Przygotowanie pojazdu do diagnostyki

1. Moduł 1
Przygotowanie pojazdu do diagnostyki
1. Definicje diagnostyki
2. Zasady przyjęcia pojazdu do diagnostyki
3. Zasady identyfikowania pojazdu

2. 4. Ogólne rodzaje i symptomy świadczące o uszkodzeniu poszczególnych zespołów
pojazdu samochodowego
5. Zasady postępowania z pojazdem przyjętym do diagnostyki
1. Definicje diagnostyki
Każde urządzenie techniczne podczas pracy ulega zużyciu. Aby zapewnić możliwie
najdłuższy okres bezawaryjnej pracy maszyny, bądź urządzenia należy poddawać ją w
odpowiednim czasie diagnostyce.
Termin diagnostyka pochodzi z języka greckiego, gdzie diagnosis oznacza
rozpoznanie, rozróżnianie, osądzanie, a diagnostike techne oznacza sztukę rozróżniania,
stawiania diagnozy.
W przypadku pojazdów samochodowych każdy pojazd powinien być poddawany
regularnym przeglądom technicznym w Stacji Kontroli Pojazdów (SKP), podczas których
uprawniony diagnosta stwierdza możliwość dopuszczenia danego pojazdu do dalszego
użytkowania w ruchu drogowym.
Jest to bieżąca diagnostyka pojazdu. Jej celem jest również prognozowanie możliwości
wystąpienia awarii badanych układów i zespołów pojazdu samochodowego.
Oprócz obowiązkowych przeglądów pojazdów samochodowych stosuje się doraźne
sprawdzanie stanu technicznego pojazdu oraz poszczególnych jego podzespołów
i części.
Poza wyżej wymienionymi rodzajami kontroli stanu pojazdu istnieją również badania
(przeglądy) okresowe zalecane przez producenta danego pojazdu. Czas ich wykonania jest
określony czasowo lub poprzez przebieg pojazdu. Najczęściej są to przeglądy
nieobowiązkowe, aczkolwiek ich niedopełnienie może wiązać się z utratą gwarancji na dany
zespół (część) lub nawet na dany samochód.
Diagnostyka techniczna zajmuje się oceną stanu technicznego maszyny lub
urządzenia technicznego poprzez badanie własności procesów roboczych i towarzyszących
pracy maszyny, a także poprzez badanie własności wytworów maszyny. Diagnoza może
dotyczyć:
• oceny stanu technicznego,
• prognozy rozwoju lub zmian stanu,
• przyczyny rozwoju lub zmian stanu,
• łączenie wszystkich wymienionych.
Diagnostyka samochodu ma na celu rozpoznanie stanu technicznego pojazdu bez
jego demontażu lub z ewentualnym demontażem częściowym, tak aby nie doszło do
naruszenia funkcjonowania połączeń elementów badanych. Diagnostykę taką wykonuje się z
wykorzystaniem specjalnej aparatury techniczno­pomiarowej oraz przy zastosowaniu
określonych metod badań diagnostycznych. Dzięki takiej diagnostyce możliwe jest ocenienie
stanu technicznego pojazdu lub też poszczególnych układów i zespołów pojazdu. Istotą tego
procesu jest porównanie wartości parametrów zmierzonych z wartościami parametrów
określonych przez producenta dla danego pojazdu lub zespołu (części).
2. Zasady przyjęcia pojazdu do diagnostyki
2

3. Przyjmując pojazd do diagnostyki mechanik (diagnosta) powinien sporządzić protokół
przyjęcia pojazdu, którego oryginał przykazuje właścicielowi (kierowcy) pojazdu.
Protokół taki każda firma opracowuje indywidualnie dla potrzeb swojego zakładu,
niemniej w dokumencie tym powinny się znaleźć następujące informacje:
• dane firmy przyjmującej pojazd,
• dane właściciela samochodu,
• datę i miejsce przyjęcia pojazdu,
• datę i miejsce odbioru pojazdu,
• marka, model pojazdu,
• nr rejestracyjny pojazdu,
• przebieg pojazdu,
• dane do kontaktu z właścicielem pojazdu,
• miejsce na krótki opis wywiadu z właścicielem pojazdu dotyczącym obecnego stanu
technicznego pojazdu, zauważonych niesprawności,
• miejsce na opis wstępnej oceny stanu pojazdu (należy tu wpisać np. zauważone
uszkodzenia pojazdu, które powstały podczas użytkowania samochodu),
• opis proponowanego charakteru i zakresu badań diagnostycznych pojazdu,
• termin wykonania zlecenia,
• sposób podejmowania decyzji dotyczących naprawy lub wymiany elementów
wyeksploatowanych lub uszkodzonych,
• wstępną szacunkową cenę za wykonanie diagnostyki,
• miejsce na inne uwagi, spostrzeżenia, zalecenia,
• miejsce na podpis osoby przyjmującej pojazd,
• miejsce na podpis osoby zlecającej diagnostykę pojazdu,
• miejsce na podpis osoby odbierającej pojazd po badaniu diagnostycznym.
Powyższy protokół jest dokumentem, który ma za zadanie udokumentowanie zlecenia
diagnostyki oraz określeni jej zakresu. Może on przybrać dowolną formę graficzną, zależną
od przyjętego w danej firmie wzorca dokumentacji.
Powinien być wypełniony w sposób bardzo staranny, gdyż jest to podstawowy
dokument, traktowany jako umowa zlecenie pomiędzy zlecającym diagnostykę, a
przyjmującym pojazd. Spełnia on również ważną funkcję dla osoby wykonującej dalsze
czynności diagnostyczne, gdyż wstępnie podane są w nim ewentualne symptomy
niesprawności danego pojazdu lub wybranego układu.
W przypadku, gdy przyjęcie pojazdu związane jest z dodatkowymi usługami, np.
wymianą bądź naprawą jakiegoś podzespołu lub części osoba przyjmująca pojazd
zobowiązana jest do ustalenia dodatkowych szczegółów dotyczących tej części zlecenia, np.
określenia sposobu zakupu części, sposobu rozliczenia zakupu, ustalenia możliwości
zastosowania zamienników itp.
3. Zasady identyfikowania pojazdu
Po zapoznaniu się osoby dokonującej diagnostyki z informacjami zawartymi
w protokole przyjęcia pojazdu (zleceniu) rozpoczyna się kolejny etap, tj. identyfikacja
pojazdu.
3

4. Każdy samochód produkowany obecnie można rozpoznać po indywidualnym numerze
VIN. Jest to przypisane dla danego pojazdu oznaczenie, które nie powtórzy się ponownie dla
żadnego innego pojazdu.
Skrót VIN to skrót z angielskiego: Vehicle Identification Number. Składa się on
z 17 znaków (liter i cyfr), bez liter I, O, Q, przy czym ich kolejność nie jest dowolna
i przypadkowa, ponieważ stanowi zakodowaną informację. Numer VIN znajduje się
najczęściej na tabliczce znamionowej, która umieszczona jest najczęściej pod maską pojazdu
lub np. na słupku bocznym drzwi kierowcy. Przyjęto, iż w pojazdach numer VIN jest
jednocześnie numerem nadwozia pojazdu.
Dla ułatwienia rozszyfrowania informacji podanych w numerze VIN można przyjąć, iż
numer ten dzieli się na trzy sekcje:
a) pierwsza oznaczana jest jako WMI (ang. World Manufacturer Identifier),
b) druga oznaczana jest jako VDS (ang. Vehicle Descriptor Section),
c) trzecia oznaczana jest jako VIS (ang. Vehicle Identifier Section).
Są dwa sposoby zapisu numeru identyfikacyjnego pojazdu. W Unii Europejskiej jest
stosowana norma ISO­3779, w Ameryce Północnej jest stosowany format bardziej surowy
(zawierający liczbę kontrolną), ale kompatybilny z europejskim.
Tabela 1.1. Rozmieszczenie poszczególnych sekcji
Stan
dar
d
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
ISO
3779
WM
I
VDS VIS
Ameryka
Północna
Identyfikacja
producenta
Atrybuty typu
Liczba
kontrolna
Rok
produkcji
Kod
zakładu
Numer egzemplarza
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Vehicle_Identification_Number
Poniżej przedstawione zostaną objaśnienia dotyczące poszczególnych sekcji.
WMI – to pierwsze trzy pozycje numeru VIN, za pomocą których koduje się region i
nazwę producenta pojazdu.
Pierwszy symbol WMI określa region, w którym znajduje się producent. W praktyce
każdy jest przypisany krajowi producenta.
Tabela 1.2. Najpopularniejsze kraje produkcji
WMI Region Uwagi
A­H Afryka AA­AH = RPA
J­R Azja
J = Japonia
KL­KR = Korea Płd.
L = Chiny
MA­ME = Indie
MF­MK = Indonezja
ML­MR = Tajlandia
PA­PE = Filipiny
PL­PR = Malezja
S­Z Europa SA­SM = Zjednoczone Królestwo
4

5. WMI Region Uwagi
A­H Afryka AA­AH = RPA
SN­ST, W = Niemcy
SU­SZ = Polska
TA­TH = Szwajcaria
TJ­TP = Czechy
TR­TV = Węgry
VA­VE = Austria
VF­VR = Francja
VS­VW = Hiszpania
VX­V2 = Jugosławia
XS­XW = ZSRR
X3­X0 = Rosja
YA­YE = Belgia
YF­YK = Finlandia
YS­YW = Szwecja
ZA­ZR = Włochy
1­5 Ameryka Północna
1, 4, 5 = Stany Zjednoczone
2 = Kanada
3 = Meksyk
6­7 Oceania
6A­6W = Australia
7A­7E = Nowa Zelandia
8­0 Ameryka Południowa
8A­8E = Argentyna
8X­82 = Wenezuela
9A­9E, 93­99 = Brazylia
9F­9J = Kolumbia
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Vehicle_Identification_Number
Kolejne 2 symbole określają producenta (tabela 1.3.). Najczęściej jest to kod, który
SAE przydzieliło oficjalnie krajom i producentom. Tablica może jednak zawierać także
symbole nietypowe.
Tabela 1.3. Symbole producenta
WMI Producent
JA Isuzu
JDA Daihatsu
JF Fuji Heavy Industries (Subaru)
JH Honda
JK Kawasaki (motocykle)
JM Mazda
JN Nissan
JS Suzuki
JT Toyota
JY Yamaha (motocykle)
KL Daewoo
5

6. WMI Producent
JA Isuzu
KMH Hyundai (prod. koreańska)
KN Kia
MAL Hyundai (prod. indyjska)
NLH Hyundai (prod. turecka)
SAL Land Rover
SAJ Jaguar
SCC Lotus Cars
SUA Autosan
SUF FSM/Fiat Auto Poland
SUJ Jelcz
SUL FSC Lublin
SUP FSO
SUR Fabryka Samochodów Rolniczych "Polmo" w Poznaniu
SUS Fabryka Samochodów Ciężarowych "Star"
SUU Solaris
SUZ Zasław
SW9 Solbus
SZ9 Epoka
TMA Hyundai (prod. czeska)
TRA Ikarus
TRU Audi
U5Y Hyundai (prod. słowacka)
VF1 Renault
VF3 Peugeot
VF7 Citroën
VSS SEAT
WAU Audi
WBA BMW
WBS BMW M
WDB Mercedes­Benz
WMA MAN AG
WMW MINI
WP0 Porsche
W0L Opel
WVW Volkswagen
WV1 Volkswagen Commercial Vehicles
WV2 Volkswagen Bus/Van
YK1 Saab
YS3 Saab
YV1 Volvo Cars
6

7. WMI Producent
JA Isuzu
ZDF Ferrari Dino
ZFA Fiat
ZFF Ferrari
1FB Ford Motor Company
1FC Ford Motor Company
1FD Ford Motor Company
1FM Ford Motor Company
1FU Freightliner
1FV Freightliner
1F9 FWD Corp.
1G General Motors
1GC Chevrolet
1GM Pontiac
1H Honda USA
1L Lincoln
1M? Mercury
1M1 Mack Truck
1M2 Mack Truck
1M3 Mack Truck
1M4 Mack Truck
1N Nissan USA
1VW Volkswagen USA
1YV Mazda USA
2FB Ford Motor Company Kanada
2FC Ford Motor Company Kanada
2FM Ford Motor Company Kanada
2FT Ford Motor Company Kanada
2FU Freightliner
2FV Freightliner
2M Mercury
2G General Motors Kanada
2G1 Chevrolet Kanada
2G1 Pontiac Kanada
2HM Hyundai Kanada
2WK Western Star
2WL Western Star
2WM Western Star
3FE Ford Motor Company Meksyk
3G General Motors Meksyk
3VW Volkswagen Meksyk
7

8. WMI Producent
JA Isuzu
9BW Volkswagen Brazylia
4F Mazda USA
4M Mercury
4S Subaru­Isuzu Automotive
4US BMW USA
VT Yamaha (motocykle)
4V1 Volvo
4V2 Volvo
4V3 Volvo
4V4 Volvo
4V5 Volvo
4V6 Volvo
4VL Volvo
4VM Volvo
4VZ Volvo
5L Lincoln
6F Ford Motor Company Australia
6H General Motors­Holden
6MM Mitsubishi Motors Australia
6T1 Toyota Australia
SAR MG ROVER
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Vehicle_Identification_Number
Sekcja VDS to znaki na pozycjach od 4 do 9. Określają one typ pojazdu. Są używane
zgodnie z lokalnymi regulacjami prawnym do identyfikacji typu pojazdu i mogą zawierać
informacje o konstrukcji i rodzaju nadwozia. Każdy producent ma własny system
wykorzystywania tego pola.
Element znajdujący się na 9 pozycji numeru VIN pojazdów z Ameryki Północnej
pełni rolę liczby kontrolnej VIN.
Sekcja VIS to znaki na pozycjach od 10 do 17. Są one wykorzystywane do nadania
unikatowego numeru konkretnego egzemplarza pojazdu. VIS jest wykorzystywany przez
producenta w przypadku reklamacji. Zawiera informacje o zainstalowanych opcjach
wykonania, silniku, rodzaju napędu; często jest jednak po prostu numerem porządkowym
nadawanym automatycznie kolejnym wychodzącym z produkcji pojazdom. Ostatnie cztery
znaki stanowią zawsze cyfry.
Rok produkcji w Ameryce Północnej – znak na pozycji 10 jest w Ameryce Północnej
wykorzystywany do kodowania roku produkcji. Kod zakładu producenta znak na pozycji 11
jest w Ameryce Północnej wykorzystywany do kodowania zakładu producenta. Każdy
producent ma własny system oznaczeń, jednak jego położenie w kodzie VIN jest ustalone.
Kod roku modelowego – jest to kod, który zależnie od zwyczajów producenta określa
rok produkcji pojazdu lub rok wprowadzenia na rynek typu lub modelu pojazdu. Rok 1980
jest kodowany jako „A” i następne lata odpowiednimi kolejnymi literami aż do roku 2000,
8

9. któremu odpowiada litera „Y”. Lata od 2001 do 2009 są kodowane cyframi od 1 do 9. Zgodnie
z normą ISO, w kodzie roku nie mogą występować litery I, O oraz Q, ponadto zwyczajowo nie
stosuje się liter U i Z oraz cyfry 0. Wynika to z faktu, że te litery i cyfry jest łatwo z sobą
pomylić. Powyższe oznaczenia przedstawia tabela 1.4.
Tabela 1.4. Oznaczenia roku modelowego.
Kod Rok
A 1980
B 1981
C 1982
D 1983
E 1984
F 1985
G 1986
H 1987
J 1988
K 1989
Kod Rok
L 1990
M 1991
N 1992
P 1993
R 1994
S 1995
T 1996
V 1997
W 1998
X 1999
Kod Rok
Y 2000
1 2001
2 2002
3 2003
4 2004
5 2005
6 2006
7 2007
8 2008
9 2009
Kod Rok
A 2010
B 2011
9

10. C 2012
D 2013
E 2014
F 2015
G 2016
H 2017
J 2018
K 2019
Kod Rok
L 2020
M 2021
N 2022
P 2023
R 2024
S 2025
T 2026
V 2027
W 2028
X 2029
Kod Rok
Y 2030
1 2031
2 2032
3 2033
4 2034
5 2035
6 2036
7 2037
8 2038
9 2039
Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Vehicle_Identification_Number
Rozczytanie kodu VIN wymaga pewnej praktyki, z tego względu pomocne w
rozczytaniu numeru VIN pojazdu stały się urządzenia służące do elektronicznej diagnostyki.
Niestety nie spełniają one swoich funkcji w przypadku wielu pojazdów produkowanych przed
rokiem 2001.
W przypadku, gdy możliwe jest urządzenia do diagnostyki komputerowej pojazdu
mechanik diagnozujący pojazd może w łatwy sposób zidentyfikować pojazd.
Jeżeli nie ma możliwości identyfikacji pojazdu z użyciem urządzenia diagnostycznego
można jego rozpoznanie rozpocząć przez odczytanie informacji znajdujących się na tabliczce
znamionowej pojazdu. Powinna ona być umieszczona w miejscu łatwo dostępnym na trwałej i
niewymienialnej części pojazdu. Na tabliczce znamionowej pojazdu powinny znajdować się
taki informacje jak:
10

11. • nazwa producenta,
• nazwa pojazdu,
• rok produkcji pojazdu,
• numer seryjny,
• podstawowe parametry takie jak masa, moc, ładowność, kolor itp.
Identyfikację pojazdu można również przeprowadzić rozpoznając najważniejsze cechy
pojazdu w tym między innymi: podania marki, modelu i typu pojazdu, rok produkcji, rodzaju
nadwozia (np. ………………, …………………, rok produkcji 2005, nadwozie typu
LIMUZYNA). Następnie należy określić typ i rodzaj, pojemność silnika (np. silnik
czterocylindrowy rzędowy, z zapłonem iskrowym, doładowany o pojemności 2000 cm3
),
rodzaj paliwa (zasilany benzyną bezołowiową o wartości oktanowej minimum 95), rodzaj
skrzynki biegów (np. manualna 5 biegowa skrzynka biegów), sposób przeniesienia napędu
(napęd na wszystkie koła).
Dodatkowo można określać inne parametry typu: rodzaj zawieszenia, układu
hamulcowego, układu kierowniczego itp.
Powyższe cechy identyfikacyjne pojazdu niezbędne są zwłaszcza wówczas, gdy
podczas diagnostyki stwierdzone zostaną poważniejsze uszkodzenia układów lub części i
konieczne stanie się dobranie nowych części do wykonania naprawy. Są one również pomocne
w przypadku diagnozowania poszczególnych elementów lub części pojazdu, np. znając
pojemność silnika, jego typ, rodzaj spalanego paliwa jesteśmy w stanie z użyciem danych
producenta określić stan techniczny silnika mierząc jego ciśnienie sprężania.
4. Ogólne rodzaje i symptomy świadczące o uszkodzeniu poszczególnych zespołów pojazdu
samochodowego
W przypadku pojazdu samochodowego wielokrotnie pojawiają się sygnały pochodzące
od poszczególnych układów lub części świadczące o ich nadmiernym zużyciu lub
nieprawidłowym działaniu. Takie wcześniejsze rozpoznanie utraty własności ruchowych czy
użytkowych elementów nazywa się diagnozowaniem niezawodnościowym. Znając możliwości
diagnostyczne poszczególnych sygnałów pochodzących od poszczególnych układów można w
dużym przybliżeniu określić jego aktualny. Poniżej przedstawione są możliwości
diagnozowania stanu poszczególnych układów, w zależności od zaobserwowanych
symptomów (podane są najczęściej występujące i najbardziej typowe objawy):
1. silnik pojazdu:
a) wygląd spalin:
• biała barwa spalin połączona z nierównomierną pracą silnika – świadczyć
może o przedostawaniu się do komór spalania cieczy chłodzącej silnik.
Przyczyna to najczęściej uszkodzona uszczelka pod głowicą lub pęknięta
głowica lub cylinder silnika;
• spaliny o kolorze niebieskim – świadczy o tym, że do komór spalania trafia
olej silnikowy. Najczęstszą tego zjawiska przyczyną jest zużycie gładzi
cylindrów oraz pierścieni tłokowych. Podobne objawy towarzyszą również gdy
zużyciu ulegną uszczelniacze zaworowe. Niebieska barwa spalin świadczyć
również może o awarii turbosprężarki;
• spaliny o kolorze czarnym – świadczy o tym, że spalana mieszanka jest zbyt
bogata. W przypadku silnika z zapłonem samoczynnym w spalinach znajduje
się dużo cząsteczek sadzy. Jest to zatem sygnał świadczący o złym składzie
11

12. mieszanki palnej, co wymaga dalszej diagnostyki układu uzależnionej od
rodzaju i typu silnika;
b) układ smarowania silnika:
• czarna barwa oleju silnikowego – świadczy o tym, że olej ulega spaleniu. Taki
olej stracił już swoje właściwości i powinien być wymieniany na nowy;
• zauważalne opiłki metalu w oleju – świadczą o tym, że elementy, które są
smarowane przez olej ulegają wzajemnemu ścieraniu (np. zużycie panewek).
Zauważenie tego typu oleju dyskwalifikuje olej i filtr oleju z dalszej
eksploatacji, ale bardzo często sama ich wymiana jest niewystarczająca,
ponieważ nie została usunięta główna przyczyna ich powstawania;
• olej mętny, o zmienionym kolorze – świadczy o tym, iż powstała emulsja
z oleju silnikowego i cieczy chłodzącej. Jest to symptom świadczący o
nieszczelności układu chłodzenia, bardzo często związany jest z uszkodzeniem
uszczelki pod głowicą;
• nadmierne zużycie oleju przez silnik – producent silnika podaje, jaka ilość
oleju może być zużywana przez silnik przy normalnej eksploatacji. Jeżeli silnik
zużywa większą ilość oleju to należy sprawdzić, czy olej nie wycieka z silnika.
Inną przyczyną tego stanu jest spalanie oleju przez silnik, co jest związane z
zużyciem pierścieni tłokowych;
• zbyt niskie ciśnienie oleju (zapalanie się lampki kontrolnej układu smarowania
silnika) – związane jest z zbyt niskim poziomem oleju silnikowego lub
zużyciem oleju silnikowego. Inną możliwą przyczyną jest uszkodzenie
elementów układu smarowania silnika;
c) układ chłodzenia silnika:
• widoczne pęcherze w płynie chłodzącym – przyczyną jest przedostawanie się
spalin do układu chłodzenia. Spowodowane to jest uszkodzeniem uszczelki pod
głowicą lub odkształceniem głowicy;
• zbyt wysoka temperatura cieczy chłodzącej – najczęściej spowodowana jest ona
zbyt małą ilością cieczy chłodzącej w układzie. Może to być również objaw
niesprawności lub uszkodzenia termostatu. Równie często to objaw
niewłaściwej pracy pompy cieczy chłodzącej spowodowanej np. przez
niewłaściwą regulację paska napędu pompy. Zdarza się również, iż jest to
symptom świadczący o zanieczyszczeniu chłodnicy np. błotem lub pyłem z
drogi;
• mętny kolor cieczy chłodzącej – symptom świadczący o mieszaniu się cieczy
chłodzącej z olejem silnikowym. Może to świadczyć o uszkodzeniu uszczelki
pod głowicą;
d) układ zapłonowy (silnik z zapłonem iskrowym):
• widoczne i słyszalne przeskoki prądu (iskry) pomiędzy przewodami
zapłonowymi – świadczą o uszkodzeniu izolacji, najczęściej mechanicznym,
przewodów zapłonowych;
• niewłaściwa przerwa pomiędzy elektrodami świecy zapłonowej – świadczy o
możliwości wypalenia się materiału elektrody (zbyt duża przerwa) lub
zanieczyszczeniu elektrody (zbyt mała przerwa) np. spalonym olejem
silnikowym;
e) układ zasilania silnika (silnik z zapłonem samoczynnym):
• nierównomierna praca silnika na poszczególnych cylindrach – w przypadku,
gdy występuje tylko tuż po uruchomieniu silnika, świadczy to
12

13. o niesprawności świec żarowych. W przypadku utrzymywania się objawów po
nagrzaniu silnika możliwe jest uszkodzenie elementów układu wtryskowego
np. wtryskiwaczy;
• trudności w uruchomieniu silnika, a po uruchomieniu nierówna praca – bardzo
często to objaw nieszczelności układu zasilania w paliwo. Równie często jest to
objaw zanieczyszczenia filtra paliwa, co związane jest
z utrudnionym dostarczaniem paliwa do pozostałych elementów układu;
• czarny kolor spalin – spowodowane jest to spalaniem zbyt bogatej mieszanki,
czyli złe dawkowanie paliwa. Bardzo często związane jest to
z uszkodzeniem wtryskiwaczy paliwa;
2. układ przeniesienia napędu:
a) sprzęgło:
• ślizganie się sprzęgła – najczęściej to objaw złej regulacji elementów
sterowania sprzęgłem lub zużyciem sprężyny dociskowej sprzęgła. Może to być
również objaw zużycia mechanicznego lub cieplnego tarczy sprzęgła lub jej
zaolejenia;
• sprzęgło nie rozłącza – częstą przyczyną takiego stanu jest niewłaściwie
działający mechanizm sterowania pracą sprzęgła lub uszkodzenie tarczy (np.
rozklejenie okładziny lub zwichrowanie tarczy);
• sprzęgło szarpie – najczęstszą przyczyną jest uszkodzenie tłumików drgań
skrętnych (sprężyn), ale także może to być objaw zacierania się wielowypustu
tarczy sprzęgła na wałku sprzęgłowym. Takie objawy będą również
symptomem nieprawidłowej pracy układu uruchamiającego sprzęgło;
• sprzęgło hałasuje – najczęściej to objaw uszkodzenia łożyska wyciskowego
sprzęgła lub docisku sprzęgła. Jeżeli hałas ten ustaje po wciśnięciu pedału to
należy dalszej diagnozie poddać łożysko wyciskowe;
b) skrzynka biegów:
• Trudności w włączaniu biegów – może to być związane z nieprawidłowym
działaniem sprzęgła, uszkodzeniem układu sterowania skrzynką biegów;
• Biegi samoczynnie „wyskakują” – związane jest to głównie z uszkodzeniem
elementów mechanizmu wodzików;
c) most napędowy:
• Hałaśliwa praca – związana jest głównie z niewłaściwym ustawieniem luzu
międzyzębnego;
• Wycieki oleju – związane jest to głównie z rozszczelnieniem mostu np. przez
uszkodzony uszczelniacz lub pęknięciem obudowy;
d) przeguby i półosie napędowe:
• stuki dochodzące z pobliża przegubów – najczęściej spowodowane są one
przez nadmierny luz w przegubie;
• skrzywienie półosi – spowodowane jest ono najczęściej uszkodzeniem
mechanicznym, a objawia się drganiami przenoszącymi się z układu
napędowego na nadwozie pojazdu;
3. układ hamulcowy:
a) niewłaściwa długość drogi hamowania – niewłaściwa wartość drogi hamowania
pojazdu związana jest głównie ze zużyciem elementów ciernych. Możliwe jest
również uszkodzenie pompy hamulcowej lub elementów uruchamiających np.
tłoczków lub zacisków hamulcowych;
13

14. b) niewłaściwy skok jałowy i czynny pedału hamulca – związane jest to głównie z
zużyciem elementów (np. pompy, bębnów hamulcowych) lub zapowietrzeniem
układu:
• wycieki płynu z układu – to objaw nieszczelności układu hydraulicznego. Jego
zdiagnozowanie ma bardzo duże znaczenie dla działania całego układu;
c) zużyty płyn hamulcowy – płyn eksploatowany przez zbyt długi okres czasu. Płyn
hamulcowy może również zawierać zbyt dużą ilość wody w swojej objętości co ma
duże znaczenie na skuteczność działania układu hamulcowego;
4. układ jezdny:
a) zawieszenie pojazdu:
• przenoszenie nierówności nawierzchni drogi na nadwozie pojazdu – świadczy
o uszkodzeniu elementów tłumiących drgania (amortyzatory, elementy
gumowe);
• przechylanie się nadwozia podczas pokonywania zakrętów – uszkodzenie
drążka stabilizatora lub elementów go mocujących;
• stuki w układzie zawieszenia – najczęściej powodują je uszkodzenia elementów
gumowych zawieszenia (nadmierny luz), niekiedy spotykane jest odkształcenie
mechaniczne elementów lub poluzowanie śrub lub nitów mocujących w
układzie;
• przechył nadwozia – powodem tego objawu jest uszkodzenie elementów
utrzymujących nadwozie w danej pozycji, np. pęknięcie lub odkształcenie
resora, uszkodzenie mieszków zawieszenia pneumatycznego;
b) układ kierowniczy:
• trudności w obrocie koła kierownicy – możliwe jest uszkodzenie układu
wspomagającego układ kierowniczy lub ocieranie się elementów układu
kierowniczego o elementy podwozia/nadwozia pojazdu lub też zbyt mały luz
pomiędzy ruchomymi elementami układu (np. zapieczenie końcówek
drążków);
• wycieli płynu z układu wspomagania – najczęściej na skutek rozszczelnienia
połączeń układu lub też pęknięcia przewodu;
• nadmierny luz w układzie – powodem jest najczęściej mechaniczne
odkształcenie elementów końcówek drążków kierowniczych lub innych
elementów połączonych w sposób ruchomy między sobą;
• zbaczanie pojazdu z zadanego toru jazdy – spowodowane jest najczęściej złym
ustawieniem kół kierowanych pojazdu. Możliwe jest także niewłaściwe
działanie układu hamulcowego (blokowanie koła przez hamulec) lub
niewłaściwe ciśnienie w ogumieniu;
c) koła pojazdu:
• nierównomierne zużycie bieżnika – spowodowane jest najczęściej przez
niewłaściwe ciśnienie w ogumieniu. Inną przyczyną może być również zużycie
amortyzatorów lub innych elementów układu jezdnego, jak również
niewyważenie koła;
• pęknięcia osnowy opony – przyczyną może być najechanie na ostrą krawędź
(np. krawężnik);
• pęknięcia widoczne na oponie – przyczyna to najczęściej zbyt długi okres
eksploatacji opony (starzenie gumy) lub przeciążenie opony (użytkowanie
opony przy zbyt dużym obciążeniu pojazdu);
5. diagnostyka nadwozia:
14

15. a) uszkodzenia powłoki lakierniczej:
• matowienie lakieru – najczęstszą przyczyną jest długotrwałe działanie promieni
UV lub środków chemicznych na powłokę lub stosowanie niewłaściwych
środków do pielęgnacji powłok lakierniczych;
b) uszkodzenia mechaniczne elementów nadwozia:
• przesunięcia elementów nadwozia względem siebie – najczęściej jako wynik
nieprawidłowo przeprowadzonej naprawy powypadkowej pojazdu lub
uszkodzenia podwozia (np. ramy, podłogi) pojazdu;
c) korozja elementów – najczęstszy skutek niewłaściwego zabezpieczenia
antykorozyjnego lub też niewłaściwej dbałości o stan elementów (agresywne
środki powierzchniowo czynne).
6. Zasady postępowania z pojazdem przyjętym do diagnostyki
Po przyjęciu pojazdu do diagnostyki należy przestrzegać następujących zasad
i reguł:
1. Bezpieczne wprowadzanie i ustawianie samochodu na stanowisku diagnostycznym:
• Jeżeli wprowadzenie pojazdu na stanowisko jest koordynowane przez innego
pracownika to zobowiązany on jest przebywać się z boku przed samochodem, a
nie bezpośrednio przed samochodem. W ten sposób uniknie się potrącenia
pracownika przez ten pojazd lub przyciśnięcia do ściany.
• We wewnętrzu pojazdu wprowadzanego na stanowisko diagnostyczne nie
powinien znajdować się nikt, poza osobą dokonującą wprowadzenia pojazdu.
• Pojazdu na stanowisko diagnostyczne nie mogą wprowadzać osoby
niepełnoletnie i nieposiadające aktualnego prawa jazdy właściwej kategorii.
• Pojazd z uszkodzonym układem hamulcowym powinien być wprowadzony na
stanowisko diagnostyczne przy użyciu samochodu z podnośnikiem lub
wysięgnikiem albo sztywnego holu. Dopuszczalne jest również użycie
specjalnego wózka. Każdorazowo należy jednocześnie sprawdzić
prawidłowość połączenia pojazdu z holownikiem.
• Nikt nie może znajdować się na drodze pojazdu, w tym również w kanale, na
który wprowadzany jest pojazd.
• Po wprowadzeniu pojazdu na stanowisko diagnostyczne należy natychmiast
wyłączyć silnik.
• Wszystkie przedmioty, narzędzia, części, przewody elektryczne i
pneumatyczne itp. powinny być usunięte z drogi pojazdu, tak aby nie stanowiły
zagrożenia dla pracownika.
• Pojazd ustawiony nad kanałem powinien mieć wolną przestrzeń z przodu lub z
tyłu. Umożliwia to pracownikom swobodny dostęp do pojazdu oraz stanowi
drogę ewentualnej ewakuacji.
• W razie potrzeby uruchomienia silnika na stanowisku diagnostycznym, należy
na rurę wydechową pojazdu założyć przewód odprowadzający gazy spalinowe
na zewnątrz budynku.
• Po wyłączeniu silnika trzeba zaciągnąć ręczny hamulec lub włączyć 1 bieg. Po
wykonaniu tych czynności należy zabezpieczyć pojazd przed przesunięciem
poprzez np. podłożenie pod koła klinów lub podsuwając ramiona podnośnika
pod miejsca do tego przeznaczone i niewielkie uniesienie pojazdu,
uniemożliwiając tym samym przetaczanie się pojazdu do przodu
15

16. i do tyłu. Po zabezpieczeniu pojazdu klinami należy wyłączyć się ręczny
hamulec, a dźwignię zmiany biegów ustawić w położeniu biegu jałowego.
2. Podnoszenie samochodu:
• Przed podniesieniem samochodu trzeba sprawdzić stan podnośnika, wykonując
jego próbne uruchomienie.
• W przypadku podnośników ręcznych należy skontrolować stan zapadki,
gwintu, podstawki i główki. Niedopuszczalne są widoczne uszkodzenia tych
elementów.
• W przypadku stosowania ręcznych podnośników hydraulicznych należy
sprawdzić, czy nie ma widocznych wycieków oleju.
• Nie wolno posługiwać się podnośnikami o zbyt małym udźwigu,
uszkodzonymi, niekompletnymi lub niesprawnymi.
• Na stanowiskach kanałowych należy używać specjalnych podnośników
kanałowych, pamiętając, aby pojazd po podniesieniu zachował pełną stabilność,
wskazane jest również dodatkowe podparcie pojazdu w przypadku istnienia
takich możliwości technicznych.
• Po podniesieniu pojazdu trzeba go zabezpieczyć przed samoczynnym
opadnięciem. W przypadku wielu podnośników są one wyposażone w
specjalne zabezpieczenia np. zapadki. Jeżeli samochód będzie podnoszony
jednostronnie to należy go zabezpieczyć przed zmianą położenia np. włączając
ręczny hamulec i podkładając kliny pod niepodnoszone koła.
• Podnośnik i podstawki pod samochód powinny być zawsze ustawione pionowo
na równej płaskiej powierzchni.
3) Uruchamianie silnika:
• Uruchomienie silnika dozwolone jest na stanowisku diagnostycznym dopiero
po sprawdzeniu, że nie spowoduje to zagrożenia (przesunięcia pojazdu).
• Gazy spalinowe z silnika muszą być odprowadzane specjalnym przewodem
poza pomieszczenie hali warsztatowej, można w tym celu użyć mechanicznego
wyciągu spalin.
• Przed uruchomieniem silnika należy sprawdzić, czy wszystkie jego części są
prawidłowo przykręcone lub zamocowane oraz czy nie leżą na nim narzędzia
lub części.
• W przypadku zauważenia jakichkolwiek nieprawidłowości typu: wycieki
paliwa, nieszczelności układu wydechowego należy niezwłocznie
unieruchomić silnik i usunąć usterkę zagrażającą bezpieczeństwu.
4) Prowadzenie prac diagnostycznych:
• Osoba wykonująca diagnostykę powinna pracować w kombinezonie lub innym
ubraniu ochronnym, butach na podeszwach antypoślizgowych i w nakryciu
głowy.
• Narzędzia i przyrządy diagnostyczne powinny być każdorazowo dobierane do
wykonywanej pracy.
• Przed użyciem narzędzia należy je sprawdzić, a uszkodzone lub zużyte
narzędzie wymienić na sprawne.
• Stanowisko pracy należy utrzymywać w porządku i czystości. W przypadku
rozlania cieczy na podłogę należy ją niezwłocznie usunąć. Wymontowane
części należy odkładać w określone miejsca na wózkach lub pojemnikach do
tego celu przeznaczonych, w pobliżu stanowiska pracy.
16

17. • Przy demontażu silnika należy usunąć w pierwszej kolejności olej oraz ciecz
chłodzącą.
• Do ciężkich lub niewygodnych do uchwycenia zespołów należy używać do
tego celu przystosowanych podnośników lub urządzeń dźwignicowych.
• Do demontażu części samochodu należy używać odpowiednich ściągaczy.
Niedozwolone jest zdejmowanie ich za pomocą np. uderzania młotkiem.
• Wymontowane z pojazdu zespoły i części powinny być niezwłoczne
przeniesione na inne stanowiska naprawcze lub diagnostyczne, a nie
składowane na miejscu pracy.
• Należy na bieżąco prowadzić dokumentowanie przeprowadzanej diagnostyki
oraz zaleceń podiagnostycznych.
• Po wykonaniu diagnostyki pojazd należy uruchomić i sprawdzić działanie
wszystkich układów i systemów.
Bibliografia:
1. Kubiak P., Zalewski M. (2012). Pracownia diagnostyki pojazdów samochodowych:
Warszawa: WKiŁ.
2. Orzełowski S. (2008). Naprawa i obsługa pojazdów samochodowych. Warszawa:
WSiP.
3. Praca zbiorowa. (2003). Budowa pojazdów samochodowych cz.1 i 2. Warszawa:
Wydawnictwo REA.
4. Trzeciak K. (2005). Diagnostyka samochodów osobowych. Warszawa: WKiŁ.
5. Rychter T. (2012). Mechanik pojazdów samochodowych. Warszawa: WSiP.
17