1. Phân tích bài 29: QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH LOÀI.
 CẤU TRÚC LOGIC
I. Hình thành loài khác khu vực địa lí
1. Hình thành loài bằng con đường cách li địa lí.
Cách li địa lí là những trở ngại địa lí như sông, núi, biển,…ngăn cản các cá thể
của các quần thể cùng loài gặp gỡ và giao phối với nhau.
Do có các trở ngại về mặt địa lí, một quần thể ban đầu được chia thành nhiều
quần thể cách li với nhau.
Những quần thể nhỏ sống cách biệt trong các điều kiện môi trường khác nhau dần
dần được chọn lọc tự nhiên và các nhân tố tiến hóa làm cho khác biệt về tần số alen
và thành phần kiểu gen.
Sự khác biệt về tần số alen được tích lũy dần đến một lúc nào đó có thể xuất hiện
các trở ngại dẫn đến cách li sinh sản.
Cách li sinh sản có thể nhận biết được khi các quần thể khác nhau sống cùng
nhau nhưng vẫn không giao phối với nhau hoặc có giao phối với nhau nhưng không
tạo ra đời con hoặc tạo ra đời con nhưng lại bị bất thụ.
Khi sự cách li sinh sản giữa các quần thể xuất hiện thì loài mới được hình thành.
Sự cách li địa lí chỉ góp phần duy trì sự khác biệt về tần số alen và thành phần
kiểu gen giữa các quần thể được tạo ra bởi các nhân tố tiến hóa.
Sự cách li địa lí không phải là sự cách li sinh sản mặc dù do có sự cách li địa lí
nên các cá thể của các quần thể cách li ít có cơ hội giao phối với nhau.
2. Quần đảo là điều kiện lí tưởng cho hình thành loài mới
Quần đảo là một dãy, chuỗi hoặc một nhóm đảo nằm gần nhau.
Giữa các đảo có sự cách li địa lí sinh vật giữa các đảo ít trao đổi vốn gen.
Khoảng cách giữa các đảo không quá lớn các cá thể sinh vật có thể di cư tới.

2. Một khi nhóm sinh vật tiên phong di cư tới đảo thì điều kiện sống mới và sự cách
li tương đối về mặt địa lí đễ dàng biến quần thể nhập cư thành một loài mới.
Hình thành loài bằng con đường cách li địa lí hay xảy ra đối với các loài động vật
có khả năng phát tán mạnh.
Quá trình hình thành loài bằng con đường cách li địa lí thường xảy ra một cách
chậm chạp, qua nhiều dạng trung gian chuyển tiếp.
Quá trình hình thành loài thường gắn liền với quá trình hình thành quần thể thích
nghi.
Tuy nhiên, quá trình hình thành các quần thể với các đặc điểm thích ghi không
nhất thiết dẫn đến hình thành loài mới.
 TRỌNG TÂM BÀI
Quá trình hình thành loài bằng con đường cách li địa lí
 PHƢƠNG PHÁP GIẢNG DẠY:trực quan – SGK – hỏi đáp
Vào bài: các em có nghe bài hát Trường Sơn đông, Trường Sơn tây chưa.
Điều kiện khí hậu ở hai vị trí đó như thế nào?
Vậy do đâu mà khí hậu ở hai vị trí đó khác nhau và sự khác nhau này có ảnh
hưởng gì đến các quần thể sinh vật sống ở nơi đó hay không? Chúng ta sẽ cùng tìm
hiểu trong bài hôm nay: “Quá trình hình thành loài”.
I. Hình thành loài khác khu vực địa lí
1. Hình thành loài bằng con đường cách li địa lí
Ta thấy khí hậu ở Trường Sơn đông và Trường Sơn tây khác nhau là do bị ngăn
cách bởi dãy Trường Sơn, hay nói cách khác là do bị cách li địa lí.
(?) Cách li địa lí là gì?
Cách li địa lí là những trở ngại về mặt địa lí như sông, núi, biển…ngăn cản các

3. cá thể của các quần thể cùng loài gặp gỡ và giao phối với nhau.
(?) Những trở ngại này sẽ tác động đến quần thể ban đầu như thế nào?
Do có các trở ngại về mặt địa lí, một quần thể ban đầu được chia thành nhiều
quần thể cách li với nhau.
Từ đây ta bắt đầu vẽ một sơ đồ thể hiện những kiến thức về sự cách li quần thể
gốc dẫn đến sự hình thành loài mới.
(?) Khi những quần thể nhỏ này được tách ra như vậy thì sẽ dẫn đến kết quả gì?
Những quần thể nhỏ sống cách biệt trong các điều kiện môi trường khác nhau
dần dần được chọn lọc tự nhiên và các nhân tố tiến hóa làm cho khác biệt về tần số
alen và thành phần kiểu gen
(?) Sự khác biệt này là khác biệt so với đối tượng nào?
Sự khác biệt này so với quần thể A ban đầu và giữa các quần thể với nhau.
(?) Sự khác biệt về TS alen và thành phần kiểu gen dưới tác động của CLTN sẽ
được duy trì hay biến đổi nữa?
Sự khác biệt về tần số alen được tích lũy dần và đến một lúc nào đó có thể xuất
hiện các trở ngại dẫn đến cách li sinh sản.
(?) Nhắc lại những dấu hiệu nào nhận biết 2 nhóm cá thể hay quần thể cách li
sinh sản với nhau?

4. Cách li sinh sản có thể nhận biết được khi các quần thể khác nhau sống cùng
nhau nhưng vẫn không giao phối với nhau hoặc có giao phối với nhau nhưng không
tạo ra đời con hoặc tạo ra đời con nhưng lại bị bất thụ.
(?) Khi nào loài mới được hình thành?
Khi sự cách li sinh sản giữa các quần thể xuất hiện thì loài mới được hình thành.
(?) Quan sát trên sơ đồ cho biết từ loài A ban đầu có hình thành loài mới chưa?
(?) Xem xét trong trường hợp này cho biết vai trò của cách li địa lí?
Sự cách li địa lí chỉ góp phần duy trì sự khác biệt về tần số alen và thành phần
kiểu gen giữa các quần thể được tạo ra bởi các nhân tố tiến hóa.
(?) Sự cách li địa lí có phải là sự cách li sinh sản không?
Sự cách li địa lí không phải là sự cách li sinh sản mặc dù do có sự cách li địa lí
nên các cá thể của các quần thể cách li ít có cơ hội giao phối với nhau.
(?) Tại sao trên các đảo đại dương lại hay tồn tại các loài đặc hữu (loài chỉ có ở
một nơi nào đó mà không có ở nơi nào khác trên trái đất)?
Ban đầu một số ít cá thể di cư tới đảo lập quần thể mới nhưng do số lượng cá thể
ít nên yếu tố ngẫu nhiên đóng vai trò quan trọng phân hóa vốn gen của quần thể mới
với vốn gen của quần thể gốc.
Chọn lọc tự nhiên, sự giao phối không ngẫu nhiên( giao phối gần) giữa các cá thể
trong quần thể nhỏ phân hóa vốn gen.
Quần đảo cách li địa lí  không bị hiện tượng di- nhập gen chi phối nên các đặc
điểm thích nghi của sinh vật đảo sẽ khó tìm thấy ở nơi nào khác trên trái đất.
(?) Nghiên cứu hình 29 trang 127 SGK cho biết quá trình hình thành loài mới
bằng con đường địa lí diễn ra như thế nào?

5. (?) Tại sao loài C không tạo thành loài khác?
1. Quần đảo là điều kiện lí tưởng cho hình thành loài mới
( ?) Thế nào là quần đảo?
Là một dãy, chuỗi hoặc một nhóm đảo nằm gần nhau.
(?) Tại sao quần đảo là điều kiện lí tưởng cho hình thành loài mới?
Giữa các đảo có sự cách li địa lí sinh vật giữa các đảo ít trao đổi vốn gen.
Khoảng cách giữa các đảo không quá lớn các cá thể sinh vật có thể di cư tới.
Một khi nhóm sinh vật tiên phong di cư tới đảo thì điều kiện sống mới và sự cách
li tương đối về mặt địa lí đễ dàng biến quần thể nhập cư thành một loài mới.
 Đặc điểm của cách li địa lí
(?) Những loài nào thích hợp với hình thành loài bằng con đường cách li địa lí?
Hình thành loài bằng con đường cách li địa lí hay xảy ra đối với các loài động vật
có khả năng phát tán mạnh.
(?) Thời gian diễn ra quá trình hình thành loài nhanh hay chậm?
Quá trình hình thành loài bằng con đường cách li địa lí thường xảy ra một cách
chậm chạp, qua nhiều dạng trung gian chuyển tiếp.
(?) Quá trình này thường gắn liền với quá trình gì?
Quá trình hình thành loài thường gắn liền với quá trình hình thành quần thể thích
nghi.

6. (?) Quá trình hình thành quần thể thích nghi có nhất thiết dẫn đến hình thành loài
mới hay không?
Không. Ví dụ các chủng tộc người hiện nay khác biệt nhau về nhiều đặc điểm
hình thái, kích thước, màu da…do thích nghi với các điều kiện môi trường sống
khác nhau nhưng vẫn giao phối được với nhau.
(?) Trên sơ đồ quần thể nào không hình thành loài mới?
PHÂN TÍCH HÌNH ẢNH, SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU CÓ TRONG BÀI
Phân tích và phƣơng pháp sử dụng
Bảng, hình
bảng, hình
Hình 29SGK trang 127 thể hiện các
kiến thức:
Quá trình hình thành loài bằng cách li
địa lí.
Một số cá thể của quần thể gốc A trên
đất liền di cư ra các đảo, hình thành nên
những đặc điểm thích nghi với những điều
kiện trên đảo và hình thành nên các loài
mới.
Loài C không hình thành nên loài mới vì
điều kiện sống giữa hai đảo này giống
nhau, không có sự cách li nên loài C vẫn đi
qua lại được nên không thể hình thành loài
mới.
 Cách sử dụng: Hỏi HS:
Nghiên cứu hình 29 trang 127 SGK cho
biết quá trình hình thành loài mới bằng con

7. đường địa lí diễn ra như thế nào?
Tại sao loài C không tạo thành loài
khác?
 KỸ NĂNG RÈN ĐƢỢC CHO HỌC SINH
Kỹ năng quan sát phân tích hình ảnh
Kỹ năng sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt
Kỹ năng làm việc với SGK, thu thập và xử lý thông tin.
 CÁC KHÁI NIỆM CÓ TRONG BÀI
Cách li địa lí: Là những trở ngại về mặt địa lí như sông, núi, biển,...ngăn cản các
cá thể của các quần thể cùng loài gặp gỡ, giao phối với nhau.
Cách ly sinh sản:là những trở ngại trên cơ thể sinh vật ngăn cản các cá thể giao
phối với nhau hoặc ngăn cản tạo ra con lai hữu thụ.
Quần đảo: là một dãy, chuỗi hoặc một nhóm đảo nằm gần nhau.
 XÂY DỰNG BÀI TẬP GIÁO VIÊN
Tìm thêm một số ảnh, video minh họa cho học sinh về hình thành loài bằng cách
li địa lí.