1. 1. TEMA 4: A ESPAÑA DO SÉCULO XIX:
A CONSTRUCCIÓN DUN RÉXIME LIBERAL
1. Guerra e revolución liberal (1808-1814)
2. Entre o absolutismo e o liberalismo (1814-1833)
3. A independencia da América hispana (1808-1826)
4. A revolución liberal (1833-1843)
5. A etapa isabelina (1843-1868)
6. O Sexenio Democrático (1868-1874) 7. A Restauración
monárquica (1874-1898)
Silvia Fernández
Freiría
2. • 1. GUERRA E REVOLUCIÓN LIBERAL (1808-1814)
• 1.1. A crise da monarquía borbónica Inicio do
reinado en España de Carlos IV (1788-1808).
• España uniuse ás potencias estranxeiras que lle
declararon a guerra á Francia revolucionaria.
Manuel Godoy deulle un xiro radical á política
exterior española. Tratado de Fontainebleau (1807),
España autorizou a Francia atravesar o seu
territorio para invadir Portugal.
• Motín de Araujuez (1808), abdicación do rei no seu
fillo Fernando VII.
• Abdicacións de Baiona. Xose I (1810-1813) impuxo
en España os principios liberais da Revolución
francesa. Afrancesados.
3. A GUERRA DA INDEPENDENCIA
• O 2 de maio de 1808 o pobo de
Madrid ergueuse contra as tropas
francesas. Seguintes fases:
• Resistencia popular. Grupos de
patriotas, organizáronse en
guerrillas para fustrigar aos
franceses. Parte do exército francés
foi derrotado na batalla de Bailén
(1808)
• Ofensiva francesa. Napoleón
interviu persoalmente e as súas
tropas ocuparon toda España. Isto
implicou os asedios.
• Vitorias anglo-españolas. Axuda
das tropas británicas, ao mando do
4. AS CORTES DE CÁDIZ
• Creación das Xuntas locais e provinciais de
defensa. Creouse unha Xunta Suprema Central,
convocou unha reunión de Cortes constituíntes
en Cádiz. Redactaron unha Constitución,
aprobada en 1812. Reflectiu os principios
básicos do liberalismo político. As Cortes de
Cádiz aprobaron unhas leis destinadas a abolir
o Antigo Réxime. A situación bélica dificultou a
aplicación das leis aprobadas en Cádiz e
impediu a consolidación do réxime liberal.
5. ENTRE O ABSOLUTISMO E O
LIBERALISMO
• (1814-1833) 2.1. A restauración do absolutismo
(1814-1820) Fernando VII, chamado ‘’O
Desexado’’, regresou a España en 1814. El
clausurou as Cortes, anulou a Constitución e
derrogou todas as leis aprobadas durante a
guerra.
• Volta ao Antigo Réxime. Represión contra os
liberais. Os opositores do absolutismo
organizaron múltiples pronunciamentos.
6. O TRIENIO LIBERAL (1820-1823)
• En 1820, triunfo do pronunciamento como protagonista
ó coronel Riego. O rei viuse obrigado a acatar a
Constitución de 1812, decretar unha amnistía e convocar
eleccións. Facer fronte á oposición absolutista creouse a
Milicia Nacional. Santa Alianza encargoulle a Francia a
intervención militar en España. Os chamados Cen Mil
Fillos de San Luís derrotaron aos liberais.
7. A DÉCADA OMINOSA (1823-1833)
• Volta do absolutismo. Produciuse unha grave
crise económica. Reforma fiscal. Conflito
dinástico. Fernando VII tivera só fillas e a Lei
Sálica impedía que mulleres reinasen. Por iso,
derrogou a Lei Sálica e ditou a Pragmática
Sanción. Coa morte do monarca estalou unha
guerra civil entre carlistas e isabelinos.
8. A INDEPENDENCIA DA AMÉRICA HISPANA
(1808-1826)
• As causas da independencia Factores que
contribuíron: • Principios de liberdade e
igualdade promovidos pola Revolución
francesa, como a independencia de Estados
Unidos en 1776. • Descontento da burguesía
crioula que vía a España como un freo para a
súa economía Os levantamentos a prol da
independencia foron dirixidos polos crioulos,
conseguiron o apoio de indios e mestizos.
9.
10. PRIMEIRA FASE (1808-1814)
• As autoridades americanas formaron Xuntas
nas colonias, que comezaron a se
autogobernar. En 1811, Paraguai proclamou a
súa independencia de España. Movemento
dirixido por Simón Bolívar, Antonio José de
Sucre e José de San Martín. Para enfrontarse
ás autoridades españolas apoiáronse sempre
no exército. Co regreso de Fernando VII freouse
o proceso e disolvéronse as Xuntas.
11. SEGUNDA FASE (1816-1826)
• Etapa definitiva, Arxentina proclamou a súa
independencia no Congreso de Tucumán.
• • O xeral San Martín dirixiu unha expedición
que derrotou os españois e logrou a
independencia de Chile.
• • Simón Bolívar derrotou os españois e fundou a
Gran Colombia, que despois dividiuse en
Venezuela, Colombia, Ecuador e Panamá.
Fernando VII vendeulle Florida a Estados
Unidos.
12. A REVOLUCIÓN LIBERAL (1833-1843)
• A primeira guerra carlista (1833-1839) Coa
morte de Fernando VII iniciouse unha guerra
civil, en forma de conflito dinástico, foi un
enfrontamento entre absolutistas e liberais. Os
partidos de don Carlos, os carlistas, agrupaban
os sectores máis tradicionais da sociedade.
Conservación dos foros. Isabel só tiña tres
anos, logo súa nai, que rexía como raíña
rexente, buscou o apoio dos liberais. O carlismo
foi un movemento esencialmente rural e as súas
tropas non conseguiron ocupar as grandes
cidades, que estiveron sempre baixo o control
13. A REXENCIA DE ESPARTERO (18401843)
• Os progresista xeral Espartero foi nomeado
rexente. En 1843, un novo pronunciamento
moderado obrigou a Espartero a dimitir e as
Cortes adiantaron a maioría de idade de Isabel
II, proclamándoa raíña.
14.
15. A ETAPA ISABELINA (1843-1868)
.A Década Moderna (1843-1854) O Partido Liberal
Moderado mantívose case todo o tempo no
goberno co apoio da monarquía. O xeral Narváez
foi o líder moderado que estivo á fronte do
goberno en diversas ocasións.
16. O NOVO RÉXIME MODERADO
• O sistema político liberal en España adoptou un
carácter conservador e centralista. Nova
Constitución, promulgada en 1845. Asinouse
tamén un Concordato coa Santa Sé. A
administración estatal e municipal foi
reorganizada segundo un criterio uniformista e
centralizadora. País Vasco e Navarra
conservaron os seus antigos dereitos forais.
Elaborouse un Código penal e a creación dun
sistema de Instrución pública nacional. En 1844,
17. AS LIMITACIÓNS DO SISTEMA POLÍTICO
•
•
•
•
•
Principais problemas:
A intromisión da Coroa
O camarillismo
A inxerencia política do exército
O falseamento electoral
18. O BIENIO PROGRESISTA (1854-1856)
• En 1854 produciuse un pronunciamento militar
en Vicálvaro, liderado por O’Donnell.
• Ante a presión, a raíña entregoulles o poder aos
progresistas e Espartero formou un novo
goberno.
• Nova desamortización promulgada por Madoz e
unha Lei de ferrocarrís.
19. A CRISE DO SISTEMA ISABELINO
(18561868)
• Alternancia no goberno entre os moderados e a
Unión Liberal, un partido creado por O’Donnell,
reunía os sectores menos radicais dos
progresistas e os máis reformistas dos
moderados. A oposición ao réxime foi en
aumento e xurdiron novos grupos políticos, os
demócratas, que defendían o sufraxio universal
masculino, e os republicanos, que avogaban pola
abolición da monarquía.
20. O SEXENIO DEMOCRÁTICO (1868-1874)
• 6.1. A Revolución de 1868 Os progresistas e
demócratas asinaron o Pacto de Ostende para
presentar unha alternativa ao sistema, baseada na
democratización política e na recuperación económica
As causas da Revolución
• Grave crise económica
• Monopolio do poder
• Descrédito da monarquía
• Difusión dos novos ideais democráticos
• O estalido da Revolución A Gloriosa foi unha
insurrección contra a monarquía en 1868. Iniciouse coa
sublevación da escuadra de Cádiz comandada polo
almirante Topete e sectores do exército liderados por
Juan Prim e Francisco Serrano. As tropas fieis e á raiña
foron vencidas na batalla de Alcolea
21. A FORMACIÓN DUN GOBERNO
PROVISIONAL
• Este impulsou un programa de reformas para lle
dar satisfacción ás demandas das Xuntas e
democratizar o sistema político. Aprobouse a
Constitución de 1869, esta contaba con:
• Soberanía nacional
• Monarquía parlamentaria
• Sufraxio universal masculino
• Gran número de dereitos individuais e
colectivos
22. A MONARQUÍA DEMOCRÁTICA (18701873)
• O elexido como rei foi Amadeu de Savoia, da
casa real italiana. O novo rei contou coa
oposición de moderados, carlistas e da Igrexa.
Tivo que facer fronte a dous conflitos armados:
unha insurrección na illa de Cuba e unha nova
guerra carlista. Amadeu de Savoia renunciou ao
trono en 1873.
23. A PRIMEIRA REPÚBLICA (1873-1874)
• Proclamación da República. Esta foi recibida con
entusiasmo polos sectores populares. Os republicanos
prepararon un programa de reformas sociais e
pretendeuse organizar o Estado de forma federal. A
República enfrontouse a unha permanente
inestabilidade. Prodúxose un cantonalismo. En 1874, un
golpe de Estado que tivo como protagonista ao xeral
Pavía disolveu as Cortes e entregoulle a presidencia do
executivo ao xeral Serrano.
24. A RESTAURACIÓN MONÁRQUICA (18741898)
• En 1874, o xeral Martínez Campos proclama a
Afonso de Borbón rei de España. Os grupos
conservadores esperaban que a monarquía
garantise a orde social e proporcionase
estabilidade política.
25. O SISTEMA CANOVISTA
• Antonio Cánovas del Castillo foi o impulsor dun
novo sistema político que pretendía poñerlle fin
ao protagonismo dos militares e das revoltas
populares. Un dos primeiros obxectivos foi a
pacificación do país. Redactouse outra
Constitución en 1876 e creouse un sistema de
partidos que debían alternarse no poder. A
Constitución de 1876 Constaba dun carácter
moderado, pero suficientemente aberta. A súa
flexibilidade apreciábase sobre todo na
26. BIPARTIDISMO E QUENDA
POLÍTICA
• O bipartidismo é unha organización ao redor de
dous partidos que se alternaban no poder. Estes
partidos asumían de maneira consensuada
papeis complementarios:
• O partido conservador, partidario do
inmobilismo político, da defensa da Igrexa e da
orde social.
• O partido liberal, encabezado por Práxedes
Mateo Sagasta. Sucedíanse no poder tras unha
quenda pacífica. Cando un goberno se
desgastaba, proclamábanse unhas eleccións
27. OS NACIONALISMOS
• Movementos nacionalistas: • En Cataluña,
impulso da Renaixença • En País Vasco,
creación do Partido Nacionalista Vasco • En
Galicia, impulso do Rexurdimento
28. A CRISE DO 98 En 1895
• Unha nova insurrección en Cuba. Fundamento
do Meine. Logo de tres anos de guerra, tras
unha rápida derrota, España perdeu as últimas
colonias: Cuba, Porto Rico e Filipinas. Isto
provocou na sociedade española un estado de
frustración e pesimismo. Xurdiron movementos
rexeneracionistas.