სასწავლო შემოქმედებითი ვიზიტი მარტვილში (1)

1. სასწავლო შემოქმედებითი ვიზიტი
მარტვილში
VIII კლასი

2. VII საუკუნის ისტორიული ძეგლის მარტვილ
ჭყონდიდის ტაძრის დათვალიერება
ისტორიული ფაქტებისა და კულტურული
ღირებულებების შესახებ ინფორმაციის მოძიება
დახარისხება
შემოქმედებითი,წერის და დამოუკიდებელი
მსჯელობის უნარის განვითარება
კომპიუტერული პროგრამის გამოყენება და
საპრეზენტაციო უნარის განვითარება
პროექტის მიზანი:

3. 2014 წლის
თებერვალი
ვიზიტის დრო:

4. ექსკურსია მარტვილში
მოსწავლეთა მსჯელობა მარტვილის ისტორიულ
ღირებულებებზე
ლექცია თემაზე: ,,ერმა ისტორია არ უნდა დაივიწყოს“
თავისუფალი წერა: ,,მარტვილი“
ვიქტორინა თემაზე ,,ვინ მეტი იცის მარტვილზე“
პრეზენტაცია (პოვერ-პოინტში)
სასწავლო შემოქმედებითი
აქტივობები

5.  ,,ერის პირქვე დამხობა, გათახსირება,გაწყალება იქიდამ
დაიწყება,როცა მას ხსოვნა ეკარგება თავისის წარსულისა,თავისის
ყოფილის ცხოვრებისა“.
 ,,დავიწყება ისტორიისა...მომასწავლებელია ერის სულით და
ხორცით მოშლისა...“
 ,,წარსული მკვიდრი საძირკველია აწმყოსი,როგორც აწმყო-
მომავლისა...“
 ,,აწმყო, შობილი წარსულისაგან, არის მშობელი მომავლისა...“
 ისტორია იგი დიდებული ტაძარია, საცა უწირავს ერთიან სულსა
ერისას...“
I აქტივობა,,ერმა ისტორია არ
უნდა დაივიწყოს“

6. IIაქტივობა- ექსკურსია
მარტვილში

9.  აფხაზთა მეფის გიორგი მეორის დაინტერესება
მარტვილით
 მარტვილი თურქ-არაბთა შემოსევების დროს
 ჭყონდიდელთა ინსტიტუტი და
 საეპისკოპოსო კათედრა - ერის სულიერების
სადარაჯოზე...
IIIაქტივობა-მსჯელობა მარტვილის
ისტორიულ ღირებულებებზე

10.  მოსწავლეებმა დაწერეს ლექსები,
ჩანახატები, თხზულებები...
 კლასში მოეწყო ნამუშევრების
პრეზენტაცია...
IV აქტივობა-თავისუფალი წერა
თემაზე: ,,ფიქრი წარსულზე“

11.  კლასი დაიყო ორ გუნდად
 თავად აირჩიეს სახელწოდებები
 I გუნდი ,,ჭყონდიდელი“
 II გუნდი ,,კრისპერია“
V აქტივობა-ვიქტორინა :
,,ვინ მეტი იცის მარტვილზე“

12. ,,კრისპერია“

13. ,,ჭყონდიდელი“

14.  I ჯგუფი-მარტვილის ტაძარი
 II ჯგუფი-მესვეტეთა ცხოვრება
 III ჯგუფი-ლეგენდა მარტვილზე
VI აქტივობა-ჯგუფური
სამუშაოს განაწილება

15. I ჯ გ უ ფ ი - მარტვილის
ტაძარი

16. მარტვილის ტაძარი მე-7 საუკუნეშია აშენებული.იგი ძალიან წააგავს
მცხეთის ჯვარს ,მაგრამ არ იმეორებს მას.

17.  გუმბათის დიამეტრი უფრო მცირეა
 კუთხის ნიშები უფრო დიდი
 გაზრდილია აფსიდების მკლავების სიღრმე
 გაზრდილია კუთხის სათავსების ზომა
 შეცვლილია კვადრატიდანმრავალწახნაგოვანზე
გადასვლის გუმბათქვეშა სისტემაც
 განსხვავებულია ტაძრის კამარაც
 შეცვლილია ფასადთა რელიეფიც
 განსხვავებულია ფიგურები და მცენარეთა
ორნამენტები
ხუროთმოძღვარმა აქ მიმართა თავისუფალ ინტერპრეტაციას და
ფაქტიურად დამოუკიდებელი ძეგლი შექმნა. მან შემდეგი
ცვლილებები შეიტანა თავის ქმნილებაში:

18. ტაძრის ფრაზებზე ბიბლიისა და სახარების
სიუჟეტებია გამოსახული

19. დანიელი ლომთა ხაროში

20. ქრისტეს ამაღლება

21. იოსებ მართალი და ანა
წინასწარმეტყველი

22. მეათე საუკუნეში ეს ტაძარი ქართული
ეკლესიის ბურჯად აქცია აფხაზთა მეფემ
გიორგი მეორემ. მან ტაძარი საეპისკოპოსო
კათედრად გამოაცხადა

23. ტაძარს შერჩა სახელი მარტვილი,ეპისკოპოსებს
კი ჭყონდიდელები ეწოდათ

24. მარტვილში მოღვაწეობდნენ:
სტეფანოზ ჭყონდიდელი

25. გიორგი ჭყონდიდელი
(XI საუკუნე)

26. იოანე ჭყონდიდელი
(XI საუკუნე)

27. რომანოზ მესვეტე
(XIX ს)

28. მარტვილის თავი ტაძარი
ღვთიშობლის მიძინების
სახელობისაა

29. თურქებმა
არაბებმა
საბჭოთა ხელისუფლებამ
ტაძარი არა ერთხელ დაარბიეს
დამპყრობლებმა

30. აქ შემორჩენილია XIV, XVI, XVII ს.
ფრესკები
 ბერებმა აღმოაჩინეს უნიკალური ფრესკა - ღვთიშობლის წინ
დაჩოქილი ჭაღარა მამაკაცი, სავარაუდოდ გიორგი ჭყონდიდელი

31. კამარის ღვთიშობელი

32. მაცხოვარი

33. მარტვილის ტძარი გამოირჩევა
ჩუქურთმათა
მრავალფეროვნებით

36. მთავარი ტაძრიდან ჩრდილოეთით
ჯვარგუმბათოვანი ეკლესიაა,
,,ჩიქვანებისად“ წოდებული

37. ეს ტაძარი ასეთი იყო
რესტავრაციამდე

38. დღეს მარტვილის ტაძარი
მოქმედია

39.  სილამაზე ამ ეკლესიისა სწორედ მომხიბლავია და
მარტო ამის სანახავად ღირს რომ კაცი
გაემგზავროს მარტვილში“
დიდი ექვთიმე წერდა:

40.  ქრისტინე ჩანგელია
 ანი ბელქანია
 ლალი კვარაცხელია
 ქრისტინე გოგია
 დალილა მიქავა
ჯგუფში მუშაობდნენ

41.  მეათე საუკუნეში აფხაზთა მეფემ გიორგი მეორემ
აღადგინა მარტვილის ტაძარი. ,, შექმნა
საეპისკოპოსოდ და განაშენა იგი ნაწილთა
სიმრავლითა წმინდათა მარტვილთათა“
II ჯგუფი
მესვეტეთა ცხოვრება

43. ჭყონდიდელი ძველ
საქართველოში
მწიგნობართუხუცესობასაც
ითავსებდა.აქაური
მღვდელმთავრები ,,ჭყონდიდელ
მწიგნობართუხუცესად და
ვაზირთა ყოველთა უპირველესად“
იწოდებოდნენ

44. მარტვილის მონასტერი
კულტურულ - საგანმანათლებო
კერას წარმოადგენდა

45.  ითარგმნებოდა წიგნები
 იქმნებოდა ორიგინალური ნაწარმოებები
მონასტერში იყო გადამწერ ბერთა
სამყოფი - კრისპერია

46.  იოანე მინჩხი X საუკუნე
 სტეფანე სანანოისძე X საუკუნე
 გიორგი ჭყონდიდელი XI საუკუნე
 იოანე მესვეტე XI საუკუნე
 ანტონ ცაგარელ-ჭყონდიდელი VIII-XIX საუკუნე
 რომანოზ მესვეტე XIX საუკუნე
 გიორგი ჭყონდიდელი XIX საუკუნე. . .
აქ მოღვაწეობდნენ:

47. იოანე მესვეტე ცნობილი
კალიგრაფი( XI ს)

48.  ჰაგიოგრაფიული კრებული
 მარტვილის ოთხთავი
მისი ხელით განსრულდა:

49. ჰაგიოგრაფიული კრებული

50. მარტვილის ოთხთავი

51.  თარგმნა საღვთისმეტყველო და ფილოსოფიური
ნაშრომები
 თავად ქმნიდა ჰიმნოგრაფიული ჟანრის
ნაწარმოებებს
 მის სახელს უკავშირდება მესვეტეთა ნაშრომების
შეკრება და რედაქტირება
რომანოზ მესვეტე
XIX საუკუნე

52.  ,,კაცი სრული ყოვლითა სიკეთითა სულისა და ხორცთასა
სავსე სიბრძნითა და გონიერებითა, გამჭრიახი,სვიანი და
ფრთხილი“
 რუის-ურბნისის საეკლესიო ძეგლისწერა მას ,,კრების
თვალს“ უწოდებს
 სწორედ მისი მეცადინეობით დაიბრუნეს ქართველებმა
თურქების მიერ დაპყრობილი ქალაქი სამშვილდე
 გიორგი დავით აღმაშენებელთან ერთად გაემგზავრა
ყივჩაღების საქართველოში ჩამოსაყვანად
 აღესრულა ოსეთში,როცა ახლდა მეფეს,დაკრძალულია
გელათში
გიორგი ჭყონდიდელი
XI საუკუნე

54.  ანტონის ქადაგებას განუზომელი გავლენა
ჰქონდა მსმენელზე.მის მარხვისაგან გალეულ
პირისახეზე აღბეჭდილი იყო ანგელოზებრივი
სათნოება.
 ანტონი წინ აღუდგა ტყვეთა ვაჭრობის საშინელ
წესს
 წმინდა ანტონი სიცოცხლის ბოლომდე
ცხოვრობდა მის მიერვე აშენებულ
,,ნახარებუეს“მონასტერში,დაკრძალულია იქვე.
ანტონ ცაგარელ - ჭყონდიდელი
XIX საუკუნე

56.  თარგმნა საკითხავი დაუჯდომელთა და
თეოქთისტე ლეზველის ცხოვრება
 მას მიაწერენ მიქაელ მოდრეკილის კრებულში
შესულ ორ საგალობელს
 ბერძნულიდან თარგმნა სტეფანე პირველმოწამის
საგალობელი
სტეფანე სანანოისძე (Xს)

57.  უკანასკნელი მესვეტე მარტვილში მეოცე
საუკუნის დასაწყისში მოღვაწეობდა
მესვეტეთა მოღვაწეობას უდიდესი
მნიშვნელობა ჰქონდა ერის სულიერად
განსრულებასა და გაძლიერებაში

58. დღეს მარტვილში აღარ არიან მესვეტე-
ბერები, მაგრამ ტაძარი თავად ქცეულა
სულიერების მესვეტედ

59.  მარგარიტა ჩანგელია
 ანა ყორშია
 აქსანა სალია
 რობიკო კვარაცხელია
 ნიკა სალია
ჯგუფში მუშაობდნენ

60.  მარტვილს მრავალი საინტერესო ლეგენდა
უკავშირდება.განსაკუთრებით
გამორჩეული იყო მზისა და ხის კულტები.
,,ბჟა დია რე ჩქიმი, თუთა მუმა ჩქიმი,ჭიჭე
ჭიჭე მურიცხები და დო ჯიმა
ჩქიმი“.მარტვილის მუხაში ჭყონდიდში
მუხის უკვდავებასა და სიკეთეში ხალხი
მზის სულსა და სახიერებას ხედავდა.
III ჯგუფი - ლეგენდა მარტვილზე

62.  მარტვილის ზეგანზე აღმართული მუხა ისეთი
მაღალი და დიდი ყოფილა,რომ მისი ერთი ტოტი
მდინარე აბაშისწყლის ნაპირამდე ჩადიოდა.კარგი
ვაჟკაცები იმ ტოტით ამოდიოდნენ თურმე
გორაკზე.სწორედ ეს მუხა ყოფილა სარიტუალო
საკულტო ბომონი...
 ხალხს ასე სწამდა,რომ მასში ,,კელპი“ ანუ კერპი
იჯდა...
 იგი ადგილის დედად ითვლებოდა...
ლეგენდის მიხედვით:

63.  ხის ძირში ქურუმის ქვის სავარძელი
იდგა,ამაღლებულ კვარცხლბეკზე,სამსხვერპლოს
გვერდით მზის გამოსახულებიანი ქვის დიდი
ლამბაქი ყოფილა. ლამბაქს ხვრელები ჰქონდა
საიდანაც მუხის ფესვებთან ჩადიოდა მსხვერპლის
სისხლი.
 თავყრილობა მუხის გარშემო ,,ბჟაშ დღას“ ხდებოდა.
 ქურუმები აღავლენდნენ ლოცვას ხე-კერპის მიმართ
 ხალხი იჩოქებდა და ემთხვეოდა მუხის ფესვებს.
რიტუალი ასე სრულდებოდა:

64.  ხალხი მღეროდა: ,,ო,ბჟა დია,ო,ღორონთი,სი მარდინი,
სი კეთილი, სქანი მარდი გუთიბინე ჩქიმი ხალხის...“
 მზისკენ პირმიქცეული ხალხი იჩოქებდა და
ჩუმდებოდა...
 შემდეგ წამოდგებოდნენ და აქვე ტეხდნენ პირველ
ლუკმას...
 კენჭისყრით აირჩევდნენ სამი თვის დედისერთა
ჩვილს, რომელიც მშობლებს ნებაყოფილებით უნდა
შეეწირათ მსხვერპლად მუხისთვის...
ეს იყო სარიტუალო მისტერია

65.  ყვავილებთით მორთულ ეტლში სხდებოდა დედა-შვილი...
 ჭყონდიდის ფესვებამდე მათ მიაცილებდა მომღერალი
ხალხი.
 ქურუმი ხეს შემოატარებდა დედა-შვილს.
 შემდეგ დედას აძლევდნენ ოქროსტარიან ბასრ დანას...
 დედას მიჰყავდა შვილი სამსხვერპლოსთან და ყელს
გამოღადრავდა...
 ჩვილის სისხლით ირწყვებოდა მუხის ფესვები...
 ყელგამოღადრულ ბავშვს აწვენდნენ სპეციალურ
ემბაზში,ახვევდნენ ბალზამში და ცეცხლს უკიდებდნენ...
 თუ ცეცხლი თავისუფლად გაივლიდა მუხის ფოთლებში ის
წელი მოსავლიანი და მშვიდობიანი იქნებოდა...
მსხვერპლშეწირვა

67. გაჩნდა ახალი ლეგენდა...
ქრისტიანობის გავრცელებამ ეჭვქვეშ
დააყენა ეს წარმართული რიტუალი

68.  დედა, რომელსაც კენჭისყრით ერგო,შვილის შეწირვა
წინ აღუდგა ამ ველურ რიტუალს.
 არ ემეტებოდა ჩვილი...
 დედა ძალით ჩასვეს სამსხვერპლო ეტლში შვილთან
ერთად.დააჩოქეს ტრაპეზთან,ხელში მისცეს
ოქროსტარიანი დანა, გააყრევინეს შვილისთვის...
 მიათრიეს დედა მუხასთან,შეაღებინეს შვილის
სისხლით მუხის ფესვები.
 თვითონვე აიტანეს ჩვილი ტრაპეზზე,შეახვიეს
ბალზამში და დაწვეს...
 დედა იქვე ეგდო უგონოდ...ბოლოს იგი როგორც ურჩი
დედა ქურუმებმა მოკლეს ...
მეორე ლეგენდა მარტვილზე

69.  გალავანზე გადმოდგა დედა, ერთი დღის
განმავლობაში გასთეთრებოდა თმები
 სახეს იკაწრავდა და ყვიროდა საშინლად - ,,მა
რყვილი,სკუა,მა რყვილი...“
 ასე სწამს ხალხს,რომ მათ ქალაქს სახელი სწორედ
ამ განწირული დედის სიტყვებიდან დაერქვა.
მარტვილის მოსახლეობას უნახავს
იმავე ღამეს

70.  გვანცა კვარაცხელია
 თამუნა ხარჩილავა
 ბექა კვარაცხელია
 ირაკლი გოგოხია
ჯგუფში მუშაობდნენ

71.  ქართული ენისა და ლიტერატურის
მასწავლებელმა
ნონა მიქავამ
პროექტი საპრეზენტაციოდ მოამზადა

72. მადლობა ყურადღებისთვის!