေတဌ ဒုကၡ ေတဌ႔ႏုိင္ပါတယ္။ အေမရိကန္ဟာ ကမၻာ့အႀကီသဆံုသ စီသပဌာသေရသႏုိင္ငံနဲ႔ ထုတ္ကုန္၊ သဌင္သကုန္ အမ်ာသဆံုသႏုိင္ငံ ျဖစ္တာေၟကာင့္ ကမၻာ့ႏုိင္ငံေရသအမ်ာသရဲ႕ စီသပဌာသေရသဟာ အေမရိကန္ ႏုိင္ငံကုိ တင္ပုိ႔ရတဲ့ ပို႔ကုန္ အေပၚ မူတည္ေနၟကတာေၟကာင့္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ ၄င္သရဲ႕စီသပဌာသေရသ အခက္အခဲေၟကာင့္ သဌင္သကုန္ကုိ ေလ်ာ့ခ်ခဲ႔ရင္ ႏုိင္ငံအမ်ာသရဲ့ ပို႔ကုန္ေတဌ ထိခုိက္ႏုိင္တာေၟကာင့္ ကမၻာ့စီသပဌာသေရသကုိပါ ထိခုိက္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ Sub-prime ျပႆနာဆုိတာ ဘာလဲ? ဘယ္က အရင္သခံတာလဲ? ဆုိတာကုိ ဆန္သစစ္ ၟကည့္ရေအာင္။ ဒါေပမဲ့ အဦသဆံုသအေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ႔ စီသပဌာသေရသ အျခခံနဲ႔ ပကတိအေနအထာသ လုပ္ထံုသလုပ္ဟန္နဲ႔ စီသပဌာသေရသစနစ္ကို သိဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။ စီမံကိန္သ စီသပဌာသေရသ ဆုိရလယ္လစ္ စီသပဌာသေရသစနစ္ဆုိသေၟကာင့္ ဆုိဗီယက္ ကဌန္ျမဎနစ္နဲ ့ကမၻာ့ကဌန္ျမဎနစ္ စနစ္ႀကီသ ေျမျမဳပ္ သၿဂိဳလ္ခံရၿပီသ ေနာက္ပုိင္သကမၻာႀကီသမလာ ေစ်သကဌက္စီသပဌာသေရသစနစ္ပဲ ရလင္သန္ က်န္ရစ္ပါေတာ့တယ္။ သို႔ေသာ္ ေစ်သကဌက္စီသပဌာသေရသစနစ္ကို ေဖၚေဆာင္ရာမလာ ပံုသ႑န္ Model အမ်ိဳသမ်ိဳသ ရလိၟကပါတယ္၊ အၟကမ္သအာသျဖင့္ အေမရိကန္ပံုစံ ၊ ဥေရာပပံုစံ နဲ႔ တရုတ္ပံုစံ လို႔ ေနာက္ဆံုသ ခဌဲျခာသႏုိင္ပါတယ္။ ဒီ္ပံုစံ အမ်ိဳသမ်ိဳသမလာ အေမရိကန္ပံုစံက ေစ်သကဌက္ကုိ (လႊတ္) အေပသဆံုသပဲ။ အစုိသရကဝင္ၿပီသ မထိန္သခ်ဳပ္ဘူသ။ စည္သမ်ဥ္သ၊ စည္သကမ္သ အနည္သဆံုသလုိ႔ ဆုိႏုိင္ပါတယ္။ ဥေရာပပံုစံနဲ႔ တရုတ္ပံုစံက အစဌန္သမေရာက္ရေအာင္ ထိန္သခ်ဳပ္မႈ ပိုရလိတယ္။ ေနာက္မလ ဒီပံုစံေတဌကုိ ယလဥ္ၿပီသ ေဆဌသေႏဌသတင္ျပပါမယ္။ အရင္သရလင္စနစ္ကုိ အေျခခံတာက ေလာဘ၊ တဌန္သပို႔တဲ့ တဌန္သအာသနဲ႔ ၿပိဳင္ဆုိင္မႈပဲ။ ဘယ္ပစၥည္သဟာ လူႀကိဳက္မ်ာသၿပီသ ေရာင္သရမယ္ ဘယ္ပစၥည္သကုိေတာ့ လူမႀကိဳက္၍ မေရာင္သရပါ ဆုိတာက ေစ်သကဌက္က ဆံုသျဖတ္တယ္။ ဒီေစ်သကဌက္ကုိ အဆံုသအျဖတ္ေပသတာက စာသသံုသသူ ျဖစ္တယ္။ ေစ်သကဌက္မလာ ေစ်သ (သုိ႔) တန္ဖုိသကုိ ဆံုသျဖတ္တာက Supply & Demand လုိ႔ ေခၚတဲ့ ထုတ္လုပ္ႏုိင္မလႈနဲ့ လုိအပ္မႈတုိ႔ကပဲ ျဖစ္တယ္၊ ဥပမာ - ယေန႔ ကမၻာႀကီသမလာ လူဦသေရသန္သ ၆ဝဝဝ နဲ႔ သန္သ ၇ဝဝဝ အၟကာသ ရလိပါတယ္။ တကမၻာလံုသအတဌက္ တေန႔ ေရနံစည္ ၈ဝသန္သ လုိခဲ့ရင္ တေန႔ ၈ဝသန္သေက်ာ္ေက်ာ္ ထုတ္ႏုိင္လုိ႔ ေစ်သကဌက္မလာ ေရနံေတဌ ေပါမ်ာသေနရင္ ေရနံေစ်သက်မယ္။ အကယ္၍ လုိတာက (၈ဝ)သန္သ၊ ထုတ္ႏုိင္တာက (ရဝ)သန္သပဲရလိရင္ ေရနံေစ်သဟာ ေထာက္ေလ်ာက္ တက္ေနမလာပါ။ ဒါေၟကာင့္ အရင္သရလင္စနစ္နဲ႔ ဘုရာသတဆူလုိ႔ ေျပာလုိ႔ရတဲ့ အဒန္စမစ္က မျမင္ရတဲ့ လက္ဆုိၿပီသ သံုသႏႈန္သ သဌာသပါတယ္။ အရင္သရလင္စနစ္ကုိ ေလ့လာခ်င္ရင္ Adam Smith ေရသတဲ့ Wealth of Nations စာအုပ္ကုိ ဖတ္သင့္ပါတယ္။ ဒီလုိ ေစ်သကဌက္ေပၚမလာ မူတည္ၿပီသ (ေလာဘ) ကုိ အေျခခံတဲ့ စီသပဌာသေရသစနစ္မလာ တကိုယ္ေကာင္သဆန္တဲ့ လူညာေတဌ အမ်ာသအျပာသ ရလိတတ္ပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ အရင္သရလင္ စီသပဌာသေရသစနစ္ကုိ ေဖၚေဆာင္ရင္ ခုိင္မာတဲ့ ဥပေဒနဲ ့အစုိသရရဲ့ ေစာင့္ၟကပ္မႈ စည္သမ်ဥ္သ ရလိရပါတယ္။ သို႔ေသာ္လည္သ စည္သမ်ဥ္သ သိပ္တင္သၟကပ္ရင္ စီသပဌာသေရသေအာင္ျမင္မႈ ခက္ခဲမႈရလိၿပီသ သိပ္ေလ်ာ့လဌန္သရင္လည္သ အတက္အက် ျပင္သထန္တတ္ပါတယ္၊ အေမရိကန္ေတဌရဲ႔ အေတဌသအေခၚက အစုိသရက အနည္သဆံုသ ၟကပ္မတ္ရမယ္။ ေစ်သကဌက္က တာဝန္ယူပါေစလုိ႔ ယံုၟကည္တာေၟကာင့္ ယေန႔ကမၻာႀကီသမလာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ႕ စီသပဌာသေရသဟာ အလဌတ္လပ္ဆံုသ ျဖစ္သလို အေမရိကန္စီသပဌာသေရသမလာ Boom & Bust Cycle လို႔ ေခၚတဲ့ စီသပဌာသေရသ တဟုန္ထိုသတက္မႈနဲ႔ ေပါက္ကဌဲျပဳတ္က်မႈဟာ ဒဌန္တဌဲ ေနတတ္ပါတယ္။ ၁၉၈ဝခုနလစ္မ်ာသက သမ၌တ ေရဂင္ လက္ထက္မလာ Real Estate & Thrift Boom/Bust ၁၉၉ဝခုႏလစ္မ်ာသက Tech (Internet) Boom/Bust ၊ ယၡဳ
  • 3. 2008 မလာ Housing Boom/Bust ၊ အေမရိကန္ပံုစံမလာ စီသပဌာသေရသတက္ျပီသ ျပဳတ္က်မႈ ျဖစ္စၿမဲပါ။ Boom နဲ႔ Bust ဆုိတာ ဘာလဲ? ဘာေၟကာင့္ Boom နဲ႔ Bust ကုိ မထိန္သကဌပ္တာလဲ? Boom နဲ႔ Bust ကုိေျပာမယ္ဆုိရင္ အေမရိကန္ရဲ့ လက္ရလိ စီသပဌာသေရသအေနအထာသကုိ သေဘာေပါက္ဖုိ႔ လုိအပ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ ၂ဝ ရာစု နလစ္ေလာက္ကတည္သက ေခတ္နဲ႔အမလီ တုိသတက္ ဖဌံ႔ျဖိဳသၿပီသျဖစ္တဲ့ ႏုိင္ငံအဆင့္ကုိ ေရာက္ခဲ့ၿပီမုိ႔ ရာစုနလစ္တခုမ်လ ေငဌစုေဆာင္သၿပီသသာသ ခ်မ္သသာၿပီသ ႏုိင္ငံအျဖစ္ တည္ရလိပါတယ္။ အရင္သရလင္စနစ္မလာ ေငဌကုိ သံုသၿပီသ ေငဌရလာရတဲ့ Wealth Creation ဆုိတာ အေရသႀကီသပါတယ္။ တနည္သအာသျဖင့္ ေငဌရလိၿပီသသူ လူတန္သစာသ ပုိမုိေငဌရရလိ ပုိမုိ ႂကဌယ္ဝခ်မ္သသာသဖုိ႔ ေငဌရလာႏုိင္ဖို႔ လုိအပ္ပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ ေငဌရႏုိင္မဲ့ အကဌက္ (သို႔) ေစ်သကဌက္ကို ေဖၚထုတ္ႀကပါတယ္။ အဲဒီအကဌက္ (သို႔) ေစ်သကဌက္ေတဌ႔ရင္ ေငဌရင္သရလိတဲ့ ေငဌရလင္ေတဌက ေငဌျလမႇပ္ႏလံလုပ္ရင္သ ေငဌရလာၟကပါတယ္။ ဥပမာ ၁၉၈ဝ ခုနလစ္မ်ာသ သမ၌တ ေရာနယ္ရီဂင္ လက္ထက္က ေစ်သကဌက္ (၂) ေနရာမလာ တဟုန္ထိုသတက္မႈ ျဖစ္ပါတယ္။ တခုက ေငဌစုေငဌေခ်သ ကုမၞဏီေတဌ၊ေနာက္တခုက အိမ္ရာ၊ေျမ၊ အေဆာက္အဦသ ေစ်သကဌက္ေတဌ ျဖစ္တယ္။ အိမ္ယာ၊ ေျမ၊ အေဆာက္အဦသ ေစ်သကဌက္မလာ စီသပဌာသေရသလုပ္ငန္သဆိုင္ရာ ေျမအေဆာက္အဦသ၊ ဆုိလိုတာက ေမာလ္လိုေစ်သဆုိင္ေတဌ ဖဌင့့္ ၊ အေဆာက္အဦသ (သုိ႔) ရံုသခန္သ ေတဌေဆာက္ျပီသ အခန္သငလာသ စာသတာေပါ႔။ ဒီလုိ အိမ္ရာေရာ ငလာသစာသတဲ့ အေဆာက္အဦေတဌ ေစ်သတက္ေတာ့ ေငဌရလိသူေတဌက ရင္သႏလီသၿပီသ အလုအယက္ ဝယ္ယူၟကေတာ့ ေစ်သထပ္တက္နဲ႔ တဟုန္ထိုသတက္တဲ့ Boom ျဖစ္ပါေရာ။ Boom ျဖစ္ေတာ့ ကုမ၌ဏီေတဌေရာ အိမ္ပုိင္ရလင္ေတဌပါ ခ်မ္သသာလာတာေပါ့။ ဥပမာ လူတေယာက္က ေဒၚလာ (၂) သိန္သနဲ႔ ဝယ္ထာသတာ ၆လအၟကာ တႏလစ္အၟကာမလာ ၂ သိန္သ ၂ ေသာင္သ ျဖစ္ေနၿပီဆုိရင္ ဒီအိမ္ပုိင္ရလင္က ေငဌေရသေၟကသေရသအရ ပုိၿပီသ ယံုၟကည္မႈရလိေတာ့ ေငဌသံုသဖုိ႔ ဝန္မေလသ လလေတာ့ဘူသေပါ့။ ဒီလုိဘဲ ကုမ၌ဏီေတဌက အျမတ္ေငဌပုိရေနရင္ အေဆာက္အဦ (၁ဝ) ခုက (၁၂) ခုထိ တုိသခ်ဲ႕မလာေပါ့။ ဒါေၟကာင့္ Boom Time လုိ႔ေခၚတဲ့ ခ်မ္သသာသမႈ တုိသပဌာသခ်ိန္မလာ ျပည္သူျပည္သာသေတဌ ေငဌရႊင္ၿပီသ ပုိသံုသျဖဳန္သၟကတာေပါ့။ ဒီေနရာမလာ ျဖတ္ၿပီသ အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ့ စီသပဌာသေရသ ထူသျခာသမႈအေၟကာင္သ တင္ျပလုိပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိ္င္ငံဟာ ခ်မ္သသာသၿပီသျဖစ္တဲ့ ႏုိင္ငံျဖစ္တာေၟကာင့္ သူ႔ႏုိင္ငံရဲ႕ စီသပဌာသေရသရဲ႕(၂/၃)ဟာ စာသသံုသသူေပၚမလာ မူတည္ပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ လူေတဌန႔ဲ ့အစုိသရရဲ့စရုိက္က စုေဆာင္သမလႈထက္ သံုသစဌဲမႈ ကုိ အာသေပသတယ္။ အစုိသရရဲ့ Tax code အခဌန္ေငဌ စည္သမ်ဥ္သေတဌ ကုိယ္ႏႈိက္က မ်ာသမ်ာသသံုသရင္ မ်ာသမ်ာသသက္သာခဌင့္ ရပါတယ္။ အေမရိကန္ျပည္မလာ ထိပ္ဆံုသ ၁% ေသာ လူခ်မ္သသာသမ်ာသက ႏုိင္ငံရဲ့ ႂကဌယ္ဝမႈ ၃ဝ% ေက်ာ္ေက်ာ္ကုိ ပုိင္ဆုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အမ်ာသက လူလတ္တန္သစာသေတဌ ျဖစ္တာေၟကာင့္ တျခာသႏုိင္ငံသာသေတဌနဲ ့ယလဥ္ရင္ ပုိေခ်ာင္လည္တယ္လို႔ ေျပာလုိ႔ရပါတယ္။ စိတ္မေကာင္သစရာက ေအာက္ဆံုသ ၂ဝ ရာခုိင္ႏႈန္သ ျဖစ္ရင္ေတာ့ မေခ်ာင္လလပါ။ အစုိသရေထာက္ပံ့မႈ ရလိေပမယ့္ ဥေရာပတို႔၊ ၟသစေၟတသလ် တုိ႔လို ရက္ေရာမႈ မရလိပါ။
  • 4. ဒါေၟကာင့္ အေမရိကန္ျပည္ဟာ အရင္သရလင္သစနစ္စစ္စစ္ ျဖစ္တယ္။ ပညာတတ္ရင္ ႀကိဳသစာသခ်င္စိတ္ ရလိသူေတဌအတဌက္ ေကာင္သေပမယ့္ ပညာမဲ့ရင္ ႀကိဳသစာသခ်င္စိတ္ နည္သရင္ေတာ့ မေခ်ာင္လလပါ။ Boom - Time မလာ လုပ္ငန္သေတဌေပါ ကုမ၌ဏီနဲ႔လူေတဌ ဝင္ေငဌရႊင္ရင္ မ်ာသမ်ာသသံုသ ဒါေၟကာင့္ အစုိသရက ဝင္မေႏလာင့္ယလက္ မတာသဆီသပါ။ ထို႔အျပင္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ ဒီမုိကရစီ အေျခခုိင္တဲ့အတဌက္ ႏုိင္ငံေရသတည္ျငိမ္မႈ ရလိတယ္လုိ႔ ယူဆၟကတာေၟကာင့္ တကမၻာ့လံုသက ေငဌရလင္ေၟကသရလင္ ေတဌ ကလည္သ Boom Time မလာအေမရိကန္မလာ ျမႇဳပ္ႏလံအရင္သျပဳ လုပ္ၟကတာေၟကာင့္ Boom Time ေငဌရႊင္ၟကပါတယ္။ ေစ်သေတဌ အဆမတန္ တက္ပါရင္ တခ်ိန္မလာ ေစ်သကဌက္က ထုိသခ်ေလ့ ရလိပါတယ္။ ဒါကုိ Bust ေလပူေဖါင္သ ေပါက္ကဌဲသလို ေပါက္ကဌဲက်ဆင္သမႈ ျဖစ္တယ္လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီလုိ Bust မျဖစ္ခင္တႏလစ္၊ ႏလစ္ႏလစ္ေလာက္ ကတည္သက ေစတနာရလင္ ပညာတတ္ေတဌ အေတဌၟကံဳရလိသူေတဌက သတိေပသေလ့ ရလိပါတယ္။ ဥပမာ - ၁၉၉ဝ ခုႏလစ္ေတဌက အင္တာနက္စေတာ့ မတရာသေစ်သတက္ေတာ့ သတိေပသသူေတဌ အမ်ာသအျပာသ ရလိပါတယ္။ အမ်ာသက ေလာဘေဇာတက္ေနတာေၟကာင့္ သတိမမူ မိၟကပါ၊ ပုိက္ဆံခ်မ္သသာသူမ်ာသကေတာ့ ေၟကသစာသေတဌကို ေငဌေပသခုိင္သတာေၟကာင့္ Bust ျဖစ္တာနဲ႔ စေတာ့ေတဌ ေရာင္သျပီသ ေငဌပံုမလာ ထုိင္ေနေလ့ ရလိပါတယ္။ Bust မလာ ဒုကၡေရာက္ေလ့ ရလိတာက အေတဌ႔အႀကံဳမရလိတဲ့ ေလာဘသာသ အမ်ာသစု ျဖစ္တယ္။ Bust ျဖစ္ရင္ဘာျဖစ္သလဲ? Bust ျဖစ္ရင္ တနာရီမုိင္ (၁ဝဝ) ႏႈန္သနဲ႔ ေမာင္သေနတဲ့ကာသကုိ ႐ုတ္တရက္ ဘရိတ္အုပ္လုိက္သလုိ Boom ျဖစ္ေနတဲ့ စေတာ့ေစ်သေတဌ ထုိသက်ပါတယ္။ ဥပမာ - ၁၉၉ဝ ခုႏလစ္မ်ာသအကုန္ ၂ဝဝဝခုႏလစ္ ေတဌတုန္သက အင္တာနက္စေတာ့ ေစ်သေတဌထုိသက်ေတာ့ ကုမ၌ဏီေတဌ လူေတဌ ႐ံႈသၟကေတာ့ တျပည္လံုသမလာ ယံုၟကည္မႈ နည္သျပီသေတာ့ လူေတဌက အသံုသရပ္သဌာသသလုိ ကုမ၌ဏီေတဌကလဲ အသံုသရပ္သဌာသတယ္။ ဒါ႔အျပင္ လူပိုေတဌ ေလ်ာ႔ခ်ရေတာ႔ လူေတဌအလုပ္လက္မဲ့ ျဖစ္ကုန္တာေပါ႔။ ဘဏ္ေတဌကလည္သ ေငဌလဌယ္လဌယ္ မေခ်သေတာ့ပါ။ ဒါကုိ Credit Crunch လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ Boom Time မလာ တခ်ိန္တိုသတက္ႂကဌလႈပ္ရလာသေနတဲ့ အေမရိကန္စီသပဌာသေရသဟာ Bust ျဖစ္တာနဲ႔ အရလိန္ေလ်ာ့ Slow Down ျဖစ္သဌာသတယ္။ ၟကမ္သရင္ေတာ့ Recession လုိ႔ ေခၚၿပီသ သိပ္ဆုိသဝါသရင္ Depression လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ေကာင္သၿပီ တုိင္သျပည္ရဲ့ စီသပဌာသေရသ ဒုကၡေရာက္ရင္ ဘယ္သူက ကယ္ႏုိင္သလဲ? ဘယ္သူက တာဝန္အရလိဆံုသလဲ? ဒီေနရာမလာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ႕ ဗဟိုဘဏ္ ဆုိတာကုိ ရလင္သျပဖုိ႔ လုိလာပါတယ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံရဲ့ ဗဟိုဘဏ္ကို ၁၉၁၃ ခုႏလစ္မလာ ကဌန္ဂရက္က ဥပေဒျပဳကာ တည္ေထာင္ခဲ႔ပါတယ္။ ဒိအျပင္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာ ေငဌေရသေၟကသေရသနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ ဗဟုိဘဏ္ဟာ သီသျခာသလဌတ္လပ္ခဌင့္ ရလိရမယ္ဆုိျပီသ ဆံုသျဖတ္ခဲ့ရာက ယေန႔ အေမရိကန္ႏုိင္ငံရဲ ့ ဗဟုိဘဏ္ဟာ လဌတ္လပ္စဌာ ရပ္တည္လ်က္ ရလိပါတယ္။ ဗဟိုဘဏ္ကို အေမရိကန္သမ၌တက ေသာ္လည္သေကာင္သ၊ ကဌန္ကရက္အမတ္ေတဌက လည္သေကာင္သ အမိန္႔ေပသခဌင့္ မရလိပါ။ ဒါေၟကာင့္ စီသပဌာသေရသနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ ဗဟိုဘဏ္ဟာ လဌန္စဌာ အေရသႀကီသတာေၟကာင့္ ဗဟိုဘဏ္ ဥကၠဌဟာ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာ အင္မတန္ အာဏာႀကီသသည္။
  • 5. ဘာေၟကာင့္လဲ? ႏုိင္ငံတုိင္သမလာ ၄င္သတုိ႔သံုသတဲ့ ေငဌေၟကသ ရလိၟကသည္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာ အေမရိကန္ ေဒၚလာ။ ဂ်ပန္က ယန္သ။ တရုတ္က ယဌမ္နဲ႔ ဥေရာပ ယူရို တုိ႔ ျဖစ္ၟကပါတယ္။ ဒီေငဌေၟကသကို ဗဟိုဘဏ္ေတဌက တာဝန္ယူ ၟကရပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံက ႀကီသလဌန္သေတာ့ ေဒသအလိုက္ ခဌဲထာသပါတယ္။ ဆုိင္ရာေဒသမလာ ရလိတဲ့ဘဏ္ေတဌက အခ်က္အလက္ မလန္သမလ်ကုိ ေဒသဗဟုိဘဏ္ျဖစ္တဲ့ Regional Federal Reserve ကုိ အစီရင္ ခံရပါတယ္။ ေဒသဗဟိုဘဏ္ ဥကၠ႒ ေတဌပါတဲ့ ဖက္ဒရယ္ေစ်သကဌက္ ေကာ္မတီ (Federal Open Market Committee) က အစည္သအေဝသထုိင္ျပီသ မဲခဌဲကာ အေမရိကန္ရ့ဲ ေငဌေၟကသေပၚလစီ Monetary Policy ကို ခ်မလတ္ရပါတယ္။ ႏိုင္ငံတိုင္သမလာ Monetary Policy နဲ႔ ဘတ္ဂ်တ္အသံုသ ေပၚလစီ Fiscal Policy ဆုိတာရလိပါတယ္။ Monetary policy ကုိ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာ ဗဟိုဘဏ္က လဌပ္လဌတ္လပ္လပ္ ခ်မလတ္ခဌင့္ ရလိျပီသ Fiscal policy ကုိ သမ၌တနဲ႔ ကဌန္ကရက္က ခ်မလတ္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံတႏုိင္ငံရဲ့ စီသပဌာသေရသနဲ့ ၄င္သရဲ့ ေငဌေၟကသ တန္ဖုိသဟာ ၄င္သႏုိင္ငံရဲ့ ေငဌေၟကသေပၚလစီနဲ႔ ဘတ္ဂ်တ္အသံုသ ေပၚလစီတို႔ေပၚမလာ မူတည္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံအမ်ာသရဲ့ ဗဟုိဘဏ္ေတဌရဲ့ အဓိကတာဝန္က ေငဌေၟကသေဖါင္သပဌမႈကုိ ထိန္သကဌပ္ဖုိ႔ ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ စီသပဌာသေရသတုိသတက္မႈကုိ ဦသစာသေပသတဲ့ ႏုိင္ငံျဖစ္တဲ့အတဌက္ ဗဟိုဘဏ္ ဟာ စီသပဌာသေရသတုိသတက္မႈ အတဌက္လဲ ၟကပ္မတ္ရပါတယ္။ ဒီမလာ ျဖတ္ၿပီသ ေငဌေၟကသေဖာင္သပဌမႈ နဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ ေဆဌသေႏဌသပါရေစ။ အေမရိကန္လုိ ႏုိင္ငံေတဌမလာ စာသသံုသသူ ေစ်သလႏလုုန္သေတဌ တက္လာရင္ ရင္တမမနဲ႔ ့စုိသရိမ္ၟကတယ္။ ေငဌေၟကသေဖာင္သပဌမႈ ဟာ သုည ဒႆမသုည ႏလစ္ (ဝ.ဝ၂) ရာခိုင္ႏႈန္သ တက္လာရင္ပဲ စုိသရိမ္မကင္သ ျဖစ္ကုန္ၟကၿပီီ။ တာဝန္ကင္သမဲ့တဲ့ ျမန္မာႏုိင္ငံမလာေတာ့ တုိင္သသူ ျပည္သာသေတဌအတဌက္မငဲ့ဘဲ ဓါတ္ဆီေစ်သ၊ စီအင္ဂ်ီ ေစ်သေတဌကုိ ၂ဆ ၅ဆ တင္နဲ႔ တာဝန္မဲ့စဌာ ရမ္သကာသတတ္ၟကတယ္။ ပုိက္ဆံကုိလဲ ပရမ္သပတာ (ဝါဇီ) ကေန ရုိက္ထုတ္တာေၟကာင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံမလာ ေငဌေဖာင္သပဌဟာ ပရမ္သပတာ ႀကီသထဌာသလ်က္ ရလိတာပါ။ တာဝန္သိတတ္တဲ့ အစုိသရနဲ႔ တာဝန္မဲ့တဲ့ အစိုသရကဌာသျခာသတာ သိေစခ်င္တာပါ။ စီသပဌာသေရသ တိုသတက္မႈအေၟကာင္သ ဆက္ေျပာၟကရေအာင္။ ကမၻာ့မလာ အေမရိကန္က Gross National Product ပထမ၊ ဂ်ပန္က ဒုတိယ၊ ဂ်ာမဏီက တတိယ အႀကီသဆံုသေတဌပါ၊ ၂ဝဝဝခုႏလစ္က အေမရိကန္ရဲ့ ဂ်ီအန္ပီ ဟာ အေမရိကန္ေဒၚလာ (၇) ထရီလီယံ ရလိပါတယ္။ ဂ်ပန္က ၄ ထရီလီယံ ေက်ာ္ေက်ာ္ - ဂ်ာမဏီက ၃ ထရီလီယံ ေက်ာ္ေက်ာ္ ရလိၟကပါတယ္။ (1Trillion = 1000 Billions; 1Billion = 1000 millions (American Unit)) ၂ဝဝ၇ခုနလစ္မလာ အေမရိကန္ ဂ်ီအန္ပီက ေဒၚလာ ၁၃.၇၉ ထရီလီယံ၊ ဂ်ပန္က ေဒၚလာ ၄.၃၄၆ ထရီလီယံ၊ ဂ်ာမဏီက ၃.၂၅၉ ထရီလီယံ ရလိၟကပါတယ္။ (၇) ႏလစ္ ကာလအၟကာမလာ အေမရိကန္ရဲ့ တုိသတက္မႈဟာ ဒုတိယ ဂ်ပန္ရဲ့ ဂ်ီအန္ပီထက္ ႀကီသမာသပါတယ္။ ၂ဝဝ၇ခုနလစ္မလာ တရုတ္ ရဲ႕ ဂ်ီအန္ပီ ဟာ ေဒၚလာ ၃.၂၄၉ ထရီလီယံ ခန္႔ရလိပါတယ္။
  • 6. http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_GDP_(nominal) မလာလည္သ ၟကည့္ႏိုင္ပါသည္။ ထုိင္သႏုိင္ငံရဲ့ ဂ်ီအန္ပီ ဟာ ေဒၚလာ ၂၂၅.၈ ဘီလီယံရလိပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ့ ဂ်ီအန္ပီ ဟာ (၇-၈) ဘီလီယံခန္႔ ရလိျပီသ ဓါတ္ေငဌ႔ မပါရင္ (၆-၇) ဘီလီယံပဲ ရလိပါတယ္။ (၅၂) သန္သေက်ာ္ေက်ာ္ ျမန္မာျပည္သာသေတဌဟာ ဆီ၊ ဆန္၊ ဆာသ၊ ပဲ၊ ငရုတ္နဲ႔ ေမဌသျမဎေရသက ထဌက္တဲ့ (၆-၇) ဘီလီယံကို ေဝစာသရတာပါ။ ဒါကုိ စစ္တပ္က ထိပ္ကေန ခဌအုပ္ေနေတာ့ ျပည္သူေတဌ ဆင္သရဲရတာေပါ့။ လူဦသေရ ၅ သိန္သေက်ာ္ေက်ာ္သာရလိတဲ့ ဝါရလင္တန္ ဒီစီ အစုိသရရဲ့ သံုသေငဌဘတ္ဂ်က္ကပင္ ၆ ဘီလီယံ ေက်ာ္ပါတယ္။ အာဏာရလင္စနစ္ဆုိသနဲ႔ စီသပဌာသေရသ မကိုင္တတ္တာေၟကာင့္ က်ေနာ္တုိ႔ ျမန္မာႏိုင္ငံနဲ႔ ျပည္သူေတဌ ဆင္သရဲရတာပါ၊ မလတ္ခ်က္။ CIA fact book အရ၊ $13-14 Billions (official exchange rate) လို႔ ဆိုပါတယ္။ Official Exchange Rate ဆိုတာ အဓိပၞယ္မရလိပါ။ အမ်ာသက လက္ခံတဲ႔နံပါတ္ (၆-ရ) ဘီလ်ံကို အသံုသျပဳရျခင္သ ျဖစ္ပါသည္။ ႏုိင္ငံတႏုိင္ငံရဲ ့ေစ်သကဌက္ထဲမလာ ေငဌသာသ Currency လံုလံုေလာက္ေလာက္ ရလိေနမယ္။ ေငဌေခ်သရတာ သက္သက္သာသာ ရလိေနရင္ တုိသတက္မႈ လဌယ္တယ္။ စီသပဌာသေရသ တုိသတက္မႈ အရလိန္ရေနတာေပါ့။ ဒီတုိသတက္မလဳ အရလိန္နဲ႔ ေငဌလည္ပတ္မႈ မလ်တရင္ ေစ်သလႏလုန္သေတဌ တည္ျငိမ္ၿပီသ ေငဌေဖာင္သပဌမႈကုိ ထိန္သႏုိင္တာေပါ့။ ဒါေၟကာင့္ Federal Reserve က liquidity လုိ႔ေခၚတဲ့ ေငဌလည္ပတ္မႈနဲ႔ ဘဏ္အတုိသႏႈန္သကုိကုိင္ျပီသ စီသပဌာသေရသကုိ ထိန္သေပသရပါတယ္။ ဘဏ္တခုကေန ေနာက္တခုကုိေခ်သတဲ့ အတုိသႏႈန္သကုိ ဗဟိုဘဏ္က သတ္မလတ္ေပသရပါတယ္။ အတုိသႏႈန္သမ်ာသရင္ ေငဌေခ်သရတဲ့့စရိတ္ ႀကီသတယ္။ ေငဌလည္ပတ္မႈႏႈန္သ (ေႏလသ)သဌာသတယ္။ အတိုသႏႈန္သနည္သရင္ ေငဌေျခသရတဲ့စရိတ္ နည္သတာေၟကာင့္ ေငဌလည္ပတ္မႈႏႈန္သ(ျမန္) တာေပါ့။ Bust ျဖစ္ရင္ Credit Crunch လုိ႔ ေခၚတဲ့ ေငဌေခ်သအာသေလ်ာ့သဌာသရင္ ဗဟိုဘဏ္ က အတုိသႏႈန္သေလ်ာ့ျပီသ စီသပဌာသေရသကုိ တဌန္သအာသ ေပသရပါတယ္။ အခု ဘုရလ္ အစုိသရနဲ႔ ကဌန္ကရက္ ကလဲ Stimulus Package လို႔ေခၚတဲ့ ၁၅ဝ ဘီလီယံ တန္ဖိုိသရလိတဲ့ ေငဌကုိ ျပည္သူေတဌကုိ (Tax Rebate) အခဌန္ေငဌ ျပန္ေပသတဲ့ပံုစံနဲ႔ လူတဦသကို ၈ဝဝ ေဒၚလာ၊ မိသာသတစုကို ၁၆ဝဝ ေဒၚလာ ျပန္ေပသဖို႔ ႀကိဳသစာသေနပါတယ္။ Credit Crunch ေၟကာင့္ ေငဌၟကပ္ၿပီသ အသံုသရပ္သဌာသတာကို ေငဌပုိသံုသခုိင္သတာပါ။ ကုမ၌ဏီေတဌ သံုသစဌဲသူေတဌ ေငဌသံုသရဲလာမလ စီသပဌာသေရသ ဦသေထာင္လာေအာင္ပါ။ တဖက္ကလဲ ဗဟိုဘဏ္က အတုိသႏႈန္သကို ခ်ျပီသ စီသပဌာသေရသေထာင္ေအာင္ ႀကိဳသစာသလ်က္ ရလိပါတယ္။ ၂ဝဝ၁ ခုနလစ္က စခဲ့တဲ့ အိမ္ယာေစ်သကဌက္ တဟုန္ထိုသ တိုသတက္မႈဟာ လဌန္ခဲ့တဲ့ တႏလစ္ခဌဲက စျပီသ Sub prime လုိ႔ေခၚတဲ့ ေစ်သကဌက္ကစျပီသ ျပႆနာေပၚရာက ေပါက္ကဌဲက်ဆင္သမႈ ျဖစ္လုိက္တာ ေခ်သေငဌေတဌ နင္သကန္ထုတ္ထာသမိတဲ့ ဘဏ္ေတဌ အမ်ာသႀကီသ အ႐ံႈသေပၚရတာ Credit Crunch ျဖစ္တာေၟကာင့္ စီသပဌာသေရသေႏလသေကဌသမႈ Slow Down ျဖစ္ရျပီသ စီသပဌာသေရသက်ဆံုသမႈ Recession အႏၱရာယ္ ရလိေနပါတယ္။ အေမရိကန္မလာ Recession ျဖစ္ရင္ လူေတဌ အလုပ္ျပဳတ္ဒုကၡနဲ႔ ရင္ဆုိင္ရျပီသ ကမၻာ့စီသပဌာသေရသ Global Economy ပါ ထိခုိ္က္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ ေလာေလာဆယ္ Bust ကုိ ဖန္တီသတဲ့ Sub-prime ျပႆနာဆုိတာ ဘာလဲ? အေမရိကန္ေတဌ ဂုဏ္ယူတာ (၂) ခု ရလိပါတယ္။ American Can Do Altitude ဆုိတဲ့ လုပ္ႏုိင္တယ္ ဆုိတဲ့ အေမရိကန္ စိတ္ဓါတ္နဲ႔ American Dream လုိ႔ေခၚတဲ့ အေမရိကန္အိမ္မက္ပါ ။
  • 7. American Dream ဆုိတာက လူတုိင္သ အိမ္ပုိင္ႏုိင္ရမယ္ ဆုိတဲ့ ခံယူခ်က္ပါ။ အိမ္ဝယ္ခ်င္ရင္ ေငဌေခ်သရပါမယ္။ ေငဌေခ်သဖုိ႔ (ေခ်သ) တဲ့လူလဲ ရလိရမယ္။ ေခ်သမဲ့လူကလဲ Credit History လုိ႔ေခၚတဲ့ ေခ်သၿပီသ မလန္မလန္ျပန္ဆပ္တဲ့ ရာဇဝင္ေကာင္သ ရလိရပါမယ္။ မိမိေငဌကုိ စည္သကမ္သရလိရလိ ျပန္ဆပ္သူကုိ (ေခ်သ) ခ်င္မယ္ အေကၜဌသထူၿပီသ မလန္မလန္မစပ္သူကုိ မေခ်သသလုိမ်ဳိသေပါ့။ ေခ်သရင္လဲ ႐ံႈသဖုိ႔ မ်ာသတယ္။ အႏၱရာယ္ (Risk) ရလိတယ္ေပါ့။ Credit History ေကာင္သတဲ့ ေငဌမလန္မလန္ျပန္စပ္တဲ့ သူကုိ Prime lender ေငဌေခ်သဖုိ႔ အေကာင္သဆံုသသူလုိ႔ သတ္မလတ္ပါတယ္။ အေကၜဌသထူ မလန္မလန္ျပန္မေပသတ့ဲ Credit history မေကာင္သတဲ့သူ - အႏၱရာယ္ Risk ရလိသူေတဌကုိ Sub Prime တဆင့္နိမ့္သူလို႔ သတ္မလတ္ပါတယ္။ အိမ္တအိမ္ကုိ ဝယ္ဖုိ႔ ေခ်သတဲ့ေငဌကုိ Mort age လို႔ ေခၚပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာ တုိင္သသူျပည္သာသေတဌ အိမ္ဝယ္ဖုိ႔ ေငဌေခ်လုိ႔ ရႏုိင္ေအာင္ အစုိသရက စနစ္ေထာင္ေပသ ထာသပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ American Dream လုိ႔ ဂုဏ္ယူၟကတာပါ။ လူတဦသဟာ ေငဌေခ်သဖုိ႔ (၁) အလုပ္အကုိင္နဲ႔ ဝင္ေငဌ ပံုမလန္ရလိရမယ္။ (၂) Credit History ေကာင္သရမယ္။ (၃) အေႂကဌသနဲ႔ ဝင္ေငဌ မလ်တရမယ္။ ဒါေတဌကုိ ေက်ာ္ႏုိင္မလ ေငဌေခ်သႏုိင္သူလုိ႔ သတ္မလတ္ခံရပါမယ္။ ဘဏ္ဆုိတာက ဒီလုိစမ္သစစ္တဲ့ ေနရာမလာ တင္သၟကပ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ ဘဏ္အျပင္ အေမရိကာသမလာ အိမ္ဝယ္ဖို႔ ေငဌေခ်သတဲ့ကုမၞဏီ Mort age Company ေတဌသက္သက္ ရလိပါတယ္။ အိမ္ဝယ္ဖို႔ ေငဌေခ်သရင္ ဘဏ္ေသာ္လည္သေကာင္သ၊ Mort age ကုမၞဏီေတဌက လည္သေကာင္သ ေခ်သသူလဌယ္လဌယ္နဲ႔ ထဌက္မေျပသေအာင္ ေခ်သေငဌရဲ့ (၁ဝ ရာခုိင္ႏႈန္သ) ကုိ အရင္ စုိက္ခုိင္သေလ့ ရလိတယ္။ ဒါကုိ Down Payment လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီ့အျပင္ ေငဌေခ်သဖုိ ့ျပင္ဆင္ Service Fee ေတာင္သခံေလ့ ရလိပါတယ္။ ေဒၚလာ ၅ေထာင္၊ တေသာင္သ ေလာက္ ကုန္ေလ့ ရလိပါတယ္။ ဒုိ႔အျပင္ လစဥ္ေပသစပ္ရတဲ့ ေပသစပ္ေငဌရဲ့ ၉ဝ ရာခုိင္ႏႈန္သ ၉၅ ရာခုိင္ႏႈန္သခန္႔ကို အတုိသအတဌက္ ႏႈတ္ယူထာသပါတယ္။ (ဆံုသ႐ႈံသမႈအႏၱရာယ္နည္သေအာင္ပါ) ဒါကုိ Front-loaded ႀကိဳၿပီသ ခ်ီထာသတာပါ။ ဥပမာ ေဒၚလာ ၄သိန္သခန္႔ ေခ်သၿပီသ တလ ၂ ေထာင္ (၂ဝဝဝ) ေက်ာ္ ( အႏလစ္ ၃ဝ) ေပသစပ္ရရင္ (၁၉ဝဝ) ခန္႔က အတိုသအတဌက္ ေပသရၿပီသ (၁ဝဝ) ခန္႔သာ Equity ေခၚတဲ့ အိမ္တန္ဖုိသထဲ ေပသစပ္ၟကပါတယ္။ ဒါက လုပ္ထံုသလုပ္နည္သပါ။ ဒီေတာ့ အိ္မ္ဝယ္မဲ့ ျပည္သူျပည္သာသေတဌကုိ စိစစ္ တုိက္ရုိက္ေငဌေျခသတဲ့ ေစ်သကဌက္ကုိ Primary Mort age Market ပထမ (သို႔) အဓိက အိမ္ေငဌေခ်သေစ်သကဌက္ လို႔ေခၚပါတယ္။
  • 8. ေကာင္သၿပီ ၊ ကုမ၌ဏီ ABC ဟာ ေငဌ (၁ဝ) သန္သ ရင္သျပီသ အိမ္တလံုသကုိ ပ်မ္သမလ် (၂) သိန္သ ေခ်သရင္ အိမ္အလံုသ (၅ဝ)အတဌက္ ေခ်ၿပီသ Service Fee စာသၿပီသရင္ ေငဌကုန္လုိ႔ ထပ္မေခ်သႏုိင္တဲ့ အတုိသထုိင္စာသရံု ရလိေတာ့မလာေပါ့။ ဒါဆုိရင္ ေခ်သႏုိင္တဲ့ ေငဌေခ်သမဲ့ ကုမ၌ဏီေတဌဘဏ္ေတဌရဲ့ American Dream လုိ႔ေခၚတဲ့ လူအမ်ာသ အိမ္ဝယ္၊ ပုိင္ႏုိင္ရမယ္ဆုိတာ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ဘူသေပါ့။ ဒ့ါေၟကာင့္ အေမရိကန္ကဌန္ကရက္က ေငဌရင္သ ထုပ္ေပသၿပီသ ဒုတိယ (သုိ႔) ေနာက္တန္သေစ်သကဌက္ Secondary Mort age Market ကုိ ေဖၚထုတ္ေပသပါတယ္။ အေမရိကန္ ကဌန္ကရက္က ေငဌရင္သစုိက္ထုတ္ေပသျပီသ ဒီအဖဌဲ႔အစည္သေတဌက ကုိယ္ပုိင္ ရပ္တည္ရပါတယ္။ ဆုိလုိတာက အစိုသရပုိင္မဟုတ္ အစိုသရက (မ)တည္ေပသ႐ံုသာ ျဖစ္၍ ဒီအဖဌဲ႔အစည္သေတဌကို GSE Government Sponsored Enterprise အစုိသရ ေဆာင္မေပသေသာ လုပ္ငန္သမ်ာသလုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီလုပ္ငန္သေတဌထဲမလာ Fannie Mae ဆုိတာ အႀကီသဆံုသပါ။ သူက ဥပမာေပသခဲ့တဲ့ ABC ကုမ၌ဏီလုိ လုပ္ငန္သေတဌဆီက ေခ်သျပီသသာသေငဌသာသ Loan ကုိ တဆင့္ျပန္ဝယ္ျပီသ ABC လုိ ကုမ၌ဏီေတဌကုိ ေနာက္ထပ္ ေခ်သႏုိင္ဖုိ႔ ေငဌထုတ္ေပသပါတယ္။ ဥပမာ ABC က ေငဌ (၁ဝ) သန္သ ထပ္ (မ) တည္ႏိုင္ေတာ့ အိမ္(၅ဝ)အတဌက္ ေငဌထပ္ေခ်သမယ္ ကုန္သဌာသရင္ Fannie Mae ကုိ ေခ်သထာသတဲ့ စာခ်ဳပ္ေတဌကုိ ေရာင္သျပီသေငဌ (၁ဝ)သန္သ ထပ္ရေတာ့ ေနာက္ထပ္ အိမ္ (၅ဝ) အတဌက္ ထပ္ေခ်သႏုိင္တာေပါ့။ ABC လုိ႔ Mort age Company ေတဌက အိမ္ဝယ္သူ ျပည္သူေတဌကုိ တုိက္ရုိက္ေငဌေခ်သျပီသ Up-front Service Fee ေရလ့မလာ အိမ္ဝယ္ဖုိ႔ ေပသရတဲ့ဝန္ခေပၚမလာ စာသတာေပါ့ Fannie Mea က ဒီ Company ေတဌကုိ ေငဌထပ္ျဖည့္ေပါ့။ ABC Company က တအိမ္ခ်င္သ ေခ်သတယ္၊ Fannie Mae က အလံုသအရင္သလိုက္ ဝယ္လုိက္တာေပါ့။ ၿပီသေတာ့မလ Fannie Mae က Mort age Back Securities လုိ႔ေခၚတဲ့ အိမ္ေခ်သေငဌအာမခံတဲ့ Bond ကုိ Investor လို႔ ေခၚတဲ့ ေငဌရလိလုိ႔ ေငဌရင္သသူေတဌကုိ Bond ေရာင္သၿပီသ ေငဌျပန္ရလာပါတယ္။ ဒါကုိ Secondary Market ဒုတိယ (သုိ႔) ေနာက္တန္သေစ်သကဌက္လုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီစနစ္မလာ အဓိကက်တာက ဒီေခ်သေငဌေတဌေနာက္မလာ အာမခံတဲ့ (အိမ္) ရလိတယ္ဆုိတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာ စစ္မႈထမ္သေဟာင္သမ်ာသအတဌက္ VA Loan ပထမဆံုသအႀကိမ္ ဝယ္သူမ်ာသအတဌက္ FHA loan စသည့္ျဖင့္ ေငဌေခ်သလဌယ္ရေအာင္ စနစ္ေတဌ ရလိပါေသသတယ္။ အေသသစိပ္ဆုိရင္ ႐ႈပ္ေထဌသ Complex ျဖစ္တာေၟကာင့္ ေယဘုယ် သေဘာထာသတင္ျပျခင္သ ျဖစ္ပါတယ္။ Fannie Mae အျပင္ Fannie Mac/ Ginny Mae/ Ginny Mac ဆုိတဲ့ GSE ေတဌလည္သ ရလိပါေသသတယ္။ အေမရိကာသမလ Secondary Market ေပၚလာျပီသ Fannie Mae နဲ ့အျပိဳင္ ပုဂၢလိက ဘဏ္ Private Banks ေတဌကလည္သ ဒီေစ်သကဌက္ထဲ ဝင္လာပါတယ္။ ABC လုိ Mort age ကုမ၌ဏီေတဌက မိမိတုိ႔ ေခ်သထာသတဲ့ ေငဌေခ်သစာခ်ဳပ္ကို Fannie Mae ကဲ႔သို႔ GSE သုိ႔မဟုတ္ ဘဏ္ေတဌကုိ ေရာင္သျပီသ ေငဌျပန္ျဖည့္ ႏုိင္လာပါတယ္။ က်ေနာ္ ဗမာႏုိင္ငံမလာ ႀကီသျပင္သစဥ္က (မဆလ) ေခတ္ျဖစ္တာေၟကာင့္ ဘဏ္စနစ္ Banking System ဟာလံုသဝ ပ်က္စီသပိတ္ျပစ္ ခံခဲ့ရတယ္။ ဒါေၟကာင့္ ထုိစဥ္က ဗမာႏုိင္ငံမလာ ကာသဝယ္ရင္၊ အိမ္ဝယ္ရင္္ ေငဌအျဖည့္ ေပသဝယ္ရေတာ့ လက္တဆုပ္စာ လူတန္သစာသဘဲ အိမ္ပုိင္ ကာသပုိင္ ရလိႏုိင္တာေပါ့။ ဘဏ္စနစ္ရလိရင္ အလုပ္ရလိမယ္၊ လစဥ္မလန္မလန္ အေကၜဌသေပသႏုိင္ရင္ Credit History ေကာင္သရင္ လူငယ္ေလသေတဌပါ၊ ကာသဝယ္ အိမ္ဝယ္ ႏုိင္တာေပါ့။ ဒီေတာ့လူအမ်ာသစုရဲ့ လူေနမႈအဆင့္အတန္သ တိုသတက္လာတာေပါ့။ ဆုိရလယ္လစ္ စီသပဌာသေရသစနစ္ဆုိသနဲ႔ လဌတ္လပ္တဲ့
  • 9. ေစ်သကဌက္တို႔ရဲ့ ေစ်သကဌက္စနစ္ ကဌာသျခာသတာကုိ သတိရလိေစခ်င္လုိ႔ပါ။ ခုလဲ အာဏာရလင္ စနစ္ဆုိသေၟကာင့္ အစိုသရက ဘာမဆုိ (ခ်ဳပ္ကုိင္) လုိတာေၟကာင့္ စီသပဌာသေရသ မေအာင္ျမင္ဘဲ လူေတဌ ဆင္သရဲႀကရတာပါ။ ၂ဝဝ၁ခုႏလစ္ ေနာက္ပုိင္သ အိမ္ယာေစ်သကဌက္ တဟုန္ထိုသတက္မႈ Housing Boom သမ၌တ ကလင္တန္ လက္ထက္မလာ အေမရိကန္မလာ ႀကံဳရခဲတဲ့ Boom ျဖစ္တယ္။ ျဖစ္ရတဲ့ အေၟကာင္သအရင္သက ျဂိဳဟ္နကၡတ္ေတဌ အကုန္လာပူသသလုိ ျဖစ္ရပ္ (၃) ခုက လာတုိက္ဆုိင္ခဲ့တယ္။ ၁၉၉ဝ ခုနလစ္ အလယ္ပုိင္သေလာက္မလာ အင္တာနက္ ေပၚလာၿပီသ အတတ္ပညာနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ Technology Boom ျဖစ္တယ္။ တခါတကမၻာလံုသမလာ ႏလစ္ ၂ဝဝဝ ခုႏလစ္ျပည့္မလာ ကဌန္ျပဎတာေတဌကုိ စနစ္ေဟာင္သရဲ့ ေရသထာသတာေၟကာင့္ ဒုကၡျဖစ္မယ္ဆုိျပီသ Y2K ျပႆနာေပၚတယ္။ မလတ္ခ်က္။ ကဌန္ျပဎတာအေဟာင္သေတဌကို သံုသျပီသ ပရိုဂရမ္ ေရသၟကစဥ္က (၁၉၉၉) အထိပဲ ေရသခ့ဲၟကပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ (၂ဝဝဝ ခု) ေရာက္ရင္ အာသလံုသ ဒုကၡေရာက္ရေခ်လ်က္ ဆိုၿပီသ ျဖစ္တ့ဲျပႆနာပါ။ ဒါေၟကာင့္ တကမၻာလံုသ အလုအယက္ Y2K ျပႆနာအတဌက္ ျပင္ဆင္ၟကရတယ္။ Y2K ရဲ့ အႏၱရာယ္ေၟကာင့္ အေမရိကန္ ဗဟိုဘဏ္က ပုိက္ဆံလံုလံု ေလာက္ေလာက္ရလိေအာင္ ဘဏ္ေတဌမလာ ေငဌျဖည့္ ထာသရတဲ့အတဌက္ ေစ်သကဌက္ထဲမလာ Liquidity လုိ႔ေခၚတဲ့ ေငဌလည္ပတ္မႈက အာသေကာင္သေနတယ္။ တခါ အေမရိကန္ကဌန္ကရက္က အေဝသဆက္သဌယ္ေရသ (Tele-Communication-Sector) မလာ Deregulation လုိ႔ေခၚတဲ့ အစိုသရထိန္သကဌပ္မႈကုိ ေလ်ာ့ခ်တဲ့ ဥပေဒအေျပာင္သအလဲ လုပ္တယ္။ အစက အေမရိကာသမလာ အေဝသေျပာ တယ္လီဖုန္သေခၚဆိုမႈကုိ ATT/ Sprint နဲ႔ MCI ကပဲ လက္ဝါသႀကီသအုပ္စီသ လုပ္ထာသရာက ကုမ၌ဏီအသစ္ေတဌကို ယလဥ္ၿပိဳင္ခဌင့္ ေပသတာေၟကာင့္ တယ္လီကဌန္ျမဎနီေကသရလင္သ ေစ်သကဌက္ တဟုန္ထိုသတက္မႈ Tele-Communication Boom ျဖစ္တယ္။ ဒီအရင္က အင္တာနက္က ေရပန္သစာသျပီသ အင္တာနက္ကုမၞဏီေတဌ ေခတ္စာသ၊ ဒါေၟကာင့္ စေတာ့ရလယ္ယာေတဌ ေစ်သေကာင္သျပီသ အေမရိကန္က စေတာ့ေစ်သကဌက္ေတဌဟာ တအာသအရလိန္ရလာတာေၟကာင့္ စေတာ့နဲ႔လူအမ်ာသ ခ်မ္သသာႂကဌယ္ဝ လာၟကတယ္။ တကမၻာလံုသက ေငဌရလိသူေတဌဟာ အေမရိကန္ စေတာ့ေတဌေၟကာင့္ ေငဌရႊင္လာၟကတယ္။ အေမရိကန္ႏုိင္ငံဟာ Financial and Capital Market လုိ႔ ေခၚတဲ့ ေငဌေရသေၟကသေရသနဲ႔ အရင္သရလင္ေစ်သကဌက္မလာ ထိပ္ဆံုသက ေျပသေနတာေၟကာင့္ စေတာ့တခုထဲ မဟုတ္ပါ။ Option Market Derivatives / Hedging / Arbitrage/ Speculation ဆုိတဲ့ အင္တမန္ရႈပ္ေထဌသ နက္နဲေပမယ့္ အင္မတန္ စိတ္ဝင္စာသစရာေကာင္သတဲ့ စီသပဌာသေရသလက္နက္ ေတဌရလိပါေသသတယ္။ Stocks & Bonds ပဲ မဟုတ္ပါ၊ ဒါေၟကာင့္ Clinton Boom မလာ လူမ်ာသစဌာ ခ်မသ္သာခဲ့ၟကရတယ္။အေမရိကန္ အစိုသရဟာလည္သအေႂကဌသေတဌေက်ျပီသ ေငဌပိုေငဌလလ်ံ ရလိခဲ႔ပါတယ္။ ၂ဝဝဝခုနလစ္ ကုန္ပုိင္သေလာက္မလာ ေပါက္ကဌဲက်ဆင္သမႈ Bust ျဖစ္ေတာ့ အေမရိကန္ အရင္သရလင္စနစ္ရဲ့ ဦသေသလ်ာင္ဆရာ့ဆရာႀကီသေတဌ ျဖစ္တဲ့ ေဝါလ္စထရိက ရင္သႏလီသျမဳပ္ႏလံမႈဘဏ္ေတဌ၊ ေငဌရလင္ေတဌက စေတာ့ကို ေရာင္သယံုမက Short လုပ္တတ္တာေၟကာင့္ စေတာ့ေတဌ အက်မလာ ထပ္ျမတ္လုိက္ ၟကပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ Economic Downturn လုိ႔ စီသပဌာသေရသက်ရင္ Ordinary Investor ေခၚတဲ့ ရုိသရုိသလူငမုိက္သာသေတဌသာ ခဌက္ခဌက္လန္ ႐ံႈသၟကတာပါ။ ဒီေငဌပံုေပၚ ထုိင္ေနတဲ့သူေတဌက စေတာ့ေတဌအက်မလာ လုိက္ၟကည့္ေတာ့ အိမ္ေစ်သကဌက္ကုိ ေတဌ႔ျပီ ဒီမလာ ေငဌပံုေအာ
  • 10. ၟကျပန္ေရာ။ အိမ္ေစ်သကဌက္တက္ေတာ့ လူေတဌကလည္သ ေလာဘထဌက္လာျပီသ ဒုတိယအိမ္ကုိ ရင္သႏလီသမႈအတဌက္ ဝယ္ျပီသငလာသစာသ။ ရင္သႏလီသျမဳပ္ႏလံမႈကလပ္ Investment Club ေတဌဖဌဲ႔ျပီသ အိမ္ေတဌဝယ္ (ျပန္ေရာင္)ှ နဲ႔ အျမတ္ရလာၟကေတာ့ ဝယ္အာသက တအာသေကာင္သလာျပီသ အိမ္ေတဌေစ်သတက္နဲ႔ အိမ္ျခံေျမေစ်သကဌက္ တဟုန္ထိုသတက္တာ ျဖစ္ျပန္ေရာ။ ေတာမီသေလာင္ရင္ ေတာေၟကာင္ လက္ခေမာင္သခတ္ ဆုိတလို္ ဒီလုိ Boom ျဖစ္တုိင္သ မသမာတဲ့ အရင္သရလင္ေတာေၟကာင္ေတဌ ဝင္လာတတ္ပါတယ္။ သာမန္အခ်ိန္မလာ အိမ္ဝယ္ရင္ ေငဌေခ်သသူ ရလိရမယ္။ ဝယ္တဲ့သူ ရလိရမယ္။ ဝယ္သူက အလုပ္ရလိျပီသ မလန္မလန္ အေႂကဌသျပန္ဆပ္တဲ့ Credit History ေကာင္သသူ ျဖစ္ရမယ္၊ ေခ်သေငဌ ၁ဝ ရာခုိင္နုန္သ Down Payment ေငဌေခ် ရမယ္ေပါ့။ ေငဌေခ်သတဲ့ ေစ်သႏႈန္သမလာလဲ (၁၅) ႏလစ္ ျပန္ဆပ္မလာသ။ အႏလစ္ (၂ဝ) ဆပ္မလာသ။ Fixed Rate လုိ႔ ေခၚတဲ့ ေစ်သကဌက္က သတ္မလတ္ထာသတဲ့ ( ႏႈန္သ) အတုိင္သတဌက္ျပီသ တလ ဘယ္ေလာက္က်မယ္၊ အႏလစ္ (၂ဝ)သုိ႔ အႏလစ္ (၁၅)ႏလစ္ ျပန္စပ္ေပါ့။ ေစ်သကဌက္မလာ Fixed Rate အျပင္ ARM (Adjustable Rate Mort age) လုိ႔ေခၚတဲ့ လဌယ္လဌယ္ေျပာရရင္ (ႏႈန္သ) ေျပာင္သတဲ့ စနစ္ဆုိတာ ရလိပါေသသတယ္။ ဒါကုိ အခဌင့္ေကာင္သယူျပီသ လူလည္ႀကီသ သာသသမီသတခ်ိဳ႔က မ်ာသမ်ာသဝယ္ႏုိင္ဖုိ႔ Down Payment လည္သ ေပသစရာမလုိ၊ ေရလ့ပုိင္သမလာလဲ ကိုယ္တတ္ႏိုင္သေလာက္ တႏုိင္ပဲ ေပသႏုိင္တယ္ ဆုိျပီသ ဝယ္မဲ့သူေတဌမ်ာသေအာင္ လလည့္ဖ်ာသျပီသ ဝယ္သူေတဌကို ေခ်သတာေၟကာင့္ Credit History မေကာင္သတဲ့ အဆင့္မမလီသူေတဌကိုပါ ဦသတည္ျပီသ ေခ်သဖို႔ စီစဥ္လာၟကပါတယ္။ ဒါကို အာဏာပို္င္ေတဌက ဟန္႔တာသရမလာကို မဟန္႔တာသခဲ႔ၟကဖူသ။ ဒီလူလယ္ေတဌက တခါ ဒီေခ်သထာသတဲ့ ေခ်သေငဌေတဌကုိ စုေပါင္သျပီသ Secondary Market မလာ ရလိတဲ့ ဘဏ္ေတဌကုိ ျပန္ေရာင္သျပီသ ဘဏ္ေတဌက တခါ တကမၻာလံုသမလာရလိတဲ့ အရင္သရလင္ ေတဌကို Mort age Back Security အေနနဲ႔ ျပန္ေရာင္သေပါ့။ ဝယ္တဲ့သူေတဌက အိမ္အာမခံ ရလိတယ္ဆုိေတာ့ ဝယ္ရဲၟကတာေပါ့။ ဒီလုိနဲ႔ လဌန္ခဲ့တဲ့ ၆ ႏလစ္ေလာက္ အိမ္ယာေစ်သကဌက္ တဟုန္ထိုသတက္တာကေန ပဌသူေတဌ ပဌၟကတာေပါ့။ Boom ၿပီသရင္ Bust လာျပန္ၿပီေဟ့။ Boom ျပီသရင္ Bust လာမယ္ဆုိတာ သိလ်က္နဲ႔ လူဆုိတာ ေလာဘေၟကာင့္ အရလိန္မသတ္ႏုိင္ၟကပါ။ လဌန္ခဲ့တဲ့ တနလစ္ေက်ာ္ေက်ာ္ေလာက္မလာ Housing Bust ျဖစ္ေတာ့ ဝုန္သဆုိ အိမ္ေစ်သေတဌ အတက္ရပ္သဌာသေတာ့ လူေတဌလဲ ေၟကာက္ျပီသ ေရာင္သၟကေတာ့တာေပါ့။ ရင္သနလီသမႈအေနနဲ႔ ဒုတိယ၊ တတိယ အိမ္ဝယ္ထာသသူေတဌက ျမန္ျမန္ေရာင္သ Investment အသင္သေတဌကလဲ ျပန္ေရာင္သဆုိေတာ့ ဝယ္အာသထက္ ေရာင္သအာသ ပုိလာေတာ့ အိမ္ေစ်သေတဌ တန္႔ရာက ထုိသက်ေတာ့တာေပါ့။ အိမ္ေစ်သေတဌလဲ အတက္ရပ္သဌာသေရာ ခုန လူလည္နည္သနဲ႔ ေခ်သထာသတဲ့ သူေတဌရဲ့ေခ်သေငဌ Loan ေတဌ ျပႆနာေပၚတာကို မရလင္သႏုိင္ၟကေတာ့ဘူသ၊ ဝယ္ကတည္သက မိမ္ိရဲ့ ေငဌတျပာသမလ ေရလ့မလာမေပသခဲ့ရေတာ့ အထူသသျဖင့္ Sub-
  • 11. prime လူေတဌက Mort age ဖိုသ မတတ္ႏုိင္ေတာ့ အိမ္ေပၚက ဆင္သသဌာသျပီသ ဘဏ္ေတဌ လက္ထဲမလာ အိမ္အလဌတ္ေတဌ ေသာင္တင္ျပီသ လစဥ္ဝင္ေငဌ မရေတာ့ဘဲ အ႐ံႈသေပၚေတာ့တာေပါ့။ ဒါေၟကာင့္ ရင္သႏလီျမဳပ္ႏလံမႈ Investment Bank ႀကီသေတဌဟာ ဘီလ်ံနဲ႔ ခ်ီျပီသ ရလဳံသေတာ့ တျခာသဘဏ္ေတဌလဲ ေၟကာက္ျပီသ ေငဌေခ်သတာကုိ က်ပ္ပစ္ၟကေတာ့ အေမရိကာသမလာ Credit Crunch လုိ႔ေခၚတဲ့ ေငဌေခ်သရခက္တဲ့ ျပႆနာေပၚလာတယ္။ ေငဌေခ်သရခက္ရင္ လုပ္ငန္သေတဌနည္သသဌာသျပီသ Economic Slow Down လုိ႔ေခၚတဲ့ စီသပဌာသေရသ ေႏလသေကဌသမႈ ျဖစ္တယ္။ ကမၻာ့ဘဏ္ေတဌနဲ႔ တကမၻာလံုသရလိတဲ့ ေငဌတတ္ႏုိင္သူေတဌလဲ အထိနာၟကတာပဲ။ အေမရိကန္မလာ လူ (၃) သန္သေလာက္ အိမ္ေတဌကုိ စဌန္႔သဌာသရတယ္လုိ႔ ခန္႔မလန္သၟကတယ္။ အေမရိကန္ဘဏ္ေတဌ သာမက ဥေရာပဘဏ္ေတဌပါ ထိတာေၟကာင့္ အေမရိကန္ေဒၚလာအတဌက္ တာဝန္ရလိတဲ့ အေမရိကန္ ဗဟိုဘဏ္ သာမက ယူရိုကိုိ တာဝန္ယူရတဲ့ ECB (Europe Central Bank ) ကပါ liquidity လုိ႔ေခၚတဲ့ လည္ပတ္မႈ အာသေကာင္သေအာင္ ျဖည့္ဆည္သေပသခဲ့ရတယ္။ အေမရိကန္ ဗဟိုဘဏ္ က အစိုသရိမ္ပုိျပီသ အေရသေပၚေငဌေခ်သႏႈန္သ (ဘဏ္၊ ဘဏ္ခ်င္သေခ်ႏႈန္သ) ကုိ ဇႏၷဝါရီလမလာ သုညဒသမ ခုနစ္ငါသ (0.75 basic point) ခ်ေပသခဲ့တယ္။ အေမရိကန္အစိုသရနဲ႔ ကဌန္ကရက္ကလည္သ လူတဦသကို ေဒၚလာ (၈ဝဝ)၊ တမိသာသစုကို ေဒၚလာ (၁၆ဝဝ) ႏႈန္သနဲ႔ အခဌန္ျပန္အမ္သေငဌ Tax Relocate အျဖစ္ ျပန္အမ္သဖို့ ၟကိဳသစာသေနၟကတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ လူေတဌေငဌရလိလာရင္ လူေတဌ ေငဌသံုသလုပ္ငန္သေတဌေကာင္သ တုိသခ်ဲ့မလ Economic Growth ျဖစ္ျပီသ Another Boom ျဖစ္။ ေနာက္ Bust ျဖစ္ နဲ႔ သံသရာလည္ေနတာက အေမရိကန္ရဲ့ အရင္သရလင္ စီသပဌာသေရသစနစ္ပါပဲ။ Bust မျပီသေသသဘူသ အေမရိကန္ ခ်စ္တီသေတဌျဖစ္တဲ့ Hedge Funds ေတဌက ေရနံေတဌကုိ လုိက္ဝယ္ ေနၟကျပန္ျပီသ ဒီလုပ္ငန္သက ေဒၚလာမီလ်ံ ဘီလ်ံရလိမလ ျဖစ္တာေၟကာင့္ လူတုိင္သ မဝင္ႏုိင္ပါ။ သုိ႔ေသာ္ ကမၻာမလာ ေရနံေစ်သတက္ရင္ လူတုိင္သထိခုိက္ျပီသ နအဖအတဌက္ အၟကိဳက္ေပါ့။ ေလာင္စာ ေစ်သေကာင္သေလ နအဖ ဝင္ေငဌေကာင္သေလေပါ့။ Sub-prime ျပႆနာမလ ကမၻာ႔ဘဏ္မ်ာသသို႔ ေရာဂါကူသစက္ကာ အေမရိကန္တဌင္ စီသပဌာေရသ က်ဆင္သမႈအႏၱရာယ္ႏလင္႔ ရင္ဆိုင္ေနရပံုအေႀကာင္သႏလင့္ ေဒၚလာဘာေၟကာင့္တန္ဖိုသက်ရသလဲနဲ႔ အက်ဳိသဆက္မ်ာသအေႀကာင္သကို ဆက္လက္ ေဖၚျပပါမည္။ အေမရိကန္ စီသပဌာသေရသစနစ္ ေရတိမ္နစ္ရျခင္သ ဆပ္ပရိုင္သ အပိုင္သ (၂) ေဆာင္သပါသ ဘိုေက်ာ္ၿငိမ္သ က်ေနာ္ အေမရိကန္ ဆပ္ပရိုင္သ Sub Prime ဒုကၡ-အပိုင္သ (၁) ကို ေရသခဲ့စဥ္က အေမရိကန္စီသပဌာသေရသစနစ္ ေခါင္က မိုသၿပိဳလိမ့္မယ္လို႔ မေမလ်ာ္လင့္ခဲ့မိဘူသ။ လူအမ်ာသ ေတဌသၟကတဲ့အတိုင္သ - စီသပဌာသေရသဒုကၡ Economic Crisis တခုလို႔ပဲ ထင္ခဲ့မိတယ္။ အခုမလ အ႐ူသမီသဝိုင္သသလို - အေမရိကန္ စီသပဌာသေရသစနစ္ ေခါင္က မိုသၿပိဳကိန္သေရာက္ေနမလန္သ
  • 12. ကမာၻႀကီသနဲ႔အတူ အေမရိကန္ အစိုသရ အပါအဝင္ သိၟကေတာ့တယ္။ ၿပီသခဲ့တဲ့ စက္တင္ဘာလ အကုန္ေလာက္မလာ အေမရိကန္စီသပဌာသေရသအတဌက္ တာဝန္ရလိတဲ့ အေမရိကန္ ဗဟုိဘဏ္ ဖက္ဒရယ္ ရီဇပ္(ဗ္) Federal Reserve မလ ဥကၠ႒ မစၥတာ ဘာ(လ္)နမ္ကီ Mr. Benanke နဲ႔အေမရိကန္ အစိုသရ ဘ႑ာေရသဝန္ႀကီသ မစၥတာေပါ(လ္)စင္ MR. Paulsen တို႔ ႏလစ္ေယာက္ ဘဏ္နဲ႔ စီသပဌာသေရသ မ႑ိဳင္တခုခ်င္သကို ေရဌသကယ္႐ံုသႏလင့္ ေလာက္ေတာ့ဘူသ၊ အေျခအေနဆိုသေနၿပီ၊ Comprehensive Plan လို႔ေခၚတဲ့ ျပႆနာရဲ႔ က႑တခုလံုသကို ကိုင္တဌယ္ေျဖရလင္သမလဆိုၿပီသ ေမရိကန္ကဌန္ကရက္ကို တင္ျပခဌင့္ ေတာင္သလာပါတယ္။ ဒီလို ျပႆနာကို ရင္ဆိုင္ေျဖရလင္သဖို႔ အေမရိကန္ေဒၚလာ ဘီလီယံ ၇ဝဝ (သန္သေပါင္သ ၇ သိန္သ) ကုန္က်စရာရလိတာေၟကာင့္ အေမရိကန္ ကဌန္ကရက္ အမတ္ေတဌကို သံုသစဌဲခဌင့္ ဥပေဒ ျပဳေပသဖို႔ ေတာင္သဆိုလာပါတယ္။ စက္တင္ဘာလ ၂၉ ရက္ေန႔က မဲခဌဲရာမလာ အေမရိကန္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္မလာ ကန္႔ကဌက္မဲ ၂၂၈ မဲ၊ ေထာက္ခံမဲ ၂ဝ၅ မဲနဲ႔ ရလံဳသနိမ့္သဌာသပါတယ္။ လက္ရလိျပႆနာဟာ အင္မတန္မလ ႐ႈတ္ေထဌသတာေၟကာင့္ သာမန္လမ္သေပၚက အေမရိကန္လည္သ နာသမလည္ႏိုင္ၟကပါဘူသ။ ဒါေၟကာင္႔ Wall Street ေဝါလ္စထရိ က ေငဌရလင္ သူေ႒သေတဌကို ဘာေၟကာင့္ ျပည္သူပိုင္တဲ့ အစိုသရဘ႑ာေငဌနဲ႔ ကူညီရမလာလဲဆိုၿပီသ စိတ္တိုလ်က္ ရလိၟကပါတယ္။ ျပည္သူေတဌရဲ႔ ကိုယ္စာသလလယ္လို႔ေခၚတဲ့ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ အမတ္ေတဌဟာ အေမရိကန္ ဖဌဲ႔စည္သအုပ္ခ်ဳပ္ပံု ဥပေဒအရ ျပည္သူနဲ႔ မကင္သေဝသသဌာသေအာင္ ၂ ႏလစ္ တႀကိမ္ ျပည္သူ႔ေရလ႔မလာ ျပန္လည္အေရဌသခံၟကရပါတယ္။ ျဖစ္ခ်င္ေတာ့ ႏိုဝင္ဘာလ ၄ ရက္မလာ ေရဌသေကာက္ပဌဲ ရလိပါတယ္။ ေဝါလ္စထရိက ေငဌရလင္၊ ေၟကသရလင္ ေတဌကို ကူရေကာင္သလာသလို႔ အမ်က္ထဌက္ေနတဲ့ ျပည္သူေတဌက ဒဏ္ခတ္မလာ ေၟကာက္လို႔တေၟကာင္သ၊ ေစ်သကဌက္စီသပဌာသေရသမလာ အစိုသရက ဝင္မစဌက္ရဘူသ ဆိုတဲ့ တယူသန္ ရလိၟကတဲ့ လက္်ာ တဖက္စဌန္သေရာက္ ေအာက္လႊတ္ေတာ္ အမတ္ေတဌေၟကာင့္တေၟကာင္သ လက္ရလိဥပေဒ အဆိုျပခ်က္ဟာ ႐ႈံသနိမ့္ခဲ့ရပါတယ္။ လက္ငင္သ အက်ဳိသဆက္က အေမရိက Dow Jones စေတာ့ ေစ်သကဌက္ဟာ ၇၇၇ ပိဌဳင့္ ထိုသက်ဆံုသ႐ံႈသသခဲ့ပါတယ္။ ၉/၁၁ ျဖစ္ၿပီသေနာက္ စက္တင္ဘာလ ၁၇ ရက္၊ ၂ဝဝ၁ ခုႏလစ္မလာ တေန႔တာ က်ဆံုသ႐ံႈံသျခင္သ ၇၂၁ ဒႆမ ၆၅ ပိဌဳင့္ထက္ ပိုပါတယ္။ ဆိုလိုတာက အရင္သရလင္ (သို႔) ေငဌေၟကသမႈပ္ႏလံသူေတဌက အေမရိကန္ကုမၞဏီေတဌနဲ႔ အေမရိကန္ေစ်သကဌက္ကို အယံုအၟကည္မရလိဘူသ၊ မေသခ်ာ မေရရာတဲ့ စီသပဌာသေရသ အေျခအေနေၟကာင့္ သူတို႔ပိုင္ဆိုင္တဲ့ စေတာ့ေတဌကို ထုတ္ေရာင္သမႈေၟကာင့္ စေတာ့ေစ်သေတဌ က်ရတာပါ။ ဒီ စေတာ့ (လအသခု) ေစ်သေတဌ က်ဆံုသမႈဟာ လက္ရလိ Credit Crunch ျပႆနာကို ပုိမိုဆိုသဝါသေစပါတယ္။ ဘဲဥအစ ရလာမရသလို ျပႆနာေတဌက ရဌာလည္ေနပါတယ္။ လက္ရလိ အေမရိကန္ရဲ႔ စီသပဌာသေရသျပႆနာဟာ ေလာေလာဆယ္ အေျခအေနမလာ ေဝါလ္စထရိ လို႔ ေခၚတဲ့ အေမရိကန္ရဲ႔ စီသပဌာသေရသမလာ ထိပ္ဆံုသက ေနရာယူထာသတဲ့ အေမရိကန္ ဗရာမင္ (Brahmin) ေတဌလို႔ တင္စာသရမယ့္ ထိပ္ဆံုသ ေငဌရလင္ေၟကသရလင္ေတဌကိုပဲ ဆိုသဆိုသဝါသဝါသ ထိခိုက္လ်က္ ရလိပါတယ္။ ဒီျပႆနာကို မကိုင္တဌယ္ႏိုင္ရင္ Main Street လို႔ေခၚတဲ့ လမ္သေပၚက လူေတဌကိုပါ မၟကာခင္ ထိခိုက္လာႏုိင္တဲ့အျပင္ အေမရိကန္စီသပဌာသေရသ တခုလံုသပါခဌၜတ္ၿခံဳ က်သဌာသႏိုင္တယ္။
  • 13. လက္ရလိျပႆနာဟာ ၁၉၃ဝ ခုႏလစ္မ်ာသမလာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ The Great Depression လို႔ ေခၚတဲ့ အဆိုသဆံုသ စီသပဌာသေရသကပ္ႀကီသအၿပီသ အဆိုသရဌာသဆံုသ စီသပဌာသေရသဒုကၡလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ အေမရိကန္အစိုသရက ဒီျပႆနာကို မကိုင္တဌယ္ႏုိင္ရင္ မၟကာခင္ တကမာၻလံုသ ျပန္႔ႏလံ႔ၿပီသ ကမာၻ႔ စီသပဌာသေရသကပ္ဆိုက္ေရာက္ႏုိင္တဲ့အတဌက္ အႏၱရာယ္ဟာ ႀကီသမာသလလပါတယ္။ ဒီေလာက္ႀကီသမာသတဲ့ ျပႆနာက္ို လက္ေတဌ႔ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အေမရိကန္ႏုိင္ငံမလာေတာင္ အမ်ာသစု လက္ရလိ လုပ္ကိုင္စာသေသာက္ေနၟကတဲ့ သာမန္လမ္သေပၚက လူေတဌကိုယ္၌က ျပႆနာရဲ႔ အရင္သနဲ႔ ႐ႈပ္ေထဌသဆက္စပ္ေနၟကပံုကို က်က်နန မသိတာေၟကာင့္ ဘယ္ေလာက္ အႏၱရာယ္ႀကီသမာသတယ္ ဆိုတာကို မသိရလာေသသၟကပါဘူသ။ ျပႆနာကလည္သ အဆင့္ဆင့္ ႐ႈပ္ေထဌသလည္ပတ္ေနၟကတာေၟကာင့္ စီသပဌာသေရသကို စိတ္ဝင္စာသသူလုိက္စာသသူ မဟုတ္ရင္ အေသသစိတ္ ရလင္သရလင္သလင္သလင္သ သိရန္ မလဌယ္ကူလလပါ။ သံုသစဲဌတဲ့ အသံုသအႏႈံသမ်ာသမလာလည္သ ၟကာသေနက် အသံုသအႏႈံသမ်ာသ မဟုတ္ပါ။ ဒါေပမဲ့ ျပႆနာကို မသိလို႔ မရေတာ့ပါ။ အေသအခ်ာ ေလ့လာရင္လည္သ အလဌန္ စိတ္ဝင္စာသစရာ ေကာင္သပါတယ္။ ဒီျပႆနာအာသလံုသဟာ ေဒၚလာျပႆနာ၊ ေရနံျပႆနာ၊ ဆန္ျပႆနာတို႔ အာသလံုသနဲ႔ ဆက္စပ္ ျငိတဌယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၟကာင့္ ဓာတ္ဆီေစ်သေတဌ တက္၊ ကာသေတဌ ရလိၿပီသ ကာသေတဌရပ္ထာသတဲ့ အေျခအေနနဲ႔ ႀကံဳၟကရတယ္။ ဆန္ေစ်သတက္ေတာ့ လူေတဌ ထမင္သမဝေတာ့ဘူသေပါ့။ ဒါ့အျပင္ ေနာင္တေခတ္ ျမန္မာျပည္ႀကီသကို ထူေထာင္ရမယ့္ ျမန္မာလူငယ္ေလသေတဌကို သတိျပဳေစခ်င္တာက ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမလာစီသပဌာသေရသ ေခါင္သေထာင္မလ တိုင္သျပည္ေရာ၊ ျပည္သူပါ ခ်မ္သသာလာၟကမလာပါ။ ဒါေၟကာင့္ စီသပဌာသေရသဟာ အေရသပါလလပါတယ္။ ႏိုင္ငံေရသဆိုတာဟာလည္သ စီသပဌာသေရသနဲ႔ မကင္သႏိုင္ပါ။ ဒါေၟကာင့္ လက္ရလိျပႆနာနဲ႔ အက်ဳိသဆက္ေတဌကို တင္ျပပါရေစ။ လက္ရလိျပႆနာက Credit Crunch လုိ႔ေခၚပါတယ္။ လဌယ္လဌယ္ေျပာရရင္ ျပည္သူေတဌ၊ ကုမၞဏီေတဌ ေန႔စဥ္လည္ပတ္ဖို႔ (ေငဌေခ်သ) ဖို႔ အခက္အခဲရလိတာပါ။ ဘဏ္ေတဌ၊ ေငဌရလင္ေၟကသရလင္ေတဌ ျပႆနာေပၚလာေတာ့ ေငဌရလိသူေတဌက ေၟကာက္လန္႔ၿပီသ ေငဌမေခ်သေတာ့ဘူသ၊ ေငဌလည္ပတ္မႈ ေလ်ာ့သဌာသေတာ့ ေငဌမလည္ေတာ့ဘူသေပါ့။ အရင္သရလင္စနစ္ လဌတ္လပ္တဲ့ေစ်သကဌက္ Free Market ဆိုတာက (ေခ်သေငဌ) Credit နဲ႔ ေငဌလည္ပတ္မႈ Liquidity အေပၚ မူတည္ေနတာေၟကာင့္ ေငဌမလည္ပတ္ႏုိင္ရင္၊ ေငဌေခ်သမရရင္ စီသပဌာသေရသ ယႏၱရာသႀကီသတခုလံုသ မရပ္သဌာသေတာင္ တံုု႔ေႏလသကုန္တာေပါ့။ ေမာ္ေတာ္ကာသ ဆီမလိုက္ရင္ တဌန္႔ဆုတ္ တဌန္႔ဆုတ္နဲ႔ ေရႊ႕ေနသလို ႏဌာသလလည္သႀကီသ ႏဌံနစ္ေနသလိုပဲေပါ့၊ Credit Crunch ရဲ႕တရာသခံအရင္သက အိမ္ယာေျမေစ်သကဌက္။ အိမ္ေစ်သေတဌ မတရာသတက္ၿပီသ ေပါက္ကဌဲျပဳတ္က်တာေၟကာင့္ပါ။ ဒီ ေပါက္ကဌဲမႈဟာ ဆပ္ပရိုင္သ Sub Prime ေေစ်သကဌက္က စခဲ့တာပါ။ ဆပ္ပရိုင္သ အပိုင္သ(၁) မလာ Boom & Bust, Housing Bubble, Sub Prime ဆိုတာကို ရလင္သျပခဲ့ၿပီသပါၿပီ။ Bust ျဖစ္တုိင္သမလာ လူေတဌက ေၟကာက္လန္႔ၿပီသ ေငဌေခ်သတာ လက္တဌန္႔သဌာသၿပီသ ေငဌမေခ်သၟကေတာ့ဘူသ။ အထူသသျဖင့္ ဘဏ္ေတဌက ရဲရဲမေခ်သၟကေတာ့ဘူသ။ ဒါကို Credit Crunch လို႔ေခၚပါတယ္။ ကုမ၌ဏီႀကီသသည္ျဖစ္ေစ၊ ငယ္သည္ျဖစ္ေစ မိမိလုပ္ငန္သလည္ပတ္မႈအတဌက္ ေငဌလိုရင္ ဘဏ္ေတဌဆီ ေျပသေခ်သၟကပါတယ္။ Credit Crunch ျဖစ္ခဲ့ရင္ ဘဏ္ေတဌက ေငဌ လဌယ္လဌယ္ မေခ်သၟကေတာ့ လုပ္ငန္သေတဌ ေႏလသေကဌသကုန္တာေပါ့။
  • 14. ေငဌမလည္ေတာ့ လုပ္ငန္သေတဌေႏလသ၊ ဒီေတာ့ အပိုလူေတဌေလလ်ာ့၊ အပိုပစၥည္သေတဌ မဝယ္ႏုိင္ၟကေတာ့၊ အာသလံုသ ေရာင္သအာသက်နဲ႔ စီသပဌာသေရသေႏလသေကဌသမႈ ဆိုတာျဖစ္ပါေရာ။ ဒီမလတဆင့္ ၃ လပတ္ ဆက္တိုက္ တျပည္လံုသ ထုတ္ကုန္ အႏုတ္လကၡဏာျပခဲ့ရင္ - စီသပဌာသေရသက်ဆင္သမႈလို႔ သတ္မလတ္ၟကပါတယ္။ ဆိုလိုတာက ၆ လတိတိ တျပည္လံုသ ထုတ္ကုန္ ဆက္တိုက္က်ဆင္သခဲ့ရင္ စီသပဌာသေရသက်ဆံုသမႈ Recession ျဖစ္ၿပီေပါ့။ ဒါထက္ဆိုသခဲ့ရင္ စီသပဌာသေရသကပ Depression ဆိုက္ၿပီလို႔ သတ္မလတ္ရပါမယ္။ အခု လက္ရလိအေျခအေနမလာ အေမရိကန္စီသပဌာသေရသ အေျခအေနဟာ Recession ေရာက္လုေရာက္ခင္ ရလိပါတယ္။ လက္ရလိ ျပႆနာကို မေျဖရလင္သႏုိင္ရင္ Recession ကေန Depression အထိ ဆုတ္ယုတ္သဌာသႏုိင္ပါတယ္။ အေမရိကန္ကတဆင့္ တကမာၻလံုသ ပန္ႏလံ႔ၿပီသတကမာၻလံုသ စီသပဌာသေရသကပ္ ျဖစ္ႏိုင္စရာ အႏၱရာယ္ ရလိပါတယ္။ ဒီတခါက်မလ ဘာေၟကာင့္ ဒီေလာက္အထိ ဒုကၡေတဌ႔ရတာလဲ? ဒီေမသခဌန္သကို မေျဖခင္ အေမရိကန္ အရင္သရလင္စနစ္ရဲ႔ အေဆာက္အဦ တည္္ေဆာက္မႈကို နာသလည္ရပါမယ္။ အေမရိကန္ အရင္သရလင္စနစ္မလာ ေယဘုယ်အာသျဖင့္ အရင္သရလင္စနစ္မလာ အရင္သရလိတဲ့ (ဘဏ္) ေတဌဟာ ဟိႏၵဎဘာသာက ဗရာမင္ ( Brahmin) ေတဌလိုပါပဲ။ ဒီ ဗရာမင္ဆိုတဲ့ စကာသလံုသဟာ ဘယ္အထိ အဓိပၞာယ္ သက္ေရာက္တယ္ ဆိုတာကို က်ေနာ္ရဲ႔ လက္ေတဌ႔ ႀကံဳေတဌ႔မႈေတဌနဲ႔ ယလဥ္ၿပီသတင္ျပပါရေစ။ ဟိႏၵဎဘာသာမလာ ဇာတ္အဆင့္ ၅ မ်ဳိသ ရလိတယ္။ အျမင့္ဆံုသဇာတ္က ဗရာမင္ျဖစ္ပါတယ္။ ဗရာမင္ေတဌဟာ (ဇာတ္) သိပ္ျမင့္တဲ့အတဌက္ တျခာသသူတဦသကသူတို႔စာသတဲ့ ပန္သကန္ကို ထိမိရင္ေတာင္ ထမင္သ ဆက္မစာသေတာ့ဘူသလို႔ ဆို ႏိုင္ပါတယ္။ က်ေနာ့္ဖခင္ ဦသေက်ာ္ၿငိမ္သဟာ ထိုစဥ္က Asian Socialist အာရလဆိုရလယ္လစ္ အဖဌဲ႔အစည္သကို ကူညီတည္ေထာင္ခဲ့ပါတယ္။ ဆူကာႏိုတို႔ အင္ဒိုနီသရလာသမလာ ဒတ္ခ်္ေတဌကို ပုန္ကန္စဥ္က လက္နက္ကိုင္ကူညီခဲ့ရံုမလ်မက သခင္သာခင္ကိုပါ လႊတ္ၿပီသ ကူညီခဲ့ပါတယ္။ နီေပါမလာ ဘုရင္စံနစ္ကို ပုန္ကန္ၟကေတာ့လည္သ လက္နက္ေတဌ အကူအညီေပသခဲ့ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္ အစိုသရအေနနဲ႔ ကူညီခဲ့တာပါ။ ဒါေၟကာင့္ အိမ္ေစာင့္အစိုသရေခတ္မလာ နီေပါမလာ အာရလဆိုရလယ္လစ္ အစည္သအေဝသလုပ္ေတာ့ အျပန္မလာ ဘုရာသဖူသဖို႔ က်ေနာ္တို႔ (ကေလသ) ေတဌကိုပါ ေခၚသဌာသခဲ့ပါတယ္။ ဘုရာသပဌင့္ရာ လုမၞဏီဥယ်ာဥ္ဟာ နီေပါႏိုင္ငံထဲမလာ ရလိပါတယ္။ ဝန္ႀကီသခ်ဳပ္ရဲ႔ ဧည့္သည္အေနနဲ႔ လုမၞဏီဥယ်ာဥ္ရလိရာ ျပည္နယ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရသမလဎသ ( Govemor) က ေန႔လည္စာ ဧည့္ခံပါတယ္။ က်ေနာ္က(ကေလသပီပီ) ဘာမသိညာမသိ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရသမလဎသရဲ႔ ထမင္သပန္သကန္ကို ထိမိရာ ထမင္သမစာသေတာ့ပါ။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရသမလဎသက က်ေနာ့္ရဲ႔ အေဖကို ေတာင္သပန္လိုက္တာ။ ဗရာမင္ရဲ႕ ပန္သကန္ကို ႏိုင္ငံျခာသဧည့္သည္ေတာင္ မထိရပါ။
  • 15. တခါ ဗုဒၶဂါရာကို အသဌာသ ဟိႏၵဎဘုရာသေက်ာင္သတခုကို ဝင္ၟကည့္ၟကပါတယ္။ ဒီဘုရာသေက်ာင္သအတဌင္သမလာ အဝိုင္သပံုသ႑ာန္ ေရခ်ဳိသရာေနရာကိုလည္သ တည္ေဆာက္ထာသပါတယ္။ ေရခ်ဳိသဖို႔ အေဆာက္အဦမလာ (ဇာတ္) အလိုက္ အဆင့္ဆင့္ တည္ေဆာက္ထာသပါတယ္။ အျမင့္ဆံုသအဆင့္က ဗရာမင္မ်ာသ ခ်ဳိသၿပီသ ေရကို ေရေျမာင္သကတဆင့္ ေရခံျပီသေနာက္ (ဇာတ္) ေတဌက ခ်ဳိသရပါတယ္။ ဒီလို အဆင့္ဆင့္ ေရခံၿပီသ စီသဆင္သေစရာ ေအာက္ဆံုသအဆင့္ Untouchable အဆင့္ကို ေရာက္တဲ့အခါ ေရဟာ ညစ္ပတ္တဲ့ ဆပ္ျပာေရ ျဖစ္ေနပါၿပီ။ ေအာက္ဆံုသအဆင့္မလ လူေတဌဟာ ဗရာမင္ေတဌ ဘယ္လို စံစာသေနတယ္ဆိုတာ မျမင္ရ (တက္ခဌင့္မရလိ) ဆပ္ျပာေရေတဌကိုပဲ ေက်ေက်နပ္နပ္ ခ်ဳိသသံုသေနတာကို ျမင္ရတဲ့ျမင္ကဌင္သကုိ ဒီကေန႔အထိ မေမ့ႏိုင္ပါ။ ေအာက္ဆံုသအဆင့္ကေန ၟကည့္ရင္ ဗရာမင္ေတဌဟာ တိမ္ညဌန္႔ခူသစာသေနတဲ့ နတ္ဘုံ၊ နတ္နန္သက သူေတဌနဲ႔ တူပါတယ္။ ေဝသလဌန္သတဲ့ အျမင့္ဘံုမလ (ဇာတ္) ျမင့္ေတဌ ျဖစ္တယ္။ အေမရိကန္ အရင္သရလင္စနစ္တဌင္ (ဇာတ္) လို လူတန္သစာသ အတိအက် မခဌဲထာသေပမယ့္ ေငဌေၟကသပိုင္ဆိုင္မႈ ပမာဏေပၚမူတည္ၿပီသ အဆင့္အတန္သ ကဌဲတယ္လို႔ ဆိုႏုိင္ပါတယ္။ ေအာက္ဆံုသအဆင့္ လခစာသ (သို႔) ေန႔စာသလုပ္သာသေတဌဟာ ေန႔ဒဓူဝ အလုပ္ဝင္၊ အလုပ္ထဌက္ လခ (သို႔) ေန႔စာသရၟကတယ္။ အျမင့္ဆံုသအဆင့္ လူခ်မ္သသာ (ဗရာမင္) ေတဌက ေငဌပံုေပၚထုိင္ၿပီသ ေငဌရလာၟကတာကိုမျမင္ရမသိႏိုင္ပါ။ ဒါေၟကာင့္ Main Street လူေတဌက Wall Street က လူေတဌကို ေငသေမလ်ာ္ၟကည့္ၟကရတယ္။ ခဌဲျခာသမႈ (ဇာတ္) ဆိုတာဘယ္စံနစ္မလာမဆို ေကာင္က်ိဳသမေပသပါဖူသ။ အရင္သရလင္စနစ္မလာ အေရသပါတဲ့ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ (သို႔) ခံယူခ်က္တခု ရလိပါေသသတယ္။ က်ေနာ္ အင္သစိန္မလာ ေနခဲ့စဥ္ အေတဌ႔အႀကံဳေလသနဲ႔ ယလဥ္ၿပီသ တင္ျပပါရေစ။ အင္သစိန္ေထာင္မလာ က်င့္သံုသတဲ့ လုပ္ငန္သစဥ္ (သို႔) စံနစ္တခု ရလိပါတယ္။ လူသတ္မႈ၊ ဓာသျပမႈ စတာေတဌနဲ႔ ေထာင္က်လာသူေတဌကို (ႏလစ္ႀကီသသမာသ) ေတဌလို႔ ေခၚတယ္။ ရာဇဝတ္မႈနဲ႔ ေထာင္က်လာသူေတဌဟာ ေထာင္တဌင္သ စာသသံုသဖို႔အတဌက္ ေျမယာစိုက္တဲ့ အလုပ္ေတဌကို ေစခိုင္သခံရတယ္။ ႏလစ္ႀကီသသမာသေတဌကို (လံုခ်ည္အျပာ) ထုတ္ေပသကာ ခဌဲျခာသထာသတာေၟကာင့္ (လံုခ်ည္ျပာ) လို႔ ေခၚဆိုညႊန္သေလ့ရလိပါတယ္။ ရာဇဝတ္အက်ဥ္သသာသတိုင္သ ေထာင္စည္သကမ္သအရ ၂ ပတ္ တခါ မိသာသစုနဲ႔ ေတဌ႔ခဌင့္ရၟကပါတယ္။ ဒါကို (ေထာင္ဝင္စာ) ေတဌ႔တယ္လို႔ ေခၚပါတယ္။ အက်ဥ္သသာသအမ်ာသစုရဲ႕ ဇနီသ၊ သာသမယာသ၊ ေဆဌမ်ဳိသ၊ ေမာင္ႏလမ၊ မိသာသစု အမ်ာသစုက မရလိမဲ့ ရလိမဲ့ ေငဌကေလသနဲ႔ ငါသပိေၟကာ္၊ ေဆသလိပ္၊ ေဆသေပါ့လိပ္ေလသေတဌနဲ႔ ၂ ပတ္ တခါ ေတဌ႔ၟကရပါတယ္။ ေထာင္ထဲမလာ တရာသဝင္ ေငဌ ကိုင္ခဌင့္မရလိပါ၊ ဒါေၟကာင့္ ေဆသလိပ္ (ဝါ) ေဆသေပါ့လိပ္ဟာ ေငဌ ျဖစ္လာတယ္။ ရာဇဝတ္ အက်ဥ္သသာသေတဌဟာ မိမိတို႔ရလာတဲ့ ေထာင္ဝင္စာေတဌထဲက ေကာင္သႏိုသရာရာ အစာသအစာေတဌ၊ ေဆသလိပ္ေတဌနဲ႔ လံုခ်ည္ျပာေတဌကို ပူေဇာ္ပါမလ ေနပူထဲတဌင္ လံုခ်ည္ျပာေတဌရဲ႕ မတရာသေမာင္သႏလင္ ေစခိုင္သတဲ့ဒဏ္ကေန သက္သာရာရပါတယ္။ ေထာင္ဝင္စာ မေတဌ႔ႏိုင္သူ၊ ခုိကိုသရာမဲ့ေနသူ အက်ဥ္သသာသေတဌအဖို႔ေတာ့ တရိစာ၊န္ တေကာင္အလာသ အေမာင္သခံရဖို႔ပဲ ရလိပါေတာ့တယ္။ အက်ဥ္သသာသတေယာက္ကို ၿမဳိသၿမဳိသျမက္ျမက္ေလသ ေခါင္သပံုျဖတ္ၿပီသတဲ့ လံုခ်ည္ျပာ တေယာက္ဟာ အဲဒီအက်ဥ္သသာသကို လက္ညိဳသထိုသၿပီသ တျခာသ လံုခ်ည္ျပာတေယာက္ကို ေဆသေပါ့လိပ္ ၁ဝဝ၊ ၂ဝဝ၊ ၃ဝဝ စသည္ျဖင့္ လက္လႊဲေရာင္သစာသေလ့ရလိပါတယ္။ အက်ဥ္သသာသ မလန္မလန္ လက္ခံရရလိတဲ့ ပမာဏ ေထာင္ဝင္စာေပၚ မူတည္ၿပီသ ေစ်သသတ္မလတ္ၟကတယ္။