1. Van identiteit tot actie
‘Het participatief ontwerpen van beleid;
Samen bouwen aan verbindingen’
Proces en product
Mensen willen zich ergens thuis voelen. Dat vraagt om een stuk herkenbaarheid en identiteit. Kwaliteit is
daarbij de sleutel om tot gedragen oplossingen te komen. Niet alleen het product of de oplossing moet
deze kwaliteit bevatten, maar het is ook de drager van het proces. Draagvlak staat dus niet op zichzelf.
Deze werkwijze is uiteengezet in het boek “visie op structuurvisies”. Dit is in samenwerking met de
universiteit Utrecht geschreven waar het nu tevens als lesboek gebruikt wordt voor de opleiding
planologie. Deze folder geeft een indruk hoe deze unieke werkwijze er praktisch uitziet.
Het DNA van onze aanpak
Vanuit onze ervaring weten wij dat er in ruimtelijke ordeningsprocessen een aantal herkenbare fasen en
vaak terugkerende spanningsvelden zijn. Die zijn verwerkt in onze basisaanpak, het DNA van onze
werkwijze.
Veel voorkomende spanningsvelden zijn de top-down en bottom-up bewegingen
die elkaar aantrekken en afstoten. Door onze toegankelijke werkwijze betrekken wij
al zeer vroeg actoren, van binnen en buiten, bij het plan. Het gevolg is dat alle
actoren zich betrokken voelen en betrokken zijn en veel eerder
verantwoordelijkheid voor de totstandkoming van het plan willen nemen.
Daarnaast is er het gegeven dat een proces zijn eigen dynamiek kent. Dit is juiste
de kracht van het geheel. Daardoor behoren nieuwe oplossingen met nieuwe
partners tot de mogelijkheden. Goede procesbegeleiding vanuit een
vakinhoudelijke optiek is daarbij essentieel en maakt kanalisering veel realistischer.

2. Modules of één geheel
Scherpstellen van het probleem; vaststellen van de kaders
Beleid start met een vraag of constatering. Het is belangrijk samen met de
opdrachtgever boven tafel te krijgen wat de problemen en de kansen zijn. U heeft de
lokale kennis, wij de afstand. Door het stellen van de juiste vragen verfijnen we de
opdracht, stellen vast wie de probleemeigenaren zijn en schetsen we de kaders waaraan
de oplossingen moeten voldoen.
Veldwerk ”wat heb ik”
Dossier en gebiedskennis zijn belangrijk. Echte “veldkennis” krijg je door met gebruikers
te spreken en door indrukken op te doen. Onder andere keukentafel gesprekken en
brainstormsessies horen in deze fase thuis. Dat lijkt vroeg maar als je gebruikers echt wil
betrekken en zich wil laten identificeren met het plan, dan moet je daar vroeg mee
beginnen. Zo neemt iedereen later in het proces eerder zijn deelverantwoordelijkheid.
Daarnaast inventariseer je de trendmatige ontwikkelingen zoals die er voor de toekomst
zijn.. Papieren en personen zijn dus van meet af aan belangrijke informatiebronnen. Een
vaag wensbeeld komt in zicht.
Vaststellen doelen op hoofdlijnen, wat wil ik
Nu vaststaat wat er in hoofdlijnen speelt is het tijd om doelstellingen op te stellen.
Daarmee ontstaan kaders waarbinnen iedereen zijn of haar plannen verder vorm kan
geven. Deze basale kaders worden ook bestuurlijk vastgesteld. Zo is iedereen het in het
vervolgproces eens over de richting die we op gaan. Het geeft een stuk focus.
Daadwerkelijke en definitieve keuzes worden verderop in het proces gemaakt.
Samenhang in keuzes, de stap naar wat moeten we doen
We puzzelen verder aan de focus door tegengestelde keuzes inzichtelijk te maken. Deze
contrasten zetten we bijvoorbeeld af tegenover de eerder vastgestelde trends. Soms is
daar meer onderzoek voor nodig, soms nieuwe (wetenschappelijke) inzichten, op andere
momenten is een overtuigend idee voldoende terwijl soms vernieuwend beleid een
prima uitgangspunt is. Op basis daarvan kunnen scenario’s ontstaan. De daadwerkelijke
visie zorgt hierbinnen voor verdere samenhang. De visie vormt een leidraad van waaruit
verdere invulling van de bestaande elementen ontstaat. Als we daarna de verwachte
trend- en contrastscenario’s afzetten tegenover de wensbeelden, dan weten we wat ons
te doen staat.
Uitwerking in onderdelen
Om tot daadwerkelijke acties te komen moeten we de structuren en de visie omzetten in
deelproducten. Dat kan thematisch/ sectoraal of naar locatie maar altijd in samenhang
met de doelen, ambities, visie en structuren uit de voorgaande fasen. Integraal dus.
Beleid zoals structuurvisies moeten naast een uitgebreid proces ook bekeken worden op
haalbaarheid. Tot slot blikken we terug op de opdracht en de doelstellingen en stellen
vast of de plannen voldoende inspelen op de eerder geconstateerde problemen en het
benutten van kansen.
Structuurvisie
Een nieuwe toekomstrichting, verwoord in een structuurvisie, verdient een duidelijk
begin. Door een aantal acties die uit het plan naar voren komen meteen te realiseren, is
het duidelijk voor alle betrokkenen dat de gekozen weg niet alleen op papier, maar ook
in de praktijk gebracht wordt. Een duidelijk begin is essentieel. Daarnaast is het ook een
duidelijk eind van het beleidstraject. Met een gedragen uitvoering wordt gestart.

3. Het realisme in onze aanpak
Het proces is cyclisch iteratief. De processtappen volgen in de praktijk elkaar dus niet zo netjes op.
Stappen worden over gedaan, sommige stappen worden al als vingeroefening gedaan zonder dat die
fase al aan is gevangen e.d. Tijdens al die fases komt het eerder genoemde tekenen en rekenen iedere
keer op de achtergrond terug als marginale toets op haalbaarheid en realisme. Dit zonder meteen de
creatieve en aanstekelijke ideeën tekort te doen of te laten ondersneeuwen. Door te tekenen en rekenen
wordt inzichtelijk wie wat gaat bijdragen. Een bijdrage kan financieel zijn maar ook inzet van tijd en
kennis. Juist door inzet van tijd en kennis kunnen vaak duurzame oplossingen worden bereikt tegen een
relatief beperkte inzet van financiële middelen.
Focus en keuzevrijheid zijn belangrijk. Ook voor de opdrachtgever. Wij kunnen het probleem voor u
scherp stellen waarna anderen ermee aan de slag gaan. Zo gaan wij per fase/ module aan de slag. De
voorgaande integrale benaderingswijze kunnen wij dan ook eveneens in specifieke modules leveren.
Ook kunnen wij ons richten op specifieke thema’s. Voorbeelden zijn kansarme wijken, gebiedsgericht
werken, wijkontwikkelingsplannen maar ook thematische kennis over stad of platteland, groen of grijs is
bij ons in huis aanwezig.
Wilt u meer weten over onze aanpak of heeft u andere vragen op het terrein van structuurvisie en/of
participatief ontwerpen, neem dan contact op met:
Drs. Ing. Sander van Schagen drs. Erik Vermathen
06 – 33 814 674 06 – 10 939 404
sander@necker.nl e.vermathen@stade.nl