5. Sa Maikling Kathang Tagalog ni Abadilla
(1967:26)
Ang mga Hapones ay lumunsad sa baybayin ng
Pilipinas, taglay ang Sandatang panlupig at
proklomasyon ng kabutihan ng Pilipino at
proklomasyong mahalin ang wikang pambansa at
gamitin sa lahat ng pagkakataon samantalang
pinagaralan naman ang Niponggo. Pinagutos na
lahat ng bagay na katutubo’y kailangang
pagyamanin sa Samasamang Kasaganaan sa
Silangan Asya.
Nakita ng maaga ng mga mananakop, ang guwang
sa kaisipan ng mga Pilipino at tinuruang umibig at
magmahal sa tinubuan lupa.
.
6. Malaki ang impluwensyang nagawa ng
pananakop ng Hapon sa Pilipinas (1941-
1942). Hindi lamang sa pamumuhay,
pangkabuhayan kundi maging ang
panitikan.
1942 ay simula ng pagsibol ng gintong
panahon ng maikling kwento.
7. Samantala, ang Liwayway na noo’y nsa
pangasiwa ng Hapones ay ang tanging
magasing kumilala sa panitikan na
likhang sining ng mga manunulat bilang
tinig ng kanilang kilusan; dito
naililimbag ang makabayang kaisipan ng
mga makata, mananaysay at manunulat
ng maikling kwento. Ito ang naging
mabisang instrumento nina Antonio B. L.
Rosales at Clodualdo del Mundo na
maiparating ang mga kahilingan,
alituntunin o kautusan ng mga Hapones.
8. 1943 - Nagmatuwid ang mga patnugan ng Liwayway ang
pinaguutos ng mga Hapones, at kung masusunod ito ng mga
manunulat, makakalikha sila ng mga kathang magiging
masagana sa katutubong kulay na napakahalaga sa
panitikan.
Ang Lupong nasa pagpapayo ni Kin-iti Isikawa sina:
Jose Esperanza Cruz Clodualdo del Mundo
Agustin C. Fabian Francisco Icasiano
Arsenia R. Afan Buenaventura Medina
Antonio B.L. Rosales Teodorico C. Santos
Ang nagbigay sa ating panitikan ng Ang 25 Pinakamabuting
Maikling Kathang Pilipino ng 1943, aklat-katipunang
nalimbag sa taon 1944.
9. Nilalaman ng Aklat-katipunan:
- Lupang Tinubuan ni Narciso G. Reyes
- Uhaw ang Tigang na Lupa ni Liwayway A. Arceo
- Lungsod Nayon at Dagat-dagatan ni N.V.M. Gonzales
- Suyuan sa Tubigan ni Macario Pineda
- May Umaga pang Daratal ni Serafin c. Gunigudo
- Sumusikat pa ang Araw ni Gemilliano Pineda
- Paghihintay ni Emilio Aguilar Cruz
- Dugo at Utak ni Cornelio S. Reyes
- Mga Yabag na Papalayo ni Lucia A. Castro
- Tabak at Sampaguita ni Pilar R. Pablo
- Madilim pa ang Umaga ni Teodora Agoncillo
- Ikaw, Siya at Ako ni Brigido C. Batungbakal
- May Uling sa Bukana ni Teotimo C. Buhain
10. - Bansot ni Aurora I. Cruz
- Bahay sa Dilim ni Alfredo S. Enriquez
- Ang Tao, ang kahoy at ang Bagyo ni Aristeo Florido
- Nagmamadali ang Maynila ni Serafin C. Gunigundo
- Si Ingkong Gaton at ang kanyang Kalakian ni Serafin
Segundo
- Mga Bisig ni Amado S. Pagsanjan
- Kadakilaan sa Tugatog ng Bundok ni Brigido C.
Batungbakal
- Unang Pamumulaklak ni Hernando R. Ocampo
- Ibon Mang May Layang Lumipad ni Amado S. Pagsanjan
- Sinag sa Dakong Silangan ni Macario Pineda
- Mga Diyos ni Justiniano del Rosario
- Luad ni Gloria Villaraza
11. • Ang 25 maikling kwento ay ipinasuri kina
Lope K. Santos, Julian Cruz Balmaceda
at Inigo Ed. Regalado - ang 3 haligi ng
Panitikan Pilipino at pumili ng 3
pinakamahusay na maikling kwento. Ito
ang Lupang Tinubuan ni Narciso G. Reyes,
Uhaw ang Tigang na Lupa ni Liwayway A.
Arceo at Lungsod Ngayon at Dagat-
dagatan ni N.V.M. Gonzales
• Sila ay pinagkalooban ng Pamahalaan ng
Republika ng Pilipinas sa Pamamagitan
ng Kagawaran ng bansa sa Pagtuturo ng
mga katibayan ng karangalan.
12. • Ang Paksa ng mga maikling kwentong
nasulat noong Panahon ng Hapon ay
karaniwang may damdaming
makabayan ngunit maingat na hindi ito
mahalata ng mga mananakop.
• Nabigyan diin din ang katutubong
kulay, uri ng buhay ng panahong iyon,
ang pananalat at ang kadahupan ng
pang-araw-araw na buhay.
13. .
• Nang biglang naibalik ang kapayapaan nang
Sakupin ng mga Amerikano ang Maynila ay muling
sumibol ang Liwayway. Nabuhayan ng loob ang
mga manunulat ng maikling kwento at
nagsulpotan ang mga magasin gaya ng:
Malaya ni Teodora Agoncillo na sinundan ng
Ilang-ilang ni Inigo Ed.Regalado at Sinagtala ni
Cloduldo del Mundo, Saga-saga ni Villanueva at
ang Pag-asa ni Jacinto, Paruparo ni Cloduldo del
Mundo, Hiwaga ni Antonio B.L. Rosales at
Bulaklak ni Jose L. Santos.
• Ang Lahat ng magasin na ito ay Sandali lamang
nangagsilitaw ngunit Tanging ang Liwayway
lamang ang naging matatag.
• Ang Dekada ‘40 ay 10 taon ng maluwalhating
paglalakbay ng manlilikha ng maikling kwento.
14. Ang Tula Noong Panahon ng Hapon
1. Karaniwan - tulang may sukat at tugma
Hal: Kayumanggi ni Ruben Vega
Ako’y kayumangging katulad ng iba
May kinamihasna’t sariling panata
Dangal ang puhunang sa Baya’y pamana
Dugo ang pangwilig kung Baya’y may dusa:
O ang kinagisnan, sa Baya’y umasa
Bago ang sarili ay ang Bayan muna!
Ako’y maibigin sa tulo ng pawis
Magpunla’t umani sa sariling bukid.
Ihain sa kubong binalag ng bisig
Ang bunga ng aking dusa’t pasakit
Sa lawak ng buhay kayakap ang langit,
Ang sipag at galak, laging magkatalik.
15. 2. Malaya
Hal. Tula ni Idelfonso Santos
Ako’y
Pulot
Ng pukyutang
Dinalisay sa bulaklak;
Tamis akong dumalisay
Higing,
Ng matanis na tugtuging
Naglalambing
Ako’y
Lambot
Ng lamukot;
Ng naluray sa silahis
Hinhin,
Yumi
Ng damdaming talulsaling
Sa ubod man
Ng mulawin,
Sa garing at batong dapi.
16. Samantala, nakhiligan din ng mga makata ang haiku
at tanaga
1. Haiku
Dalawang Haiku ni Gonzalo K. Flores
a. Tutubi
Hila mo’y tabak…
Ang bulaklak: nanginig!
Sa paglapit mo.
b.Anyaya
Ulilang damo
Sa tahimik na ilog…
Halika, sinta.
*Haiku maikling tulang may 3 taludtod at may
bilang na pantig na 5-7-5
17. 2. Tanaga
a. Palay
Palay siyang matino
Nang humingi’y yumuko
Nguni’t muling tumayo
Nagkabunga ng ginto.
b. Kabibi
Kabibi, ano ka ba?
May perlas, maganda ka;
Kung idiit sa tainga
Nagbubuntung-hininga
c. Tag-init
Alipatong lumapag
Sa lupa - nagkabitak,
Sa kahoy – nalugayak
Sa Puso – nagalablab!
*Tanaga ay maikling tulang may apat na taludtof at ang
bilang ng pantig ay 7-7-7-7.
