1. გაკვეთილი # 17
საშინაო დავალების შემოწმება
1.NaOH + HCl N NaCl + H2O
2NaOH + H2SO4 Na2SO4 +2H2O
3NaOH + H3PO4 Na3PO4 + 3H2O
NaOH + HNO3 NaNO3 + H2O
2NaOH + SO3 Na2SO4 + H2O
6NaOH + P2O5 2Na3PO4 + 3H2O
2NaOH + N2O5 2NaNO3 + H2O
2NaOH + CuSO4 Na2SO4 + Cu(OH)22
ხ ხ ხ უ
Ba(OH)2 + 2HCl BaCl2 + 2H2O
Ba(OH)2 + H2SO4 BaSO4 + 2H2O
3Ba(OH)2 + 2H3PO4 Ba3(PO4)2 + 6H2O
Ba(OH)2 + 2HNO3 Ba(NO3)2 + 2H2O
Ba(OH)2 + SO3 BaSO4 + H2O
3Ba(OH)2 + P2O5 Ba3(PO4)2 + 3H2O
Ba(OH)2 + N2O5 Ba(NO3)2 + H2O
Ba(OH)2 + CuSO4 BaSO44 + Cu(OH)22 (დასაშვებია მიმოცვლის რეაქციის
ხ ხ უ უ
ასეთი ტიპიც – როცა გამოიყოფა ორი უხსნადი ნივთიერება.)
Fe(OH)2 + 2HCl FeCl2 + 2H2O
Fe(OH)2 + H2SO4 FeSO4 + 2H2O
3Fe(OH)2 + 2H3PO4 Fe3(PO4)2 + 6H2O
Fe(OH)2 + 2HNO3 Fe(NO3)2 + 2H2O
Fe(OH)2 + SO3 FeSO4 + H2O
3Fe(OH)2 + P2O55 Fe3(PO4)2 + 3H2O
Fe(OH)2 + N2O5 Fe(NO3)2 + H2O
უ ხ
Fe(OH)3 + 3HCl FeCl3 + 3H2O
2Fe(OH)3 + 3H2SO4 Fe2(SO4)3 + 6H2O
Fe(OH)3 + H3PO4 FePO4 + 3H2O
Fe(OH)3 + 3HNO3 Fe(NO3)3 + 3H2O
2Fe(OH)3 + 3SO3 Fe2(SO4)3 + 3H2O
2Fe(OH)3 + P2O5 2FePO4 + 3H2O
2Fe(OH)3 + 3N2O5 2Fe(NO3)3 + 3H2O
Uუ ხ

2. Al(OH)3 + 3HCl AlCl3 + 3H2O
2Al(OH)3 + 3H2SO4 Al2(SO4)3 + 6H2O
Al(OH)3 + H3PO4 AlPO4 + 3H2O
Al(OH)3 + 3HNO3 Al(NO3)3 + 3H2O
2Al(OH)3 + 3SO3 Al2(SO4)3 + 3H2O
2Al(OH)3 + P2O5 2AlPO4 + 3H2O
2Al(OH)3 + 3N2O5 2Al(NO3)3 + 3H2O
უ ხ
მჟავები
როგორც ვიცით (გაკვ. #12) მჟავები ეწოდებათ რთულ ნივთიერებებს,
რომელთა მოლეკულაში შედის მეტალის ატომით ჩანაცვლების უნარის მქონე
ერთი ან რამოდენიმე წყალბად ატომი და მჟავური ნაშთი.
მჟავები შედგენილობის მიხედვით იყოფიან უჟანგბადო (HF, HCl) და
ჟანგბადიან მჟავებად (HNO3, H2SO4).
მჟავებს, რომელთა მოლეკულაში მეტალის ატომით ჩანაცვლების უნარის
მქონე წყალბადის ერთი ატომია – ერთფუძიანი მჟავა ქვია. სადაც ორი ასეთი
ატომია – ორფუძიანი, სადაც სამი ასეთი ატომია – სამფუძიანი.
ერთფუძიანი მჟავებია: HCl, HBr, HI, HNO3, HClO3, HMnO4 და ა.შ.
ორფუძიანი მჟავებია: H2SO4, H2SO3, H2CO3, H2CrO4 და ა.შ.
სამფუძიანი მჟავებია: H3BO3, H3PO4, H3AsO4 და ა.შ.
მჟავების მიღება
1. უჟანგბადო მჟავების მიღება შეიძლება შესაბამისი არამეტალისა და
წყალბადის ურთიერთქმედებით. მიღებული აირადი ნივთიერება იხსნება
წყალში და ვიღებთ მჟავას ხსნარს.
H2 + Cl2 2HCl ქლორწყალბადმჟავა ანუ მარილმჟავა
H2 + F2 2HF ფტორწყალბადმჟავა
H2 + S H2S გოგირდწყალბადმჟავა
2. ჟანგბადიანი მჟავები მიიღება შესაბამისი მჟავური ოქსიდის წყალთან
ურთიერთქმედებით.
SO2 + H2O O H2SO3 (გოგირდოვანი მჟავა)
SO3 + H2O O H2SO4 (გოგირდმჟავა)
P2O5 + 3H2O O 2H3PO4 (ფოსფორმჟავა)
აზოტმჟავა მიიღება NO2-ისა და O2-ის წყალთან ურთიერთქმედებით
4NO2 + O2 + 2H2O O 4HNO3
3. მარილებისა და გოგირდმჟავას ურთიერთქმედება.

3. გოგირდმჟავას და მარილების ურთიერთქმედებით შეიძლება როგორც
უჟანგბადო, ისე ჟანგბადიანი მჟავების მიღება. გოგირდმჟავა ყველა სხვა
მჟავაზე ძნელად აქროლადია (tდუღ = 336,5C). ამიტომ მას შეუძლია
გამოაძევოს სხვა მჟავები მათი მარილებიდან.Mმაგ:
t0
2NaCl + H2SO4 Na2SO4 + 2HCl
მყარი ნატრიუმის ქლორიდის და კონცენტრირებული გოგირდმჟავას
(კონცენტრირებული გოგირდმჟავა ქვია ისეთ რეაქტივს, რომელიც დიდი
რაოდენობით H2SO4-ს და მცირე რაოდენობით წყალს შეიცავს) ნარევის
გაცხელებისას HCl გამოიყოფა აირის სახით. სპეციალური გაზგამყვანი
მილით მას ხსნიან წყალში და მიიღება მარილმჟავა.
ფოსფორმჟავას მისაღებად იყენებენ ბუნებრივ მინერალ ფოსფორიტს,
რომელიც ძირითადად კალციუმის ფოსფატისაგან შედგება.
Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 4 3CaSO44 + 2H3PO4
მცირედ
ხსნადი
მიღებული ნარევს გაფილტვრით მოაცილებენ ნალექს (CaSO4) და ხსნარში
გვრჩება ფოსფორმჟავა.
აზოტმჟავას მიღების ერთერთი ხერხია მყარი NaNO3-ის და
კონცენტრირებული გოგირდმჟავას ურთიერთქმედება. გაცხელებისას
მიღებული აზოტმჟავა აორთქლდება. ორთქლი გადადის მაცივარში,
ცივდება, კონდენსირდება (ე.ი. აირი გადადის თხევად მდგომარეობაში)
და გამოიხდება.
t0
NaNO3 + H2SO4 NaHSO4 + HNO3
ნატრიუმის
ჰიდროსულფატი
NaHSO4 ნატრიუმის ჰიდროსულფატი – გოგირდმჟავას და ნატრიუმის
“მჟავე” მარილია. რას ნიშნავს ეს მოგვიანებით გავეცნობით.
საშინაო დავალება :
1. მივიღოთ HBr და HI მჟავათა მიღების ჩვენთვის ცნობილი ხერხებით
2. როგორ მივიღოთ დარიშხანმჟავა (H3AsO4) თუ საწყის ნივთიერებად
ვიყენებთ სუფთა დარიშხანს.