1. Оршил
Банк гэдэг нь санхүүгийн зуучлал эрхэлдэг байгууллага юм. Зээлийн
систем үүсэн бий болсонтой холбогдон банк бий болсон. Анхны банкыг
алтны дарханы газараас үүсэлтэй гэж үздэг. Наймаачид өөрт байгаа илүү
-дэл алтаа дарханы газарт хадгалуулдаг байсан нь яваандаа нөөц алтаараа
зээл ологдог болсон. Энэ нь явсаар зах зээлийн шилжих явцад хэрэглээг
зохицуулаж тэр нь өнөөгийн зах зээлийн үйл ажиллагааг зохицуулагч
банк хэмээх зүйлийг бий бологсон .Банк нь хувь нийлүүлэгчийн оруулсан мөнгөн
хөрөнгөөс бүрдсэн дүрмийн сантай , оруулсан хөрөнгийн хэмжээгээр санхүүгийн
хариуцлага хүлээдэг. Бусдын мөнгөн хөрөнгийг хуримталуулан хадгалж өөр
-ийн нэрийн өмөнөөс зээл олгох төлбөр тооцоо зэрэг санхүүгийн зуучлалын үйл
-чилгээ үзүүлэж байна.Банк нь Монгол улсын банкны тусгай зөвшөөрөлтэйгээр
үйл ажиллагаа эрхэлдэг ашгийн төлөөх хуулийн этгээд юм.

2. Банкны эрх зүйн зохицуулалт
Агуулга: Банкны тухай
 Төв банк
 Арилжааны банк
Төв банк нь: Улсын хэмжээнд төрийн мөнгө зээлийн бодолгыг хэрэгжүүлэх
(эмиссийн) үйл ажиллагааг явуулах , банк хоорондын төлбөр тоцоог гүйцэтгэх
улсын валиутын нөөцийн удирдалгыг хэрэгжүүлэх , банкны хуулийн хэрэгжил
-тэнд хяналт тавих арилжааны банкуудын үйл ажиллагааг уяалдуулан зохицуу
-лах ажлыг хариуцан ажилдаг.
Арилжааны банк нь: Сул чөлөөтэй мөнгөн хөрөнгийг төвөлрүүлэн авах эргээж
Хөрөнгийн эх үүсвэр дутагдалтай аж ахуйн нэгжүүдэд олгох , аж ахуйн нэгжүүд
-ийн хоорондын төлбөр тооцоог гүйцэтгэх үүргийг хүлээдэг.
(Эмисс) гэдэг нь:
 Явцуу утгаараа мөнгө зээлийн бодлогыг хэрэгжүүлэх , мөнгө үнэт
цаасыг эргэлтэнд оруулах.
 Өргөн утгаараа мөнгөн тэмдэгт үйлдвэрлэх , хадгалах гүйлгээнд
гаргах , гүйлгээнээс татах , хүүгийн нэгдсэн бодлого хэрэгжүүлэх.
Монгол банкны үндсэн зорилт:
Үндэсний мөнгөн тэмдэгт төгрөгийн тогтвортой байдлыг хангахад оршино.
Энэхүү зорилтын хүрээнд санхүүгийн санхүүгийн зах зээл банкны тогтолцооны
байдлыг хангах замаар үндэсний эдийн засгийн тогтвортой хөгжилд дэмжлэг
үзүүлэнэ.

3. Банкны үйл ажиллагааны чиглэл
Мөнгөн
тэмдэгт
гүйлгээнд
гаргах
Эдийн
засаг дахь
мөнгөний
нийлүүлэл
тийг
зохицуулах
бодлого
хэрэгжүүл
нэ.
Засгийн
газарын
санхүүгийн
зуучлагчын
үүрэг
гүйцэтгэх
Банкны үйл
ажиллагаанд
хяналт
тавих
Банк хоо-
-рохдын
төлбөр
тооцоог
зохион
байгуулах
Гадаад
валютын
улсын
нөөцийг
эзэмших,
зохицуулах
Банкыг дүрэмийн сангийн өмчөөр нь:
 Төрийн өмчийн
 Хувийн өмчийн
Банкыг үүсгэн байгуулах хэлбэрээр нь:
 ХК
 ХХК
Үйл ажиллагаагаар нь:
 Төрөлжсөн
 Нийтлэг

4. Банкны эрхлэх үйл ажиллагаа
1. Мөнгөн хадгаламж
2. Зээл
3.Төлбөр тооцоо
4. Өөрийн нэрийн өмнөөс гуравдагч этгээдэд баталгаа , батлан даалт
гаргах
5. Гадаад валют худалдаг авах , худалдах, хадгалах, хадгалуулах
6. Үнэт металл , эрднийн чулуу худалдан авах, худалдах, хадгалах,
хадгалуулах.
7. Үнэт зүйл хадгалах.
8. Гадаад төлбөр тооцоо хийх.
9. Үнэт цаас гаргах, худалдах, худалдан авах.
10.Санхүүгийн түрээсийн үйл ажиллагаа
11. Хөрөнгө оруулалт санхүүгийн чиглэлээр зөвлөмж мэдлэг өгөх
12. Хууль тогтоомжоор хориглоогүй бөгөөд Монгол банкнаас
Банкны эрхлэх үйл ажиллагааны хүрээ
 Нийтлэг банк
 Хадгаламжийн банк
 Хоршооны банк
 Зээлийн банк
 Жиро банк

5. Нийтлэг банк:
Банкны үйл ажиллагааг эрхлэн явуулах.
Хадгаламжийн банк:
Зөвхөн нутаг дэвсгэр дээр хадгаламжийн үйл ажиллагааг явуулна.
Хоршоололын банк:
Хоршоололын банк нь хөдөө аж ахуй ,жижиг дунд үйлдвэр, үйлчилгээний сал
-барт үйл ажиллагаа явуулана.
Зээлийн банк:
Энэ нь удаан хугцааны зээл олгох санхүүгийн үйл ажиллагаа явуулана.
Жиро банк:
Энэ нь банк хоорондын төлбөр тооцоо хийх үйл ажиллагаа явуулана. Энэ
банк нь хадгаламж зээлийн үйл ажиллагаа явуулахгүй.
Банкны гүйлгээ
Банкны мөнгөн үүргийг биелүүлэх явцад гарч байгаа мөнгөний хөдөлгөөнийг
мөнгөн гүйлгээ гэх ба мөнгөгий тооцоог бэлэн ба бэлэн бус хэлбэрээр
гүйцэтгэнэ.
Банкны удирдлага
Банкны эрх барих байгууллага нь хувь нийлүүлэгчдийн хурал байна.
Нэг хувь нийлүүлэгчтэй банкны хувьд, хувь нийлүүлэгчийн хурал бүрэн
эрхийг хувь нийлүүлэгч өөрөө төрийн өмчит банкны хувьд . Засгийн газар
түүнээс эрх ологсон этгээд тус, тус хэрэгжүүлэнэ.

6. Банк байгуулах
1.Төсвөөс санхүүждэг хуулийн этгээд, шашны болон олон нийтийн
байгууллага энэрэнгүй үйлсийн сангаас бусад хуулийн этгээд, иргэн банк үүсгэн
байгуулаж болно.
2.Банк байгуулах зөвшөөрөлийг гагцгүй Монгол банк олгоно.
3.Гадаад оронд банк , банкны салбар байгуулахад Монгол банкнаас зөвшөөрөл
авна.
Банкинд хориглох үйл ажиллагаа
 Ашиг олох зорилгоор банкны бус үйл ажиллагаа эрхэлхийг хориглоно.
 Харилцагч , гуравдагч этгээдэд нууц гэж үзсэн мэдээлэлийг бусдад
гарган өгөх, задлах ашиглахыг хоришлоно.
Банкны өрийн хөрөнгийн бүтэц
Дүрмийн сан: 400 сая төгрөгөөс доошгүй байна . Гишүүдээс оруулсан хувь
хөрөнгөө худалдахаас өөрөөр буцаан авахыг хориглоно. Зөвшөөрөл авсанаас
хойш 6 сарын дотор дүрмийн сангаа бүрдүүлэнэ.
Бусад сан: Зээл төлөгдөхөд учирч болзошгүй аюулаас хамгаалах гэх мэт.

7. Монгол банкны шийдвэрээр банкыг татан буулгах үндэслэл
1.Онцгой дэглэмийг тогтоосоноор банкны хувийн үйл ажиллагаахангагдаагүй.
2.Банкны хадгаламж эзэмшигч, харилцанчдын мөнгийг гаргаж өгч чадахшүй
болсон.
3.Монгол банкнаас тогтоосон журмаар тооцход банкны пассив нь актив
хөрөнгөөс хэтэрсэн байна гэж үзвэл.
Дүгнэлт
Энэ сэдвийн хүрээнд судалхад банк гэдэг хуулийн этгээд нь эрх ,үүрэг ,
Хариуцлага хүлээдэг мөн нийгэм , зах зээлийн үйл ажиллагаанд хэрхэн
оролцдог тухай эрх зүйн талаас нь судлахад оршино
Банкны тогтолцоо нь: төрийн өмчийн ба төрийн өмчийн бус Төв болон
Арилжааны банкуудаас бүрдэнэ. Банк нь төрийн нэрийн өмнөөс болон
нөгөө талаас өөрийн ашиг сонирхолд нийцүүлэн төв болон арилжааны
банкын үүрэг гүйцэтгэнэ.