жинхэнэ нэр бүтэх арга

1. LOGO
Жинхэнэ нэр бүтэх
арга
Б.Отгон-Эрдэнэ

2. Жинхэнэ нэр гэж юу вэ?
Хүн амьтан, юмс үзэгдлийг шууд
нэрлэж, тооны дагавар, тийн ялгал
хамаатуулахын нөхцөлөөр хувилдаг.
Жинхэнэ нэр нь өгүүлбэрийн бүтцэд
ихэвчлэн үйлийн эзэн /өгүүлэгдэхүүн/,
үйлэнд өртөх юм /тусагдахуун/-ыг
нэрлэдэг.
Жишээ нь: Баярмаа ном авав.
Оноосон нэр ерийн нэр

3. Үг бүтэх ёс
Үг
Үүсмэл
Үүсмэл
биш
Дагаврын арга
Үг нийлэх
амь –д – р –л
Баянхонгор, Номундалай
эмийн сан, зах зээл ...
хаа –лга
хана, шал, ном, бал ...

4. 1. Амьдралд
а. Үгийн бүтэц:
амь –д – р –л -д
-д- өгөх оршихын т.я-ын нөхцөл
-л- үйл үгээс нэр үг бүтээх дагавар
-р- нэр үгээс үйл үг бүтээх дагавар
-д- нэр үгээс нэр үг бүтээх дагавар
амьдрал- үүсмэл нэр үндэс
амь-идэвхтэй нэр язгуур
б. Үг бүтэх ёс: Дагаврын аргаар бүтсэн үүсмэл жинхэнэ
нэр үг
ү.ү
Үг зүйн бүрэн задлал хийх
а. Үгийн бүтэц
б. Үг бүтэх ёс
в. Үгсийн аймаг

5. Жинхэнэ нэр үгийг түүж бичээд ерийн ба оноосон, үүсмэл ба үүсмэл
бус, үүсмэл бол бүтсэн аргаар нь тодорхойлоорой!
1.Аав нь хүүгээ санадаг шиг нутгийн минь уулс хүүгээ санадаг
юм гэнэ билээ.
2.Хүү нь очно оо тандаа, хормой бэлд тань бүхэл өдөржин
тоглож өнжинө өө.
3.Нутгийн минь уулс намхан бор толгодтойгоо намайг хүлээж
байгаа.
4.Бидний хөл дор хэвтэж байгаа чулуу болгон түүхтэй.
5.Бид хоёрыг цаашилж явтал тэвэрт багтамгүй бүдүүн мод
тааралдав.
6.Энд ганц хайлаас байсан бололтой.
7.Хайран модыг хөрөөдөөд авчхаж гэж Эрдэнэчулуун дуу
алдав.
8.Миний цуглуулсан чулуу зөндөө олон болсон.
9.Нэг баян хүн хүүгээ дагуулаад хөдөө явжээ.
10. Манайх гэртээ ганц л нохойтой, тэднийх дөрвөн нохойтой.

6. Company Logo
11. Тэднийд тэнгэрийн од харагддаг.
12. Тэднийх хэдэн зуун км үргэлжилсэн гол горхитой.
13. Тэмүжинг Мэргэдийн довтолгооноос Бурхан Халдун
аварчээ.
14. Цэцэн вангийн нутаг хэзээнээс нааш хурдан хүлэг
гарамгай уяачдаараа алдартай.
15. Энэ хүрэн гүүний гэдсэнд хурдан хүлэг бий дээ.
16. Хойтон жил нь хүрэн гүүнээс хэнз хүрэн унага гарчээ.
17. Нар шингэхийн үед олон адуу туусан цал буурал
сахалтай өвгөн тааралджээ.
18. Алтан овоонд нэг могой байдаг гэнэ.
19. Алтан овооны Батцагаан суваргыг манай хорооны
цэргүүдээр нураалгасан юм.
20. Энэ бол байгалийн өөрийнх нь нууц буй за.

7. 1. Аав нь хүүгээ санадаг шиг нутгийн минь уулс хүүгээ санадаг юм гэнэ билээ.
2. Хүү нь очно оо тандаа, хормой бэлд тань бүхэл өдөржин тоглож өнжинө өө.
3. Нутгийн минь уулс намхан бор толгодтойгоо намайг хүлээж байгаа.
4. Бидний хөл дор хэвтэж байгаа чулуу болгон түүхтэй.
5. Бид хоёрыг цаашилж явтал тэвэрт багтамгүй бүдүүн мод тааралдав.
6. Энд ганц хайлаас байсан бололтой.
7. Хайран модыг хөрөөдөөд авчхаж гэж Эрдэнэчулуун дуу алдав.
8. Миний цуглуулсан чулуу зөндөө олон болсон.
9. Нэг баян хүн хүүгээ дагуулаад хөдөө явжээ.
10. Манайх гэртээ ганц л нохойтой, тэднийх дөрвөн нохойтой.

8. 11. Тэднийд тэнгэрийн од харагддаг.
12. Тэднийх хэдэн зуун км үргэлжилсэн гол горхи той.
13. Тэмүжинг Мэргэдийн довтолгооноос Бурхан Халдун аварчээ.
14. Цэцэн вангийн нутаг хэзээнээс нааш хурдан хүлэг гарамгай уяачдаараа алдартай.
15. Энэ хүрэн гүүний гэдсэнд хурдан хүлэг бий дээ.
16. Хойтон жил нь хүрэн гүүнээс хэнз хүрэн унага гарчээ.
17. Нар шингэхийн үед олон адуу туусан цал буурал сахалтай өвгөн тааралджээ.
18. Алтан овоонд нэг могой байдаг гэнэ.
19. Алтан овооны Батцагаан суваргыг манай хорооны цэргүүдээр нураалгасан юм.
20. Энэ бол байгалийн өөрийнх нь нууц буй за.

9. 1. –чин,
2. -ч
3. -мж,
4. –вч
5. –л
6. –дал4
7. –ц
8. -лга4
9. –аа4
10.-ш
11. ах
12. эрдэм
13. хүн
14. мөнгө
15. үзэл
16. сар
17. сан
18. ном
19. хичээл
20. ажил
Б. Дагавар тус бүрээр үүсмэл ж.нэр 5, үг тус бүрээр
нийлмэл жинхэнэ нэр үг 2-ыг бүтээгээрэй!

10. Бичгийн ажил-1
1. Тийн ялгал, эзэнд хамаатуулахын нөхцөлөөр хувиргаарай!
А. гурил Б. гараг В. үнэг Г. хоног
2. Үгийн бүтцээр задлан тайлбарлаарай!
А. бүслүүрээс Б.сэтгэл рүүгээ В.хаалгаа Г. шуурганд
3. Гол гишүүдийг зурж тодорхойлоорой!
А. Нар шингэхийн үед олон адуу туусан цал буурал сахалтай өвгөн
тааралджээ.
Б. Алтан овооны Батцагаан суваргыг манай хорооны цэргүүдээр
нураалгасан юм.
В. Бид хоёрыг цаашилж явтал тэвэрт багтамгүй бүдүүн мод тааралдав.
Г. Хайран модыг хөрөөдөөд авчхаж гэж Эрдэнэчулуун дуу алдав.
4. Дагавраар жинхэнэ нэр 3, үгээр нийлмэл жинхэнэ нэр 2-ыг бүтээгээрэй!
А. –вч, хичээл Б. –ш, үзэл В. –л, сар Г. –аа4, сан

11. Бичгийн ажил-2
1. Тийн ялгалын нөхцөлөөр хувиргаарай!
А. шавж Б. аргаль В. булга Г. цана
2. Үгийн бүтцээр задлан тайлбарлаарай!
А. тавилангаар Б. ухааанд чинь В. хөвгүүд нь Г. тооноо
3. Гол гишүүдийг зурж тодорхойлоорой!
А. Манайх гэртээ ганц л нохойтой, тэднийх дөрвөн нохойтой.
Б. Миний цуглуулсан чулуу зөндөө олон болсон.
В. Тэмүжинг Мэргэдийн довтолгооноос Бурхан Халдун аварчээ.
Г. Хүү нь очно оо тандаа, хормой бэлд тань бүхэл өдөржин тоглож
өнжинө өө.
4. Дагавраар жинхэнэ нэр 3, үгээр нийлмэл жинхэнэ нэр 2-ыг бүтээгээрэй!
А. –ц, хүн Б. -мж, ах В. –дал4, мөнгө Г. –лга4, ном