SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 100
Descargar para leer sin conexión
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
‫‌تكميلي‬‫ي‬‫شيم‬
‫تحصيلي‬‫راهنمايي‬‫‌ي‬‫ه‬‫دور‬‫سوم‬‫سال‬
‫جوان‬ ‫‌پژوهان‬‫ش‬‫دان‬ ‫و‬ ‫درخشان‬ ‫استعدادهاي‬ ‫پرورش‬ ‫ي‬ّ‫ل‬‫م‬ ‫مركز‬
:‫شناسنامه‬ 	
‫راهنمایی‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫دور‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ ‫تکمیلی‬ ‫شیمی‬ :‫کتاب‬ ‫عنوان‬ 	-
‫پورجاوید‬ ‫محمدرضا‬ ، ‫قربانی‬ ‫حامد‬ :‫تألیف‬ ‫و‬ ‫گردآوری‬ 	-
‫رضوی‬ ‫السادات‬ ‫طاهره‬ :‫ویراستار‬ 	-
‫پورجاوید‬ ‫محمدرضا‬ :‫علمی‬ ‫نظارت‬ ‫و‬ ‫هماهنگی‬ 	-
‫آرانی‬ ‫مشفق‬ ‫حامد‬ :‫‌ای‬‫ه‬‫رایان‬ ‫آمیزی‬ ‫رنگ‬ ‫و‬ ‫جلد‬ ‫طراح‬ 	-
‫افرا‬ ‫گروه‬ :‫چینی‬ ‫حروف‬ 	-
‫آرانی‬ ‫مشفق‬ ‫حامد‬ :‫آرایی‬ ‫صفحه‬ 	-
:‫شابک‬ 	-
‫مطالب‬‫فهرست‬
‫صفحه‬ 									‫عنوان‬
‫الف‬
‫مقدمه‬
1 ...................................................................................................................................................................‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ -‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
2 ....................................................................................................................................................................................................... ‫سوخت‬
3 .............................................................................................................................................................................‫‌ها‬‫ت‬‫سوخ‬‫انرژي‬‫محتواي‬
5 ....................................................................................................................................................................‫ه‬ِ‫د‬‫گرما‬‫و‬‫گرماگیر‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬
6 .........................................................................................................................................................................‫‌افتد؟‬‫ی‬‫م‬‫دما‬‫برای‬‫اتفاقی‬‫چه‬
8 ...............................................................................................................................................................................‫انرژی‬ ‫سطح‬ ‫نمودارهای‬
11 ..................................................................................................................................................................‫پيوندها‬‫شکستن‬‫و‬‫شدن‬‫تشکيل‬
12 ...............................................................................................................................................................................................‫پيوند‬ ‫انرژي‬
    
21.............................................................................................................................................................‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫سرعت‬ -‫دوم‬ ‫فصل‬
23 .......................................................................................................................................................................‌‫ش‬‫واکن‬‫سرعت‬‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬
26 ..........................................................................................................................................................................................‫تماس‬‫سطح‬‫اثر‬
29 ..................................................................................................................................................................................................‫غلظت‬ ‫اثر‬
31 ........................................................................................................................................................................................................‫دما‬‫اثر‬
34 ..................................................................................................................................................................................................‫کاتاليزگر‬
37 ..................................................................................................................................................................................................... ‫‌ها‬‫م‬‫آنزي‬
49 .............................................................................................................................................‫‌پذير‬‫ت‬‫برگش‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ –‫سوم‬‫فصل‬
53 ..................................................................................................................................................................................................‫پويا‬‫تعادل‬
55 ..............................................................................................................................................................................‫تعادل‬ ‫موقعيت‬ ‫در‬ ‫تغیير‬
58 ...................................................................................................................................................................................‫ضعيف‬ ‫و‬ ‫قوي‬ ‫اسيد‬
65 .......................................................................................................................................................‫یوني‬ ‫‌هاي‬‫ب‬‫ترکي‬ -‫چهارم‬ ‫فصل‬
66 .................................................................................................................................................................................................‫يوني‬‫پيوند‬
68 ...............................................................................................................................................................................‫بیشتر‬‫يوني‬‫‌های‬‫ب‬‫ترکي‬
71 ....................................................................................................................................................................‫يوني‬‫‌هاي‬‫ب‬‫ترکي‬‫‌های‬‫ی‬‫ویژگ‬
73 ................................................................................................................................................................................‫‌اي‬‫ه‬‫شبک‬ ‫یونی‬ ‫ساختار‬
79 ...........................................................................................................................................................‫کوواالنسي‬ ‫پيوند‬ -‫پنجم‬ ‫فصل‬
83 ............................................................................................................................................................... ‫‌اي‬‫ه‬‫شبک‬ ‫کوواالنسي‬ ‫ساختارهاي‬
91 .........................................................................................................................................................................‫ساده‬‫مولکولي‬‫ساختارهاي‬
‫مقدمه‬
‫سپاس‬‫با‬
‫تأليف‬ ‫و‬ ‫گردآوری‬ ‫گروه‬
‫د‬
‫‌های‬‫ب‬‫ترکي‬،‫مختلف‬‫عنصرهای‬‫از‬‫برخی‬‫با‬‫آشنايی‬‫ضمن‬‫و‬‫‌ايد‬‫ه‬‫آموخت‬‫را‬‫شيمی‬‫علم‬‫مقدماتی‬‫مفاهيم‬‫تاکنون‬‫شما‬
‫چگونگی‬‫بررسی‬‫به‬‫بيشتری‬‫دقت‬‫با‬‫که‬‫است‬‫رسيده‬‫آن‬‫زمان‬‫حال‬.‫‌ايد‬‫ه‬‫داد‬‫قرار‬‫مطالعه‬‫مورد‬‫نيز‬‫را‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫از‬‫حاصل‬
.‫بپردازيد‬‫شيميايی‬‫‌های‬‫ش‬‫واکن‬‫انجام‬
‫چگونگی‬ ‫شناخت‬ ‫با‬ .‫است‬ ‫همراه‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫کننده‬ ‫شرکت‬ ‫مواد‬ ‫انرژی‬ ‫سطح‬ ‫تغيير‬ ‫با‬ ‫شيميايی‬ ‫واکنش‬ ‫نوع‬ ‫هر‬ ‫انجام‬
‫همين‬ ‫به‬ ‫کتاب‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬ ،‫ترتيب‬ ‫اين‬ ‫به‬ .‫رسيد‬ ‫مذکور‬ ‫‌های‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫‌تري‬‫ح‬‫صحي‬ ‫درک‬ ‫به‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫تغييرات‬ ‫اين‬
،‫است‬‫برخوردار‬‫فراوانی‬‫اهميت‬‫از‬‫نيز‬‫شيميايی‬‫واکنش‬‫يک‬‫انجام‬‫سرعت‬‫طرفی‬‫از‬.‫است‬‫يافته‬‫اختصاص‬‫موضوع‬
‫بهتر‬ ‫ديگر‬ ‫برخی‬ ‫که‬ ‫حالی‬ ‫در‬ ‫شوند‬ ‫واقع‬ ‫مفيد‬ ‫تا‬ ‫گيرند‬ ‫انجام‬ ‫زياد‬ ‫‌های‬‫ت‬‫سرع‬ ‫با‬ ‫بايد‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫بعضی‬ ‫که‬ ‫چرا‬
‫سرعت‬‫تعريف‬‫بر‬‫عالوه‬‫کتاب‬‫اين‬‫از‬‫فصل‬‫دومين‬‫در‬‫دليل‬‫همين‬‫به‬.‫ش��وند‬‫انجام‬‫پايين‬‫‌های‬‫ت‬‫س��رع‬‫در‬‫اس��ت‬
.‫پرداخت‬ ‫خواهيم‬ ‫نيز‬ ‫آن‬ ‫بر‬ ‫مؤثر‬ ‫عوامل‬ ‫بررسی‬ ‫به‬ ،‫واکنش‬
‫چگونگی‬‫آنکه‬‫ضمن‬،‫است‬‫برخوردار‬‫زيادی‬‫اهميت‬‫از‬‫نيز‬‫واکنش‬‫يک‬‫انجام‬‫برای‬‫ممکن‬‫مس��يرهاي‬‫بررس��ی‬
‫نوع‬ ‫دو‬ ‫دليل‬ ‫همين‬ ‫به‬ .‫دارد‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫ترکيب‬ ‫خواص‬ ‫در‬ ‫مستقيمی‬ ‫تأثير‬ ‫نيز‬ ‫يکديگر‬ ‫با‬ ‫‌ها‬‫م‬‫ات‬ ‫پيوند‬ ‫برقراری‬
‫از‬ ‫بعد‬ ‫‌رود‬‫ي‬‫م‬ ‫انتظار‬ .‫گرفت‬ ‫خواهند‬ ‫قرار‬ ‫بررسی‬ ‫مورد‬ )‫کوواالنس��ی‬ ‫پيوند‬ ‫و‬ ‫يونی‬ ‫(پيوند‬ ‫پيوندها‬ ‫انواع‬ ‫از‬ ‫اصلی‬
‫‌ي‬‫ه‬‫لي‬ّ‫و‬‫ا‬‫شرايط‬‫بررسی‬‫با‬‫و‬‫بزنيد‬‫حدس‬‫را‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫توليد‬‫‌ي‬‫ه‬‫شيو‬‫و‬‫مواد‬‫از‬‫بعضی‬‫خواص‬‫بتوانيد‬‫کتاب‬‫اين‬‫‌ي‬‫ه‬‫مطالع‬
‫به‬ ‫قادر‬ ‫تنهايی‬ ‫به‬ ‫پس‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫آنکه‬ ‫ضمن‬ .‫کنيد‬ ‫مشخص‬ ‫آنرا‬ ‫بودن‬ ‫ناپذير‬ ‫انجام‬ ‫يا‬ ‫شدن‬ ‫انجام‬ ‫امکان‬ ،‫واکنش‬ ‫هر‬
.‫باشيد‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫مطالب‬ ‫درک‬ ‫و‬ ‫عمومی‬ ‫شيمی‬ ‫‌های‬‫ب‬‫کتا‬ ‫از‬ ‫برخی‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫مطالع‬
‫کامل‬ ‫يادگيری‬ ‫و‬ ‫آموزش‬ ‫برای‬ ‫مناس��ب‬ ‫شرايط‬ ‫امکان‬ ‫حد‬ ‫تا‬ ‫که‬ ‫اس��ت‬ ‫ش��ده‬ ‫طراحی‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫گون‬ ‫به‬ ‫حاضر‬ ‫کتاب‬
‫تا‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫ش��د‬‫مطرح‬‫گوناگونی‬‫‌های‬‫ش‬‫آزماي‬،‫کتاب‬‫از‬‫فصل‬‫ه��ر‬‫در‬.‫کند‬‫فراهم‬‫ش��ما‬‫برای‬‫را‬‫ش��ده‬‫ارائه‬‫مطالب‬
‫اين‬ ‫تمام‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫آنکه‬ ‫ضمن‬ .‫يابند‬ ‫دس��ت‬ ‫ش��ده‬ ‫ارائه‬ ‫‌های‬‫ث‬‫بح‬ ‫از‬ ‫بهتری‬ ‫درک‬ ‫به‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫انجام‬ ‫با‬ ‫‌آموزان‬‫ش‬‫دان‬
،‫ندارد‬‫وجود‬‫شما‬‫برای‬‫آزمايشگاه‬‫در‬‫شان‬‫انجام‬‫امکان‬‫اگر‬‫حتی‬‫تا‬‫است‬‫شده‬‫داده‬‫نيز‬‫مناسبی‬‫توضيح‬‫‌ها‬‫ش‬‫آزماي‬
‫دهنده‬‫هشدار‬‫عالمت‬‫از‬‫‌ها‬‫ش‬‫آزماي‬‫از‬‫برخی‬‫در‬.‫يابيد‬‫دست‬‫نظر‬‫مورد‬‫‌های‬‫ه‬‫نتيج‬‫به‬‫بتوانيد‬‫مطالب‬‫اين‬‫‌ي‬‫ه‬‫مطالع‬‫با‬
‫اين‬ ‫(در‬ ‫است‬ ‫خاص‬ ‫موردی‬ ‫يا‬ ‫ماده‬ ‫با‬ ‫رابطه‬ ‫در‬ ‫احتياط‬ ‫داشتن‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫لزوم‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫دهند‬ ‫نشان‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫استفاده‬
.)‫بود‬‫خواهند‬‫شما‬‫راهنمای‬‫بهترين‬‫ارجمند‬‫معلمين‬‫موارد‬
‫آموزشی‬‫‌های‬‫ه‬‫نکت‬‫و‬‫‌اند‬‫ه‬‫شد‬‫نوشته‬‫رنگ‬‫ر‬ُ‫پ‬‫صورت‬‫به‬‫‌اند‬‫ه‬‫داشت‬‫مطالعه‬‫هنگام‬‫در‬‫بيشتری‬‫توجه‬‫به‬‫نياز‬‫که‬‫کلماتی‬
‫بهتر‬ ‫درک‬ ‫برای‬ ‫گوناگون‬ ‫‌های‬‫ن‬‫تمري‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ل‬‫مثا‬ ‫از‬ ‫نيز‬ ‫م��وارد‬ ‫برخی‬ ‫در‬.‫‌اند‬‫ه‬‫گرفت‬ ‫قرار‬‫کادر‬ ‫يک‬ ‫داخل‬‫در‬‫مه��م‬
‫کمک‬ ‫ضمن‬ ‫که‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫شد‬ ‫برگزيده‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫گون‬ ‫به‬ ‫کتاب‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫تصويرهای‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ل‬‫شک‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫استفاده‬ ‫مطالب‬
‫دارد‬‫قرار‬‫‌ها‬‫ث‬‫بح‬‫‌ي‬‫ه‬‫خالص‬،‫فصل‬‫هر‬‫انتهای‬‫در‬.‫باشند‬‫نيز‬‫کتاب‬‫زيبايی‬‫و‬‫ع‬ّ‫و‬‫تن‬‫موجب‬،‫شيمی‬‫آموزش‬‫فرآيند‬‫به‬
‫در‬ً‫ا‬‫تقريب‬ ‫طرفی‬ ‫از‬ .‫‌اند‬‫ه‬‫شد‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫شما‬ ‫خودآزمايی‬ ‫برای‬ ‫مختلفی‬ ‫مسائل‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ش‬��‫پرس‬ ‫نيز‬ ‫آن‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ادام‬ ‫در‬ ‫و‬
.‫‌اند‬‫ه‬‫يافت‬ ‫ادامه‬ ‫پيشرفته‬ ‫مسائل‬ ‫تا‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫آغاز‬ ‫‌تر‬‫ه‬‫ساد‬ ‫موارد‬ ‫از‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫پرس‬ ‫اين‬ ،‫کتاب‬ ‫‌های‬‫ل‬‫فص‬ ‫تمام‬
‫گرامی‬‫‌آموزان‬‫ش‬‫دان‬‫و‬‫محترم‬‫همکاران‬‫‌ي‬‫ه‬‫کلي‬‫از‬‫لذا‬.‫نيست‬‫نقص‬‫از‬‫خالی‬‫و‬‫کامل‬،‫حاضر‬‫کتاب‬‫که‬‫است‬‫بديهی‬
.‫فرمايند‬ ‫ياری‬ ‫اثر‬ ‫اين‬ ‫کيفی‬ ‫سطح‬ ‫ارتقای‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫ما‬ ،‫خود‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫سازند‬ ‫پيشنهادهای‬ ‫و‬ ‫نظرها‬ ‫بيان‬ ‫با‬ ‫تا‬ ‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫تقاضا‬
‫ل‬ّ‫او‬ ‫فصل‬
‫انرژي‬‫تغييرات‬
‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ 	‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
2
‫براي‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫انرژي‬ ‫اين‬ .‫دارند‬ ‫نياز‬ ‫شيميايي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫انرژي‬ ‫به‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫انسا‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫هم‬
‫بدن‬ ‫حتي‬ .‫شود‬ ‫گرفته‬ ‫کار‬ ‫به‬ ‫مختلف‬ ‫صنايع‬ ‫در‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫بگيرد‬ ‫قرار‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫خان‬ ‫کردن‬ ‫گرم‬
‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫بدن‬ ‫داخل‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫ش��يميايي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫انرژي‬ ‫به‬ ‫خود‬ ‫حيات‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ادام‬ ‫براي‬ ‫نيز‬ ‫ما‬
.‫دارد‬‫احتياج‬
‫از‬ ‫انرژي‬ ،‫شيميايي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫انجام‬ ‫هنگام‬ ‫در‬
ً‫ال‬‫معمو‬ .‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬ ‫تبديل‬ ‫ديگر‬ ‫حالت‬ ‫ب��ه‬ ‫حالتي‬
‫صورت‬‫به‬‫شيميايي‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬‫از‬‫حاصل‬‫انرژي‬
‫انرژي‬ ‫اين‬ ‫ني��ز‬ ‫مواقعي‬ ‫در‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬ ،‫‌آي��د‬‫ي‬‫درم‬ ‫گرما‬
.‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫نش��ان‬ ‫صدا‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫نور‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫خود‬
‫به‬‫منجر‬‫که‬‫را‬‫شيميايي‬‫واکنش‬‫چند‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫آيا‬
‫ببريد؟‬ ‫نام‬ ‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ ‫صدا‬ ‫و‬ ‫نور‬ ،‫گرما‬ ‫توليد‬
‫سوختن‬‫به‬‫شروع‬‫سوختني‬‫ماده‬‫که‬‫زماني‬.‫‌اند‬‫ه‬‫كرد‬‫ذخيره‬‫خود‬‫در‬‫را‬‫شيميايي‬‫‌هاي‬‫ي‬‫انرژ‬‫‌ها‬‫ت‬‫سوخ‬
.‫است‬ ‫شدن‬ ‫آزاد‬ ‫حال‬ ‫در‬ ‫آن‬ ‫ش��يميايي‬ ‫انرژي‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫اکس��يژن‬ ‫با‬ ‫واکنش‬ ‫انجام‬ ‫درحال‬ ،‫‌کند‬‫ي‬‫م‬
.‫کنيم‬ ‫استفاده‬ ‫گرما‬ ‫و‬ ‫نور‬ ‫آوردن‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫براي‬ ‫انرژي‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫‌توانيم‬‫ي‬‫م‬ ‫ما‬
‫در‬ ‫قندي‬ ‫مواد‬ .‫‌كند‬‫مي‬ ‫عمل‬ ‫سوخت‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫ما‬ ‫بدن‬ ‫در‬ ‫غذا‬
‫واکنش‬‫اين‬‫البته‬.‫‌سوزند‬‫ي‬‫م‬‫اکسيژن‬‫حضور‬‫در‬‫و‬‫بدن‬‫‌هاي‬‫ل‬‫سلو‬
!‫نشود‬ ‫‌ور‬‫ه‬‫شعل‬ ‫بدن‬ ‫تا‬ ‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬ ‫کنترل‬ ‫سلولي‬ ‫تنفس‬ ‫توس��ط‬
‫سوخت‬ ‫انتخاب‬
:‫کرد‬ ‫توجه‬ ‫زير‬ ‫موارد‬ ‫به‬ ‫بايد‬ ‫سوخت‬ ‫انتخاب‬ ‫براي‬
‫بودن‬ ‫دسترس‬ ‫در‬ ‫ميزان‬ • 		‫موجود‬ ‫انرژي‬ )‫(محتواي‬ ‫مقدار‬ •
‫‌بودن‬‫ي‬‫سم‬ ‫ميزان‬ • 					‫قيمت‬ •
‫کردن‬ ‫انبار‬ ‫و‬ ‫استفاده‬ ‫سهولت‬ • 		‫محيطي‬ ‫زيست‬ ‫آلودگي‬ ‫ميزان‬ •
:‫داريم‬ ‫نياز‬ ‫زير‬ ‫عامل‬ ‫سه‬ ‫به‬ ‫شعله‬ ‫ايجاد‬ ‫براي‬
‫اکسيژن‬ • ‫گرما‬ • ‫سوخت‬ •
½½‫سوخت‬
‫مورد‬ ‫م���واد‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫ش���يميايي‬ ‫ان���رژي‬
،‫گرمايي‬ ‫انرژي‬ ‫به‬ ‫‌بازي‬‫ش‬‫آت‬ ‫در‬ ‫اس���تفاده‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫تبديل‬ ‫صدا‬ ‫و‬ ‫نور‬
‫ت‬‫خ‬‫و‬‫س‬
‫گرما‬
‫ن‬‫ژ‬‫ي‬‫س‬‫ک‬‫ا‬
‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ 	‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
3
‫بونزن‬‫چراغ‬‫‌ي‬‫ه‬‫شعل‬‫‌ي‬‫ه‬‫مقايس‬:1-1‫تحقيق‬
‫دارد‬‫بيشتري‬‫انرژي‬‫چراغ‬‫آبي‬‫شعله‬‫کنيد‬‫مشخص‬‫بتوانيد‬‫آن‬‫کمک‬‫با‬‫تا‬‫کنيد‬‫طراحي‬‫آزمايشي‬
‫نظر‬‫از‬‫شما‬‫‌ي‬‫ه‬‫استفاد‬‫مورد‬‫سيستم‬‫که‬‫کنيد‬‫پيدا‬‫اطمينان‬‫آزمايش‬‫شروع‬‫از‬‫قبل‬.‫آن‬‫زرد‬‫شعله‬‫يا‬
‫انجام‬‫از‬‫قبل‬.‫دارد‬‫وجود‬‫آن‬‫‌ي‬‫ه‬‫وسيل‬‫به‬‫‌خطر‬‫ي‬‫ب‬‫آزمايشي‬‫انجام‬‫امکان‬‫و‬‫است‬‫قبول‬‫قابل‬‫ايمني‬
.‫کنيد‬‫مشورت‬‫‌ايد‬‫ه‬‫داد‬‫که‬‫طرحي‬‫مورد‬‫در‬‫خود‬‫معلم‬ ‫با‬‫آزمايش‬
‫چرا؟‬ ‫است؟‬ ‫بهتر‬ ‫شعله‬ ‫نوع‬ ‫کدام‬ •
‫نيز‬‫‌دوده‬‫ي‬‫کم‬‫چ��راغ‬‫رنگ‬‫زرد‬‫‌ي‬‫ه‬‫ش��عل‬‫در‬‫که‬‫ش��د‬‫خواهيد‬‫متوجه‬‫کنيد‬‫دقت‬‫خوبي‬‫به‬‫اگ��ر‬
‫ناقص‬‫و‬‫کامل‬‫سوختن‬‫واکنش‬‫‌ي‬‫ه‬‫معادل‬.‫است‬ ‫ناقص‬ ‫س�وختن‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫نش��ان‬‫دوده‬‫توليد‬.‫دارد‬‫وجود‬
:‫است‬ ‫زير‬ ‫صورت‬ ‫به‬ )CH4( ‫متان‬ ‫گاز‬
‫کامل‬ ‫:سوختن‬ CH4 (g) + 2O2 (g) CO2 (g) + 2H2O (g) 	
)‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫آزاد‬ ‫بيشتري‬ ‫انرژي‬ ‫باال‬ ‫واکنش‬ ‫(در‬
‫ناقص‬ ‫:سوختن‬ CH4 (g) + 3O2 (g) 2CO (g) + 4H2O (g)
(‫)يا‬ CH4 (g) + O2 (g) C (s) + 2H2O (g)
‫عوامل‬ ‫از‬ ‫يک��ي‬ ‫س��وخت‬ ‫انتخ��اب‬ ‫هن��گام‬ ‫در‬
‫محتواي‬ ،‫گيرد‬ ‫ق��رار‬ ‫توجه‬ ‫مورد‬ ‫بايد‬ ‫‌که‬‫ي‬‫مهم‬
‫انرژي‬ ‫محتواي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫مقايس‬ ‫براي‬ .‫اس��ت‬ ‫آن‬ ‫انرژي‬
‫مقدار‬ ‫ک��ه‬ ‫اس��ت‬ ‫کافي‬ ‫مختلف‬ ‫‌هاي‬‫ت‬‫س��وخ‬
‫نوع‬ ‫هر‬ ‫از‬ ‫گ��رم‬ ‫يک‬ ‫س��وختن‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫انرژي‬
‫براي‬‫که‬‫آزمايشي‬‫در‬.‫آوريم‬‫دست‬‫به‬‫را‬‫سوخت‬
‫(در‬‫پارامترها‬‫تمام‬‫بايد‬‫‌دهيم‬‫ي‬‫م‬‫انجام‬‫مقايسه‬‫اين‬
‫نه‬ ‫(و‬ ‫نوع‬ ‫تنها‬ ‫و‬ ‫باشند‬ ‫يکس��ان‬ )‫‌ها‬‫ش‬‫آزماي‬ ‫تمام‬
.‫کند‬‫تغيير‬‫استفاده‬‫مورد‬‫سوخت‬)‫مقدار‬
2
)‫(دوده‬ ‫کربن‬
½½‫‌ها‬‫ت‬‫سوخ‬ ‫انرژي‬ ‫محتواي‬
‫کالري‬ ‫مقدار‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫اغلب‬ ‫غذايي‬ ‫مواد‬ ‫انرژي‬ ‫محتواي‬
‫با‬ ‫برابر‬ ‫کالري‬ 1 ‫هر‬ .‫‌ش���ود‬‫ي‬‫م‬ ‫بيان‬ ‫غذايي‬ ‫ماده‬ ‫گ���رم‬ 100 ‫در‬
‫داراي‬ ‫‌ها‬‫ت‬‫کربوهيدرا‬ ‫و‬ ‫روغن‬ ،‫چربي‬ .‫اس���ت‬ ‫ژول‬ 4/2
‫غذايي‬ ‫برنامه‬ ‫در‬ ‫آنها‬ ‫از‬ ‫زياد‬ ‫استفاده‬ ‫و‬ ‫هستند‬ ‫زيادي‬ ‫انرژي‬
‫دليل‬ ‫همين‬ ‫به‬ .‫شد‬ ‫خواهد‬ ‫شخصي‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫چاقي‬ ‫ايجاد‬ ‫باعث‬
‫بو‬ ‫ذرت‬ ،‫چيپس‬ ‫مانند‬ ‫‌هايي‬‫ي‬‫خوراک‬ ‫به‬ ‫اگر‬ ‫که‬ ‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫توصيه‬
‫آنها‬ ‫چرب‬ ‫کم‬ ‫انواع‬ ‫کنيد‬ ‫سعي‬ ،‫هستيد‬ ‫مند‬ ‫عالقه‬ ... ‫و‬ ‫داده‬
.‫کنيد‬ ‫خريداري‬ ‫را‬
‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ 	‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
4
‫مقدار‬ ‫کردن‬ ‫گرم‬ ‫براي‬ ‫را‬ ‫ماده‬ ‫هر‬ ‫از‬ ‫گرم‬ ‫يک‬ ‫س��وختن‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫گرماي‬ ،‫کار‬ ‫اين‬ ‫انجام‬ ‫براي‬
‫براي‬‫معياري‬‫‌توان��د‬‫ي‬‫م‬‫آب‬‫دماي‬‫تغيير‬‫مي��زان‬‫ترتيب‬‫اين‬‫به‬.‫‌کنيم‬‫ي‬‫م‬‫اس��تفاده‬‫آب‬‫مش��خصي‬
‫آزمايشگاهي‬‫بشر‬‫يک‬‫از‬‫آزمايش‬‫اين‬‫براي‬.‫باشد‬‫‌ها‬‫ت‬‫سوخ‬‫از‬‫يک‬‫هر‬‫انرژي‬‫محتواي‬‫‌ي‬‫ه‬‫مقايس‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫ناميده‬)‫گرماسنج‬‫کالريمتر(نوعي‬‫که‬‫‌کنيم‬‫ي‬‫م‬‫استفاده‬‫مس‬‫فلز‬‫جنس‬‫از‬‫مخصوص‬
‫باشد؟‬ ‫مس‬ ‫فلز‬ ‫جنس‬ ‫از‬ ‫بايد‬ ‫کالريمتر‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫بدن‬ ‫چرا‬ •
‫‌نامند؟‬‫ي‬‫م‬ ‫کالريمتر‬ ‫را‬ ‫فلزي‬ ‫بشر‬ ‫اين‬ ‫چرا‬ •
‫با‬ ‫ترتيب‬ ‫اين‬ ‫به‬ .‫شود‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‌‫ز‬‫ني‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫سوخت‬ ‫جرم‬ ‫تا‬ ‫اس��ت‬ ‫الزم‬ ‫آزمايش‬ ‫اين‬ ‫در‬
:‫کرد‬ ‫محاسبه‬ ‫را‬ ‫آب‬ ‫به‬ ‫يافته‬ ‫انتقال‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫زير‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫رابط‬ ‫از‬ ‫استفاده‬
:‫کرد‬ ‫محاسبه‬ ‫را‬ ‫سوخت‬ ‫گرم‬ 1 ‫از‬ ‫شده‬ ‫آزاد‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫زير‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫رابط‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬
(J) ‫انرژي‬ = (g) ‫آب‬ ‫جرم‬ × (J/g × °C) ‫آب‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ويژ‬ ‫گرماي‬ ‫ظرفيت‬ × (°C) ‫دما‬ ‫تغييرات‬
‫ماده‬ ‫گرم‬ 1 ‫براي‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ = (J) ‫شده‬ ‫آزاد‬ ‫انرژي‬ / (g) ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫سوخت‬ ‫جرم‬
‫مثال‬
‫به‬‫کنيد‬‫محاس��به‬،‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬‫افزايش‬ 25°C‫مقدار‬‫به‬‫را‬‫آب‬‫گرم‬ 100‫دماي‬‫س��وخت‬‫گرم‬ 0/2
‫را‬‫آب‬‫‌ي‬‫ه‬‫ويژ‬‫گرماي��ي‬‫ظرفيت‬‫ش��د؟‬‫خواهد‬‫توليد‬‫انرژي‬‫مقدار‬‫چه‬‫س��وخت‬‫گرم‬‫ه��ر‬‫ازاي‬
‫‌ي‬‫ه‬‫درج‬ 1‫‌ي‬‫ه‬‫‌انداز‬‫ب��ه‬ ‫آب‬ ‫گرم‬ 1‫دماي‬ ‫افزايش‬ ‫براي‬ ‫(يعني‬ ‫بگيري��د‬ ‫درنظ��ر‬ 4/2 J/g.°C
:)‫داشت‬‫خواهيم‬‫نياز‬‫انرژي‬‫ژول‬4/2‫به‬‫سانتيگراد‬
‌‌‫انرژي‬ = 25× 4/2× 100 = 10500 J
‫ماده‬‫گرم‬ 1‫براي‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ = 10500 ÷ 0/2 = 52500 J/g ‫يا‬ 52/5 kJ/g
‫‌ها‬‫ت‬‫سوخ‬‫‌ي‬‫ه‬‫مقايس‬1-2‫تحقيق‬
.‫کرد‬‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‌‫ا‬‫ر‬‫مختل��ف‬‫‌هاي‬‫ل‬‫الک‬‫گرمايي‬‫محتواي‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬‫آزمايش‬‫اين‬‫از‬‫اس��تفاده‬‫با‬
‫چراغ‬‫در‬‫بار‬‫هر‬‫را‬)‌...‫و‬‫الکل‬‫ايزوپروپيل‬،‫متانول‬،‫اتانول‬‫(مانند‬‫الکل‬‫چند‬‫از‬‫مش��خصي‬‫مقدار‬
‌‫ا‬‫ر‬‫آب‬‫از‬‫مشخصي‬‫مقدار‬‫دماي‬‫افزايش‬‫ميزان‬‫شده‬‫داده‬‫نشان‬‫روش‬‫از‬‫استفاده‬‫با‬‫و‬‫بريزيد‬‫الکلي‬
‫و‬‫الکلي‬‫چراغ‬،‫آب‬‫دادن‬‫حرارت‬‫از‬‫بعد‬‫و‬‫قبل‬‫بايد‬‫که‬‫باشيد‬‫داشته‬‫خاطر‬‫به‬.‫کنيد‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬
‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ 	‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
5
‫ه‬ِ‫گرماد‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬
‫يک‬‫سوختن‬‫واکنش‬‫از‬‫‌اي‬‫ه‬‫نمون‬‫با‬‫حال‬‫به‬‫تا‬ً‫ا‬‫حتم‬
‫در‬‫شما‬‫نظر‬‫به‬.‫‌ايد‬‫ه‬‫داشت‬‫برخورد‬‫سوختني‬‫‌ي‬‫ه‬‫ماد‬
‫از‬‫يا‬‫و‬‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫داده‬‫محيط‬‫به‬‫گرما‬‫واکنشي‬‫چنين‬
‫شد؟‬‫خواهد‬‫گرفته‬‫محيط‬
،‫سوختن‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬.‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬‫ناميده‬‫ه‬ِ‫گرماد‬ ‫واکنش‬‫‌دهند‬‫ي‬‫م‬‫انرژي‬‫محيط‬‫به‬‫که‬‫‌هايي‬‫ش‬‫واکن‬
.‫هستند‬ ‫گرماده‬ ،‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫اکسيژن‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫‌هايي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫بسياري‬ ‫و‬ ‫شدن‬ ‫خنثي‬
! ‫گرما‬ ‫احساس‬ 1– 3‫آزمايش‬
.‫کنيد‬‫اضافه‬‫روي‬‫پودر‬‫مقداري‬‫آن‬‫به‬‫و‬‫ريخته‬‫بش��ر‬‫در‬‫را‬‫س��ولفات‬‫مس‬‫محلول‬‫ليتر‬‫ميلي‬ 25
‫را‬‫بشر‬‫بيروني‬‫سطح‬‫دقت‬‫با‬.‫بزنيد‬‫هم‬‫‌به‬‫آرامي‬‫به‬‫دمايي‬‫حسگر‬‫از‬‫استفاده‬‫با‬‫را‬‫مخلوط‬‫س��پس‬
.‫کنيد‬‫لمس‬
‫‌کنيد؟‬‫ي‬‫م‬‫مشاهده‬‫را‬‫اتفاقي‬‫چه‬•
‫سرد؟‬ ‫يا‬ ‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫بشرگرم‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ديوار‬ •
‫شد؟‬ ‫خواهد‬ ‫آزاد‬ ‫گرما‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫آيا‬ •
‫کنيد؟‬‫تفسير‬‫را‬‫شکل‬‫در‬‫شده‬‫داده‬‫نشان‬‫نمودار‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫آيا‬•
‫بنويسيد؟‬‫را‬‫شده‬‫انجام‬‫واکنش‬‫‌ي‬‫ه‬‫معادل‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫آيا‬•
‫‌هاي‬‫ش‬‫پرس‬‫به‬،‫آزمايش‬‫از‬‫آمده‬‫دست‬‫به‬‫اطالعات‬‫از‬‫اس��تفاده‬‫با‬.‫کنيد‬‫وزن‬‫را‬‫آن‬‫داخل‬‫الکل‬
:‫دهيد‬‫پاسخ‬‫زير‬
.‫آوريد‬‫دست‬‫به‬‫را‬‫الکل‬‫هر‬‫سوختن‬‫از‬‫شده‬‫توليد‬‫انرژي‬‫مقدار‬•
.‫کنيد‬‫تعيين‬‫را‬‫الکل‬‫گرم‬‫هر‬‫سوختن‬‫از‬‫شده‬‫توليد‬‫انرژي‬‫مقدار‬•
‫سوختن‬ ‫از‬ ‫شده‬ ‫توليد‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ ‫بين‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫رابط‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫آيا‬ •
‫آوريد؟‬‫دست‬‫به‬‫‌ها‬‫ل‬‫الک‬‫شيميايي‬‫فرمول‬‫با‬‫الکل‬‫گرم‬‫هر‬
‫اين‬ ‫در‬ ‫خطا‬ ‫ايجاد‬ ‫باع��ث‬ ‫‌توانند‬‫ي‬‫م‬ ‫عواملي‬ ‫چه‬ ‫ش��ما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ •
‫شوند؟‬‫آزمايش‬
‫کرد؟‬ ‫بيشتر‬ ‫را‬ ‫آزمايش‬ ‫از‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫نتايج‬ ‫ت‬ّ‫صح‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫چگونه‬•
½½‫ه‬ِ‫گرماد‬ ‫و‬ ‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬
‫تبديل‬‫‌ي‬‫ه‬‫جعب‬
‫دمايي‬‫حسگر‬ ‫روي‬ ‫پودر‬
‫سولفات‬‫مس‬‫محلول‬
‫مسي‬ ‫کالريمتر‬
‫دماسنج‬
‫آب‬
‫الکل‬
‫‌ي‬‫ه‬‫جعب‬
‫چوبي‬
‫شده‬ ‫توليد‬ ‫گرماي‬ .‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫واكنش‬ ‫اكسيژن‬ ‫با‬ )‫زغال(كربن‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫غذا‬ ‫پختن‬ ‫باعث‬ ‫گرماده‬ ‫واكنش‬ ‫اين‬ ‫در‬
‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ 	‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
6
‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫نوع‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫همراه‬ ‫گرما‬ ‫کردن‬ ‫آزاد‬ ‫با‬ ‫سولفات‬ ‫مس‬ ‫و‬ ‫روي‬ ‫بين‬ ‫جانشيني‬ ‫واکنش‬
.‫است‬‫گرماده‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫آزاد‬ ‫گرما‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ً‫ال‬‫معمو‬ ‫انرژي‬ ،‫گرماده‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬
‫گرماگير‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬
‫از‬ ‫دس��ته‬ ‫اين‬ ‫به‬ .‫‌گيرند‬‫ي‬‫م‬ ‫گرما‬ ‫خود‬ ‫اط��راف‬ ‫محيط‬ ‫از‬ ‫ش��دن‬ ‫انجام‬ ‫براي‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫برخ��ي‬
‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫نوع‬ ‫از‬ ‫حرارتي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫تجزي‬ ‫مثال‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ .‫‌گويند‬‫ي‬‫م‬ ‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ،‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬
.‫شود‬ ‫داده‬ ‫گرما‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫همواره‬ ‫بايد‬ ‫شدن‬ ‫انجام‬ ‫براي‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫گرماگير‬
‫محيط‬ ‫از‬ ‫منظور‬ .‫است‬ ‫همراه‬ ‫محيط‬ ‫از‬ ‫گرمايي‬ ‫انرژي‬ ‫گرفتن‬ ‫با‬ ‫آب‬ ‫در‬ ‫نيترات‬ ‫پتاسيم‬ ‫شدن‬ ‫حل‬
!‫‌باشد‬‫ي‬‫م‬ ‫شما‬ ‫دست‬ ‫حتي‬ ‫و‬ ‫اطراف‬ ‫هواي‬ ،‫آب‬ ،‫اي‬ ‫شيشه‬ ‫همزن‬ ،‫بشر‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫مجموع‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫در‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫گرفته‬ ‫محيط‬ ‫از‬ ‫گرما‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ً‫ال‬‫معمو‬ ‫انرژي‬ ‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬
‫انرژي‬‫گرفتن‬‫با‬‫ديگر‬‫برخي‬‫و‬‫ان��رژي‬‫کردن‬‫آزاد‬‫با‬‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬‫از‬‫برخي‬‫‌داني��د‬‫ي‬‫م‬‫که‬‫همانط��ور‬
‫ايجاد‬ ‫سوال‬ ‫اين‬ ‫حال‬ .‫است‬ ‫همراه‬ ‫گرما‬ ‫کردن‬ ‫آزاد‬ ‫با‬ ‫سوختن‬ ‫واکنش‬ ‫نمونه‬ ‫براي‬ .‫هستند‬ ‫همراه‬
‫کاهش‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬ ‫افزايش‬ ‫دما‬ ‫اين‬ ‫آيا‬ ‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫چه‬ ‫سوختني‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ماد‬ ‫اطراف‬ ‫دماي‬ ‫که‬ ‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬
‫يافت؟‬‫خواهد‬
! ‫سرما‬ ‫احساس‬ 1– 4‫آزمايش‬
‫سپس‬.‫کنيد‬‫اضافه‬‫آن‬‫به‬‫نيترات‬‫پتاسيم‬‫پودر‬‫گرم‬ 10‫و‬‫ريخته‬‫بشر‬‫يک‬‫در‬‫را‬‫آب‬‫ليتر‬‫ميلي‬ 25
.‫بزنيد‬‫هم‬‫‌به‬‫آرامي‬‫به‬‫دمايي‬‫حسگر‬‫از‬‫استفاده‬‫با‬‫را‬‫مخلوط‬
.‫داريد‬‫نگه‬‫خود‬‫دست‬‫کف‬‫در‬‫را‬‫بشر‬
‫‌کنيد؟‬‫ي‬‫م‬‫احساس‬‫چيزي‬‫چه‬•
‫و‬‫است‬‫شده‬‫داده‬‫شما‬‫دست‬‫به‬‫گرمايي‬‫انرژي‬•
‫است؟‬‫شده‬‫گرفته‬‫آن‬‫از‬‫يا‬
‫شکل‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نشان‬ ‫نمودار‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫آيا‬ •
‫کنيد؟‬‫تفسير‬‫را‬
½½‫‌افتد؟‬‫ي‬‫م‬ ‫دما‬ ‫براي‬ ‫اتفاقي‬ ‫چه‬
‫پتاسيم‬ ‫کردن‬ ‫حل‬
‫آب‬ ‫در‬ ‫نيترات‬
‫تبديل‬‫‌ي‬‫ه‬‫جعب‬
‫دمايي‬‫حسگر‬
‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ 	‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
7
‫چه‬‫دما‬‫آنها‬‫از‬‫يک‬‫هر‬‫در‬.‫کنيد‬‫دقت‬‫قبل‬‫آزمايش‬‫دو‬‫ب��ه‬
‫داشت؟‬‫خواهد‬‫تغييراتي‬
.‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬ ‫افزايش‬ ‫دما‬ ،‫گرماده‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬ •
.‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬ ‫کاهش‬ ‫دما‬ ،‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬ •
‫يا‬‫گرماده‬‫نظ��ر‬‫از‬‫را‬‫واکنش‬‫چند‬‫زي��ر‬‫‌ه��اي‬‫ش‬‫آزماي‬‫در‬
:‫‌کنيم‬‫ي‬‫م‬‫بررسي‬‫بودن‬‫گرماگير‬
‫گرماگير‬ ‫يا‬ ‫گرماده‬ 1– 5‫آزمايش‬
‫را‬‫شکل‬‫در‬‫شده‬‫داده‬‫نشان‬‫ابزارهاي‬
.‫کنيد‬‫فراهم‬
،‫شده‬ ‫داده‬ ‫نشان‬ ‫روش‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬
‫و‬ ‫دهيد‬ ‫انجام‬ ‫را‬ ‫زي��ر‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫آزماي‬
.‫کنيد‬‫کامل‬‫را‬‫شده‬‫داده‬‫جدول‬
‫واکنش‬
‫انجام‬ ‫از‬ ‫قبل‬ ‫دما‬
)°C(‫واکنش‬
‫انجام‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫دما‬
)‌°C(‫واکنش‬
‫گرماده يا‬
‫گرماگير؟‬
+ ‫هيدروکسيد‬ ‫سديم‬ ‫محلول‬
‫رقيق‬ ‫اسيد‬ ‫هيدروکلريک‬
‫هيدروژن‬ ‫سديم‬ ‫محلول‬
‫اسيد‬ ‫سيتريک‬ + ‫کربنات‬
+ ‫سولفات‬ ‫مس‬ ‫محلول‬
‫منيزيم‬ ‫پودر‬
+ ‫رقيق‬ ‫اسيد‬ ‫سولفوريک‬
‫منيزيم‬ ‫نوار‬
‫گرماده‬‫واکنش‬
)‌‫ا‬‫دم‬‫‌افزايش‬(
‫گرماگير‬‫واکنش‬
)‌‫ا‬‫دم‬‫(کاهش‬
‫باز‬ ‫و‬ ‫اسيد‬
‫هر‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫دما‬ ‫بيش���ترين‬ ‫و‬ ‫کمترين‬
‫براي‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬.‫کنيد‬‫ثبت‬‫آزمايش‬
‫خود‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫محاس���ب‬ ‫شدن‬ ‫‌تر‬‫ه‬‫س���اد‬
‫‌ي‬‫ه‬‫ويژ‬ ‫گرمايي‬ ‫ظرفيت‬ ‫کنيد‬ ‫فرض‬
‫هر‬ ‫در‬ ‫آم���ده‬ ‫دس���ت‬ ‫به‬ ‫محلول‬
‫‌ي‬‫ه‬‫ويژ‬ ‫گرمايي‬ ‫ظرفيت‬ ‫با‬ ‫آزمايش‬
‫تغيير‬‫براي‬‫انرژي‬‫ژول‬ 4/2(‫آب‬
‌‫ه‬‫ب‬‫آب‬ )1 cm3
( 1g ‫دم���اي‬ ‫دادن‬
.‫است‬ ‫برابر‬ )1 °C‫‌ي‬‫ه‬‫انداز‬
‫‌زدن‬‫م‬‫ه‬
‫‌ي‬‫ه‬‫وسيل‬‫به‬
‫‌سنج‬‫ا‬‫دم‬
‫بشر‬
‫پليمري‬
‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ 	‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
8
‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫‌هايي‬‫ه‬‫نمون‬ ‫با‬ ‫اينجا‬ ‫تا‬
‫مورد‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫مطالبي‬ ‫و‬ ‫‌ايد‬‫ه‬‫ش��د‬ ‫آشنا‬ ‫گرماده‬ ‫و‬
.‫‌ايد‬‫ه‬‫آموخت‬‫آنها‬‫در‬‫گرما‬‫‌ي‬‫ه‬‫مبادل‬‫چگونگي‬
‫روي‬ ‫بر‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬ ‫انرژي‬ ‫انتقال‬
‫نشان‬ ‫انرژي‬ ‫س��طح‬ ‫نمودار‬ ‫نام‬ ‫به‬ ‫نمودارهايي‬
‫در‬ ‫ش��ده‬ ‫ذخيره‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ ‫نمودار‬ ‫اين‬ .‫داد‬
‫که‬ ‫داريد‬ ‫خاطر‬ ‫(به‬ ‫‌کند‬‫ي‬‫م‬ ‫مقايسه‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫ذخيره‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬ ‫واکنش‬
‫موادي‬‫نيز‬‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬‫و‬‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬‫آغاز‬‫آنها‬‫با‬‫واکنش‬‫که‬‫هس��تند‬‫موادي‬‫همان‬‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬
:‫کنيد‬ ‫توجه‬ ‫زير‬ ‫‌هاي‬‫ل‬‫مثا‬ ‫به‬ .)‫شد‬ ‫خواهند‬ ‫توليد‬ ‫واکنش‬ ‫انجام‬ ‫اثر‬ ‫بر‬ ‫که‬ ‫هستند‬
‫گرماده‬ ‫واکنش‬ ‫انرژي‬ ‫سطح‬ ‫نمودار‬
‫نماد‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫واکن��ش‬ ‫يک‬ ‫در‬ »‫ان��رژي‬ ‫«تغيي��رات‬
‫توجه‬ ‫با‬ .‫‌دهند‬‫ي‬‫م‬ ‫نش��ان‬ )‫چ‬ِ‫ا‬ ‫دلتا‬ ‫(بخوانيد‬ ΔH
‫که‬ ‫فهميد‬ ‫‌ت��وان‬‫ي‬‫م‬ ‫ش��ده‬ ‫داده‬ ‫نش��ان‬ ‫نمودار‬ ‫به‬
‫واکنش‬ ‫از‬ ‫کمتر‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫انرژي‬ )‫(ميزان‬ ‫سطح‬
.‫بود‬‫خواهد‬‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬
.‫است‬ ‫منفي‬ ‫عالمت‬ ‫داراي‬ ΔH ،‫گرماده‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬
:‫دهيد‬ ‫پاسخ‬ ‫زير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫پرس‬ ‫به‬ ‫آزمايش‬ ‫نتايج‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬
‫گرماگير؟‬ ‫يا‬ ‫هستند‬ ‫گرماده‬ ‫باال‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫بيشتر‬ •
‫‌گويند؟‬‫ي‬‫م‬ ‫چه‬ ‫واکنش‬ ‫نوع‬ ‫اين‬ ‫به‬ .‫‌دهند‬‫ي‬‫م‬ ‫واکنش‬ ‫هم‬ ‫با‬ ‫باز‬ ‫و‬ ‫اسيد‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫آزمايش‬ ‫در‬ •
‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫توليد‬ ‫گازي‬ ‫چه‬ ‫دوم‬ ‫واکنش‬ ‫در‬ •
‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫واکنشي‬ ‫نوع‬ ‫چه‬ ‫سوم‬ ‫آزمايش‬ ‫در‬ •
‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫آزاد‬ ‫گازي‬ ‫چه‬ ‫آخر‬ ‫آزمايش‬ ‫در‬ •
‫چرا؟‬ ‫آورد؟‬ ‫خواهيد‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫بهتري‬ ‫نتايج‬ ‫‌تر‬‫س‬‫حسا‬ ‫دمايي‬ ‫حسگر‬ ‫يک‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ ‫آيا‬ •
½½‫انرژي‬ ‫سطح‬ ‫نمودارهاي‬
‫شدن‬ ‫وارد‬ ‫گرماگير؛‬ ‫واکنش‬
‫سيس���تم‬ ‫به‬ ‫محيط‬ ‫از‬ ‫گرما‬
‫شدن‬ ‫خارج‬ ‫گرمازا؛‬ ‫واکنش‬
‫محيط‬ ‫به‬ ‫سيس���تم‬ ‫از‬ ‫گرما‬
‫گرما‬
‫گرما‬
‫واکنش‬‫انجام‬‫مسير‬
‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬
60
80
100
120
140
160
180
‫است‬ ‫منفي‬ ΔH
)kJ(‫انرژي‬
‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬
‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ 	‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
9
‫افزايش‬‫دما‬‫بنابراين‬.‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬‫آزاد‬‫گرما‬‫ش��کل‬‫به‬‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬‫و‬‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬‫انرژي‬‫تفاوت‬
:‫مثال‬‫عنوان‬‫به‬.‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬
HCl + NaOH NaCl + H2O 		 ΔH = - 58 kJ / mol
.‫کنيد‬ ‫رسم‬ ‫را‬ NaOH ‫و‬ HCl ‫بين‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ‫واکنش‬ ‫انرژي‬ ‫سطح‬ ‫نمودار‬ •
‫گرماگير‬ ‫واکنش‬ ‫انرژي‬ ‫سطح‬ ‫نمودار‬
‫انرژي‬ )‫(ميزان‬ ‫س��طح‬ ‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬
.‫‌باشد‬‫ي‬‫م‬‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬‫از‬‫بيشتر‬‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬
.‫است‬ ‫مثبت‬ ‫عالمت‬ ‫داراي‬ ΔH ،‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬
‫کاهش‬ ‫دما‬ ‫بنابراين‬ .‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬ ‫گرفته‬ ‫محيط‬ ‫از‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫تولي��د‬ ‫براي‬ ‫نياز‬ ‫مورد‬ ‫اضافي‬ ‫ان��رژي‬
.‫يافت‬‫خواهد‬
½½‫آتش‬ ‫خاموش کردن‬ :‫عمل‬ ‫‌در‬‫ي‬‫شيم‬
‫يکي‬‫حداقل‬‫بايد‬‫آتش‬‫کردن‬‫خاموش‬‫براي‬.‫شديم‬‫آش��نا‬‫آتش‬‫مثلث‬‫با‬‫اين‬‫از‬‫پيش‬
.‫ببريم‬ ‫بين‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫آتش‬ ‫مثلث‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫بخ‬ ‫از‬
‫گرما‬ ‫کردن‬ ‫حذف‬
‫سمت‬‫به‬،‫است‬‫سوزي‬‫آتش‬‫حال‬‫در‬‫که‬‫‌اي‬‫ه‬‫خان‬‫کردن‬‫خاموش‬‫براي‬ً‫ال‬‫معمو‬‫‌ها‬‫ن‬‫نشا‬‫آتش‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫آن‬ ‫شدن‬ ‫خاموش‬ ‫و‬ ‫شعله‬ ‫شدن‬ ‫سرد‬ ‫باعث‬ ‫عمل‬ ‫اين‬ .‫‌پاشند‬‫ي‬‫م‬ ‫آب‬ ‫شعله‬
‫را‬ ‫ساختمان‬ ‫از‬ ‫‌هايي‬‫ه‬‫ناحي‬ ‫ابتدا‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫نشا‬ ‫آتش‬ ‫چرا‬ •
‫آب‬‫خوبي‬‫به‬‫را‬‫‌اند‬‫ه‬‫گرفت‬‫قرار‬‫آتش‬‫اطراف‬‫در‬‫ک��ه‬
‫‌کنند؟‬‫ي‬‫م‬‫پاشي‬
‫براي‬ ‫آب‬ ‫از‬ ‫نبايد‬ ‫‌هايي‬‫ي‬‫س��وز‬ ‫آتش‬ ‫نوع‬ ‫چه‬ ‫در‬ •
‫کرد؟‬ ‫استفاده‬ ‫کردن‬ ‫خاموش‬
‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬
‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬
‫است‬ ‫مثبت‬ ΔH
‫انرژي‬
‫واکنش‬‫انجام‬‫مسير‬
‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ 	‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
10
‫سوخت‬ ‫کردن‬ ‫حذف‬
‫داده‬‫نشان‬‫شکل‬‫در‬‫که‬‫گاز‬‫چاه‬‫يک‬‫سوزي‬‫آتش‬‫به‬
‫کردن‬ ‫خاموش‬ ‫و‬ ‫مهار‬ ‫براي‬ .‫کنيد‬ ‫نگاه‬ ‫اس��ت‬ ‫شده‬
.‫کنيم‬‫قطع‬‫را‬‫گاز‬‫جري��ان‬‫که‬‫کافيس��ت‬‫ش��عله‬‫اين‬
‫بدون‬ ‫را‬ ‫مناطق��ي‬ ،‫جديد‬ ‫‌ه��اي‬‫ل‬‫جنگ‬ ‫طراح��ي‬ ‫در‬
.‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬‫رها‬‫درخت‬‫کاشتن‬
‫چيست؟‬ ‫کار‬ ‫اين‬ ‫انجام‬ ‫دليل‬ ‫شما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ •
‫اکسيژن‬ ‫کردن‬ ‫حذف‬
‫است‬ ‫ممکن‬ ‫اوقات‬ ‫گاهي‬ ‫‌ايد؟‬‫ه‬‫داشت‬ ‫سوزي‬ ‫آتش‬ ‫خود‬ ‫منزل‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫آشپزخان‬ ‫در‬ ‫حال‬ ‫به‬ ‫تا‬ ‫آيا‬
‫اين‬ ‫اشتعال‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫نقط‬ ‫از‬ ‫بيشتر‬ ‫دمايي‬‫تا‬‫را‬ ‫چربي‬‫و‬ ‫روغن‬ ،‫است‬ ‫آشپزي‬ ‫مشغول‬ ‫که‬ ‫ش��خصي‬
‫خواهد‬ ‫ور‬ ‫شعله‬ ‫ماده‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫دمايي‬ ‫ماده‬ ‫يک‬ ‫اش��تعال‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫نقط‬ .‫دهد‬ ‫حرارت‬ ‫مواد‬
‫شدن‬‫بيشتر‬‫باعث‬،‫شود‬‫اضافه‬‫آب‬‫مقداري‬‫س��وختن‬‫حال‬‫در‬‫روغن‬‫يا‬‫چربي‬ ‫به‬‫اگر‬.‫ش��د‬
‫حال‬ ‫در‬ ‫روغن‬ ‫و‬ ‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬ ‫بخار‬ ‫بااليي‬ ‫دماهاي‬ ‫چنين‬ ‫در‬ ‫آب‬ ‫که‬ ‫چرا‬ .‫ش��د‬ ‫خواهد‬ ‫آتش‬
.‫کنيد‬ ‫توجه‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫شکل‬ ‫به‬ .‫‌برد‬‫ي‬‫م‬ ‫هوا‬ ‫به‬ ‫خود‬ ‫با‬ ‫همراه‬ ‫را‬ ‫سوختن‬
‫را‬ ‫ش��ده‬ ‫ايجاد‬ ‫ش��عله‬ ‫چگونه‬ ‫خي��س‬ ‫‌ي‬‫ه‬��‫پارچ‬ •
‫‌کند؟‬‫ي‬‫م‬‫خاموش‬
‫ظرف‬ ‫روي‬ ‫بر‬ ‫مدتي‬ ‫تا‬ ‫را‬ ‫خيس‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫پارچ‬ ‫بايد‬ ‫چرا‬ •
‫داشت؟‬‫نگه‬‫آتش‬
‫گاز‬ ‫داراي‬ ‫‌نش��اني‬‫ش‬‫آت‬ ‫‌هاي‬‫ل‬‫کپس��و‬ ‫برخ��ي‬
‫خاموش‬‫آتش‬‫از‬‫گروه‬‫اين‬.‫هستند‬‫اکسيد‬‫دي‬‫کربن‬
‫از‬‫ناشي‬‫‌هاي‬‫ه‬‫شعل‬‫کردن‬‫خاموش‬‫براي‬‫بيش��تر‬‫‌ها‬‫ن‬‫ک‬
‫به‬‫اکسيژن‬‫رسيدن‬‫از‬‫و‬‫هس��تند‬‫مناس��ب‬‫برق‬‫جريان‬
.‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬‫جلوگيري‬‫شعله‬
‫آب‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫برق‬ ‫جريان‬ ‫از‬ ‫ناشي‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫ش��عل‬ ‫نبايد‬ ‫چرا‬ •
‫کرد؟‬‫خاموش‬
‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ 	‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
11
‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬‫در‬‫‌ه��ا‬‫م‬‫ات‬‫‌دانيد‬‫ي‬‫م‬‫ک��ه‬‫همانط��ور‬
‫‌دهند‬‫ي‬‫م‬‫تغيير‬‫را‬‫خود‬‫کناري‬‫‌هاي‬‫ه‬‫ذر‬‫ش��يميايي‬
‫شکس��ته‬ ‫بايد‬ ‫ليه‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫‌هاي‬‫م‬‫ات‬ ‫بين‬ ‫پيوند‬ ‫يعني‬ ‫اين‬ ‫و‬
‫اس��ت‬‫الزم‬‫نيز‬‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬‫تولي��د‬‫ب��راي‬.‫ش��ود‬
.‫شوند‬‫تشکيل‬‫‌ها‬‫م‬‫ات‬‫بين‬‫جديدي‬‫‌هاي‬‫د‬‫پيون‬
‫‌ها‬‫م‬‫ات‬ ‫بين‬ ‫پيوند‬ ‫شکستن‬ ‫براي‬ ‫که‬ ‫‌دانستيد‬‫ي‬‫م‬ ‫آيا‬
‫اتم‬ ‫دو‬ ‫بين‬ ‫پيوند‬ ‫شکس��تن‬ ‫داريم؟‬ ‫نياز‬ ‫انرژي‬ ‫به‬
‫که‬‫است‬‫يکديگر‬‫از‬‫ربا‬‫آهن‬‫دو‬‫کردن‬‫جدا‬‫مانند‬
‫بنابراين‬.‫کرد‬‫مصرف‬‫زيادي‬‫انرژي‬‫آن‬‫براي‬‫بايد‬
:‫نوشت‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬
.‫است‬ ‫گرماگير‬ ‫فرآيند‬ ‫يک‬ ‫بنابراين‬ .‫دارد‬ ‫نياز‬ ‫انرژي‬ ‫مصرف‬ ‫به‬ ‫پيوند‬ ‫شکستن‬
‫چس��بيدن‬ ‫مانند‬ ‫هم‬ ‫پيون��د‬ ‫تش��کيل‬ ‫چيس��ت؟‬ ‫جديد‬ ‫‌هاي‬‫د‬‫پيون‬ ‫تش��کيل‬ ‫م��ورد‬ ‫در‬ ‫ش��ما‬ ‫نظر‬
‫آنها‬ ‫بين‬ ‫موجود‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫جاذب‬ ‫نيروهاي‬ ‫علت‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫مشخص‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫فاصل‬ ‫از‬ ‫يکديگر‬ ‫به‬ ‫ربا‬ ‫آهن‬ ‫دو‬
.‫‌افتد‬‫ي‬‫م‬‫اتفاق‬
.‫است‬ ‫گرماده‬ ‫فرآيند‬ ‫يک‬ ‫بنابراين‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫انرژي‬ ‫توليد‬ ‫باعث‬ ‫پيوند‬ ‫شدن‬ ‫تشکيل‬
‫در‬ ‫آت��ش‬ ‫ک��ردن‬ ‫خام��وش‬ ‫ب��راي‬ ‫چ��را‬ ‫که‬ ‫‌اي��د‬‫ه‬‫کرد‬ ‫فک��ر‬ ‫ح��ال‬ ‫ب��ه‬ ‫ت��ا‬ ‫آي��ا‬
‫کرب��ن‬ ‫گاز‬ ‫داراي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫کنن��د‬ ‫خام��وش‬ ‫ابزاره��اي‬ ‫از‬ ‫اس��تفاده‬ ‫ب��از‬ ‫‌ه��اي‬‫ط‬‫محي‬
‫‌ش��ود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫اس��تفاده‬ ‫ک��ف‬ ‫از‬ ‫‌هاي��ي‬‫ن‬‫مکا‬ ‫چني��ن‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫‌ش��ود‬‫ي‬‫نم‬ ‫توصي��ه‬ ‫اکس��يد‬ ‫دي‬
‫کف‬‫داراي‬‫ک��ه‬‫‌هايي‬‫ن‬‫ک‬‫خام��وش‬‫آت��ش‬‫در‬
‫داخ��ل‬ ‫در‬ ‫اکس��يد‬ ‫دي‬ ‫کرب��ن‬ ‫گاز‬ ،‫هس��تند‬
‫ترتيب‬‫اين‬‫ب��ه‬‫و‬‫اس��ت‬‫افتاده‬‫دام‬‫به‬‫مايع‬‫ک��ف‬
.‫کن��د‬ ‫خام��وش‬ ‫را‬ ‫آت��ش‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ش��عل‬ ‫‌توان��د‬‫ي‬‫م‬
½½‫پيوندها‬ ‫شکستن‬ ‫و‬ ‫شدن‬ ‫تشکيل‬
‫اوووف‬
...‫ف‬ ‫ف‬
.‫شود‬ ‫مصرف‬ ‫انرژي‬ ‫بايد‬ ‫پيوند‬ ‫شکستن‬ ‫براي‬
‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ 	‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
12
‫بين‬ ‫واکنش‬ ‫به‬ ‫نگاهي‬ ‫اس��ت‬ ‫بهتر‬ .‫داد‬ ‫نش��ان‬ ‫انرژي‬ ‫س��طح‬ ‫نمودار‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫حالت‬ ‫دو‬ ‫اين‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬
،‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬ )HCl( ‫کلريد‬ ‫هيدروژن‬ ‫توليد‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ‫که‬ )Cl2( ‫کل��ر‬ ‫گاز‬ ‫و‬ )H2( ‫هي��دروژن‬ ‫گاز‬
.‫باشيم‬‫داشته‬
:‫دارد‬ ‫نياز‬ ‫ليه‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫انرژي‬ ‫به‬ ‫شروع‬ ‫براي‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬
H2 (g) + Cl2 (g) 2 HCl (g)
‫تشکيل‬ ‫يا‬ ‫و‬ )‫گرماگير‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫(مرحل‬ ‫ليه‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫پيوندهاي‬ ‫شکستن‬ ‫دارد؟‬ ‫بيش��تري‬ ‫انرژي‬ ‫مرحله‬ ‫کدام‬ •
‫؟‬)‫گرماده‬‫‌ي‬‫ه‬‫(مرحل‬‫جديد‬‫پيوندهاي‬
‫گرماگير؟‬ ‫يا‬ ‫است‬ ‫گرماده‬ ‫کلي‬ ‫واکنش‬ •
‫اين‬ .‫‌گويند‬‫ي‬‫م‬ ‫پيوند‬ ‫انرژي‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫اس��ت‬ ‫نياز‬ ‫انرژي‬ ‫مقداري‬ ‫‌ها‬‫م‬‫ات‬ ‫بين‬ ‫پيوند‬ ‫شکس��تن‬ ‫براي‬
‫پيوندها‬ ‫از‬ ‫برخي‬ ‫ک��ه‬ ‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫نش��ان‬ ‫زير‬ ‫جدول‬ .‫اس��ت‬ ‫متفاوت‬ ‫مختلف‬ ‫پيوندهاي‬ ‫براي‬ ‫انرژي‬
‫کدام‬‫که‬‫کنيد‬‫مشخص‬‫جدول‬‫اين‬‫در‬‫موجود‬‫اطالعات‬‫به‬‫توجه‬‫با‬.‫هستند‬‫ديگر‬‫برخي‬‫از‬‫‌تر‬‫ي‬‫قو‬
‫است؟‬‫‌تر‬‫ي‬‫قو‬‫پيوند‬
‫پيوند‬
‫پيوند‬ ‫انرژي‬
)kJ / mol(
H – H
Cl – Cl
H – Cl
C – H
C – C
C – O
436
242
431
413
347
335
½½‫پيوند‬ ‫انرژي‬
‫انرژي‬
‫واکنش‬‫انجام‬‫مسير‬
‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬‫شکسته‬‫پيوندها‬
‫‌اند‬‫ه‬‫شد‬‫تشکيل‬‫جديد‬‫پيوندهاي‬
‫است‬ ‫منفي‬ ΔH
‫پيوندها‬ ‫شکس���تن‬ ‫ب���راي‬
‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫مصرف‬ ‫انرژي‬
‫جديد‬ ‫پيوندهاي‬ ‫تش���کيل‬ ‫با‬
‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫آزاد‬ ‫انرژي‬
‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ 	‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
13
‫واکنش‬‫انجام‬‫مسير‬
2H + 2Cl
2HCl
H2 + Cl2
-862
+678 kj/mol
-862 kj/mol
-184
.‫داد‬ ‫نشان‬ ‫انرژي‬ ‫سطح‬ ‫نمودار‬ ‫روي‬ ‫بر‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫را‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ‫محاسبات‬
‫انرژي‬
‫تعداد‬‫شکستن‬‫براي‬‫انرژي‬‫مقدار‬‫اين‬.‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬‫بيان‬kJ/mol‫واحد‬‫با‬ΔH‫مانند‬ ‫را‬‫پيوند‬‫انرژي‬
‫‌هاي‬‫ل‬‫س��ا‬‫در‬.)‫‌گويند‬‫ي‬‫م‬»‫«مول‬‫معين‬‫تعداد‬‫اين‬‫به‬‫‌ها‬‫ن‬‫(ش��يميدا‬‫‌رود‬‫ي‬‫م‬‫کار‬‫به‬‫پيوندها‬‫از‬‫معيني‬
.‫شد‬ ‫خواهيد‬ ‫آشنا‬ ‫مول‬ ‫مفهوم‬ ‫با‬ ‫آينده‬
ΔH ‫‌ي‬‫ه‬‫محاسب‬
‫براي‬‫را‬)ΔH(‫انرژي‬‫تغييرات‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬‫پيوند‬‫انرژي‬‫مقادير‬‫و‬‫انرژي‬‫س��طح‬‫نمودار‬‫از‬‫اس��تفاده‬‫با‬
‫استفاده‬‫با‬.‫‌گرديم‬‫ي‬‫م‬‫باز‬‫کلر‬‫گاز‬‫و‬‫هيدروژن‬‫گاز‬‫بين‬‫واکنش‬‫به‬‫دوباره‬.‫کرد‬‫تعيين‬ ‫واکنش‬‫يک‬
‫انرژي‬ ‫جدول‬ ‫و‬ ‫انرژي‬ ‫س��طح‬ ‫نمودار‬ ‫از‬
‫ش��ده‬‫توليد‬‫گرماي‬‫مقدار‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬‫پيوند‬
:‫کرد‬‫محاس��به‬‫را‬‫واکنش‬‫اين‬‫در‬)ΔH(
Cl – Cl ‫و‬ H – H ‫پيون��د‬ ‫تع��داد‬ ‫چه‬
‫است؟‬‫شده‬‫شکسته‬
‫براي‬‫انرژي‬‫اين‬‫که‬‫کنيم‬‫فرض‬‫‌توانيم‬‫ي‬‫م‬
.‫است‬ ‫نياز‬ ‫مورد‬ ‫واکنش‬ ‫شدن‬ ‫شروع‬
‫مصرف‬‫به‬‫پيوندها‬‫شکستن‬‫که‬‫آنجا‬‫از‬.‫کنيم‬‫جمع‬‫يکديگر‬‫با‬‫را‬‫پيوندي‬‫‌هاي‬‫ي‬‫انرژ‬‫تمام‬‫بايد‬‫ابتدا‬
:‫بود‬ ‫خواهد‬ ‫مثبت‬ ‫قسمت‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫انرژي‬ ‫عالمت‬ ،‫دارد‬ ‫نياز‬ ‫انرژي‬
E1 = + ] 1× (H – H) ] + [ 1× (Cl – Cl) ]
= + (436 +242( = + 678 9
‫توليد‬‫با‬‫پيوند‬‫تشکيل‬،‫ديديد‬ً‫ال‬‫قب‬‫که‬‫همانطور‬‫است؟‬‫شده‬‫تشکيل‬H–Cl‫جديد‬‫پيوند‬‫تعداد‬‫چه‬
:‫‌گيرد‬‫ي‬‫م‬ ‫خود‬ ‫به‬ ‫منفي‬ ‫عالمت‬ ‫انرژي‬ ‫بنابراين‬ .‫است‬ ‫همراه‬ ‫گرما‬
E2 = - ] 2× (H – Cl) ]
= - (2 × 431) = - kJ / mol
678 kJ / mol
ΔH= -184 kj/mol
862
‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ 	‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
14
:‫کرد‬ ‫محاسبه‬ ‫را‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫در‬ )ΔH( ‫شده‬ ‫توليد‬ ‫گرماي‬ ‫مقدار‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫حال‬
ΔH = (+ 678( + )‌- 862)
= - 184 kJ / mol
.‫است‬ ‫گرماده‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ‫واکنش‬ ‫نتيجه‬ ‫در‬
‫نياز‬ ‫مورد‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ ‫از‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫جديد‬ ‫پيوندهاي‬ ‫تشکيل‬ ‫از‬ ‫شده‬ ‫توليد‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬
.‫است‬‫بيشتر‬‫ليه‬ّ‫و‬‫ا‬‫پيوندهاي‬‫شکستن‬‫براي‬
‫‌های‬‫ل‬‫مولکو‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫پيوندهای‬ ‫از‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫ميانگين‬ ‫مقادير‬ ،‫پيوندی‬ ‫‌های‬‫ی‬‫انرژ‬
.‫‌آوريم‬‫ي‬‫م‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫را‬ ΔH ‫تقريبی‬ ‫مقدار‬ ‫ما‬ ‫محاسباتی‬ ‫چنين‬ ‫با‬ ‫بنابراين‬ .‫هستند‬ ‫مختلف‬
½½‫سوخت‬ ‫يک‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫هيدروژن‬ :‫عمل‬ ‫‌در‬‫ي‬‫شيم‬
‫موجود‬ ‫اکسيژن‬ ‫با‬ ‫هيدروژن‬ ‫داريد؟‬ ‫خاطر‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫هيدروژن‬ ‫گاز‬ ‫شناسايي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ش��يو‬ ‫آيا‬
.‫‌کند‬‫ي‬‫م‬ ‫توليد‬ ‫آب‬ ‫بخار‬ ‫و‬ ‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫انفجاري‬ ‫واکنشي‬ ‫هوا‬ ‫در‬
‫هيدروژن‬ + ‫  اکسيژن‬   ‫آب‬
2 H2 (g) + O2 (g) 2 H2O (g)
‫جهان‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫گاز‬ ‫‌ترين‬‫ک‬‫سب‬ ‫هيدروژن‬
‫گاز‬ ‫از‬ ‫لي��ه‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫اس��تفاد‬ ‫از‬ ‫يکي‬ .‫اس��ت‬
.‫بود‬ ‫هوايي‬ ‫‌هاي‬‫ن‬‫بالو‬ ‫رکردن‬ُ‫پ‬ ‫در‬ ‫هيدروژن‬
‫اکس��يژن‬ ‫با‬ ‫هيدروژن‬ ‫انفجاري‬ ‫واکنش‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬
‫اين‬ ‫سرنشينان‬ ‫براي‬ ‫مش��کالتي‬ ‫ايجاد‬ ‫باعث‬
‫ديگري‬ ‫سبک‬ ‫گاز‬ ‫از‬ ‫بنابراين‬ .‫ش��د‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫بالو‬
.‫شد‬ ‫استفاده‬ ‫منظور‬ ‫اين‬ ‫براي‬
‫چيست؟‬ ‫گاز‬ ‫اين‬ ‫نام‬ ‫‌دانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫آيا‬
‫به‬ .‫دارند‬ ‫سوخت‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫هيدروژن‬ ‫از‬ ‫اس��تفاده‬ ‫براي‬ ‫زيادي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫عالق‬ ‫دانش��مندان‬ ‫امروزه‬
:‫کنيد‬‫نگاه‬‫باال‬‫واکنش‬‫معادله‬
‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫ايجاد‬ ‫آلودگي‬ ‫هيدروژن‬ ‫گاز‬ ‫سوختن‬ ‫اثر‬ ‫بر‬ ‫آيا‬ ‫شما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ •
‫مشکالتي‬ ‫چه‬ ‫با‬ ‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬ ‫اس��تفاده‬ ‫هيدروژني‬ ‫سوخت‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫‌هايي‬‫و‬‫خودر‬ ‫ش��ما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ •
‫هستند؟‬‫روبرو‬
‫خودروها‬ ‫عقب‬ ‫صندوق‬ ‫در‬ ‫هيدروژن‬ ‫گاز‬ ‫مخزن‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫نصب‬
‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ 	‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
15
‫گاز‬ )‫داش��تن‬ ‫(نگه‬ ‫نش��اندن‬ ‫براي‬ ‫راهي‬ ‫تا‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫کرد‬ ‫زي��ادي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫تال‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫ش��يميدا‬
‫کردن‬‫ذخيره‬‫براي‬‫راه‬‫‌ترين‬‫ن‬‫ايم‬‫روش‬‫اي��ن‬.‫کنند‬‫پيدا‬‫واس��طه‬‫فلزهاي‬‫روي‬‫بر‬‫هيدروژن‬
.‫‌کند‬‫ي‬‫م‬ ‫اشغال‬ ‫نيز‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫کمتري‬ ‫فضاي‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫خودرو‬ ‫در‬ ‫هيدروژن‬ ‫گاز‬
‫فضايي‬ ‫س��فرهاي‬ ‫‌در‬‫ي‬‫مهم‬ ‫نقش‬ ‫هيدروژن‬
‫س��وخت‬‫عنوان‬‫به‬‫ماده‬‫اين‬‫از‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬.‫دارد‬
‫در‬ ‫مايع‬ ‫هيدروژن‬ .‫کرد‬ ‫اس��تفاده‬ ‫موش��ک‬
‫‌ي‬‫ه‬‫آماد‬‫و‬‫شده‬‫نگهداري‬‫‌اي‬‫ه‬‫ويژ‬‫‌هاي‬‫ن‬‫مخز‬
.‫است‬ ‫مايع‬ ‫اکسيژن‬ ‫با‬ ‫واکنش‬
‫در‬ ‫موجود‬ ‫س�وختي‬ ‫‌ه�اي‬‫ل‬‫پي‬ ‫در‬ ‫همچنين‬
‫اس��تفاده‬ ‫هيدروژن‬ ‫از‬ ‫نيز‬ ‫فضاپيماه��ا‬ ‫داخل‬
‫روش‬،‫سوختي‬‫‌هاي‬‫ل‬‫پي‬‫کارگيري‬‫به‬.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬
‫و‬‫هيدروژن‬‫بين‬‫واکنش‬‫انجام‬‫براي‬‫مناس��بي‬
‫‌ها‬‫ل‬‫پي‬‫اين‬‫در‬‫شده‬‫توليد‬‫انرژي‬.‫است‬‫اکسيژن‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫تبديل‬‫الکتريکي‬‫انرژي‬‫به‬ً‫ا‬‫مستقيم‬
‫در‬ ‫که‬ ‫اس���ت‬ ‫‌هايي‬‫ت‬‫س���وخ‬ ‫لين‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫از‬ ‫يکي‬ ‫هيدروژن‬
‫گاز‬ ‫اين‬ ‫طرفي‬ ‫از‬ .‫گرفت‬ ‫قرار‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫‌ها‬‫ک‬‫موش‬
‫نياز‬ ‫مورد‬ ‫الکتريسيته‬ ‫توليد‬ ‫براي‬ ‫نيز‬ ‫سوختي‬ ‫‌هاي‬‫ل‬‫پي‬ ‫در‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫گرفته‬ ‫کار‬ ‫به‬ ‫فضايي‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫سفين‬ ‫در‬ ‫فضانوردان‬
‫مناسب‬ ‫سوخت‬ 1– 6 ‫تحقيق‬
‫مناسب‬‫س��وخت‬‫يک‬‫مشخصات‬‫از‬‫فهرس��تي‬
‫مثال‬‫عنوان‬‫به‬.‫کني��د‬‫تهيه‬‫را‬)‫خودتان‬‫نظ��ر‬‫(از‬
:‫کنيد‬‫استفاده‬‫مواردي‬‫چنين‬‫از‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬
،‫جابجايي‬‫چگونگي‬،‫ش��ده‬‫توليد‬‫انرژي‬‫مقدار‬
‫ور‬ ‫شعله‬ ‫س��هولت‬ ،‫آلودگي‬ ،‫ايمني‬ ،‫نگهداري‬
‫را‬‫‌هايي‬‫ت‬‫سوخ‬‫خود‬‫معلم‬‫کمک‬‫با‬....‫و‬‫شدن‬
‫و‬‫کنيد‬‫انتخاب‬‫آزمايش‬‫انجام‬‫براي‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫که‬
‫ميان‬‫از‬‫سوخت‬‫بهترين‬‫انتخاب‬‫براي‬‫را‬‫روش��ي‬
.‫کنيد‬‫ارائه‬‫آنها‬
‫‌سنگ؟‬‫ل‬‫زغا‬
‫اتانول؟‬
‫طبيعي؟‬ ‫گاز‬
‫پارافين؟‬
‫متان؟‬
‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ 	‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
16
‫فصل‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫خالص‬
‫اين‬ ‫از‬ ‫يک‬ ‫هر‬ ‫اگر‬ .‫اکسيژن‬ ‫و‬ ‫گرما‬ ،‫سوخت‬ :‫است‬ ‫نياز‬ ‫مورد‬ ‫چيز‬ ‫س��ه‬ ‫آتش‬ ‫توليد‬ ‫براي‬ •
.‫شد‬ ‫نخواهد‬ ‫توليد‬ ‫آتش‬،‫باشند‬ ‫نداشته‬ ‫وجود‬‫عوامل‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫گفته‬ )‫(احتراق‬‫سوختن‬ ‫اکسيژن‬ ‫با‬ ‫سوختني‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ماد‬ ‫واکنش‬ ‫به‬ •
‫فراواني‬ ‫مقدار‬ ‫حضور‬ ‫در‬ )‫اس��ت‬ H ‫و‬ C‍‫داراي‬ ‫فقط‬ ‫كه‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫هيدروکربن(ماد‬ ‫يک‬ ‫وقتي‬ •
‫سوختن‬ ‫واكنش‬ ‫اين‬ .‫شد‬ ‫خواهند‬ ‫توليد‬ ‫آب‬ ‫بخار‬ ‫و‬ ‫اکسيد‬ ‫دي‬ ‫کربن‬ ‫گاز‬ ،‫‌سوزد‬‫ي‬‫م‬ ‫اکسيژن‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫ناميده‬‫كامل‬
‫دوده‬ ،‫مونواکسيد‬ ‫کربن‬ ‫گاز‬ ،‫بسوزد‬ ‫‌اکسيژن‬‫ي‬‫کم‬ ‫مقدار‬ ‫حضور‬ ‫در‬ ‫هيدروکربن‬ ‫يک‬ ‫اگر‬ •
‫ناقص‬‫سوختن‬‫واکنشي‬‫چنين‬‫به‬.‫‌کند‬‫ي‬‫م‬‫توليد‬‫را‬‫آب‬‫بخار‬‫و‬
‫کمتري‬‫انرژي‬،‫کامل‬‫س��وختن‬‫با‬‫مقايس��ه‬‫در‬‫که‬‫‌گويند‬‫ي‬‫م‬
.‫کرد‬‫خواهد‬‫توليد‬
.‫‌ش��وند‬‫ي‬‫م‬‫گرما‬‫ش��دن‬‫آزاد‬‫باعث‬‫ه‬ِ‫گرماد‬ ‫‌ه��اي‬‫ش‬‫واکن‬ •
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫زياد‬‫دما‬‫بنابراين‬
.‫است‬ ‫منفي‬ ‫عالمت‬ ‫داراي‬ ΔH ،‫گرماده‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬ •
.‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬‫محيط‬‫از‬‫گرما‬‫گرفتن‬‫باعث‬‫گرماگير‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ •
.‫يافت‬‫خواهد‬‫کاهش‬‫دما‬‫بنابراين‬
.‫است‬‫مثبت‬‫عالمت‬‫داراي‬ΔH،‫گرماگير‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬‫در‬•
‫مقدار‬ ‫چه‬ ،‫واکنش‬ ‫انجام‬ ‫هنگام‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫کرد‬ ‫مشخص‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫پيوند‬ ‫‌هاي‬‫ي‬‫انرژ‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫مصرف‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫توليد‬ ‫انرژي‬
:‫کنيد‬ ‫ر‬ُ‫پ‬ ‫مناسب‬ )‫(هاي‬ ‫کلمه‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫خالي‬ ‫جاهاي‬ -1
.‫داريم‬ ‫نياز‬ ........... ‫و‬ ‫گرما‬ ،‫سوخت‬ ‫عامل‬ ‫سه‬ ‫به‬ ‫آتش‬ ‫توليد‬ ‫براي‬
‫توليد‬ ........... ‫و‬ ‫اکسيد‬ ‫دي‬ ‫کربن‬ ،‫اکس��يژن‬ ‫زيادی‬ ‫مقدار‬ ‫حضور‬ ‫در‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫هيدروکرب‬ ‫س��وختن‬ ‫از‬
‫ي‬ّ‫م‬‫س‬‫گاز‬،‫باشد‬‫کم‬‫اکسيژن‬‫مقدار‬‫اگر‬.‫‌گويند‬‫ي‬‫م‬...........‫سوختن‬،‫واکنشی‬‫چنين‬‫به‬‫و‬‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬
.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫گفته‬ ........... ‫سوختن‬ ،‫واکنش‬ ‫نوع‬ ‫اين‬ ‫به‬ .‫شد‬ ‫خواهند‬ ‫توليد‬ ........... ‫و‬ ...........
‫در‬‫ک��ه‬‫حال��ی‬‫در‬،‫‌ياب��د‬‫ي‬‫م‬...........‫دم��ا‬‫و‬‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬‫تولي��د‬...........‫گرم��ازا‬‫‌ه��اي‬‫ش‬‫واکن‬‫در‬
.‫شد‬ ‫خواهد‬ ........... ‫دما‬ ‫و‬ ‫شده‬ )‫(مصرف‬ ‫گرفته‬ ........... ‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬
½½‫‌ها‬‫ش‬‫پرس‬
‫گرماده‬ ‫واکنش‬
)‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬ ‫افزايش‬ ‫(دما‬
‫گرماگير‬ ‫واکنش‬
)‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬ ‫کاهش‬ ‫(دما‬
•
‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ 	‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
17
:‫دهيد‬ ‫پاسخ‬ ‫شده‬ ‫مطرح‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫پرس‬ ‫به‬ ‫زير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫معادل‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ -2
C + O2 CO2 ΔH = - 394 kJ / mol
2C + O2 2CO ΔH = - 221 kJ / mol
‫بيش��تری‬‫انرژي‬‫توليد‬‫موجب‬‫کربن‬‫گ��رم‬‫يک‬‫س��وختن‬،‫واکنش‬‫دو‬‫اي��ن‬‫از‬‫کدامي��ک‬‫در‬)‫آ‬
‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬
)C( ‫ک‬ُ‫ک‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫بزرگ‬ ‫صنعتي‬ ‫واحدهاي‬ ‫در‬ ‫حرارت‬ ‫ايجاد‬ ‫براي‬ ‫چرا‬ ‫که‬ ‫دهيد‬ ‫توضيح‬ )‫ب‬
‫دارد؟‬‫اهميت‬
‫در‬ ‫را‬ ‫اسيدی‬ ‫پودرهای‬ ‫از‬ ‫يک‬ ‫هر‬ ‫او‬ .‫کرد‬ ‫وزن‬ ‫را‬ B‫و‬ A‫اس��يدضعيف‬ ‫دو‬ ‫از‬ ‫گرم‬ 20‫وحيد‬ -3
‫از‬‫استفاده‬‫با‬‫سپس‬.‫بود‬)‫شيرين‬‫(جوش‬‫کربنات‬‫هيدروژن‬‫سديم‬‫محلول‬‫دارای‬‫که‬‫ريخت‬‫ليوانی‬
‫و‬ ‫کرد‬ ‫تکرار‬ ‫بار‬ 3 ‫را‬ ‫خود‬ ‫آزمايش‬ ‫وحيد‬ .‫کرد‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‌‫ا‬‫ر‬ ‫محلول‬ ‫دماي‬ ‫تغييرات‬ ‫دماس��نج‬
:‫کرد‬ ‫ثبت‬ ‫زير‬ ‫جدول‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫نتايج‬
‫ضعيف‬ ‫اسيد‬
)‌°C( ‫دما‬ ‫افزايش‬
‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫آزمايش‬‫دوم‬ ‫آزمايش‬‫سوم‬ ‫آزمايش‬
A
B
4
2
9
2
8
3
‫گرماگير؟‬ ‫يا‬ ‫هستند‬ ‫گرمازا‬ ‫شده‬‫انجام‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬)‫آ‬
.‫کنيد‬ ‫محاسبه‬ B‫و‬ A‫اسيدهاي‬ ‫براي‬ ‫را‬ ‫دما‬ ‫تغييرات‬ ‫ميانگين‬ ‫مقدار‬ )‫ب‬
‫را‬‫خود‬‫نظر‬‫و‬‫کرده‬‫تعيين‬‫‌ه��ا‬‫ش‬‫واکن‬‫از‬‫يک‬‫هر‬‫براي‬‫را‬‫دما‬‫تغييرات‬)‫ی‬‫(گس��تره‬‫‌ي‬‫ه‬��‫دامن‬)‫پ‬
.‫بنويسيد‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫آزماي‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫نتايج‬ ‫صحت‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫دربار‬
‫انرژي‬‫تغييرات‬‫ميانگين‬.‫کرد‬‫استفاده‬‫شيرين‬‫جوش‬‫محلول‬25cm3 ‫از‬‫آزمايش‬‫هر‬‫در‬‫وحيد‬)‫ت‬
‫‌ي‬‫ه‬‫انداز‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‫آب‬ 1 cm3 ‫دماي‬ ‫افزاي��ش‬ ‫براي‬ ‫کنيد‬ ‫(فرض‬ ‫کنيد‬ ‫مش��خص‬ ‫را‬ A‫ماده‬ ‫واکنش‬ ‫در‬
.)‫داريم‬ ‫احتياج‬ ‫انرژي‬ ‫ژول‬ 4/2 ‫به‬ 1 °C
‫انرژي‬ ‫توليد‬ ‫باعث‬ ‫ضعيف‬ ‫اسيد‬ ‫واکنش‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫رسيده‬ ‫نتيجه‬ ‫اين‬ ‫به‬ ‫وحيد‬ ‫آيا‬ ‫ش��ما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ )‫ث‬
.‫دهيد‬ ‫توضيح‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫پاسخ‬ ‫است؟‬ ‫شده‬ ‫زيادي‬
‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ 	‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
18
‫اين‬ ‫اگزوز‬ ‫از‬ ‫چ��را‬ ‫که‬ ‫دهيد‬ ‫توضيح‬ .‫اس��ت‬ ‫بنزين‬ ‫س��واري‬ ‫خودروهای‬ ‫اصلي‬ ‫س��وخت‬ )‫آ‬ -4
‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬‫خارج‬‫مونواکسيد‬‫کربن‬‫گاز‬‫خودروها‬
‫چرا‬‫شما‬‫نظر‬‫به‬.‫شوند‬‫متصل‬‫خون‬‫هموگلوبين‬‫به‬‫‌توانند‬‫ي‬‫م‬‫مونواکس��يد‬‫کربن‬‫‌هاي‬‫ل‬‫مولکو‬)‫ب‬
‫بگيرند؟‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫ی‬ّ‫م‬‫س‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ماد‬ ‫يک‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫مونواکسيد‬ ‫کربن‬ ‫تا‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫باعث‬ ‫ويژگی‬ ‫اين‬
:‫کنيد‬ ‫نگاه‬ ‫زير‬ ‫جدول‬ ‫به‬ -5
‫واکنش‬)‌°C( ‫ابتدايي‬ ‫دماي‬)‌°C( ‫پاياني‬ ‫دماي‬
A + B
C + D
E + F
19
20
19
27
25
17
‫دليلی‬ ‫چه‬ ‫خود‬ ‫پاسخ‬ ‫برای‬ ‫گرماده؟‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫هستند‬ ‫گرماگير‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫يک‬ ‫هر‬ ‫شما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ )‫آ‬
‫داريد؟‬
‫کدام‬‫که‬‫کنيد‬‫مشخص‬،‫‌اند‬‫ه‬‫بود‬‫يکسان‬‫باال‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬‫در‬‫‌ها‬‫ل‬‫محلو‬‫حجم‬‫اينکه‬‫به‬‫توجه‬‫با‬)‫ب‬
‫است؟‬‫داشته‬‫بيشتري‬‫انرژي‬‫تغييرات‬‫واکنش‬
4 °C ‫‌ي‬‫ه‬‫ان��داز‬ ‌‫ه‬��‫ب‬ ‫آب‬ ‫گ��رم‬ 500 ‫دم��اي‬ ،‫س��وختني‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫م��اد‬ ‫ي��ک‬ ‫س��وختن‬ ‫اث��ر‬ ‫ب��ر‬ -6
:‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬‫افزايش‬
‫مقدار‬ ‫چه‬ ‫ماده‬ ‫اين‬ ‫سوختن‬ ‫که‬ ‫کنيد‬ ‫مشخص‬ )‫آ‬
‫باال‬ ‫براي‬ ‫کنيد‬ ‫(فرض‬ ‫کرد؟‬ ‫خواهد‬ ‫توليد‬ ‫انرژي‬
4/2 ‫به‬ 1 °C ‫اندازه‬ ‌‫ه‬��‫ب‬ ‫آب‬ 1 cm3 ‫دماي‬ ‫بردن‬
.)‫داريم‬ ‫نياز‬ ‫انرژي‬ ‫ژول‬
‫آزمايش‬‫اين‬‫در‬‫شده‬‫مصرف‬‫سوخت‬‫مقدار‬)‫ب‬
‫اثر‬‫بر‬‫ش��ده‬‫توليد‬‫انرژی‬.‫اس��ت‬‫بوده‬‫گرم‬ 0/25
.‫کنيد‬ ‫محاسبه‬ ‫را‬ ‫ماده‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫گرم‬ 1‫سوختن‬
‫را‬ ‫آزمايش‬ ‫اي��ن‬ ‫در‬ ‫اس��تفاده‬ ‫م��ورد‬ ‫روش‬ )‫پ‬
.‫کنيد‬‫ارزيابی‬
‫دماسنج‬
‫گرماسنج‬
‫مسی‬‫آب‬
‫الکل‬
‫‌ي‬‫ه‬‫جعب‬
‫چوبی‬
‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ 	‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬
19
‫هيدروکسيد‬‫سديم‬ ‫محلول‬ ‫آن‬‫روي‬‫بر‬ ‫و‬‫ريخته‬‫اس��يد‬‫هيدروکلريک‬‫مقداري‬‫بش��ر‬‫يک‬‫در‬ -7
:‫شد‬ ‫خواهد‬ ‫دما‬ ‫افزايش‬ ‫باعث‬ ‫ماده‬ ‫دو‬ ‫اين‬ ‫واکنش‬ .‫‌کنيم‬‫ي‬‫م‬ ‫اضافه‬ )‫سوزآور‬ ‫(سود‬
HCl + NaOH NaCl + H2O ΔH = - 58 kJ / mol
‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫که‬ ‫کنيد‬ ‫مشخص‬ ‫دليل‬ 2 ‫ذکر‬ ‫با‬ )‫آ‬
‫گرماگير؟‬‫يا‬‫است‬‫گرماده‬
:‫کنيد‬ ‫کامل‬ ‫را‬ ‫مقابل‬ ‫نمودار‬ )‫ب‬
:‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫توليد‬ ‫آب‬ ‫بخار‬ ،‫هوا‬ ‫در‬ ‫هيدروژن‬ ‫سوختن‬ ‫از‬ -8
2H2 + O2 2H2O
.‫کنيد‬ ‫مشخص‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬ ‫واکنش‬ ‫فيزيکي‬ ‫حالت‬ )‫آ‬
‫دارد؟‬ ‫تعلق‬ ‫شيميايي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫دسته‬ ‫کدام‬ ‫به‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ )‫ب‬
‫شامل‬‫نمودار‬‫که‬‫باشيد‬‫داش��ته‬‫(توجه‬‫کنيد‬‫رس��م‬‫واکنش‬‫اين‬‫براي‬‫را‬‫انرژي‬‫س��طح‬‫نمودار‬)‫پ‬
‫پيوند‬ ‫يک‬ ‫دارای‬ O2 ‫و‬‫داشته‬ H–H‫پيوند‬‫يک‬ H2 ‫همچنين‬.‫باشد‬‫پيوندها‬‫تشکيل‬‫و‬‫شکستن‬
.‫داشت‬ ‫خواهد‬ O – H ‫پيوند‬ ‫دو‬ ‫نيز‬ H2O .‫است‬ O = O ‫دوگانه‬
:‫کنيد‬ ‫تعيين‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫براي‬ ‫را‬ ΔH‫مقدار‬ ‫زير‬ ‫جدول‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ )‫ت‬
‫پيوند‬)kJ / mol( ‫پيوند‬ ‫انرژي‬
H – H
O = O
O – H
436
498
464
‫است؟‬ ‫بيشتر‬ H – H ‫و‬ O – H ‫پيوندهاي‬ ‫انرژي‬ ‫از‬ O = O ‫پيوند‬ ‫انرژي‬ ‫چرا‬ ‫شما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ )‫ث‬
‫‌هايی‬‫ب‬‫عي‬‫چه‬‫و‬‫‌ها‬‫ت‬‫مزي‬‫چه‬‫خودروها‬‫در‬‫سوخت‬‫عنوان‬‫به‬‫هيدروژن‬‫از‬‫استفاده‬‫ش��ما‬‫نظر‬‫به‬-9
‫دارد؟‬
‫انرژی‬
‫واکنش‬ ‫انجام‬ ‫مسير‬
‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫سرعت‬ 	‫دوم‬ ‫فصل‬
21
‫دوم‬ ‫فصل‬
‫‌ها‬‫ش‬‫واكن‬‫سرعت‬
‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ 	‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
22
.‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫پايين‬ ‫س��رعت‬ ‫با‬ ‫ديگر‬ ‫برخي‬ ‫و‬ ‫باال‬ ‫س��رعت‬ ‫با‬ ‫ش��يميايي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫برخي‬
‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫بااليي‬ ‫سرعت‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫ببريد‬ ‫نام‬ ‫را‬ ‫واکنشي‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫آيا‬
‫کمتر‬‫در‬‫ديناميت‬‫انفجار‬‫مانند‬‫سريع‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬
‫آهسته‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ .‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫ثانيه‬ ‫يک‬ ‫از‬
،‫روزها‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫س��يمان‬ ‫شدن‬ ‫س��فت‬ ‫مانند‬
‫آيا‬ !‫بيانجامند‬ ‫ط��ول‬ ‫به‬ ‫‌ها‬‫ل‬‫س��ا‬ ‫حتي‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫هفت‬
‫س��رعت‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫ببريد‬ ‫نام‬ ‫را‬ ‫واکنش��ي‬ ‫‌تواني��د‬‫ي‬‫م‬
‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬‫انجام‬‫پاييني‬
‫چيست؟‬ »‫واکنش‬ ‫«سرعت‬
‫يک‬ ‫که‬ ‫‌ده��د‬‫ي‬‫م‬ ‫نش��ان‬ ‫ما‬ ‫به‬ ‫واکنش‬ ‫س��رعت‬
‫از‬ ‫يکي‬ .‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫س�ريع‬ ‫چقدر‬ ‫واکن��ش‬
‫س��رعت‬ ،‫صنعت‬ ‫در‬ ‫توجه‬ ‫م��ورد‬ ‫پارامتره��اي‬
‫بدانند‬ ‫بايد‬ ‫صنعتگ��ران‬ .‫‌باش��د‬‫ي‬‫م‬ ‫واکنش‬ ‫انجام‬
‫چه‬ ‫‌توانند‬‫ي‬‫م‬ ‫هفته‬ ‫ي��ا‬ ‫و‬ ‫روز‬ ،‫س��اعت‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫که‬
‫برخي‬ ‫در‬ ‫مثال‬ ‫براي‬ .‫کنند‬ ‫توليد‬ ‫محصول‬ ‫مقدار‬
100 ‫دقيقه‬ ‫ه��ر‬ ‫در‬ ‫ش��امپو‬ ‫توليد‬ ‫‌ي‬‫ا‬‫‌ه‬‫ه‬‫ازکارخان‬
!‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫ساخته‬‫شامپو‬‫بطري‬
‫در‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫که‬ ‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ ‫باعث‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فشفش‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫مواد‬
.‫بسوزند‬ ‫ثانيه‬ ‫يک‬ ‫از‬ ‫کمتر‬
‫شده‬ ‫استفاده‬ ‫مس‬ ‫فلز‬ ‫تا‬ ‫‌کشد‬‫ي‬‫م‬ ‫طول‬ ‫‌ها‬‫ل‬‫سا‬
.‫دهد‬ ‫واکنش‬ ‫هوا‬ ‫با‬ ‫سقف‬ ‫اين‬ ‫در‬
‫طول‬ ‫ثانيه‬ ‫چند‬ ‫از‬ ‫بيشتر‬ ‫کبريت‬ ‫چوب‬ ‫س���وختن‬
.‫کشيد‬ ‫نخواهد‬
‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬ ‫واکنش‬
‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬
‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫سرعت‬ 	‫دوم‬ ‫فصل‬
23
‫يک‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫معادل‬‫دانس��تن‬‫با‬.‫کرد‬‫بيني‬‫پيش‬ ‫واکنش‬‫‌ي‬‫ه‬‫معادل‬ ‫روي‬ ‫از‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫نم‬ ‫را‬ ‫واکنش‬ ‫س��رعت‬
‫به‬ ‫رسيدن‬ ‫زمان‬ ‫مدت‬ ‫و‬ ‫س��رعت‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫دربار‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬ ‫کرد‬ ‫مش��خص‬ ‫را‬ ‫محصول‬ ‫مقدار‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫واکنش‬
.‫‌آوريم‬‫ي‬‫نم‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫اطالعاتي‬ ‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫محصول‬
.‫آورد‬ ‫بدست‬ ‫آزمايش‬ ‫انجام‬ ‫با‬ ‫بايد‬ ‫فقط‬ ‫را‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬
‫توليد‬‫مقدار‬‫ي��ا‬‫و‬‫ش��ده‬‫مصرف‬‫‌هاي‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬‫مق��دار‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬‫واکنش‬‫انج��ام‬‫درهن��گام‬
:‫کنيد‬ ‫توجه‬ ‫زير‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫معادل‬ ‫به‬ .‫آورد‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫مشخص‬ ‫زمان‬ ‫در يک‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬
‫واکنش‬ ‫سرعت‬ = ‫محصول‬ ‫توليد‬ ‫مقدار‬ ‫يا‬ ‫دهنده‬ ‫واکنش‬ ‫مصرف‬ ‫مقدار‬ ÷ ‫زمان‬
:‫شديد‬ ‫آشنا‬ ‫اسيد‬ ‫هيدروکلريک‬ ‫با‬ ‫کربنات‬ ‫کلسيم‬ ‫واکنش‬ ‫با‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫پيش‬
CaCO3 (s) + 2 HCl (aq) CaCl2 (aq) + H2O (l) + CO2 (g)
‫کرد؟‬ ‫تعيين‬ ‫را‬ ‫باال‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫چگونه‬ ‫شما‬ ‫نظر‬ ‫به‬
‫مقدار‬‫آوردن‬‫دست‬‫به‬‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬.‫آورد‬‫دس��ت‬‫به‬‫را‬‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬‫از‬‫يکي‬‫مصرف‬‫س��رعت‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬
.‫نيست‬‫‌اي‬‫ه‬‫ساد‬‫کار‬‫شده‬‫مصرف‬‫اسيد‬ ‫هيدروکلريک‬ ‫يا‬‫کربنات‬‫کلسيم‬
!‫خير‬ ‫يا‬ ‫آورد‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫از‬ ‫يکي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫شد‬ ‫توليد‬ ‫مقدار‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫آيا‬ ‫که‬ ‫ببينيم‬ ‫حال‬
‫شده‬‫توليد‬‫گاز‬ ‫مقدار‬ ‫آوردن‬‫دست‬‫به‬‫است؟‬‫گاز‬‫شکل‬‫به‬‫واکنش‬‫اين‬‫‌هاي‬‫ه‬‫فرآورد‬‫از‬‫کداميک‬
.‫است‬ ‫‌تري‬‫ه‬‫ساد‬ ‫کار‬ ‫واکنش‬ ‫در‬
:‫‌دهند‬‫ي‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ‫تعيين‬ ‫چگونگي‬ ‫زير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫آزماي‬
½½‫واكنش‬ ‫سرعت‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬
!)1( ‫شده‬ ‫توليد‬ ‫گاز‬ ‫حجم‬ 2– 1‫آزمايش‬
‫در‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نشان‬ ‫وسايل‬
:‫کنيد‬‫آماده‬‫را‬‫مقابل‬‫شکل‬
‫کربنات‬ ‫کلسیم‬ ‫کلرید‬ ‫کلسیم‬ ‫آب‬ ‫اکسید‬ ‫دی‬ ‫کربن‬‫اسید‬ ‫هیدروکلریک‬
‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬ ‫واکنش‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬
‫مدرج‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫استوان‬
50 cm3
‫اسيد‬ ‫هيدروکلريک‬
‫رقيق‬
‫‌هاي‬‫ه‬‫تک‬
‫مرمر‬ ‫سنگ‬
‫اسيد‬
‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ 	‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬
24
‫پوش‬‫درب‬‫اينکه‬‫محض‬‫به‬.‫کنيد‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬‌‫ا‬‫ر‬‫شده‬‫توليد‬‫گاز‬‫حجم‬‫ثانيه‬30‫هر‬‫از‬‫بعد‬
‫(در‬‫کنيد‬‫ثبت‬‫زير‬‫جدول‬‫در‬‫را‬‫نتايج‬‫و‬‫کرده‬‫فعال‬‫را‬‫سنج‬‫زمان‬،‫داديد‬‫قرار‬‫خود‬‫جاي‬‫در‬‫را‬‫ارلن‬
:)‫کنيد‬‫‌تر‬‫ه‬‫گسترد‬‫را‬‫جدول‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫نياز‬‫صورت‬
)‌s( ‫زمان‬)‌cm3( ‫گاز‬ ‫حجم‬
00
30
60
90
‫گاز‬ ‫حجم‬ ‫و‬ x ‫محور‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫(زمان‬ ‫کنيد‬ ‫رسم‬ ‫را‬ ‫آزمايش‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫نتايج‬ ‫نمودار‬
.)‫بگيريد‬ ‫نظر‬ ‫در‬ y‫محور‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫اکسيد‬ ‫دي‬ ‫کربن‬
!)2( ‫شده‬ ‫توليد‬ ‫گاز‬ ‫حجم‬ 2– 2‫آزمايش‬
:‫کنيد‬ ‫فراهم‬ ‫را‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نشان‬ ‫شکل‬ ‫در‬ ‫آنچه‬ ‫‌مانند‬‫ي‬‫سيستم‬
‫رسيد‬ 100cm‌3 ‫به‬‫شده‬‫توليد‬‫گاز‬‫حجم‬‫وقت‬‫هر‬.‫کنيد‬‫تکرار‬‫قبل‬‫آزمايش‬‫مانند‬‫را‬‫آزمايش‬
‫قبل‬ ‫آزمايش‬ ‫نمودار‬ ‫مانند‬ ‫نموداري‬ ‫آزمايش‬ ‫نتايج‬ ‫از‬ ‫اس��تفاده‬ ‫با‬ ‫حال‬ .‫برداريد‬ ‫را‬ ‫پوش‬ ‫درب‬
.‫کنيد‬‫رسم‬
‫‌کنيد؟‬‫ي‬‫م‬ ‫استفاده‬ ‫خطي‬ ‫نمودار‬ ‫از‬ ‫خود‬ ‫نتايج‬ ‫نمايش‬ ‫براي‬ ‫چرا‬ ‫که‬ ‫دهيد‬ ‫توضيح‬ •
‫شده‬ ‫توليد‬ ‫گاز‬ ‫جرم‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‌2– 3‫آزمايش‬
:‫کنيد‬‫تهيه‬‫را‬‫است‬‫شده‬‫داده‬‫نشان‬‫شکل‬‫در‬‫آنچه‬‫‌مانند‬‫ي‬‫سيستم‬
‫اسيد‬
‫اسيد‬
‫سرنگ‬
‫رقيق‬ ‫اسيد‬ ‫هيدروکلريک‬
‫مرمر‬ ‫سنگ‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫تک‬
‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫سرعت‬ 	‫دوم‬ ‫فصل‬
25
‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ‫و‬ ‫نمودار‬
‫قبل‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫آزماي‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫نمودارهايي‬ ‫آيا‬
‫در‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نمودار‬ ‫ش��بيه‬ ‫کرديد‬ ‫رسم‬
‫بودند؟‬‫شکل‬‫اين‬
‫س��رعت‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫نمودار‬ ‫از‬ ‫اس��تفاده‬ ‫ب��ا‬
.‫کرد‬ ‫محاس��به‬ ‫لحظه‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫واکن��ش‬
‫را‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ‫نموداري‬ ‫چنين‬ ‫شيب‬
.‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫واکنش‬ ‫از‬ ‫لحظه‬ ‫هر‬ ‫در‬
،‫باشد‬ ‫بيشتر‬ ‫نمودار‬ ‫شيب‬ ‫هرچه‬
.‫است‬ ‫بيشتر‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬
:‫کنيد‬ ‫نگاه‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نمودار‬ ‫به‬
‫است؟‬ ‫بيشتر‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ،‫نمودار‬ ‫از‬ ‫قسمت‬ ‫کدام‬ ‫در‬ •
‫‌يابد؟‬‫ي‬‫م‬ ‫کاهش‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ‫زمان‬ ‫گذشت‬ ‫با‬ ‫چرا‬ •
‫است؟‬ ‫يافته‬ ‫پايان‬ ‫واکنش‬ ‫که‬ ‫فهميد‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫چطور‬ •
‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‌‫ا‬‫ر‬ ‫جرم‬ ‫ثانيه‬ 30 ‫هر‬ ‫از‬ ‫پس‬
:‫کنيد‬ ‫ثبت‬ ‫زير‬ ‫جدول‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫کرده‬
)‌s( ‫زمان‬)‌g( ‫جرم‬)‌g( ‫جرم‬ ‫کاهش‬
00
30
60
90
‫کنيد‬‫رس��م‬‫را‬‫آزمايش‬‫از‬‫حاصل‬‫نتايج‬‫نمودار‬
‫بيانگر‬ y‫محور‬ ‫و‬ ‫زمان‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫دهند‬ ‫نشان‬ x‫(محور‬
.)‫شود‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫گاز‬ ‫جرم‬ ‫کاهش‬
‫براي‬ ‫شيش���ه‬ ‫پش���م‬
‫خ���ارج‬ ‫از‬ ‫جلوگي���ري‬
‫اسيدي‬‫بخارهاي‬‫شدن‬
)‫گرم‬ 0/01 ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‌‫ت‬‫دق‬ ‫(با‬ ‫ترازو‬
‫زمان‬
‫فرآورده‬‫مقدار‬
‫واکنش‬ ‫پايان‬
‫ن‬‫د‬‫ش‬‫ر‬‫ت‬‌‫ه‬‫ت‬‫س‬‫ه‬‫آ‬
‫ع‬‫ي‬‫ر‬‫س‬
‫بيشترين‬ ‫ابتدا‬ ‫در‬ ‫واکنش‬
‫دارد‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫سرعت‬
‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ‫اينجا‬ ‫در‬
‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫کمتر‬
‫بيشتري‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫فرآورد‬
‫‌شود‬‫ي‬‫نم‬ ‫توليد‬
‫هيدروکلريک‬
‫رقيق‬ ‫اسيد‬
‫‌هاي‬‫ه‬‫تک‬
‫مرمر‬ ‫سنگ‬
-0/00
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی
شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی

Más contenido relacionado

Similar a شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی

منابع کارشناسی ارشد سم شناسی دامپزشکی دانشگاه سراسری و آزاد
منابع کارشناسی ارشد سم شناسی دامپزشکی دانشگاه سراسری و آزادمنابع کارشناسی ارشد سم شناسی دامپزشکی دانشگاه سراسری و آزاد
منابع کارشناسی ارشد سم شناسی دامپزشکی دانشگاه سراسری و آزادfeyzi1400
 
تحميل كتاب رابع ابتدائي - مادة الإجتماعيات - لجميع الفصول
تحميل كتاب رابع ابتدائي - مادة الإجتماعيات - لجميع الفصولتحميل كتاب رابع ابتدائي - مادة الإجتماعيات - لجميع الفصول
تحميل كتاب رابع ابتدائي - مادة الإجتماعيات - لجميع الفصولمنصة تسهيل
 
ejournal_ejournalP1118_ManuFinalPdf
ejournal_ejournalP1118_ManuFinalPdfejournal_ejournalP1118_ManuFinalPdf
ejournal_ejournalP1118_ManuFinalPdfDanesh Sotodeh
 
جاسوسی برای تدریس
جاسوسی برای تدریسجاسوسی برای تدریس
جاسوسی برای تدریسSelf-employed
 
مورد پژوهی در تدوین مقاله
مورد پژوهی در تدوین مقالهمورد پژوهی در تدوین مقاله
مورد پژوهی در تدوین مقالهAryaazInstitute
 
Quran Hints Islam Shia Search Facts - درخواست جلسه تعاملی یا اساتید و محققان...
Quran Hints Islam Shia Search Facts -  درخواست جلسه تعاملی یا اساتید و محققان...Quran Hints Islam Shia Search Facts -  درخواست جلسه تعاملی یا اساتید و محققان...
Quran Hints Islam Shia Search Facts - درخواست جلسه تعاملی یا اساتید و محققان...Ali Dalili
 
داده های واقعی یا منابع ارجاع آماده
داده های واقعی یا منابع ارجاع آمادهداده های واقعی یا منابع ارجاع آماده
داده های واقعی یا منابع ارجاع آمادهMonirehArani
 
معضل فرهنگی کمبود مطالعه
معضل فرهنگی کمبود مطالعهمعضل فرهنگی کمبود مطالعه
معضل فرهنگی کمبود مطالعهRafiuddin Najam
 
وظایف و مسیولیت های معلمان و اساتید دانشگا ههای ایران
وظایف و مسیولیت های معلمان و اساتید دانشگا ههای ایرانوظایف و مسیولیت های معلمان و اساتید دانشگا ههای ایران
وظایف و مسیولیت های معلمان و اساتید دانشگا ههای ایرانSeyed Mohammad Hassan Hosseini
 
Rahnamaye shabake majazi
Rahnamaye shabake majaziRahnamaye shabake majazi
Rahnamaye shabake majazimary momtaz
 
راهنماي شبكه مجازي مدرسان كامپيوتر
راهنماي شبكه مجازي مدرسان كامپيوترراهنماي شبكه مجازي مدرسان كامپيوتر
راهنماي شبكه مجازي مدرسان كامپيوترmahsaafzal
 
تشخیص حالت چهره در دنیای واقعی تصاویر صورت با استفاده از روش‌های هوشمند
تشخیص حالت چهره در دنیای واقعی تصاویر صورت با استفاده از روش‌های هوشمندتشخیص حالت چهره در دنیای واقعی تصاویر صورت با استفاده از روش‌های هوشمند
تشخیص حالت چهره در دنیای واقعی تصاویر صورت با استفاده از روش‌های هوشمندSiamak H. Mehrabani
 
بیان مسئله در نوشتن پروپوزال
بیان مسئله در نوشتن پروپوزالبیان مسئله در نوشتن پروپوزال
بیان مسئله در نوشتن پروپوزالAryaazInstitute
 
ژورنال کلاب نظریه چن و هرنون
ژورنال کلاب نظریه چن و هرنونژورنال کلاب نظریه چن و هرنون
ژورنال کلاب نظریه چن و هرنونramezanpourali
 
Quran Hints Islam Shia Search Facts - Do you know ... 2
Quran Hints Islam Shia Search Facts - Do you know ...  2Quran Hints Islam Shia Search Facts - Do you know ...  2
Quran Hints Islam Shia Search Facts - Do you know ... 2Ali Dalili
 
خرداد و اردیبهشت
خرداد و اردیبهشتخرداد و اردیبهشت
خرداد و اردیبهشتhoma lajevardi
 
گام به گام تفکر و سبک زندگی کلاس هفتم سوالات +جواب
گام به گام تفکر و سبک زندگی کلاس هفتم سوالات +جوابگام به گام تفکر و سبک زندگی کلاس هفتم سوالات +جواب
گام به گام تفکر و سبک زندگی کلاس هفتم سوالات +جوابssusere7d544
 

Similar a شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی (20)

Biography
Biography Biography
Biography
 
math-grade5
math-grade5math-grade5
math-grade5
 
منابع کارشناسی ارشد سم شناسی دامپزشکی دانشگاه سراسری و آزاد
منابع کارشناسی ارشد سم شناسی دامپزشکی دانشگاه سراسری و آزادمنابع کارشناسی ارشد سم شناسی دامپزشکی دانشگاه سراسری و آزاد
منابع کارشناسی ارشد سم شناسی دامپزشکی دانشگاه سراسری و آزاد
 
تحميل كتاب رابع ابتدائي - مادة الإجتماعيات - لجميع الفصول
تحميل كتاب رابع ابتدائي - مادة الإجتماعيات - لجميع الفصولتحميل كتاب رابع ابتدائي - مادة الإجتماعيات - لجميع الفصول
تحميل كتاب رابع ابتدائي - مادة الإجتماعيات - لجميع الفصول
 
ejournal_ejournalP1118_ManuFinalPdf
ejournal_ejournalP1118_ManuFinalPdfejournal_ejournalP1118_ManuFinalPdf
ejournal_ejournalP1118_ManuFinalPdf
 
کارورزی3
کارورزی3کارورزی3
کارورزی3
 
جاسوسی برای تدریس
جاسوسی برای تدریسجاسوسی برای تدریس
جاسوسی برای تدریس
 
مورد پژوهی در تدوین مقاله
مورد پژوهی در تدوین مقالهمورد پژوهی در تدوین مقاله
مورد پژوهی در تدوین مقاله
 
Quran Hints Islam Shia Search Facts - درخواست جلسه تعاملی یا اساتید و محققان...
Quran Hints Islam Shia Search Facts -  درخواست جلسه تعاملی یا اساتید و محققان...Quran Hints Islam Shia Search Facts -  درخواست جلسه تعاملی یا اساتید و محققان...
Quran Hints Islam Shia Search Facts - درخواست جلسه تعاملی یا اساتید و محققان...
 
داده های واقعی یا منابع ارجاع آماده
داده های واقعی یا منابع ارجاع آمادهداده های واقعی یا منابع ارجاع آماده
داده های واقعی یا منابع ارجاع آماده
 
معضل فرهنگی کمبود مطالعه
معضل فرهنگی کمبود مطالعهمعضل فرهنگی کمبود مطالعه
معضل فرهنگی کمبود مطالعه
 
وظایف و مسیولیت های معلمان و اساتید دانشگا ههای ایران
وظایف و مسیولیت های معلمان و اساتید دانشگا ههای ایرانوظایف و مسیولیت های معلمان و اساتید دانشگا ههای ایران
وظایف و مسیولیت های معلمان و اساتید دانشگا ههای ایران
 
Rahnamaye shabake majazi
Rahnamaye shabake majaziRahnamaye shabake majazi
Rahnamaye shabake majazi
 
راهنماي شبكه مجازي مدرسان كامپيوتر
راهنماي شبكه مجازي مدرسان كامپيوترراهنماي شبكه مجازي مدرسان كامپيوتر
راهنماي شبكه مجازي مدرسان كامپيوتر
 
تشخیص حالت چهره در دنیای واقعی تصاویر صورت با استفاده از روش‌های هوشمند
تشخیص حالت چهره در دنیای واقعی تصاویر صورت با استفاده از روش‌های هوشمندتشخیص حالت چهره در دنیای واقعی تصاویر صورت با استفاده از روش‌های هوشمند
تشخیص حالت چهره در دنیای واقعی تصاویر صورت با استفاده از روش‌های هوشمند
 
بیان مسئله در نوشتن پروپوزال
بیان مسئله در نوشتن پروپوزالبیان مسئله در نوشتن پروپوزال
بیان مسئله در نوشتن پروپوزال
 
ژورنال کلاب نظریه چن و هرنون
ژورنال کلاب نظریه چن و هرنونژورنال کلاب نظریه چن و هرنون
ژورنال کلاب نظریه چن و هرنون
 
Quran Hints Islam Shia Search Facts - Do you know ... 2
Quran Hints Islam Shia Search Facts - Do you know ...  2Quran Hints Islam Shia Search Facts - Do you know ...  2
Quran Hints Islam Shia Search Facts - Do you know ... 2
 
خرداد و اردیبهشت
خرداد و اردیبهشتخرداد و اردیبهشت
خرداد و اردیبهشت
 
گام به گام تفکر و سبک زندگی کلاس هفتم سوالات +جواب
گام به گام تفکر و سبک زندگی کلاس هفتم سوالات +جوابگام به گام تفکر و سبک زندگی کلاس هفتم سوالات +جواب
گام به گام تفکر و سبک زندگی کلاس هفتم سوالات +جواب
 

شیمی سمپاد : دوره سوم راهنمایی

  • 3. :‫شناسنامه‬ ‫راهنمایی‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫دور‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ ‫تکمیلی‬ ‫شیمی‬ :‫کتاب‬ ‫عنوان‬ - ‫پورجاوید‬ ‫محمدرضا‬ ، ‫قربانی‬ ‫حامد‬ :‫تألیف‬ ‫و‬ ‫گردآوری‬ - ‫رضوی‬ ‫السادات‬ ‫طاهره‬ :‫ویراستار‬ - ‫پورجاوید‬ ‫محمدرضا‬ :‫علمی‬ ‫نظارت‬ ‫و‬ ‫هماهنگی‬ - ‫آرانی‬ ‫مشفق‬ ‫حامد‬ :‫‌ای‬‫ه‬‫رایان‬ ‫آمیزی‬ ‫رنگ‬ ‫و‬ ‫جلد‬ ‫طراح‬ - ‫افرا‬ ‫گروه‬ :‫چینی‬ ‫حروف‬ - ‫آرانی‬ ‫مشفق‬ ‫حامد‬ :‫آرایی‬ ‫صفحه‬ - :‫شابک‬ -
  • 4. ‫مطالب‬‫فهرست‬ ‫صفحه‬ ‫عنوان‬ ‫الف‬ ‫مقدمه‬ 1 ...................................................................................................................................................................‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ -‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬ 2 ....................................................................................................................................................................................................... ‫سوخت‬ 3 .............................................................................................................................................................................‫‌ها‬‫ت‬‫سوخ‬‫انرژي‬‫محتواي‬ 5 ....................................................................................................................................................................‫ه‬ِ‫د‬‫گرما‬‫و‬‫گرماگیر‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ 6 .........................................................................................................................................................................‫‌افتد؟‬‫ی‬‫م‬‫دما‬‫برای‬‫اتفاقی‬‫چه‬ 8 ...............................................................................................................................................................................‫انرژی‬ ‫سطح‬ ‫نمودارهای‬ 11 ..................................................................................................................................................................‫پيوندها‬‫شکستن‬‫و‬‫شدن‬‫تشکيل‬ 12 ...............................................................................................................................................................................................‫پيوند‬ ‫انرژي‬ 21.............................................................................................................................................................‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫سرعت‬ -‫دوم‬ ‫فصل‬ 23 .......................................................................................................................................................................‌‫ش‬‫واکن‬‫سرعت‬‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ 26 ..........................................................................................................................................................................................‫تماس‬‫سطح‬‫اثر‬ 29 ..................................................................................................................................................................................................‫غلظت‬ ‫اثر‬ 31 ........................................................................................................................................................................................................‫دما‬‫اثر‬ 34 ..................................................................................................................................................................................................‫کاتاليزگر‬ 37 ..................................................................................................................................................................................................... ‫‌ها‬‫م‬‫آنزي‬ 49 .............................................................................................................................................‫‌پذير‬‫ت‬‫برگش‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ –‫سوم‬‫فصل‬ 53 ..................................................................................................................................................................................................‫پويا‬‫تعادل‬ 55 ..............................................................................................................................................................................‫تعادل‬ ‫موقعيت‬ ‫در‬ ‫تغیير‬ 58 ...................................................................................................................................................................................‫ضعيف‬ ‫و‬ ‫قوي‬ ‫اسيد‬ 65 .......................................................................................................................................................‫یوني‬ ‫‌هاي‬‫ب‬‫ترکي‬ -‫چهارم‬ ‫فصل‬ 66 .................................................................................................................................................................................................‫يوني‬‫پيوند‬ 68 ...............................................................................................................................................................................‫بیشتر‬‫يوني‬‫‌های‬‫ب‬‫ترکي‬ 71 ....................................................................................................................................................................‫يوني‬‫‌هاي‬‫ب‬‫ترکي‬‫‌های‬‫ی‬‫ویژگ‬ 73 ................................................................................................................................................................................‫‌اي‬‫ه‬‫شبک‬ ‫یونی‬ ‫ساختار‬ 79 ...........................................................................................................................................................‫کوواالنسي‬ ‫پيوند‬ -‫پنجم‬ ‫فصل‬ 83 ............................................................................................................................................................... ‫‌اي‬‫ه‬‫شبک‬ ‫کوواالنسي‬ ‫ساختارهاي‬ 91 .........................................................................................................................................................................‫ساده‬‫مولکولي‬‫ساختارهاي‬
  • 5. ‫مقدمه‬ ‫سپاس‬‫با‬ ‫تأليف‬ ‫و‬ ‫گردآوری‬ ‫گروه‬ ‫د‬ ‫‌های‬‫ب‬‫ترکي‬،‫مختلف‬‫عنصرهای‬‫از‬‫برخی‬‫با‬‫آشنايی‬‫ضمن‬‫و‬‫‌ايد‬‫ه‬‫آموخت‬‫را‬‫شيمی‬‫علم‬‫مقدماتی‬‫مفاهيم‬‫تاکنون‬‫شما‬ ‫چگونگی‬‫بررسی‬‫به‬‫بيشتری‬‫دقت‬‫با‬‫که‬‫است‬‫رسيده‬‫آن‬‫زمان‬‫حال‬.‫‌ايد‬‫ه‬‫داد‬‫قرار‬‫مطالعه‬‫مورد‬‫نيز‬‫را‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫از‬‫حاصل‬ .‫بپردازيد‬‫شيميايی‬‫‌های‬‫ش‬‫واکن‬‫انجام‬ ‫چگونگی‬ ‫شناخت‬ ‫با‬ .‫است‬ ‫همراه‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫کننده‬ ‫شرکت‬ ‫مواد‬ ‫انرژی‬ ‫سطح‬ ‫تغيير‬ ‫با‬ ‫شيميايی‬ ‫واکنش‬ ‫نوع‬ ‫هر‬ ‫انجام‬ ‫همين‬ ‫به‬ ‫کتاب‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬ ،‫ترتيب‬ ‫اين‬ ‫به‬ .‫رسيد‬ ‫مذکور‬ ‫‌های‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫‌تري‬‫ح‬‫صحي‬ ‫درک‬ ‫به‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫تغييرات‬ ‫اين‬ ،‫است‬‫برخوردار‬‫فراوانی‬‫اهميت‬‫از‬‫نيز‬‫شيميايی‬‫واکنش‬‫يک‬‫انجام‬‫سرعت‬‫طرفی‬‫از‬.‫است‬‫يافته‬‫اختصاص‬‫موضوع‬ ‫بهتر‬ ‫ديگر‬ ‫برخی‬ ‫که‬ ‫حالی‬ ‫در‬ ‫شوند‬ ‫واقع‬ ‫مفيد‬ ‫تا‬ ‫گيرند‬ ‫انجام‬ ‫زياد‬ ‫‌های‬‫ت‬‫سرع‬ ‫با‬ ‫بايد‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫بعضی‬ ‫که‬ ‫چرا‬ ‫سرعت‬‫تعريف‬‫بر‬‫عالوه‬‫کتاب‬‫اين‬‫از‬‫فصل‬‫دومين‬‫در‬‫دليل‬‫همين‬‫به‬.‫ش��وند‬‫انجام‬‫پايين‬‫‌های‬‫ت‬‫س��رع‬‫در‬‫اس��ت‬ .‫پرداخت‬ ‫خواهيم‬ ‫نيز‬ ‫آن‬ ‫بر‬ ‫مؤثر‬ ‫عوامل‬ ‫بررسی‬ ‫به‬ ،‫واکنش‬ ‫چگونگی‬‫آنکه‬‫ضمن‬،‫است‬‫برخوردار‬‫زيادی‬‫اهميت‬‫از‬‫نيز‬‫واکنش‬‫يک‬‫انجام‬‫برای‬‫ممکن‬‫مس��يرهاي‬‫بررس��ی‬ ‫نوع‬ ‫دو‬ ‫دليل‬ ‫همين‬ ‫به‬ .‫دارد‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫ترکيب‬ ‫خواص‬ ‫در‬ ‫مستقيمی‬ ‫تأثير‬ ‫نيز‬ ‫يکديگر‬ ‫با‬ ‫‌ها‬‫م‬‫ات‬ ‫پيوند‬ ‫برقراری‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫‌رود‬‫ي‬‫م‬ ‫انتظار‬ .‫گرفت‬ ‫خواهند‬ ‫قرار‬ ‫بررسی‬ ‫مورد‬ )‫کوواالنس��ی‬ ‫پيوند‬ ‫و‬ ‫يونی‬ ‫(پيوند‬ ‫پيوندها‬ ‫انواع‬ ‫از‬ ‫اصلی‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫لي‬ّ‫و‬‫ا‬‫شرايط‬‫بررسی‬‫با‬‫و‬‫بزنيد‬‫حدس‬‫را‬‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬‫توليد‬‫‌ي‬‫ه‬‫شيو‬‫و‬‫مواد‬‫از‬‫بعضی‬‫خواص‬‫بتوانيد‬‫کتاب‬‫اين‬‫‌ي‬‫ه‬‫مطالع‬ ‫به‬ ‫قادر‬ ‫تنهايی‬ ‫به‬ ‫پس‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫آنکه‬ ‫ضمن‬ .‫کنيد‬ ‫مشخص‬ ‫آنرا‬ ‫بودن‬ ‫ناپذير‬ ‫انجام‬ ‫يا‬ ‫شدن‬ ‫انجام‬ ‫امکان‬ ،‫واکنش‬ ‫هر‬ .‫باشيد‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫مطالب‬ ‫درک‬ ‫و‬ ‫عمومی‬ ‫شيمی‬ ‫‌های‬‫ب‬‫کتا‬ ‫از‬ ‫برخی‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫مطالع‬ ‫کامل‬ ‫يادگيری‬ ‫و‬ ‫آموزش‬ ‫برای‬ ‫مناس��ب‬ ‫شرايط‬ ‫امکان‬ ‫حد‬ ‫تا‬ ‫که‬ ‫اس��ت‬ ‫ش��ده‬ ‫طراحی‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫گون‬ ‫به‬ ‫حاضر‬ ‫کتاب‬ ‫تا‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫ش��د‬‫مطرح‬‫گوناگونی‬‫‌های‬‫ش‬‫آزماي‬،‫کتاب‬‫از‬‫فصل‬‫ه��ر‬‫در‬.‫کند‬‫فراهم‬‫ش��ما‬‫برای‬‫را‬‫ش��ده‬‫ارائه‬‫مطالب‬ ‫اين‬ ‫تمام‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫آنکه‬ ‫ضمن‬ .‫يابند‬ ‫دس��ت‬ ‫ش��ده‬ ‫ارائه‬ ‫‌های‬‫ث‬‫بح‬ ‫از‬ ‫بهتری‬ ‫درک‬ ‫به‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫انجام‬ ‫با‬ ‫‌آموزان‬‫ش‬‫دان‬ ،‫ندارد‬‫وجود‬‫شما‬‫برای‬‫آزمايشگاه‬‫در‬‫شان‬‫انجام‬‫امکان‬‫اگر‬‫حتی‬‫تا‬‫است‬‫شده‬‫داده‬‫نيز‬‫مناسبی‬‫توضيح‬‫‌ها‬‫ش‬‫آزماي‬ ‫دهنده‬‫هشدار‬‫عالمت‬‫از‬‫‌ها‬‫ش‬‫آزماي‬‫از‬‫برخی‬‫در‬.‫يابيد‬‫دست‬‫نظر‬‫مورد‬‫‌های‬‫ه‬‫نتيج‬‫به‬‫بتوانيد‬‫مطالب‬‫اين‬‫‌ي‬‫ه‬‫مطالع‬‫با‬ ‫اين‬ ‫(در‬ ‫است‬ ‫خاص‬ ‫موردی‬ ‫يا‬ ‫ماده‬ ‫با‬ ‫رابطه‬ ‫در‬ ‫احتياط‬ ‫داشتن‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫لزوم‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫دهند‬ ‫نشان‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫استفاده‬ .)‫بود‬‫خواهند‬‫شما‬‫راهنمای‬‫بهترين‬‫ارجمند‬‫معلمين‬‫موارد‬ ‫آموزشی‬‫‌های‬‫ه‬‫نکت‬‫و‬‫‌اند‬‫ه‬‫شد‬‫نوشته‬‫رنگ‬‫ر‬ُ‫پ‬‫صورت‬‫به‬‫‌اند‬‫ه‬‫داشت‬‫مطالعه‬‫هنگام‬‫در‬‫بيشتری‬‫توجه‬‫به‬‫نياز‬‫که‬‫کلماتی‬ ‫بهتر‬ ‫درک‬ ‫برای‬ ‫گوناگون‬ ‫‌های‬‫ن‬‫تمري‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ل‬‫مثا‬ ‫از‬ ‫نيز‬ ‫م��وارد‬ ‫برخی‬ ‫در‬.‫‌اند‬‫ه‬‫گرفت‬ ‫قرار‬‫کادر‬ ‫يک‬ ‫داخل‬‫در‬‫مه��م‬ ‫کمک‬ ‫ضمن‬ ‫که‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫شد‬ ‫برگزيده‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫گون‬ ‫به‬ ‫کتاب‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫تصويرهای‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ل‬‫شک‬ .‫است‬ ‫شده‬ ‫استفاده‬ ‫مطالب‬ ‫دارد‬‫قرار‬‫‌ها‬‫ث‬‫بح‬‫‌ي‬‫ه‬‫خالص‬،‫فصل‬‫هر‬‫انتهای‬‫در‬.‫باشند‬‫نيز‬‫کتاب‬‫زيبايی‬‫و‬‫ع‬ّ‫و‬‫تن‬‫موجب‬،‫شيمی‬‫آموزش‬‫فرآيند‬‫به‬ ‫در‬ً‫ا‬‫تقريب‬ ‫طرفی‬ ‫از‬ .‫‌اند‬‫ه‬‫شد‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫شما‬ ‫خودآزمايی‬ ‫برای‬ ‫مختلفی‬ ‫مسائل‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ش‬��‫پرس‬ ‫نيز‬ ‫آن‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ادام‬ ‫در‬ ‫و‬ .‫‌اند‬‫ه‬‫يافت‬ ‫ادامه‬ ‫پيشرفته‬ ‫مسائل‬ ‫تا‬ ‫و‬ ‫شده‬ ‫آغاز‬ ‫‌تر‬‫ه‬‫ساد‬ ‫موارد‬ ‫از‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫پرس‬ ‫اين‬ ،‫کتاب‬ ‫‌های‬‫ل‬‫فص‬ ‫تمام‬ ‫گرامی‬‫‌آموزان‬‫ش‬‫دان‬‫و‬‫محترم‬‫همکاران‬‫‌ي‬‫ه‬‫کلي‬‫از‬‫لذا‬.‫نيست‬‫نقص‬‫از‬‫خالی‬‫و‬‫کامل‬،‫حاضر‬‫کتاب‬‫که‬‫است‬‫بديهی‬ .‫فرمايند‬ ‫ياری‬ ‫اثر‬ ‫اين‬ ‫کيفی‬ ‫سطح‬ ‫ارتقای‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫ما‬ ،‫خود‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫سازند‬ ‫پيشنهادهای‬ ‫و‬ ‫نظرها‬ ‫بيان‬ ‫با‬ ‫تا‬ ‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫تقاضا‬
  • 7. ‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬ 2 ‫براي‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫انرژي‬ ‫اين‬ .‫دارند‬ ‫نياز‬ ‫شيميايي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫انرژي‬ ‫به‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫انسا‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫هم‬ ‫بدن‬ ‫حتي‬ .‫شود‬ ‫گرفته‬ ‫کار‬ ‫به‬ ‫مختلف‬ ‫صنايع‬ ‫در‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫بگيرد‬ ‫قرار‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫خان‬ ‫کردن‬ ‫گرم‬ ‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫بدن‬ ‫داخل‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫ش��يميايي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫انرژي‬ ‫به‬ ‫خود‬ ‫حيات‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ادام‬ ‫براي‬ ‫نيز‬ ‫ما‬ .‫دارد‬‫احتياج‬ ‫از‬ ‫انرژي‬ ،‫شيميايي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫انجام‬ ‫هنگام‬ ‫در‬ ً‫ال‬‫معمو‬ .‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬ ‫تبديل‬ ‫ديگر‬ ‫حالت‬ ‫ب��ه‬ ‫حالتي‬ ‫صورت‬‫به‬‫شيميايي‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬‫از‬‫حاصل‬‫انرژي‬ ‫انرژي‬ ‫اين‬ ‫ني��ز‬ ‫مواقعي‬ ‫در‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬ ،‫‌آي��د‬‫ي‬‫درم‬ ‫گرما‬ .‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫نش��ان‬ ‫صدا‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫نور‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫به‬‫منجر‬‫که‬‫را‬‫شيميايي‬‫واکنش‬‫چند‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫آيا‬ ‫ببريد؟‬ ‫نام‬ ‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ ‫صدا‬ ‫و‬ ‫نور‬ ،‫گرما‬ ‫توليد‬ ‫سوختن‬‫به‬‫شروع‬‫سوختني‬‫ماده‬‫که‬‫زماني‬.‫‌اند‬‫ه‬‫كرد‬‫ذخيره‬‫خود‬‫در‬‫را‬‫شيميايي‬‫‌هاي‬‫ي‬‫انرژ‬‫‌ها‬‫ت‬‫سوخ‬ .‫است‬ ‫شدن‬ ‫آزاد‬ ‫حال‬ ‫در‬ ‫آن‬ ‫ش��يميايي‬ ‫انرژي‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫اکس��يژن‬ ‫با‬ ‫واکنش‬ ‫انجام‬ ‫درحال‬ ،‫‌کند‬‫ي‬‫م‬ .‫کنيم‬ ‫استفاده‬ ‫گرما‬ ‫و‬ ‫نور‬ ‫آوردن‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫براي‬ ‫انرژي‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫‌توانيم‬‫ي‬‫م‬ ‫ما‬ ‫در‬ ‫قندي‬ ‫مواد‬ .‫‌كند‬‫مي‬ ‫عمل‬ ‫سوخت‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫ما‬ ‫بدن‬ ‫در‬ ‫غذا‬ ‫واکنش‬‫اين‬‫البته‬.‫‌سوزند‬‫ي‬‫م‬‫اکسيژن‬‫حضور‬‫در‬‫و‬‫بدن‬‫‌هاي‬‫ل‬‫سلو‬ !‫نشود‬ ‫‌ور‬‫ه‬‫شعل‬ ‫بدن‬ ‫تا‬ ‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬ ‫کنترل‬ ‫سلولي‬ ‫تنفس‬ ‫توس��ط‬ ‫سوخت‬ ‫انتخاب‬ :‫کرد‬ ‫توجه‬ ‫زير‬ ‫موارد‬ ‫به‬ ‫بايد‬ ‫سوخت‬ ‫انتخاب‬ ‫براي‬ ‫بودن‬ ‫دسترس‬ ‫در‬ ‫ميزان‬ • ‫موجود‬ ‫انرژي‬ )‫(محتواي‬ ‫مقدار‬ • ‫‌بودن‬‫ي‬‫سم‬ ‫ميزان‬ • ‫قيمت‬ • ‫کردن‬ ‫انبار‬ ‫و‬ ‫استفاده‬ ‫سهولت‬ • ‫محيطي‬ ‫زيست‬ ‫آلودگي‬ ‫ميزان‬ • :‫داريم‬ ‫نياز‬ ‫زير‬ ‫عامل‬ ‫سه‬ ‫به‬ ‫شعله‬ ‫ايجاد‬ ‫براي‬ ‫اکسيژن‬ • ‫گرما‬ • ‫سوخت‬ • ½½‫سوخت‬ ‫مورد‬ ‫م���واد‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫ش���يميايي‬ ‫ان���رژي‬ ،‫گرمايي‬ ‫انرژي‬ ‫به‬ ‫‌بازي‬‫ش‬‫آت‬ ‫در‬ ‫اس���تفاده‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫تبديل‬ ‫صدا‬ ‫و‬ ‫نور‬ ‫ت‬‫خ‬‫و‬‫س‬ ‫گرما‬ ‫ن‬‫ژ‬‫ي‬‫س‬‫ک‬‫ا‬
  • 8. ‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬ 3 ‫بونزن‬‫چراغ‬‫‌ي‬‫ه‬‫شعل‬‫‌ي‬‫ه‬‫مقايس‬:1-1‫تحقيق‬ ‫دارد‬‫بيشتري‬‫انرژي‬‫چراغ‬‫آبي‬‫شعله‬‫کنيد‬‫مشخص‬‫بتوانيد‬‫آن‬‫کمک‬‫با‬‫تا‬‫کنيد‬‫طراحي‬‫آزمايشي‬ ‫نظر‬‫از‬‫شما‬‫‌ي‬‫ه‬‫استفاد‬‫مورد‬‫سيستم‬‫که‬‫کنيد‬‫پيدا‬‫اطمينان‬‫آزمايش‬‫شروع‬‫از‬‫قبل‬.‫آن‬‫زرد‬‫شعله‬‫يا‬ ‫انجام‬‫از‬‫قبل‬.‫دارد‬‫وجود‬‫آن‬‫‌ي‬‫ه‬‫وسيل‬‫به‬‫‌خطر‬‫ي‬‫ب‬‫آزمايشي‬‫انجام‬‫امکان‬‫و‬‫است‬‫قبول‬‫قابل‬‫ايمني‬ .‫کنيد‬‫مشورت‬‫‌ايد‬‫ه‬‫داد‬‫که‬‫طرحي‬‫مورد‬‫در‬‫خود‬‫معلم‬ ‫با‬‫آزمايش‬ ‫چرا؟‬ ‫است؟‬ ‫بهتر‬ ‫شعله‬ ‫نوع‬ ‫کدام‬ • ‫نيز‬‫‌دوده‬‫ي‬‫کم‬‫چ��راغ‬‫رنگ‬‫زرد‬‫‌ي‬‫ه‬‫ش��عل‬‫در‬‫که‬‫ش��د‬‫خواهيد‬‫متوجه‬‫کنيد‬‫دقت‬‫خوبي‬‫به‬‫اگ��ر‬ ‫ناقص‬‫و‬‫کامل‬‫سوختن‬‫واکنش‬‫‌ي‬‫ه‬‫معادل‬.‫است‬ ‫ناقص‬ ‫س�وختن‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫نش��ان‬‫دوده‬‫توليد‬.‫دارد‬‫وجود‬ :‫است‬ ‫زير‬ ‫صورت‬ ‫به‬ )CH4( ‫متان‬ ‫گاز‬ ‫کامل‬ ‫:سوختن‬ CH4 (g) + 2O2 (g) CO2 (g) + 2H2O (g) )‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫آزاد‬ ‫بيشتري‬ ‫انرژي‬ ‫باال‬ ‫واکنش‬ ‫(در‬ ‫ناقص‬ ‫:سوختن‬ CH4 (g) + 3O2 (g) 2CO (g) + 4H2O (g) (‫)يا‬ CH4 (g) + O2 (g) C (s) + 2H2O (g) ‫عوامل‬ ‫از‬ ‫يک��ي‬ ‫س��وخت‬ ‫انتخ��اب‬ ‫هن��گام‬ ‫در‬ ‫محتواي‬ ،‫گيرد‬ ‫ق��رار‬ ‫توجه‬ ‫مورد‬ ‫بايد‬ ‫‌که‬‫ي‬‫مهم‬ ‫انرژي‬ ‫محتواي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫مقايس‬ ‫براي‬ .‫اس��ت‬ ‫آن‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ ‫ک��ه‬ ‫اس��ت‬ ‫کافي‬ ‫مختلف‬ ‫‌هاي‬‫ت‬‫س��وخ‬ ‫نوع‬ ‫هر‬ ‫از‬ ‫گ��رم‬ ‫يک‬ ‫س��وختن‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫انرژي‬ ‫براي‬‫که‬‫آزمايشي‬‫در‬.‫آوريم‬‫دست‬‫به‬‫را‬‫سوخت‬ ‫(در‬‫پارامترها‬‫تمام‬‫بايد‬‫‌دهيم‬‫ي‬‫م‬‫انجام‬‫مقايسه‬‫اين‬ ‫نه‬ ‫(و‬ ‫نوع‬ ‫تنها‬ ‫و‬ ‫باشند‬ ‫يکس��ان‬ )‫‌ها‬‫ش‬‫آزماي‬ ‫تمام‬ .‫کند‬‫تغيير‬‫استفاده‬‫مورد‬‫سوخت‬)‫مقدار‬ 2 )‫(دوده‬ ‫کربن‬ ½½‫‌ها‬‫ت‬‫سوخ‬ ‫انرژي‬ ‫محتواي‬ ‫کالري‬ ‫مقدار‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ‫اغلب‬ ‫غذايي‬ ‫مواد‬ ‫انرژي‬ ‫محتواي‬ ‫با‬ ‫برابر‬ ‫کالري‬ 1 ‫هر‬ .‫‌ش���ود‬‫ي‬‫م‬ ‫بيان‬ ‫غذايي‬ ‫ماده‬ ‫گ���رم‬ 100 ‫در‬ ‫داراي‬ ‫‌ها‬‫ت‬‫کربوهيدرا‬ ‫و‬ ‫روغن‬ ،‫چربي‬ .‫اس���ت‬ ‫ژول‬ 4/2 ‫غذايي‬ ‫برنامه‬ ‫در‬ ‫آنها‬ ‫از‬ ‫زياد‬ ‫استفاده‬ ‫و‬ ‫هستند‬ ‫زيادي‬ ‫انرژي‬ ‫دليل‬ ‫همين‬ ‫به‬ .‫شد‬ ‫خواهد‬ ‫شخصي‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫چاقي‬ ‫ايجاد‬ ‫باعث‬ ‫بو‬ ‫ذرت‬ ،‫چيپس‬ ‫مانند‬ ‫‌هايي‬‫ي‬‫خوراک‬ ‫به‬ ‫اگر‬ ‫که‬ ‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫توصيه‬ ‫آنها‬ ‫چرب‬ ‫کم‬ ‫انواع‬ ‫کنيد‬ ‫سعي‬ ،‫هستيد‬ ‫مند‬ ‫عالقه‬ ... ‫و‬ ‫داده‬ .‫کنيد‬ ‫خريداري‬ ‫را‬
  • 9. ‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬ 4 ‫مقدار‬ ‫کردن‬ ‫گرم‬ ‫براي‬ ‫را‬ ‫ماده‬ ‫هر‬ ‫از‬ ‫گرم‬ ‫يک‬ ‫س��وختن‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫گرماي‬ ،‫کار‬ ‫اين‬ ‫انجام‬ ‫براي‬ ‫براي‬‫معياري‬‫‌توان��د‬‫ي‬‫م‬‫آب‬‫دماي‬‫تغيير‬‫مي��زان‬‫ترتيب‬‫اين‬‫به‬.‫‌کنيم‬‫ي‬‫م‬‫اس��تفاده‬‫آب‬‫مش��خصي‬ ‫آزمايشگاهي‬‫بشر‬‫يک‬‫از‬‫آزمايش‬‫اين‬‫براي‬.‫باشد‬‫‌ها‬‫ت‬‫سوخ‬‫از‬‫يک‬‫هر‬‫انرژي‬‫محتواي‬‫‌ي‬‫ه‬‫مقايس‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫ناميده‬)‫گرماسنج‬‫کالريمتر(نوعي‬‫که‬‫‌کنيم‬‫ي‬‫م‬‫استفاده‬‫مس‬‫فلز‬‫جنس‬‫از‬‫مخصوص‬ ‫باشد؟‬ ‫مس‬ ‫فلز‬ ‫جنس‬ ‫از‬ ‫بايد‬ ‫کالريمتر‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫بدن‬ ‫چرا‬ • ‫‌نامند؟‬‫ي‬‫م‬ ‫کالريمتر‬ ‫را‬ ‫فلزي‬ ‫بشر‬ ‫اين‬ ‫چرا‬ • ‫با‬ ‫ترتيب‬ ‫اين‬ ‫به‬ .‫شود‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‌‫ز‬‫ني‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫سوخت‬ ‫جرم‬ ‫تا‬ ‫اس��ت‬ ‫الزم‬ ‫آزمايش‬ ‫اين‬ ‫در‬ :‫کرد‬ ‫محاسبه‬ ‫را‬ ‫آب‬ ‫به‬ ‫يافته‬ ‫انتقال‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫زير‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫رابط‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ :‫کرد‬ ‫محاسبه‬ ‫را‬ ‫سوخت‬ ‫گرم‬ 1 ‫از‬ ‫شده‬ ‫آزاد‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫زير‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫رابط‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ (J) ‫انرژي‬ = (g) ‫آب‬ ‫جرم‬ × (J/g × °C) ‫آب‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ويژ‬ ‫گرماي‬ ‫ظرفيت‬ × (°C) ‫دما‬ ‫تغييرات‬ ‫ماده‬ ‫گرم‬ 1 ‫براي‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ = (J) ‫شده‬ ‫آزاد‬ ‫انرژي‬ / (g) ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫سوخت‬ ‫جرم‬ ‫مثال‬ ‫به‬‫کنيد‬‫محاس��به‬،‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬‫افزايش‬ 25°C‫مقدار‬‫به‬‫را‬‫آب‬‫گرم‬ 100‫دماي‬‫س��وخت‬‫گرم‬ 0/2 ‫را‬‫آب‬‫‌ي‬‫ه‬‫ويژ‬‫گرماي��ي‬‫ظرفيت‬‫ش��د؟‬‫خواهد‬‫توليد‬‫انرژي‬‫مقدار‬‫چه‬‫س��وخت‬‫گرم‬‫ه��ر‬‫ازاي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫درج‬ 1‫‌ي‬‫ه‬‫‌انداز‬‫ب��ه‬ ‫آب‬ ‫گرم‬ 1‫دماي‬ ‫افزايش‬ ‫براي‬ ‫(يعني‬ ‫بگيري��د‬ ‫درنظ��ر‬ 4/2 J/g.°C :)‫داشت‬‫خواهيم‬‫نياز‬‫انرژي‬‫ژول‬4/2‫به‬‫سانتيگراد‬ ‌‌‫انرژي‬ = 25× 4/2× 100 = 10500 J ‫ماده‬‫گرم‬ 1‫براي‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ = 10500 ÷ 0/2 = 52500 J/g ‫يا‬ 52/5 kJ/g ‫‌ها‬‫ت‬‫سوخ‬‫‌ي‬‫ه‬‫مقايس‬1-2‫تحقيق‬ .‫کرد‬‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‌‫ا‬‫ر‬‫مختل��ف‬‫‌هاي‬‫ل‬‫الک‬‫گرمايي‬‫محتواي‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬‫آزمايش‬‫اين‬‫از‬‫اس��تفاده‬‫با‬ ‫چراغ‬‫در‬‫بار‬‫هر‬‫را‬)‌...‫و‬‫الکل‬‫ايزوپروپيل‬،‫متانول‬،‫اتانول‬‫(مانند‬‫الکل‬‫چند‬‫از‬‫مش��خصي‬‫مقدار‬ ‌‫ا‬‫ر‬‫آب‬‫از‬‫مشخصي‬‫مقدار‬‫دماي‬‫افزايش‬‫ميزان‬‫شده‬‫داده‬‫نشان‬‫روش‬‫از‬‫استفاده‬‫با‬‫و‬‫بريزيد‬‫الکلي‬ ‫و‬‫الکلي‬‫چراغ‬،‫آب‬‫دادن‬‫حرارت‬‫از‬‫بعد‬‫و‬‫قبل‬‫بايد‬‫که‬‫باشيد‬‫داشته‬‫خاطر‬‫به‬.‫کنيد‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬
  • 10. ‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬ 5 ‫ه‬ِ‫گرماد‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫يک‬‫سوختن‬‫واکنش‬‫از‬‫‌اي‬‫ه‬‫نمون‬‫با‬‫حال‬‫به‬‫تا‬ً‫ا‬‫حتم‬ ‫در‬‫شما‬‫نظر‬‫به‬.‫‌ايد‬‫ه‬‫داشت‬‫برخورد‬‫سوختني‬‫‌ي‬‫ه‬‫ماد‬ ‫از‬‫يا‬‫و‬‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫داده‬‫محيط‬‫به‬‫گرما‬‫واکنشي‬‫چنين‬ ‫شد؟‬‫خواهد‬‫گرفته‬‫محيط‬ ،‫سوختن‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬.‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬‫ناميده‬‫ه‬ِ‫گرماد‬ ‫واکنش‬‫‌دهند‬‫ي‬‫م‬‫انرژي‬‫محيط‬‫به‬‫که‬‫‌هايي‬‫ش‬‫واکن‬ .‫هستند‬ ‫گرماده‬ ،‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫اکسيژن‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫‌هايي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫بسياري‬ ‫و‬ ‫شدن‬ ‫خنثي‬ ! ‫گرما‬ ‫احساس‬ 1– 3‫آزمايش‬ .‫کنيد‬‫اضافه‬‫روي‬‫پودر‬‫مقداري‬‫آن‬‫به‬‫و‬‫ريخته‬‫بش��ر‬‫در‬‫را‬‫س��ولفات‬‫مس‬‫محلول‬‫ليتر‬‫ميلي‬ 25 ‫را‬‫بشر‬‫بيروني‬‫سطح‬‫دقت‬‫با‬.‫بزنيد‬‫هم‬‫‌به‬‫آرامي‬‫به‬‫دمايي‬‫حسگر‬‫از‬‫استفاده‬‫با‬‫را‬‫مخلوط‬‫س��پس‬ .‫کنيد‬‫لمس‬ ‫‌کنيد؟‬‫ي‬‫م‬‫مشاهده‬‫را‬‫اتفاقي‬‫چه‬• ‫سرد؟‬ ‫يا‬ ‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫بشرگرم‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ديوار‬ • ‫شد؟‬ ‫خواهد‬ ‫آزاد‬ ‫گرما‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫آيا‬ • ‫کنيد؟‬‫تفسير‬‫را‬‫شکل‬‫در‬‫شده‬‫داده‬‫نشان‬‫نمودار‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫آيا‬• ‫بنويسيد؟‬‫را‬‫شده‬‫انجام‬‫واکنش‬‫‌ي‬‫ه‬‫معادل‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫آيا‬• ‫‌هاي‬‫ش‬‫پرس‬‫به‬،‫آزمايش‬‫از‬‫آمده‬‫دست‬‫به‬‫اطالعات‬‫از‬‫اس��تفاده‬‫با‬.‫کنيد‬‫وزن‬‫را‬‫آن‬‫داخل‬‫الکل‬ :‫دهيد‬‫پاسخ‬‫زير‬ .‫آوريد‬‫دست‬‫به‬‫را‬‫الکل‬‫هر‬‫سوختن‬‫از‬‫شده‬‫توليد‬‫انرژي‬‫مقدار‬• .‫کنيد‬‫تعيين‬‫را‬‫الکل‬‫گرم‬‫هر‬‫سوختن‬‫از‬‫شده‬‫توليد‬‫انرژي‬‫مقدار‬• ‫سوختن‬ ‫از‬ ‫شده‬ ‫توليد‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ ‫بين‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫رابط‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫آيا‬ • ‫آوريد؟‬‫دست‬‫به‬‫‌ها‬‫ل‬‫الک‬‫شيميايي‬‫فرمول‬‫با‬‫الکل‬‫گرم‬‫هر‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫خطا‬ ‫ايجاد‬ ‫باع��ث‬ ‫‌توانند‬‫ي‬‫م‬ ‫عواملي‬ ‫چه‬ ‫ش��ما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ • ‫شوند؟‬‫آزمايش‬ ‫کرد؟‬ ‫بيشتر‬ ‫را‬ ‫آزمايش‬ ‫از‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫نتايج‬ ‫ت‬ّ‫صح‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫چگونه‬• ½½‫ه‬ِ‫گرماد‬ ‫و‬ ‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫تبديل‬‫‌ي‬‫ه‬‫جعب‬ ‫دمايي‬‫حسگر‬ ‫روي‬ ‫پودر‬ ‫سولفات‬‫مس‬‫محلول‬ ‫مسي‬ ‫کالريمتر‬ ‫دماسنج‬ ‫آب‬ ‫الکل‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫جعب‬ ‫چوبي‬ ‫شده‬ ‫توليد‬ ‫گرماي‬ .‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫واكنش‬ ‫اكسيژن‬ ‫با‬ )‫زغال(كربن‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫غذا‬ ‫پختن‬ ‫باعث‬ ‫گرماده‬ ‫واكنش‬ ‫اين‬ ‫در‬
  • 11. ‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬ 6 ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫نوع‬ ‫از‬ ‫و‬ ‫بوده‬ ‫همراه‬ ‫گرما‬ ‫کردن‬ ‫آزاد‬ ‫با‬ ‫سولفات‬ ‫مس‬ ‫و‬ ‫روي‬ ‫بين‬ ‫جانشيني‬ ‫واکنش‬ .‫است‬‫گرماده‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫آزاد‬ ‫گرما‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ً‫ال‬‫معمو‬ ‫انرژي‬ ،‫گرماده‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬ ‫گرماگير‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫دس��ته‬ ‫اين‬ ‫به‬ .‫‌گيرند‬‫ي‬‫م‬ ‫گرما‬ ‫خود‬ ‫اط��راف‬ ‫محيط‬ ‫از‬ ‫ش��دن‬ ‫انجام‬ ‫براي‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫برخ��ي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫نوع‬ ‫از‬ ‫حرارتي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫تجزي‬ ‫مثال‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ .‫‌گويند‬‫ي‬‫م‬ ‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ،‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ .‫شود‬ ‫داده‬ ‫گرما‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫همواره‬ ‫بايد‬ ‫شدن‬ ‫انجام‬ ‫براي‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫گرماگير‬ ‫محيط‬ ‫از‬ ‫منظور‬ .‫است‬ ‫همراه‬ ‫محيط‬ ‫از‬ ‫گرمايي‬ ‫انرژي‬ ‫گرفتن‬ ‫با‬ ‫آب‬ ‫در‬ ‫نيترات‬ ‫پتاسيم‬ ‫شدن‬ ‫حل‬ !‫‌باشد‬‫ي‬‫م‬ ‫شما‬ ‫دست‬ ‫حتي‬ ‫و‬ ‫اطراف‬ ‫هواي‬ ،‫آب‬ ،‫اي‬ ‫شيشه‬ ‫همزن‬ ،‫بشر‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫مجموع‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫در‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫گرفته‬ ‫محيط‬ ‫از‬ ‫گرما‬ ‫صورت‬ ‫به‬ ً‫ال‬‫معمو‬ ‫انرژي‬ ‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬ ‫انرژي‬‫گرفتن‬‫با‬‫ديگر‬‫برخي‬‫و‬‫ان��رژي‬‫کردن‬‫آزاد‬‫با‬‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬‫از‬‫برخي‬‫‌داني��د‬‫ي‬‫م‬‫که‬‫همانط��ور‬ ‫ايجاد‬ ‫سوال‬ ‫اين‬ ‫حال‬ .‫است‬ ‫همراه‬ ‫گرما‬ ‫کردن‬ ‫آزاد‬ ‫با‬ ‫سوختن‬ ‫واکنش‬ ‫نمونه‬ ‫براي‬ .‫هستند‬ ‫همراه‬ ‫کاهش‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬ ‫افزايش‬ ‫دما‬ ‫اين‬ ‫آيا‬ ‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫چه‬ ‫سوختني‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ماد‬ ‫اطراف‬ ‫دماي‬ ‫که‬ ‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬ ‫يافت؟‬‫خواهد‬ ! ‫سرما‬ ‫احساس‬ 1– 4‫آزمايش‬ ‫سپس‬.‫کنيد‬‫اضافه‬‫آن‬‫به‬‫نيترات‬‫پتاسيم‬‫پودر‬‫گرم‬ 10‫و‬‫ريخته‬‫بشر‬‫يک‬‫در‬‫را‬‫آب‬‫ليتر‬‫ميلي‬ 25 .‫بزنيد‬‫هم‬‫‌به‬‫آرامي‬‫به‬‫دمايي‬‫حسگر‬‫از‬‫استفاده‬‫با‬‫را‬‫مخلوط‬ .‫داريد‬‫نگه‬‫خود‬‫دست‬‫کف‬‫در‬‫را‬‫بشر‬ ‫‌کنيد؟‬‫ي‬‫م‬‫احساس‬‫چيزي‬‫چه‬• ‫و‬‫است‬‫شده‬‫داده‬‫شما‬‫دست‬‫به‬‫گرمايي‬‫انرژي‬• ‫است؟‬‫شده‬‫گرفته‬‫آن‬‫از‬‫يا‬ ‫شکل‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نشان‬ ‫نمودار‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫آيا‬ • ‫کنيد؟‬‫تفسير‬‫را‬ ½½‫‌افتد؟‬‫ي‬‫م‬ ‫دما‬ ‫براي‬ ‫اتفاقي‬ ‫چه‬ ‫پتاسيم‬ ‫کردن‬ ‫حل‬ ‫آب‬ ‫در‬ ‫نيترات‬ ‫تبديل‬‫‌ي‬‫ه‬‫جعب‬ ‫دمايي‬‫حسگر‬
  • 12. ‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬ 7 ‫چه‬‫دما‬‫آنها‬‫از‬‫يک‬‫هر‬‫در‬.‫کنيد‬‫دقت‬‫قبل‬‫آزمايش‬‫دو‬‫ب��ه‬ ‫داشت؟‬‫خواهد‬‫تغييراتي‬ .‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬ ‫افزايش‬ ‫دما‬ ،‫گرماده‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬ • .‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬ ‫کاهش‬ ‫دما‬ ،‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬ • ‫يا‬‫گرماده‬‫نظ��ر‬‫از‬‫را‬‫واکنش‬‫چند‬‫زي��ر‬‫‌ه��اي‬‫ش‬‫آزماي‬‫در‬ :‫‌کنيم‬‫ي‬‫م‬‫بررسي‬‫بودن‬‫گرماگير‬ ‫گرماگير‬ ‫يا‬ ‫گرماده‬ 1– 5‫آزمايش‬ ‫را‬‫شکل‬‫در‬‫شده‬‫داده‬‫نشان‬‫ابزارهاي‬ .‫کنيد‬‫فراهم‬ ،‫شده‬ ‫داده‬ ‫نشان‬ ‫روش‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ ‫و‬ ‫دهيد‬ ‫انجام‬ ‫را‬ ‫زي��ر‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫آزماي‬ .‫کنيد‬‫کامل‬‫را‬‫شده‬‫داده‬‫جدول‬ ‫واکنش‬ ‫انجام‬ ‫از‬ ‫قبل‬ ‫دما‬ )°C(‫واکنش‬ ‫انجام‬ ‫از‬ ‫بعد‬ ‫دما‬ )‌°C(‫واکنش‬ ‫گرماده يا‬ ‫گرماگير؟‬ + ‫هيدروکسيد‬ ‫سديم‬ ‫محلول‬ ‫رقيق‬ ‫اسيد‬ ‫هيدروکلريک‬ ‫هيدروژن‬ ‫سديم‬ ‫محلول‬ ‫اسيد‬ ‫سيتريک‬ + ‫کربنات‬ + ‫سولفات‬ ‫مس‬ ‫محلول‬ ‫منيزيم‬ ‫پودر‬ + ‫رقيق‬ ‫اسيد‬ ‫سولفوريک‬ ‫منيزيم‬ ‫نوار‬ ‫گرماده‬‫واکنش‬ )‌‫ا‬‫دم‬‫‌افزايش‬( ‫گرماگير‬‫واکنش‬ )‌‫ا‬‫دم‬‫(کاهش‬ ‫باز‬ ‫و‬ ‫اسيد‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫دما‬ ‫بيش���ترين‬ ‫و‬ ‫کمترين‬ ‫براي‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬.‫کنيد‬‫ثبت‬‫آزمايش‬ ‫خود‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫محاس���ب‬ ‫شدن‬ ‫‌تر‬‫ه‬‫س���اد‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ويژ‬ ‫گرمايي‬ ‫ظرفيت‬ ‫کنيد‬ ‫فرض‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫آم���ده‬ ‫دس���ت‬ ‫به‬ ‫محلول‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ويژ‬ ‫گرمايي‬ ‫ظرفيت‬ ‫با‬ ‫آزمايش‬ ‫تغيير‬‫براي‬‫انرژي‬‫ژول‬ 4/2(‫آب‬ ‌‫ه‬‫ب‬‫آب‬ )1 cm3 ( 1g ‫دم���اي‬ ‫دادن‬ .‫است‬ ‫برابر‬ )1 °C‫‌ي‬‫ه‬‫انداز‬ ‫‌زدن‬‫م‬‫ه‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫وسيل‬‫به‬ ‫‌سنج‬‫ا‬‫دم‬ ‫بشر‬ ‫پليمري‬
  • 13. ‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬ 8 ‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫‌هايي‬‫ه‬‫نمون‬ ‫با‬ ‫اينجا‬ ‫تا‬ ‫مورد‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫مطالبي‬ ‫و‬ ‫‌ايد‬‫ه‬‫ش��د‬ ‫آشنا‬ ‫گرماده‬ ‫و‬ .‫‌ايد‬‫ه‬‫آموخت‬‫آنها‬‫در‬‫گرما‬‫‌ي‬‫ه‬‫مبادل‬‫چگونگي‬ ‫روي‬ ‫بر‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬ ‫انرژي‬ ‫انتقال‬ ‫نشان‬ ‫انرژي‬ ‫س��طح‬ ‫نمودار‬ ‫نام‬ ‫به‬ ‫نمودارهايي‬ ‫در‬ ‫ش��ده‬ ‫ذخيره‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ ‫نمودار‬ ‫اين‬ .‫داد‬ ‫که‬ ‫داريد‬ ‫خاطر‬ ‫(به‬ ‫‌کند‬‫ي‬‫م‬ ‫مقايسه‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫ذخيره‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬ ‫واکنش‬ ‫موادي‬‫نيز‬‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬‫و‬‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬‫آغاز‬‫آنها‬‫با‬‫واکنش‬‫که‬‫هس��تند‬‫موادي‬‫همان‬‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬ :‫کنيد‬ ‫توجه‬ ‫زير‬ ‫‌هاي‬‫ل‬‫مثا‬ ‫به‬ .)‫شد‬ ‫خواهند‬ ‫توليد‬ ‫واکنش‬ ‫انجام‬ ‫اثر‬ ‫بر‬ ‫که‬ ‫هستند‬ ‫گرماده‬ ‫واکنش‬ ‫انرژي‬ ‫سطح‬ ‫نمودار‬ ‫نماد‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫واکن��ش‬ ‫يک‬ ‫در‬ »‫ان��رژي‬ ‫«تغيي��رات‬ ‫توجه‬ ‫با‬ .‫‌دهند‬‫ي‬‫م‬ ‫نش��ان‬ )‫چ‬ِ‫ا‬ ‫دلتا‬ ‫(بخوانيد‬ ΔH ‫که‬ ‫فهميد‬ ‫‌ت��وان‬‫ي‬‫م‬ ‫ش��ده‬ ‫داده‬ ‫نش��ان‬ ‫نمودار‬ ‫به‬ ‫واکنش‬ ‫از‬ ‫کمتر‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫انرژي‬ )‫(ميزان‬ ‫سطح‬ .‫بود‬‫خواهد‬‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬ .‫است‬ ‫منفي‬ ‫عالمت‬ ‫داراي‬ ΔH ،‫گرماده‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬ :‫دهيد‬ ‫پاسخ‬ ‫زير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫پرس‬ ‫به‬ ‫آزمايش‬ ‫نتايج‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ ‫گرماگير؟‬ ‫يا‬ ‫هستند‬ ‫گرماده‬ ‫باال‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫بيشتر‬ • ‫‌گويند؟‬‫ي‬‫م‬ ‫چه‬ ‫واکنش‬ ‫نوع‬ ‫اين‬ ‫به‬ .‫‌دهند‬‫ي‬‫م‬ ‫واکنش‬ ‫هم‬ ‫با‬ ‫باز‬ ‫و‬ ‫اسيد‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫آزمايش‬ ‫در‬ • ‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫توليد‬ ‫گازي‬ ‫چه‬ ‫دوم‬ ‫واکنش‬ ‫در‬ • ‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫واکنشي‬ ‫نوع‬ ‫چه‬ ‫سوم‬ ‫آزمايش‬ ‫در‬ • ‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫آزاد‬ ‫گازي‬ ‫چه‬ ‫آخر‬ ‫آزمايش‬ ‫در‬ • ‫چرا؟‬ ‫آورد؟‬ ‫خواهيد‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫بهتري‬ ‫نتايج‬ ‫‌تر‬‫س‬‫حسا‬ ‫دمايي‬ ‫حسگر‬ ‫يک‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ ‫آيا‬ • ½½‫انرژي‬ ‫سطح‬ ‫نمودارهاي‬ ‫شدن‬ ‫وارد‬ ‫گرماگير؛‬ ‫واکنش‬ ‫سيس���تم‬ ‫به‬ ‫محيط‬ ‫از‬ ‫گرما‬ ‫شدن‬ ‫خارج‬ ‫گرمازا؛‬ ‫واکنش‬ ‫محيط‬ ‫به‬ ‫سيس���تم‬ ‫از‬ ‫گرما‬ ‫گرما‬ ‫گرما‬ ‫واکنش‬‫انجام‬‫مسير‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ 60 80 100 120 140 160 180 ‫است‬ ‫منفي‬ ΔH )kJ(‫انرژي‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬
  • 14. ‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬ 9 ‫افزايش‬‫دما‬‫بنابراين‬.‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬‫آزاد‬‫گرما‬‫ش��کل‬‫به‬‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬‫و‬‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬‫انرژي‬‫تفاوت‬ :‫مثال‬‫عنوان‬‫به‬.‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬ HCl + NaOH NaCl + H2O ΔH = - 58 kJ / mol .‫کنيد‬ ‫رسم‬ ‫را‬ NaOH ‫و‬ HCl ‫بين‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ‫واکنش‬ ‫انرژي‬ ‫سطح‬ ‫نمودار‬ • ‫گرماگير‬ ‫واکنش‬ ‫انرژي‬ ‫سطح‬ ‫نمودار‬ ‫انرژي‬ )‫(ميزان‬ ‫س��طح‬ ‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬ .‫‌باشد‬‫ي‬‫م‬‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬‫از‬‫بيشتر‬‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ .‫است‬ ‫مثبت‬ ‫عالمت‬ ‫داراي‬ ΔH ،‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬ ‫کاهش‬ ‫دما‬ ‫بنابراين‬ .‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬ ‫گرفته‬ ‫محيط‬ ‫از‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫تولي��د‬ ‫براي‬ ‫نياز‬ ‫مورد‬ ‫اضافي‬ ‫ان��رژي‬ .‫يافت‬‫خواهد‬ ½½‫آتش‬ ‫خاموش کردن‬ :‫عمل‬ ‫‌در‬‫ي‬‫شيم‬ ‫يکي‬‫حداقل‬‫بايد‬‫آتش‬‫کردن‬‫خاموش‬‫براي‬.‫شديم‬‫آش��نا‬‫آتش‬‫مثلث‬‫با‬‫اين‬‫از‬‫پيش‬ .‫ببريم‬ ‫بين‬ ‫از‬ ‫را‬ ‫آتش‬ ‫مثلث‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫بخ‬ ‫از‬ ‫گرما‬ ‫کردن‬ ‫حذف‬ ‫سمت‬‫به‬،‫است‬‫سوزي‬‫آتش‬‫حال‬‫در‬‫که‬‫‌اي‬‫ه‬‫خان‬‫کردن‬‫خاموش‬‫براي‬ً‫ال‬‫معمو‬‫‌ها‬‫ن‬‫نشا‬‫آتش‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫آن‬ ‫شدن‬ ‫خاموش‬ ‫و‬ ‫شعله‬ ‫شدن‬ ‫سرد‬ ‫باعث‬ ‫عمل‬ ‫اين‬ .‫‌پاشند‬‫ي‬‫م‬ ‫آب‬ ‫شعله‬ ‫را‬ ‫ساختمان‬ ‫از‬ ‫‌هايي‬‫ه‬‫ناحي‬ ‫ابتدا‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫نشا‬ ‫آتش‬ ‫چرا‬ • ‫آب‬‫خوبي‬‫به‬‫را‬‫‌اند‬‫ه‬‫گرفت‬‫قرار‬‫آتش‬‫اطراف‬‫در‬‫ک��ه‬ ‫‌کنند؟‬‫ي‬‫م‬‫پاشي‬ ‫براي‬ ‫آب‬ ‫از‬ ‫نبايد‬ ‫‌هايي‬‫ي‬‫س��وز‬ ‫آتش‬ ‫نوع‬ ‫چه‬ ‫در‬ • ‫کرد؟‬ ‫استفاده‬ ‫کردن‬ ‫خاموش‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬ ‫است‬ ‫مثبت‬ ΔH ‫انرژي‬ ‫واکنش‬‫انجام‬‫مسير‬
  • 15. ‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬ 10 ‫سوخت‬ ‫کردن‬ ‫حذف‬ ‫داده‬‫نشان‬‫شکل‬‫در‬‫که‬‫گاز‬‫چاه‬‫يک‬‫سوزي‬‫آتش‬‫به‬ ‫کردن‬ ‫خاموش‬ ‫و‬ ‫مهار‬ ‫براي‬ .‫کنيد‬ ‫نگاه‬ ‫اس��ت‬ ‫شده‬ .‫کنيم‬‫قطع‬‫را‬‫گاز‬‫جري��ان‬‫که‬‫کافيس��ت‬‫ش��عله‬‫اين‬ ‫بدون‬ ‫را‬ ‫مناطق��ي‬ ،‫جديد‬ ‫‌ه��اي‬‫ل‬‫جنگ‬ ‫طراح��ي‬ ‫در‬ .‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬‫رها‬‫درخت‬‫کاشتن‬ ‫چيست؟‬ ‫کار‬ ‫اين‬ ‫انجام‬ ‫دليل‬ ‫شما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ • ‫اکسيژن‬ ‫کردن‬ ‫حذف‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫اوقات‬ ‫گاهي‬ ‫‌ايد؟‬‫ه‬‫داشت‬ ‫سوزي‬ ‫آتش‬ ‫خود‬ ‫منزل‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫آشپزخان‬ ‫در‬ ‫حال‬ ‫به‬ ‫تا‬ ‫آيا‬ ‫اين‬ ‫اشتعال‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫نقط‬ ‫از‬ ‫بيشتر‬ ‫دمايي‬‫تا‬‫را‬ ‫چربي‬‫و‬ ‫روغن‬ ،‫است‬ ‫آشپزي‬ ‫مشغول‬ ‫که‬ ‫ش��خصي‬ ‫خواهد‬ ‫ور‬ ‫شعله‬ ‫ماده‬ ‫آن‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫دمايي‬ ‫ماده‬ ‫يک‬ ‫اش��تعال‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫نقط‬ .‫دهد‬ ‫حرارت‬ ‫مواد‬ ‫شدن‬‫بيشتر‬‫باعث‬،‫شود‬‫اضافه‬‫آب‬‫مقداري‬‫س��وختن‬‫حال‬‫در‬‫روغن‬‫يا‬‫چربي‬ ‫به‬‫اگر‬.‫ش��د‬ ‫حال‬ ‫در‬ ‫روغن‬ ‫و‬ ‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬ ‫بخار‬ ‫بااليي‬ ‫دماهاي‬ ‫چنين‬ ‫در‬ ‫آب‬ ‫که‬ ‫چرا‬ .‫ش��د‬ ‫خواهد‬ ‫آتش‬ .‫کنيد‬ ‫توجه‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫شکل‬ ‫به‬ .‫‌برد‬‫ي‬‫م‬ ‫هوا‬ ‫به‬ ‫خود‬ ‫با‬ ‫همراه‬ ‫را‬ ‫سوختن‬ ‫را‬ ‫ش��ده‬ ‫ايجاد‬ ‫ش��عله‬ ‫چگونه‬ ‫خي��س‬ ‫‌ي‬‫ه‬��‫پارچ‬ • ‫‌کند؟‬‫ي‬‫م‬‫خاموش‬ ‫ظرف‬ ‫روي‬ ‫بر‬ ‫مدتي‬ ‫تا‬ ‫را‬ ‫خيس‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫پارچ‬ ‫بايد‬ ‫چرا‬ • ‫داشت؟‬‫نگه‬‫آتش‬ ‫گاز‬ ‫داراي‬ ‫‌نش��اني‬‫ش‬‫آت‬ ‫‌هاي‬‫ل‬‫کپس��و‬ ‫برخ��ي‬ ‫خاموش‬‫آتش‬‫از‬‫گروه‬‫اين‬.‫هستند‬‫اکسيد‬‫دي‬‫کربن‬ ‫از‬‫ناشي‬‫‌هاي‬‫ه‬‫شعل‬‫کردن‬‫خاموش‬‫براي‬‫بيش��تر‬‫‌ها‬‫ن‬‫ک‬ ‫به‬‫اکسيژن‬‫رسيدن‬‫از‬‫و‬‫هس��تند‬‫مناس��ب‬‫برق‬‫جريان‬ .‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬‫جلوگيري‬‫شعله‬ ‫آب‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫برق‬ ‫جريان‬ ‫از‬ ‫ناشي‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫ش��عل‬ ‫نبايد‬ ‫چرا‬ • ‫کرد؟‬‫خاموش‬
  • 16. ‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬ 11 ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬‫در‬‫‌ه��ا‬‫م‬‫ات‬‫‌دانيد‬‫ي‬‫م‬‫ک��ه‬‫همانط��ور‬ ‫‌دهند‬‫ي‬‫م‬‫تغيير‬‫را‬‫خود‬‫کناري‬‫‌هاي‬‫ه‬‫ذر‬‫ش��يميايي‬ ‫شکس��ته‬ ‫بايد‬ ‫ليه‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫‌هاي‬‫م‬‫ات‬ ‫بين‬ ‫پيوند‬ ‫يعني‬ ‫اين‬ ‫و‬ ‫اس��ت‬‫الزم‬‫نيز‬‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬‫تولي��د‬‫ب��راي‬.‫ش��ود‬ .‫شوند‬‫تشکيل‬‫‌ها‬‫م‬‫ات‬‫بين‬‫جديدي‬‫‌هاي‬‫د‬‫پيون‬ ‫‌ها‬‫م‬‫ات‬ ‫بين‬ ‫پيوند‬ ‫شکستن‬ ‫براي‬ ‫که‬ ‫‌دانستيد‬‫ي‬‫م‬ ‫آيا‬ ‫اتم‬ ‫دو‬ ‫بين‬ ‫پيوند‬ ‫شکس��تن‬ ‫داريم؟‬ ‫نياز‬ ‫انرژي‬ ‫به‬ ‫که‬‫است‬‫يکديگر‬‫از‬‫ربا‬‫آهن‬‫دو‬‫کردن‬‫جدا‬‫مانند‬ ‫بنابراين‬.‫کرد‬‫مصرف‬‫زيادي‬‫انرژي‬‫آن‬‫براي‬‫بايد‬ :‫نوشت‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ .‫است‬ ‫گرماگير‬ ‫فرآيند‬ ‫يک‬ ‫بنابراين‬ .‫دارد‬ ‫نياز‬ ‫انرژي‬ ‫مصرف‬ ‫به‬ ‫پيوند‬ ‫شکستن‬ ‫چس��بيدن‬ ‫مانند‬ ‫هم‬ ‫پيون��د‬ ‫تش��کيل‬ ‫چيس��ت؟‬ ‫جديد‬ ‫‌هاي‬‫د‬‫پيون‬ ‫تش��کيل‬ ‫م��ورد‬ ‫در‬ ‫ش��ما‬ ‫نظر‬ ‫آنها‬ ‫بين‬ ‫موجود‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫جاذب‬ ‫نيروهاي‬ ‫علت‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫مشخص‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫فاصل‬ ‫از‬ ‫يکديگر‬ ‫به‬ ‫ربا‬ ‫آهن‬ ‫دو‬ .‫‌افتد‬‫ي‬‫م‬‫اتفاق‬ .‫است‬ ‫گرماده‬ ‫فرآيند‬ ‫يک‬ ‫بنابراين‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫انرژي‬ ‫توليد‬ ‫باعث‬ ‫پيوند‬ ‫شدن‬ ‫تشکيل‬ ‫در‬ ‫آت��ش‬ ‫ک��ردن‬ ‫خام��وش‬ ‫ب��راي‬ ‫چ��را‬ ‫که‬ ‫‌اي��د‬‫ه‬‫کرد‬ ‫فک��ر‬ ‫ح��ال‬ ‫ب��ه‬ ‫ت��ا‬ ‫آي��ا‬ ‫کرب��ن‬ ‫گاز‬ ‫داراي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫کنن��د‬ ‫خام��وش‬ ‫ابزاره��اي‬ ‫از‬ ‫اس��تفاده‬ ‫ب��از‬ ‫‌ه��اي‬‫ط‬‫محي‬ ‫‌ش��ود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫اس��تفاده‬ ‫ک��ف‬ ‫از‬ ‫‌هاي��ي‬‫ن‬‫مکا‬ ‫چني��ن‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫‌ش��ود‬‫ي‬‫نم‬ ‫توصي��ه‬ ‫اکس��يد‬ ‫دي‬ ‫کف‬‫داراي‬‫ک��ه‬‫‌هايي‬‫ن‬‫ک‬‫خام��وش‬‫آت��ش‬‫در‬ ‫داخ��ل‬ ‫در‬ ‫اکس��يد‬ ‫دي‬ ‫کرب��ن‬ ‫گاز‬ ،‫هس��تند‬ ‫ترتيب‬‫اين‬‫ب��ه‬‫و‬‫اس��ت‬‫افتاده‬‫دام‬‫به‬‫مايع‬‫ک��ف‬ .‫کن��د‬ ‫خام��وش‬ ‫را‬ ‫آت��ش‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ش��عل‬ ‫‌توان��د‬‫ي‬‫م‬ ½½‫پيوندها‬ ‫شکستن‬ ‫و‬ ‫شدن‬ ‫تشکيل‬ ‫اوووف‬ ...‫ف‬ ‫ف‬ .‫شود‬ ‫مصرف‬ ‫انرژي‬ ‫بايد‬ ‫پيوند‬ ‫شکستن‬ ‫براي‬
  • 17. ‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬ 12 ‫بين‬ ‫واکنش‬ ‫به‬ ‫نگاهي‬ ‫اس��ت‬ ‫بهتر‬ .‫داد‬ ‫نش��ان‬ ‫انرژي‬ ‫س��طح‬ ‫نمودار‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫حالت‬ ‫دو‬ ‫اين‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ،‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬ )HCl( ‫کلريد‬ ‫هيدروژن‬ ‫توليد‬ ‫به‬ ‫منجر‬ ‫که‬ )Cl2( ‫کل��ر‬ ‫گاز‬ ‫و‬ )H2( ‫هي��دروژن‬ ‫گاز‬ .‫باشيم‬‫داشته‬ :‫دارد‬ ‫نياز‬ ‫ليه‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫انرژي‬ ‫به‬ ‫شروع‬ ‫براي‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ H2 (g) + Cl2 (g) 2 HCl (g) ‫تشکيل‬ ‫يا‬ ‫و‬ )‫گرماگير‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫(مرحل‬ ‫ليه‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫پيوندهاي‬ ‫شکستن‬ ‫دارد؟‬ ‫بيش��تري‬ ‫انرژي‬ ‫مرحله‬ ‫کدام‬ • ‫؟‬)‫گرماده‬‫‌ي‬‫ه‬‫(مرحل‬‫جديد‬‫پيوندهاي‬ ‫گرماگير؟‬ ‫يا‬ ‫است‬ ‫گرماده‬ ‫کلي‬ ‫واکنش‬ • ‫اين‬ .‫‌گويند‬‫ي‬‫م‬ ‫پيوند‬ ‫انرژي‬ ‫آن‬ ‫به‬ ‫که‬ ‫اس��ت‬ ‫نياز‬ ‫انرژي‬ ‫مقداري‬ ‫‌ها‬‫م‬‫ات‬ ‫بين‬ ‫پيوند‬ ‫شکس��تن‬ ‫براي‬ ‫پيوندها‬ ‫از‬ ‫برخي‬ ‫ک��ه‬ ‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫نش��ان‬ ‫زير‬ ‫جدول‬ .‫اس��ت‬ ‫متفاوت‬ ‫مختلف‬ ‫پيوندهاي‬ ‫براي‬ ‫انرژي‬ ‫کدام‬‫که‬‫کنيد‬‫مشخص‬‫جدول‬‫اين‬‫در‬‫موجود‬‫اطالعات‬‫به‬‫توجه‬‫با‬.‫هستند‬‫ديگر‬‫برخي‬‫از‬‫‌تر‬‫ي‬‫قو‬ ‫است؟‬‫‌تر‬‫ي‬‫قو‬‫پيوند‬ ‫پيوند‬ ‫پيوند‬ ‫انرژي‬ )kJ / mol( H – H Cl – Cl H – Cl C – H C – C C – O 436 242 431 413 347 335 ½½‫پيوند‬ ‫انرژي‬ ‫انرژي‬ ‫واکنش‬‫انجام‬‫مسير‬ ‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬‫شکسته‬‫پيوندها‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫شد‬‫تشکيل‬‫جديد‬‫پيوندهاي‬ ‫است‬ ‫منفي‬ ΔH ‫پيوندها‬ ‫شکس���تن‬ ‫ب���راي‬ ‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫مصرف‬ ‫انرژي‬ ‫جديد‬ ‫پيوندهاي‬ ‫تش���کيل‬ ‫با‬ ‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫آزاد‬ ‫انرژي‬
  • 18. ‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬ 13 ‫واکنش‬‫انجام‬‫مسير‬ 2H + 2Cl 2HCl H2 + Cl2 -862 +678 kj/mol -862 kj/mol -184 .‫داد‬ ‫نشان‬ ‫انرژي‬ ‫سطح‬ ‫نمودار‬ ‫روي‬ ‫بر‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫را‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ‫محاسبات‬ ‫انرژي‬ ‫تعداد‬‫شکستن‬‫براي‬‫انرژي‬‫مقدار‬‫اين‬.‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬‫بيان‬kJ/mol‫واحد‬‫با‬ΔH‫مانند‬ ‫را‬‫پيوند‬‫انرژي‬ ‫‌هاي‬‫ل‬‫س��ا‬‫در‬.)‫‌گويند‬‫ي‬‫م‬»‫«مول‬‫معين‬‫تعداد‬‫اين‬‫به‬‫‌ها‬‫ن‬‫(ش��يميدا‬‫‌رود‬‫ي‬‫م‬‫کار‬‫به‬‫پيوندها‬‫از‬‫معيني‬ .‫شد‬ ‫خواهيد‬ ‫آشنا‬ ‫مول‬ ‫مفهوم‬ ‫با‬ ‫آينده‬ ΔH ‫‌ي‬‫ه‬‫محاسب‬ ‫براي‬‫را‬)ΔH(‫انرژي‬‫تغييرات‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬‫پيوند‬‫انرژي‬‫مقادير‬‫و‬‫انرژي‬‫س��طح‬‫نمودار‬‫از‬‫اس��تفاده‬‫با‬ ‫استفاده‬‫با‬.‫‌گرديم‬‫ي‬‫م‬‫باز‬‫کلر‬‫گاز‬‫و‬‫هيدروژن‬‫گاز‬‫بين‬‫واکنش‬‫به‬‫دوباره‬.‫کرد‬‫تعيين‬ ‫واکنش‬‫يک‬ ‫انرژي‬ ‫جدول‬ ‫و‬ ‫انرژي‬ ‫س��طح‬ ‫نمودار‬ ‫از‬ ‫ش��ده‬‫توليد‬‫گرماي‬‫مقدار‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬‫پيوند‬ :‫کرد‬‫محاس��به‬‫را‬‫واکنش‬‫اين‬‫در‬)ΔH( Cl – Cl ‫و‬ H – H ‫پيون��د‬ ‫تع��داد‬ ‫چه‬ ‫است؟‬‫شده‬‫شکسته‬ ‫براي‬‫انرژي‬‫اين‬‫که‬‫کنيم‬‫فرض‬‫‌توانيم‬‫ي‬‫م‬ .‫است‬ ‫نياز‬ ‫مورد‬ ‫واکنش‬ ‫شدن‬ ‫شروع‬ ‫مصرف‬‫به‬‫پيوندها‬‫شکستن‬‫که‬‫آنجا‬‫از‬.‫کنيم‬‫جمع‬‫يکديگر‬‫با‬‫را‬‫پيوندي‬‫‌هاي‬‫ي‬‫انرژ‬‫تمام‬‫بايد‬‫ابتدا‬ :‫بود‬ ‫خواهد‬ ‫مثبت‬ ‫قسمت‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫انرژي‬ ‫عالمت‬ ،‫دارد‬ ‫نياز‬ ‫انرژي‬ E1 = + ] 1× (H – H) ] + [ 1× (Cl – Cl) ] = + (436 +242( = + 678 9 ‫توليد‬‫با‬‫پيوند‬‫تشکيل‬،‫ديديد‬ً‫ال‬‫قب‬‫که‬‫همانطور‬‫است؟‬‫شده‬‫تشکيل‬H–Cl‫جديد‬‫پيوند‬‫تعداد‬‫چه‬ :‫‌گيرد‬‫ي‬‫م‬ ‫خود‬ ‫به‬ ‫منفي‬ ‫عالمت‬ ‫انرژي‬ ‫بنابراين‬ .‫است‬ ‫همراه‬ ‫گرما‬ E2 = - ] 2× (H – Cl) ] = - (2 × 431) = - kJ / mol 678 kJ / mol ΔH= -184 kj/mol 862
  • 19. ‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬ 14 :‫کرد‬ ‫محاسبه‬ ‫را‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫در‬ )ΔH( ‫شده‬ ‫توليد‬ ‫گرماي‬ ‫مقدار‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫حال‬ ΔH = (+ 678( + )‌- 862) = - 184 kJ / mol .‫است‬ ‫گرماده‬ ‫شده‬ ‫انجام‬ ‫واکنش‬ ‫نتيجه‬ ‫در‬ ‫نياز‬ ‫مورد‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ ‫از‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫جديد‬ ‫پيوندهاي‬ ‫تشکيل‬ ‫از‬ ‫شده‬ ‫توليد‬ ‫انرژي‬ ‫مقدار‬ .‫است‬‫بيشتر‬‫ليه‬ّ‫و‬‫ا‬‫پيوندهاي‬‫شکستن‬‫براي‬ ‫‌های‬‫ل‬‫مولکو‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫پيوندهای‬ ‫از‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫ميانگين‬ ‫مقادير‬ ،‫پيوندی‬ ‫‌های‬‫ی‬‫انرژ‬ .‫‌آوريم‬‫ي‬‫م‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫را‬ ΔH ‫تقريبی‬ ‫مقدار‬ ‫ما‬ ‫محاسباتی‬ ‫چنين‬ ‫با‬ ‫بنابراين‬ .‫هستند‬ ‫مختلف‬ ½½‫سوخت‬ ‫يک‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫هيدروژن‬ :‫عمل‬ ‫‌در‬‫ي‬‫شيم‬ ‫موجود‬ ‫اکسيژن‬ ‫با‬ ‫هيدروژن‬ ‫داريد؟‬ ‫خاطر‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫هيدروژن‬ ‫گاز‬ ‫شناسايي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ش��يو‬ ‫آيا‬ .‫‌کند‬‫ي‬‫م‬ ‫توليد‬ ‫آب‬ ‫بخار‬ ‫و‬ ‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫انفجاري‬ ‫واکنشي‬ ‫هوا‬ ‫در‬ ‫هيدروژن‬ + ‫ اکسيژن‬ ‫آب‬ 2 H2 (g) + O2 (g) 2 H2O (g) ‫جهان‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫گاز‬ ‫‌ترين‬‫ک‬‫سب‬ ‫هيدروژن‬ ‫گاز‬ ‫از‬ ‫لي��ه‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫اس��تفاد‬ ‫از‬ ‫يکي‬ .‫اس��ت‬ .‫بود‬ ‫هوايي‬ ‫‌هاي‬‫ن‬‫بالو‬ ‫رکردن‬ُ‫پ‬ ‫در‬ ‫هيدروژن‬ ‫اکس��يژن‬ ‫با‬ ‫هيدروژن‬ ‫انفجاري‬ ‫واکنش‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬ ‫اين‬ ‫سرنشينان‬ ‫براي‬ ‫مش��کالتي‬ ‫ايجاد‬ ‫باعث‬ ‫ديگري‬ ‫سبک‬ ‫گاز‬ ‫از‬ ‫بنابراين‬ .‫ش��د‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫بالو‬ .‫شد‬ ‫استفاده‬ ‫منظور‬ ‫اين‬ ‫براي‬ ‫چيست؟‬ ‫گاز‬ ‫اين‬ ‫نام‬ ‫‌دانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫آيا‬ ‫به‬ .‫دارند‬ ‫سوخت‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫هيدروژن‬ ‫از‬ ‫اس��تفاده‬ ‫براي‬ ‫زيادي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫عالق‬ ‫دانش��مندان‬ ‫امروزه‬ :‫کنيد‬‫نگاه‬‫باال‬‫واکنش‬‫معادله‬ ‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫ايجاد‬ ‫آلودگي‬ ‫هيدروژن‬ ‫گاز‬ ‫سوختن‬ ‫اثر‬ ‫بر‬ ‫آيا‬ ‫شما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ • ‫مشکالتي‬ ‫چه‬ ‫با‬ ‫‌کنند‬‫ي‬‫م‬ ‫اس��تفاده‬ ‫هيدروژني‬ ‫سوخت‬ ‫از‬ ‫که‬ ‫‌هايي‬‫و‬‫خودر‬ ‫ش��ما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ • ‫هستند؟‬‫روبرو‬ ‫خودروها‬ ‫عقب‬ ‫صندوق‬ ‫در‬ ‫هيدروژن‬ ‫گاز‬ ‫مخزن‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫نصب‬
  • 20. ‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬ 15 ‫گاز‬ )‫داش��تن‬ ‫(نگه‬ ‫نش��اندن‬ ‫براي‬ ‫راهي‬ ‫تا‬ ‫‌اند‬‫ه‬‫کرد‬ ‫زي��ادي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫تال‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫ش��يميدا‬ ‫کردن‬‫ذخيره‬‫براي‬‫راه‬‫‌ترين‬‫ن‬‫ايم‬‫روش‬‫اي��ن‬.‫کنند‬‫پيدا‬‫واس��طه‬‫فلزهاي‬‫روي‬‫بر‬‫هيدروژن‬ .‫‌کند‬‫ي‬‫م‬ ‫اشغال‬ ‫نيز‬ ‫را‬ ‫آن‬ ‫از‬ ‫کمتري‬ ‫فضاي‬ ‫و‬ ‫است‬ ‫خودرو‬ ‫در‬ ‫هيدروژن‬ ‫گاز‬ ‫فضايي‬ ‫س��فرهاي‬ ‫‌در‬‫ي‬‫مهم‬ ‫نقش‬ ‫هيدروژن‬ ‫س��وخت‬‫عنوان‬‫به‬‫ماده‬‫اين‬‫از‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬.‫دارد‬ ‫در‬ ‫مايع‬ ‫هيدروژن‬ .‫کرد‬ ‫اس��تفاده‬ ‫موش��ک‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫آماد‬‫و‬‫شده‬‫نگهداري‬‫‌اي‬‫ه‬‫ويژ‬‫‌هاي‬‫ن‬‫مخز‬ .‫است‬ ‫مايع‬ ‫اکسيژن‬ ‫با‬ ‫واکنش‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫س�وختي‬ ‫‌ه�اي‬‫ل‬‫پي‬ ‫در‬ ‫همچنين‬ ‫اس��تفاده‬ ‫هيدروژن‬ ‫از‬ ‫نيز‬ ‫فضاپيماه��ا‬ ‫داخل‬ ‫روش‬،‫سوختي‬‫‌هاي‬‫ل‬‫پي‬‫کارگيري‬‫به‬.‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫و‬‫هيدروژن‬‫بين‬‫واکنش‬‫انجام‬‫براي‬‫مناس��بي‬ ‫‌ها‬‫ل‬‫پي‬‫اين‬‫در‬‫شده‬‫توليد‬‫انرژي‬.‫است‬‫اکسيژن‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫تبديل‬‫الکتريکي‬‫انرژي‬‫به‬ً‫ا‬‫مستقيم‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫اس���ت‬ ‫‌هايي‬‫ت‬‫س���وخ‬ ‫لين‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫از‬ ‫يکي‬ ‫هيدروژن‬ ‫گاز‬ ‫اين‬ ‫طرفي‬ ‫از‬ .‫گرفت‬ ‫قرار‬ ‫استفاده‬ ‫مورد‬ ‫‌ها‬‫ک‬‫موش‬ ‫نياز‬ ‫مورد‬ ‫الکتريسيته‬ ‫توليد‬ ‫براي‬ ‫نيز‬ ‫سوختي‬ ‫‌هاي‬‫ل‬‫پي‬ ‫در‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫گرفته‬ ‫کار‬ ‫به‬ ‫فضايي‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫سفين‬ ‫در‬ ‫فضانوردان‬ ‫مناسب‬ ‫سوخت‬ 1– 6 ‫تحقيق‬ ‫مناسب‬‫س��وخت‬‫يک‬‫مشخصات‬‫از‬‫فهرس��تي‬ ‫مثال‬‫عنوان‬‫به‬.‫کني��د‬‫تهيه‬‫را‬)‫خودتان‬‫نظ��ر‬‫(از‬ :‫کنيد‬‫استفاده‬‫مواردي‬‫چنين‬‫از‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ،‫جابجايي‬‫چگونگي‬،‫ش��ده‬‫توليد‬‫انرژي‬‫مقدار‬ ‫ور‬ ‫شعله‬ ‫س��هولت‬ ،‫آلودگي‬ ،‫ايمني‬ ،‫نگهداري‬ ‫را‬‫‌هايي‬‫ت‬‫سوخ‬‫خود‬‫معلم‬‫کمک‬‫با‬....‫و‬‫شدن‬ ‫و‬‫کنيد‬‫انتخاب‬‫آزمايش‬‫انجام‬‫براي‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫که‬ ‫ميان‬‫از‬‫سوخت‬‫بهترين‬‫انتخاب‬‫براي‬‫را‬‫روش��ي‬ .‫کنيد‬‫ارائه‬‫آنها‬ ‫‌سنگ؟‬‫ل‬‫زغا‬ ‫اتانول؟‬ ‫طبيعي؟‬ ‫گاز‬ ‫پارافين؟‬ ‫متان؟‬
  • 21. ‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬ 16 ‫فصل‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫خالص‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫يک‬ ‫هر‬ ‫اگر‬ .‫اکسيژن‬ ‫و‬ ‫گرما‬ ،‫سوخت‬ :‫است‬ ‫نياز‬ ‫مورد‬ ‫چيز‬ ‫س��ه‬ ‫آتش‬ ‫توليد‬ ‫براي‬ • .‫شد‬ ‫نخواهد‬ ‫توليد‬ ‫آتش‬،‫باشند‬ ‫نداشته‬ ‫وجود‬‫عوامل‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫گفته‬ )‫(احتراق‬‫سوختن‬ ‫اکسيژن‬ ‫با‬ ‫سوختني‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ماد‬ ‫واکنش‬ ‫به‬ • ‫فراواني‬ ‫مقدار‬ ‫حضور‬ ‫در‬ )‫اس��ت‬ H ‫و‬ C‍‫داراي‬ ‫فقط‬ ‫كه‬ ‫‌اي‬‫ه‬‫هيدروکربن(ماد‬ ‫يک‬ ‫وقتي‬ • ‫سوختن‬ ‫واكنش‬ ‫اين‬ .‫شد‬ ‫خواهند‬ ‫توليد‬ ‫آب‬ ‫بخار‬ ‫و‬ ‫اکسيد‬ ‫دي‬ ‫کربن‬ ‫گاز‬ ،‫‌سوزد‬‫ي‬‫م‬ ‫اکسيژن‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫ناميده‬‫كامل‬ ‫دوده‬ ،‫مونواکسيد‬ ‫کربن‬ ‫گاز‬ ،‫بسوزد‬ ‫‌اکسيژن‬‫ي‬‫کم‬ ‫مقدار‬ ‫حضور‬ ‫در‬ ‫هيدروکربن‬ ‫يک‬ ‫اگر‬ • ‫ناقص‬‫سوختن‬‫واکنشي‬‫چنين‬‫به‬.‫‌کند‬‫ي‬‫م‬‫توليد‬‫را‬‫آب‬‫بخار‬‫و‬ ‫کمتري‬‫انرژي‬،‫کامل‬‫س��وختن‬‫با‬‫مقايس��ه‬‫در‬‫که‬‫‌گويند‬‫ي‬‫م‬ .‫کرد‬‫خواهد‬‫توليد‬ .‫‌ش��وند‬‫ي‬‫م‬‫گرما‬‫ش��دن‬‫آزاد‬‫باعث‬‫ه‬ِ‫گرماد‬ ‫‌ه��اي‬‫ش‬‫واکن‬ • .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫زياد‬‫دما‬‫بنابراين‬ .‫است‬ ‫منفي‬ ‫عالمت‬ ‫داراي‬ ΔH ،‫گرماده‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫در‬ • .‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬‫محيط‬‫از‬‫گرما‬‫گرفتن‬‫باعث‬‫گرماگير‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ • .‫يافت‬‫خواهد‬‫کاهش‬‫دما‬‫بنابراين‬ .‫است‬‫مثبت‬‫عالمت‬‫داراي‬ΔH،‫گرماگير‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬‫در‬• ‫مقدار‬ ‫چه‬ ،‫واکنش‬ ‫انجام‬ ‫هنگام‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫کرد‬ ‫مشخص‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫پيوند‬ ‫‌هاي‬‫ي‬‫انرژ‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫مصرف‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫توليد‬ ‫انرژي‬ :‫کنيد‬ ‫ر‬ُ‫پ‬ ‫مناسب‬ )‫(هاي‬ ‫کلمه‬ ‫با‬ ‫را‬ ‫خالي‬ ‫جاهاي‬ -1 .‫داريم‬ ‫نياز‬ ........... ‫و‬ ‫گرما‬ ،‫سوخت‬ ‫عامل‬ ‫سه‬ ‫به‬ ‫آتش‬ ‫توليد‬ ‫براي‬ ‫توليد‬ ........... ‫و‬ ‫اکسيد‬ ‫دي‬ ‫کربن‬ ،‫اکس��يژن‬ ‫زيادی‬ ‫مقدار‬ ‫حضور‬ ‫در‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫هيدروکرب‬ ‫س��وختن‬ ‫از‬ ‫ي‬ّ‫م‬‫س‬‫گاز‬،‫باشد‬‫کم‬‫اکسيژن‬‫مقدار‬‫اگر‬.‫‌گويند‬‫ي‬‫م‬...........‫سوختن‬،‫واکنشی‬‫چنين‬‫به‬‫و‬‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ .‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫گفته‬ ........... ‫سوختن‬ ،‫واکنش‬ ‫نوع‬ ‫اين‬ ‫به‬ .‫شد‬ ‫خواهند‬ ‫توليد‬ ........... ‫و‬ ........... ‫در‬‫ک��ه‬‫حال��ی‬‫در‬،‫‌ياب��د‬‫ي‬‫م‬...........‫دم��ا‬‫و‬‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬‫تولي��د‬...........‫گرم��ازا‬‫‌ه��اي‬‫ش‬‫واکن‬‫در‬ .‫شد‬ ‫خواهد‬ ........... ‫دما‬ ‫و‬ ‫شده‬ )‫(مصرف‬ ‫گرفته‬ ........... ‫گرماگير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ½½‫‌ها‬‫ش‬‫پرس‬ ‫گرماده‬ ‫واکنش‬ )‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬ ‫افزايش‬ ‫(دما‬ ‫گرماگير‬ ‫واکنش‬ )‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬ ‫کاهش‬ ‫(دما‬ •
  • 22. ‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬ 17 :‫دهيد‬ ‫پاسخ‬ ‫شده‬ ‫مطرح‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫پرس‬ ‫به‬ ‫زير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫معادل‬ ‫به‬ ‫توجه‬ ‫با‬ -2 C + O2 CO2 ΔH = - 394 kJ / mol 2C + O2 2CO ΔH = - 221 kJ / mol ‫بيش��تری‬‫انرژي‬‫توليد‬‫موجب‬‫کربن‬‫گ��رم‬‫يک‬‫س��وختن‬،‫واکنش‬‫دو‬‫اي��ن‬‫از‬‫کدامي��ک‬‫در‬)‫آ‬ ‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬ )C( ‫ک‬ُ‫ک‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫بزرگ‬ ‫صنعتي‬ ‫واحدهاي‬ ‫در‬ ‫حرارت‬ ‫ايجاد‬ ‫براي‬ ‫چرا‬ ‫که‬ ‫دهيد‬ ‫توضيح‬ )‫ب‬ ‫دارد؟‬‫اهميت‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫اسيدی‬ ‫پودرهای‬ ‫از‬ ‫يک‬ ‫هر‬ ‫او‬ .‫کرد‬ ‫وزن‬ ‫را‬ B‫و‬ A‫اس��يدضعيف‬ ‫دو‬ ‫از‬ ‫گرم‬ 20‫وحيد‬ -3 ‫از‬‫استفاده‬‫با‬‫سپس‬.‫بود‬)‫شيرين‬‫(جوش‬‫کربنات‬‫هيدروژن‬‫سديم‬‫محلول‬‫دارای‬‫که‬‫ريخت‬‫ليوانی‬ ‫و‬ ‫کرد‬ ‫تکرار‬ ‫بار‬ 3 ‫را‬ ‫خود‬ ‫آزمايش‬ ‫وحيد‬ .‫کرد‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‌‫ا‬‫ر‬ ‫محلول‬ ‫دماي‬ ‫تغييرات‬ ‫دماس��نج‬ :‫کرد‬ ‫ثبت‬ ‫زير‬ ‫جدول‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫نتايج‬ ‫ضعيف‬ ‫اسيد‬ )‌°C( ‫دما‬ ‫افزايش‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫آزمايش‬‫دوم‬ ‫آزمايش‬‫سوم‬ ‫آزمايش‬ A B 4 2 9 2 8 3 ‫گرماگير؟‬ ‫يا‬ ‫هستند‬ ‫گرمازا‬ ‫شده‬‫انجام‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬)‫آ‬ .‫کنيد‬ ‫محاسبه‬ B‫و‬ A‫اسيدهاي‬ ‫براي‬ ‫را‬ ‫دما‬ ‫تغييرات‬ ‫ميانگين‬ ‫مقدار‬ )‫ب‬ ‫را‬‫خود‬‫نظر‬‫و‬‫کرده‬‫تعيين‬‫‌ه��ا‬‫ش‬‫واکن‬‫از‬‫يک‬‫هر‬‫براي‬‫را‬‫دما‬‫تغييرات‬)‫ی‬‫(گس��تره‬‫‌ي‬‫ه‬��‫دامن‬)‫پ‬ .‫بنويسيد‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫آزماي‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫آمده‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫نتايج‬ ‫صحت‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫دربار‬ ‫انرژي‬‫تغييرات‬‫ميانگين‬.‫کرد‬‫استفاده‬‫شيرين‬‫جوش‬‫محلول‬25cm3 ‫از‬‫آزمايش‬‫هر‬‫در‬‫وحيد‬)‫ت‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫انداز‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‫آب‬ 1 cm3 ‫دماي‬ ‫افزاي��ش‬ ‫براي‬ ‫کنيد‬ ‫(فرض‬ ‫کنيد‬ ‫مش��خص‬ ‫را‬ A‫ماده‬ ‫واکنش‬ ‫در‬ .)‫داريم‬ ‫احتياج‬ ‫انرژي‬ ‫ژول‬ 4/2 ‫به‬ 1 °C ‫انرژي‬ ‫توليد‬ ‫باعث‬ ‫ضعيف‬ ‫اسيد‬ ‫واکنش‬ ‫که‬ ‫است‬ ‫رسيده‬ ‫نتيجه‬ ‫اين‬ ‫به‬ ‫وحيد‬ ‫آيا‬ ‫ش��ما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ )‫ث‬ .‫دهيد‬ ‫توضيح‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫پاسخ‬ ‫است؟‬ ‫شده‬ ‫زيادي‬
  • 23. ‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬ 18 ‫اين‬ ‫اگزوز‬ ‫از‬ ‫چ��را‬ ‫که‬ ‫دهيد‬ ‫توضيح‬ .‫اس��ت‬ ‫بنزين‬ ‫س��واري‬ ‫خودروهای‬ ‫اصلي‬ ‫س��وخت‬ )‫آ‬ -4 ‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬‫خارج‬‫مونواکسيد‬‫کربن‬‫گاز‬‫خودروها‬ ‫چرا‬‫شما‬‫نظر‬‫به‬.‫شوند‬‫متصل‬‫خون‬‫هموگلوبين‬‫به‬‫‌توانند‬‫ي‬‫م‬‫مونواکس��يد‬‫کربن‬‫‌هاي‬‫ل‬‫مولکو‬)‫ب‬ ‫بگيرند؟‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫ی‬ّ‫م‬‫س‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫ماد‬ ‫يک‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫مونواکسيد‬ ‫کربن‬ ‫تا‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫باعث‬ ‫ويژگی‬ ‫اين‬ :‫کنيد‬ ‫نگاه‬ ‫زير‬ ‫جدول‬ ‫به‬ -5 ‫واکنش‬)‌°C( ‫ابتدايي‬ ‫دماي‬)‌°C( ‫پاياني‬ ‫دماي‬ A + B C + D E + F 19 20 19 27 25 17 ‫دليلی‬ ‫چه‬ ‫خود‬ ‫پاسخ‬ ‫برای‬ ‫گرماده؟‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫هستند‬ ‫گرماگير‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫يک‬ ‫هر‬ ‫شما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ )‫آ‬ ‫داريد؟‬ ‫کدام‬‫که‬‫کنيد‬‫مشخص‬،‫‌اند‬‫ه‬‫بود‬‫يکسان‬‫باال‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬‫در‬‫‌ها‬‫ل‬‫محلو‬‫حجم‬‫اينکه‬‫به‬‫توجه‬‫با‬)‫ب‬ ‫است؟‬‫داشته‬‫بيشتري‬‫انرژي‬‫تغييرات‬‫واکنش‬ 4 °C ‫‌ي‬‫ه‬‫ان��داز‬ ‌‫ه‬��‫ب‬ ‫آب‬ ‫گ��رم‬ 500 ‫دم��اي‬ ،‫س��وختني‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫م��اد‬ ‫ي��ک‬ ‫س��وختن‬ ‫اث��ر‬ ‫ب��ر‬ -6 :‫‌يابد‬‫ي‬‫م‬‫افزايش‬ ‫مقدار‬ ‫چه‬ ‫ماده‬ ‫اين‬ ‫سوختن‬ ‫که‬ ‫کنيد‬ ‫مشخص‬ )‫آ‬ ‫باال‬ ‫براي‬ ‫کنيد‬ ‫(فرض‬ ‫کرد؟‬ ‫خواهد‬ ‫توليد‬ ‫انرژي‬ 4/2 ‫به‬ 1 °C ‫اندازه‬ ‌‫ه‬��‫ب‬ ‫آب‬ 1 cm3 ‫دماي‬ ‫بردن‬ .)‫داريم‬ ‫نياز‬ ‫انرژي‬ ‫ژول‬ ‫آزمايش‬‫اين‬‫در‬‫شده‬‫مصرف‬‫سوخت‬‫مقدار‬)‫ب‬ ‫اثر‬‫بر‬‫ش��ده‬‫توليد‬‫انرژی‬.‫اس��ت‬‫بوده‬‫گرم‬ 0/25 .‫کنيد‬ ‫محاسبه‬ ‫را‬ ‫ماده‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫گرم‬ 1‫سوختن‬ ‫را‬ ‫آزمايش‬ ‫اي��ن‬ ‫در‬ ‫اس��تفاده‬ ‫م��ورد‬ ‫روش‬ )‫پ‬ .‫کنيد‬‫ارزيابی‬ ‫دماسنج‬ ‫گرماسنج‬ ‫مسی‬‫آب‬ ‫الکل‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫جعب‬ ‫چوبی‬
  • 24. ‫انرژي‬ ‫تغييرات‬ ‫ل‬ّ‫و‬‫ا‬ ‫فصل‬ 19 ‫هيدروکسيد‬‫سديم‬ ‫محلول‬ ‫آن‬‫روي‬‫بر‬ ‫و‬‫ريخته‬‫اس��يد‬‫هيدروکلريک‬‫مقداري‬‫بش��ر‬‫يک‬‫در‬ -7 :‫شد‬ ‫خواهد‬ ‫دما‬ ‫افزايش‬ ‫باعث‬ ‫ماده‬ ‫دو‬ ‫اين‬ ‫واکنش‬ .‫‌کنيم‬‫ي‬‫م‬ ‫اضافه‬ )‫سوزآور‬ ‫(سود‬ HCl + NaOH NaCl + H2O ΔH = - 58 kJ / mol ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫که‬ ‫کنيد‬ ‫مشخص‬ ‫دليل‬ 2 ‫ذکر‬ ‫با‬ )‫آ‬ ‫گرماگير؟‬‫يا‬‫است‬‫گرماده‬ :‫کنيد‬ ‫کامل‬ ‫را‬ ‫مقابل‬ ‫نمودار‬ )‫ب‬ :‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫توليد‬ ‫آب‬ ‫بخار‬ ،‫هوا‬ ‫در‬ ‫هيدروژن‬ ‫سوختن‬ ‫از‬ -8 2H2 + O2 2H2O .‫کنيد‬ ‫مشخص‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬ ‫واکنش‬ ‫فيزيکي‬ ‫حالت‬ )‫آ‬ ‫دارد؟‬ ‫تعلق‬ ‫شيميايي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫دسته‬ ‫کدام‬ ‫به‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ )‫ب‬ ‫شامل‬‫نمودار‬‫که‬‫باشيد‬‫داش��ته‬‫(توجه‬‫کنيد‬‫رس��م‬‫واکنش‬‫اين‬‫براي‬‫را‬‫انرژي‬‫س��طح‬‫نمودار‬)‫پ‬ ‫پيوند‬ ‫يک‬ ‫دارای‬ O2 ‫و‬‫داشته‬ H–H‫پيوند‬‫يک‬ H2 ‫همچنين‬.‫باشد‬‫پيوندها‬‫تشکيل‬‫و‬‫شکستن‬ .‫داشت‬ ‫خواهد‬ O – H ‫پيوند‬ ‫دو‬ ‫نيز‬ H2O .‫است‬ O = O ‫دوگانه‬ :‫کنيد‬ ‫تعيين‬ ‫واکنش‬ ‫اين‬ ‫براي‬ ‫را‬ ΔH‫مقدار‬ ‫زير‬ ‫جدول‬ ‫از‬ ‫استفاده‬ ‫با‬ )‫ت‬ ‫پيوند‬)kJ / mol( ‫پيوند‬ ‫انرژي‬ H – H O = O O – H 436 498 464 ‫است؟‬ ‫بيشتر‬ H – H ‫و‬ O – H ‫پيوندهاي‬ ‫انرژي‬ ‫از‬ O = O ‫پيوند‬ ‫انرژي‬ ‫چرا‬ ‫شما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ )‫ث‬ ‫‌هايی‬‫ب‬‫عي‬‫چه‬‫و‬‫‌ها‬‫ت‬‫مزي‬‫چه‬‫خودروها‬‫در‬‫سوخت‬‫عنوان‬‫به‬‫هيدروژن‬‫از‬‫استفاده‬‫ش��ما‬‫نظر‬‫به‬-9 ‫دارد؟‬ ‫انرژی‬ ‫واکنش‬ ‫انجام‬ ‫مسير‬
  • 25. ‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫سرعت‬ ‫دوم‬ ‫فصل‬ 21 ‫دوم‬ ‫فصل‬ ‫‌ها‬‫ش‬‫واكن‬‫سرعت‬
  • 26. ‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬ 22 .‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫پايين‬ ‫س��رعت‬ ‫با‬ ‫ديگر‬ ‫برخي‬ ‫و‬ ‫باال‬ ‫س��رعت‬ ‫با‬ ‫ش��يميايي‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫از‬ ‫برخي‬ ‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫بااليي‬ ‫سرعت‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫ببريد‬ ‫نام‬ ‫را‬ ‫واکنشي‬ ‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬ ‫آيا‬ ‫کمتر‬‫در‬‫ديناميت‬‫انفجار‬‫مانند‬‫سريع‬‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ ‫آهسته‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫واکن‬ .‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫ثانيه‬ ‫يک‬ ‫از‬ ،‫روزها‬ ‫است‬ ‫ممکن‬ ‫س��يمان‬ ‫شدن‬ ‫س��فت‬ ‫مانند‬ ‫آيا‬ !‫بيانجامند‬ ‫ط��ول‬ ‫به‬ ‫‌ها‬‫ل‬‫س��ا‬ ‫حتي‬ ‫يا‬ ‫و‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫هفت‬ ‫س��رعت‬ ‫با‬ ‫که‬ ‫ببريد‬ ‫نام‬ ‫را‬ ‫واکنش��ي‬ ‫‌تواني��د‬‫ي‬‫م‬ ‫‌شود؟‬‫ي‬‫م‬‫انجام‬‫پاييني‬ ‫چيست؟‬ »‫واکنش‬ ‫«سرعت‬ ‫يک‬ ‫که‬ ‫‌ده��د‬‫ي‬‫م‬ ‫نش��ان‬ ‫ما‬ ‫به‬ ‫واکنش‬ ‫س��رعت‬ ‫از‬ ‫يکي‬ .‫‌ش��ود‬‫ي‬‫م‬ ‫انجام‬ ‫س�ريع‬ ‫چقدر‬ ‫واکن��ش‬ ‫س��رعت‬ ،‫صنعت‬ ‫در‬ ‫توجه‬ ‫م��ورد‬ ‫پارامتره��اي‬ ‫بدانند‬ ‫بايد‬ ‫صنعتگ��ران‬ .‫‌باش��د‬‫ي‬‫م‬ ‫واکنش‬ ‫انجام‬ ‫چه‬ ‫‌توانند‬‫ي‬‫م‬ ‫هفته‬ ‫ي��ا‬ ‫و‬ ‫روز‬ ،‫س��اعت‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫برخي‬ ‫در‬ ‫مثال‬ ‫براي‬ .‫کنند‬ ‫توليد‬ ‫محصول‬ ‫مقدار‬ 100 ‫دقيقه‬ ‫ه��ر‬ ‫در‬ ‫ش��امپو‬ ‫توليد‬ ‫‌ي‬‫ا‬‫‌ه‬‫ه‬‫ازکارخان‬ !‫‌شود‬‫ي‬‫م‬‫ساخته‬‫شامپو‬‫بطري‬ ‫در‬ ‫‌ها‬‫ن‬‫آ‬ ‫که‬ ‫‌شوند‬‫ي‬‫م‬ ‫باعث‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فشفش‬ ‫در‬ ‫موجود‬ ‫مواد‬ .‫بسوزند‬ ‫ثانيه‬ ‫يک‬ ‫از‬ ‫کمتر‬ ‫شده‬ ‫استفاده‬ ‫مس‬ ‫فلز‬ ‫تا‬ ‫‌کشد‬‫ي‬‫م‬ ‫طول‬ ‫‌ها‬‫ل‬‫سا‬ .‫دهد‬ ‫واکنش‬ ‫هوا‬ ‫با‬ ‫سقف‬ ‫اين‬ ‫در‬ ‫طول‬ ‫ثانيه‬ ‫چند‬ ‫از‬ ‫بيشتر‬ ‫کبريت‬ ‫چوب‬ ‫س���وختن‬ .‫کشيد‬ ‫نخواهد‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬ ‫واکنش‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬
  • 27. ‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫سرعت‬ ‫دوم‬ ‫فصل‬ 23 ‫يک‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫معادل‬‫دانس��تن‬‫با‬.‫کرد‬‫بيني‬‫پيش‬ ‫واکنش‬‫‌ي‬‫ه‬‫معادل‬ ‫روي‬ ‫از‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫نم‬ ‫را‬ ‫واکنش‬ ‫س��رعت‬ ‫به‬ ‫رسيدن‬ ‫زمان‬ ‫مدت‬ ‫و‬ ‫س��رعت‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫دربار‬ ‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬ ‫کرد‬ ‫مش��خص‬ ‫را‬ ‫محصول‬ ‫مقدار‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫واکنش‬ .‫‌آوريم‬‫ي‬‫نم‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫اطالعاتي‬ ‫نظر‬ ‫مورد‬ ‫محصول‬ .‫آورد‬ ‫بدست‬ ‫آزمايش‬ ‫انجام‬ ‫با‬ ‫بايد‬ ‫فقط‬ ‫را‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ‫توليد‬‫مقدار‬‫ي��ا‬‫و‬‫ش��ده‬‫مصرف‬‫‌هاي‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬‫مق��دار‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬‫واکنش‬‫انج��ام‬‫درهن��گام‬ :‫کنيد‬ ‫توجه‬ ‫زير‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫معادل‬ ‫به‬ .‫آورد‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫مشخص‬ ‫زمان‬ ‫در يک‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ = ‫محصول‬ ‫توليد‬ ‫مقدار‬ ‫يا‬ ‫دهنده‬ ‫واکنش‬ ‫مصرف‬ ‫مقدار‬ ÷ ‫زمان‬ :‫شديد‬ ‫آشنا‬ ‫اسيد‬ ‫هيدروکلريک‬ ‫با‬ ‫کربنات‬ ‫کلسيم‬ ‫واکنش‬ ‫با‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫پيش‬ CaCO3 (s) + 2 HCl (aq) CaCl2 (aq) + H2O (l) + CO2 (g) ‫کرد؟‬ ‫تعيين‬ ‫را‬ ‫باال‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫چگونه‬ ‫شما‬ ‫نظر‬ ‫به‬ ‫مقدار‬‫آوردن‬‫دست‬‫به‬‫ا‬ّ‫م‬‫ا‬.‫آورد‬‫دس��ت‬‫به‬‫را‬‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬‫واکنش‬‫از‬‫يکي‬‫مصرف‬‫س��رعت‬‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ .‫نيست‬‫‌اي‬‫ه‬‫ساد‬‫کار‬‫شده‬‫مصرف‬‫اسيد‬ ‫هيدروکلريک‬ ‫يا‬‫کربنات‬‫کلسيم‬ !‫خير‬ ‫يا‬ ‫آورد‬ ‫دست‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫از‬ ‫يکي‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫شد‬ ‫توليد‬ ‫مقدار‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫آيا‬ ‫که‬ ‫ببينيم‬ ‫حال‬ ‫شده‬‫توليد‬‫گاز‬ ‫مقدار‬ ‫آوردن‬‫دست‬‫به‬‫است؟‬‫گاز‬‫شکل‬‫به‬‫واکنش‬‫اين‬‫‌هاي‬‫ه‬‫فرآورد‬‫از‬‫کداميک‬ .‫است‬ ‫‌تري‬‫ه‬‫ساد‬ ‫کار‬ ‫واکنش‬ ‫در‬ :‫‌دهند‬‫ي‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫را‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ‫تعيين‬ ‫چگونگي‬ ‫زير‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫آزماي‬ ½½‫واكنش‬ ‫سرعت‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ !)1( ‫شده‬ ‫توليد‬ ‫گاز‬ ‫حجم‬ 2– 1‫آزمايش‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نشان‬ ‫وسايل‬ :‫کنيد‬‫آماده‬‫را‬‫مقابل‬‫شکل‬ ‫کربنات‬ ‫کلسیم‬ ‫کلرید‬ ‫کلسیم‬ ‫آب‬ ‫اکسید‬ ‫دی‬ ‫کربن‬‫اسید‬ ‫هیدروکلریک‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫دهند‬ ‫واکنش‬ ‫‌ها‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫مدرج‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫استوان‬ 50 cm3 ‫اسيد‬ ‫هيدروکلريک‬ ‫رقيق‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫تک‬ ‫مرمر‬ ‫سنگ‬ ‫اسيد‬
  • 28. ‫راهنمايي‬ ‫سوم‬ ‫سال‬ ‫ي‬‫شيم‬ ‫تكميلي‬ ‫محتواي‬ 24 ‫پوش‬‫درب‬‫اينکه‬‫محض‬‫به‬.‫کنيد‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬‌‫ا‬‫ر‬‫شده‬‫توليد‬‫گاز‬‫حجم‬‫ثانيه‬30‫هر‬‫از‬‫بعد‬ ‫(در‬‫کنيد‬‫ثبت‬‫زير‬‫جدول‬‫در‬‫را‬‫نتايج‬‫و‬‫کرده‬‫فعال‬‫را‬‫سنج‬‫زمان‬،‫داديد‬‫قرار‬‫خود‬‫جاي‬‫در‬‫را‬‫ارلن‬ :)‫کنيد‬‫‌تر‬‫ه‬‫گسترد‬‫را‬‫جدول‬‫‌توانيد‬‫ي‬‫م‬‫نياز‬‫صورت‬ )‌s( ‫زمان‬)‌cm3( ‫گاز‬ ‫حجم‬ 00 30 60 90 ‫گاز‬ ‫حجم‬ ‫و‬ x ‫محور‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫(زمان‬ ‫کنيد‬ ‫رسم‬ ‫را‬ ‫آزمايش‬ ‫اين‬ ‫از‬ ‫حاصل‬ ‫نتايج‬ ‫نمودار‬ .)‫بگيريد‬ ‫نظر‬ ‫در‬ y‫محور‬ ‫عنوان‬ ‫به‬ ‫را‬ ‫اکسيد‬ ‫دي‬ ‫کربن‬ !)2( ‫شده‬ ‫توليد‬ ‫گاز‬ ‫حجم‬ 2– 2‫آزمايش‬ :‫کنيد‬ ‫فراهم‬ ‫را‬ ‫است‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نشان‬ ‫شکل‬ ‫در‬ ‫آنچه‬ ‫‌مانند‬‫ي‬‫سيستم‬ ‫رسيد‬ 100cm‌3 ‫به‬‫شده‬‫توليد‬‫گاز‬‫حجم‬‫وقت‬‫هر‬.‫کنيد‬‫تکرار‬‫قبل‬‫آزمايش‬‫مانند‬‫را‬‫آزمايش‬ ‫قبل‬ ‫آزمايش‬ ‫نمودار‬ ‫مانند‬ ‫نموداري‬ ‫آزمايش‬ ‫نتايج‬ ‫از‬ ‫اس��تفاده‬ ‫با‬ ‫حال‬ .‫برداريد‬ ‫را‬ ‫پوش‬ ‫درب‬ .‫کنيد‬‫رسم‬ ‫‌کنيد؟‬‫ي‬‫م‬ ‫استفاده‬ ‫خطي‬ ‫نمودار‬ ‫از‬ ‫خود‬ ‫نتايج‬ ‫نمايش‬ ‫براي‬ ‫چرا‬ ‫که‬ ‫دهيد‬ ‫توضيح‬ • ‫شده‬ ‫توليد‬ ‫گاز‬ ‫جرم‬ ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‌2– 3‫آزمايش‬ :‫کنيد‬‫تهيه‬‫را‬‫است‬‫شده‬‫داده‬‫نشان‬‫شکل‬‫در‬‫آنچه‬‫‌مانند‬‫ي‬‫سيستم‬ ‫اسيد‬ ‫اسيد‬ ‫سرنگ‬ ‫رقيق‬ ‫اسيد‬ ‫هيدروکلريک‬ ‫مرمر‬ ‫سنگ‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫تک‬
  • 29. ‫‌ها‬‫ش‬‫واکن‬ ‫سرعت‬ ‫دوم‬ ‫فصل‬ 25 ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ‫و‬ ‫نمودار‬ ‫قبل‬ ‫‌هاي‬‫ش‬‫آزماي‬ ‫در‬ ‫که‬ ‫نمودارهايي‬ ‫آيا‬ ‫در‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نمودار‬ ‫ش��بيه‬ ‫کرديد‬ ‫رسم‬ ‫بودند؟‬‫شکل‬‫اين‬ ‫س��رعت‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫نمودار‬ ‫از‬ ‫اس��تفاده‬ ‫ب��ا‬ .‫کرد‬ ‫محاس��به‬ ‫لحظه‬ ‫هر‬ ‫در‬ ‫را‬ ‫واکن��ش‬ ‫را‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ‫نموداري‬ ‫چنين‬ ‫شيب‬ .‫‌دهد‬‫ي‬‫م‬ ‫نشان‬ ‫واکنش‬ ‫از‬ ‫لحظه‬ ‫هر‬ ‫در‬ ،‫باشد‬ ‫بيشتر‬ ‫نمودار‬ ‫شيب‬ ‫هرچه‬ .‫است‬ ‫بيشتر‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ :‫کنيد‬ ‫نگاه‬ ‫شده‬ ‫داده‬ ‫نمودار‬ ‫به‬ ‫است؟‬ ‫بيشتر‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ،‫نمودار‬ ‫از‬ ‫قسمت‬ ‫کدام‬ ‫در‬ • ‫‌يابد؟‬‫ي‬‫م‬ ‫کاهش‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ‫زمان‬ ‫گذشت‬ ‫با‬ ‫چرا‬ • ‫است؟‬ ‫يافته‬ ‫پايان‬ ‫واکنش‬ ‫که‬ ‫فهميد‬ ‫‌توان‬‫ي‬‫م‬ ‫چطور‬ • ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‌‫ا‬‫ر‬ ‫جرم‬ ‫ثانيه‬ 30 ‫هر‬ ‫از‬ ‫پس‬ :‫کنيد‬ ‫ثبت‬ ‫زير‬ ‫جدول‬ ‫در‬ ‫و‬ ‫کرده‬ )‌s( ‫زمان‬)‌g( ‫جرم‬)‌g( ‫جرم‬ ‫کاهش‬ 00 30 60 90 ‫کنيد‬‫رس��م‬‫را‬‫آزمايش‬‫از‬‫حاصل‬‫نتايج‬‫نمودار‬ ‫بيانگر‬ y‫محور‬ ‫و‬ ‫زمان‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫دهند‬ ‫نشان‬ x‫(محور‬ .)‫شود‬ ‫گرفته‬ ‫نظر‬ ‫در‬ ‫گاز‬ ‫جرم‬ ‫کاهش‬ ‫براي‬ ‫شيش���ه‬ ‫پش���م‬ ‫خ���ارج‬ ‫از‬ ‫جلوگي���ري‬ ‫اسيدي‬‫بخارهاي‬‫شدن‬ )‫گرم‬ 0/01 ‫‌گيري‬‫ه‬‫انداز‬ ‌‫ت‬‫دق‬ ‫(با‬ ‫ترازو‬ ‫زمان‬ ‫فرآورده‬‫مقدار‬ ‫واکنش‬ ‫پايان‬ ‫ن‬‫د‬‫ش‬‫ر‬‫ت‬‌‫ه‬‫ت‬‫س‬‫ه‬‫آ‬ ‫ع‬‫ي‬‫ر‬‫س‬ ‫بيشترين‬ ‫ابتدا‬ ‫در‬ ‫واکنش‬ ‫دارد‬ ‫را‬ ‫خود‬ ‫سرعت‬ ‫واکنش‬ ‫سرعت‬ ‫اينجا‬ ‫در‬ ‫‌شود‬‫ي‬‫م‬ ‫کمتر‬ ‫بيشتري‬ ‫‌ي‬‫ه‬‫فرآورد‬ ‫‌شود‬‫ي‬‫نم‬ ‫توليد‬ ‫هيدروکلريک‬ ‫رقيق‬ ‫اسيد‬ ‫‌هاي‬‫ه‬‫تک‬ ‫مرمر‬ ‫سنگ‬ -0/00