1. A CIVILIZACIÓN ROMANA
(753 a.C. – 476 d.C.)
1
1.- AS ORIXES DE ROMA
● Unha lenda conta que Rómulo e Remo, descendentes do troiano Eneas, fundaron a cidade
de Roma no ano 753 a.C.
● No primeiro milenio a.C., a Península Itálica estaba ocupada por diferentes pobos: no centro
habitaban os latinos, no norte residían os etruscos e no sur había colonias gregas (Magna
Grecia).
● No século VIII a. C. os latinos ocuparon os sete outeiros próximos ao Tíber, onde levantaron
os primeiros poboados que anos máis tarde deron lugar a unha cidade que se chamaría Roma.
2.- A ÉPOCA DA MONARQUÍA (753-509 a.C.)
● Durante este período a forma de goberno que tivo a a cidade foi a monarquía, onde o rei
tiña todos os poderes e gobernaba coa axuda dun Senado, composto por patricios, isto é, os
membros das grandes familias aristocráticas.
● Roma tivo sete reis, catro de orixe latina e tres etruscos, un pobo que ocupou o Lacio
(centro da península itálica).
● Formáronse dous grupos sociais ben diferenciados: patricios (eran propietarios e
gobernaban a cidade) e plebeos (non tiñan propiedades e carecían de dereitos políticos).
3.- A ROMA REPUBLICANA (509 a.C.-27 a.C.)
.● No ano 509 a.C., os patricios alíanse cos plebeos e rematan co derradeiro monarca (rei)
etrusco: Tarquinio o Soberbio. Roma converteuse nunha República.
● Os poderes que antes tiña o monarca repartiuse en tres institucións:
– Os comicios: xuntanza en asemblea para votaren as leis e elixiren os maxistrados.
– Os maxistrados: eran elixidos anualmente e gobernaban a cidade. Os máis
importantes eran os cónsules.
– O Senado: formado por 300 antigos maxistrados, case todos patricios. Ratificaba
as leis aprobadas nos comicios e resolvía os asuntos de política exterior e finanzas.
● Os plebeos loitaron por obter os mesmos dereitos que os patricios. No século V a.C.
conseguiron un representante que defendía os seus intereses, o Tribuno da plebe e a Lei das
Doce Táboas, a lei da igualdade romana, que os convertía en cidadáns.
● No entanto, as mulleres quedaban excluídas da cidadanía ao igual que os estranxeiros.

2. ● Os escravos non gozaban de ningún dereito e pertencían ao seu amo. Se este lles concedía a
liberdade, convertíanse en libertos. A sociedade da Roma antiga foi escravista.
● Entre os anos 133 e 44 a.C. a república romana entrou en crise debido a conflitos sociais,
como a a revolta dirixida polos irmáns Graco (no século II a.C.) ou a revolta de escravos (séc. I
a.C.) liderada por Espartaco, e ás Guerras civís onde xefes militares ao fronte das lexións se
fixeron co poder, como sucedeu, por exemplo, con Xulio César que logo sería asasinado.
● Roma conquistou enormes territorios entorno ao mar Mediterráneo (mare nostrum) grazas
a un numeroso e eficaz exército, as lexións romanas: someteu toda a península Itálica,
enfrontouse e derrotou, nas denominadas Guerras Púnicas, a Cartago, apoderouse de Grecia,
Hispania, a Galia, Britania e de zonas de Europa central . Todas estas conquistas
proporcionáronlle enormes riquezas.
2
4.- O IMPERIO ROMANO
● Tras a morte de Xulio César, o seu fillo adoptivo Octavio venceu os seus rivais nunha guerra
civil e converteuse no home máis poderoso de Roma. No ano 27 a.C., o Senado concedeulle o
título de Augusto (Octavio Augusto), que significa "elixido polos deuses".
● Augusto concentrou na súa persoa todos os poderes civís e militares e inaugurou un novo
sistema de goberno: o Imperio. Foi nomeado xefe do exército co título de emperador.
● As antigas institucións republicanas (Senado, comicios,…) continuaron existindo, pero
carecían de todo poder real.
● A sociedade durante o Imperio dividíase en cidadáns (nobilitas, cabaleiros, plebe) e non
cidadáns (libertos e escravos).
● Os territorios do Imperio organizáronse en provincias, cun gobernador á fronte.
● Ao longo dos séculos I e II d.C., o Imperio acadou a súa máxima expansión. Foi a época da
pax romana e dunha gran prosperidade.
● En todo o Imperio se adoptou a lingua e mais a cultura latinas (romanización).
● No ano 212, o emperador Caracalla concedeulles a cidadanía romana a todos os habitantes
do Imperio.
5.- A CRISE DO IMPERIO ROMANO
● A partir do século III, o Imperio romano entrou en crise por unha serie de causas: ataques
dos pobos bárbaros, debilitación da autoridade imperial, revoltas mili tares e dificultades
económicas que o empobreceron.
● No ano 395 d.C., o emperador Teodosio, para facilitar a defensa do Imperio, dividiuno entre
os seus dous fillos: Arcadio e Honorio. O Imperio romano de Occidente e o Imperio romano
de Oriente ou bizantino que perdurará ata o 1453.
● Dende finais do século III, diversos pobos xermánicos ou bárbaros (suevos, vándalos, alanos,
visigodos, Hunos (dirixidos por Atila) etc.) foron invadindo o Imperio romano de Occidente.

3. ● No ano 476, Odoacro destituíu a Rómulo Augústulo, último emperador romano de
occidente.
● Coa caída do Imperio de Occidente iníciase en Europa unha nova época: A Idade Media.
6.- A PROSPERIDADE AGRÍCOLA E COMERCIAL
● Os romanos desenvolveron unha próspera agricultura e introduciron avances: arado
romano, muíño de gran, prensa de aceite e viño, e novos sistemas de regadío e cultivos.
3
● A explotación agrícola realizábase en:
– Colonias agrícolas, propiedade de pequenos campesiños que as traballaban para
subsistir.
– Vilas, latifundios en mans de ricos e poderosos romanos traballados por escravos.
● As relacións comerciais entre todos os lugares do Imperio realizábanse esencialmente por
mar.
● Tamén se construíron por todo o Imperio extensas calzadas que unían Roma coas provincias
e as súas cidades máis importantes.
● A existencia dunha moeda utilizable en todas as terras do Imperio facilitou o comercio: as,
denario, sestercio.
7.- A RELIXIÓN ROMANA. O CRISTIANISMO
● Os romanos, igual que os gregos, eran politeístas. Adoraban os mesmos deuses, só que lles
cambiaron o nome: Xúpiter (Zeus), Neptuno (Poseidón),…
● Os romanos tiñan uns deuses que coidaban da casa e do fogar, lares e penates. Tamén
honraban aos seus antepasados, os deuses manes.
● A partires do I d.C, os romanos libres debían prometerlle fidelidade a Roma e ao Emperador,
convertendo a este último case nun Deus, organizándose un culto imperial.
● O cristianismo xurdiu en Palestina como unha nova relixión monoteísta baseada nas
ensinanzas de Xesús de Nazaret.
● As autoridades romanas considerábanos rebeldes e comezaron a perseguir aos cristiáns.
Moitos morreron crucificados ou botados ás fieras.
● No ano 313 d.C., Constantino autorizou a nova relixión (Edicto de Milán), e acabou coas
persecucións aos cristiáns converténdose el mesmo ao cristianismo.
● No 380 d.C. o emperador Teodosio fixo do cristianismo a relixión oficial do Imperio (Edicto
de Tesalónica).
8.- A HERDANZA CULTURAL ROMANA
● Os romanos foron un pobo máis práctico que os gregos xa que foron grandes enxeñeiros e
amantes do ocio.
● Unha das grandes contribucións da cultura romana á civilización occidental foi o dereito
(leis e normas polas que se rixe unha sociedade).

4. ● O latín era a lingua oficial do Imperio e deu orixe as linguas romances.
● Nas zonas baixo o poder de Roma produciuse un proceso de romanización, é dicir, de
adopcións das súas institucións, costumes, organización social e lingua.
9.- A ARTE ROMANA: Arquitectura, Escultura e Pintura
● As cidades romanas estaban rodeadas dunha muralla e as rúas formaban unha cuadrícula.
● As vivendas podían ser unifamiliares (domus) ou de varios andares, as ínsulas.
● Había dúas rúas principais: o cardo (eixe N-S) e o decumano (eixe L-O) que se cruzaban
nunha gran praza, o foro, que acollía os edificios públicos máis importantes.
● Entre as obras públicas romanas cabe salientar as seguintes:
● Os edificios relixiosos, como os templos: Panteón de Roma.
● Os edificios destinados á administración e ao goberno, como o foro e mais a basílica:
foro de Trajano, Basílica de Diocleciano
● Os espazos para o lecer, entre os que salientan o teatro, o anfiteatro, o circo e máis
as termas: Teatro Marcelo, Coliseo, Circo Máximo, Termas de Caracalla.
● As vías de comunicación, principalmente as calzadas e as pontes.
● Os acuedutos para abasteceren de auga as cidades: Acueduto de Segovia.
● Os monumentos conmemorativos, como as columnas, os mausoleos e os arcos de
triunfo: Columna de Trajano, Mausoleo de Augusto, Arco de Constantino.
4
● A escultura romana era moi realista.
● Os romanos decoraban as súas vivendas con pinturas murais, moitas das cales se
conservaron (Pompeia):
– Representaban escenas mitolóxicas e da vida cotiá, paisaxes, edificios e retratos.
– Realizábanse coa técnica do fresco.
● Tamén utilizaron os mosaicos para decorar os chans e paredes das casas elaborados con
pequenas pezas chamadas teselas.