1. Μαθαίνω για τη Θεσσαλονίκη

2. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

3. ΛΕΥΚΟΣ ΠΥΡΓΟΣ
• Αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό μνημείο της Θεσσαλονίκης
και ταυτόχρονα έμβλημα της πόλης. Ο Λευκός Πύργος, στην
παλιά παραλία, τον αγαπημένο χώρο περιπάτου των
Θεσσαλονικέων, είναι κατασκευή των μέσων του 15ου αιώνα
μ.Χ. και αντικατέστησε τον παλαιό, κατεστραμμένο πια εκείνο
τον καιρό, βυζαντινό πύργο, που όριζε το πέρας του
οχυρωματικού τείχους προς την πλευρά της θάλασσας.
• Ονομαζόταν Πύργος του "Κανλή-Κουλέ" (Πύργος του Αίματος).
• Ο πύργος αυτός με την απαίσια φήμη του φρικτού κάτεργου
βάφεται λευκός για να ονομασθεί έτσι Λευκός Πύργος.

4. Παρότι αποτελεί το αγαπημένο μνημείο της πόλης, η ιστορία
του διά μέσου των αιώνων, είναι αρκετά σκοτεινή. Για τις
συνθήκες ενέγερσής του δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα,
ο τρόπος ωστόσο κατασκευής του και το γεγονός ότι
ανταποκρινόταν στη νέα εποχή της πολιορκητικής τέχνης,
που προέβλεπε τη χρήση πυροβόλων όπλων, μαρτυράει
ότι τουλάχιστον οι σχεδιαστές του – αν όχι και οι μαστόροι,
θα πρέπει να ήταν Βενετσιάνοι. Για ένα μεγάλο χρονικό
διάστημα το μνημείο χρησιμοποιήθηκε και ως φυλακή για
τους μελοθάνατους.

5. • Η παρουσία των Μακεδόνων στο βορειοελλαδικό
χώρο γίνεται γύρω στο 2.000 π.Χ. Οι Μακεδόνες ήταν
Δωριείς που δεν ακολούθησαν τη μεγάλη μάζα των
ομοφύλων τους στη μετακίνησή τους προς τη νότια
Ελλάδα, αλλά παρέμειναν και εγκαταστάθηκαν στα
ορεινά της Μακεδονίας. Δεν είχαν έτσι καμία
ουσιαστική διαφοροποίηση από τους Έλληνες του
νότου. Μιλούσαν ένα διαλεκτικό ιδίωμα των Δωριέων,
χρησιμοποιούσαν ελληνικά ονόματα και πίστευαν
στους ίδιους Θεούς των αδελφών τους του νότου.

6. • Ιδιαίτερη ακμή και αίγλη γνώρισε η Μακεδονία στα
χρόνια του Φιλίππου Β΄, βασιλιά της Μακεδονίας, που
ανάλαβε το θρόνο στα 358 π.Χ., σε μία εποχή
εσωτερικών και εξωτερικών πολέμων, με
συσσωρευμένα πολλά προβλήματα. Ο Φίλιππος, μετά
από πολλούς αγώνες, κατάφερε να κυριαρχήσει στο
χώρο της Ελλάδας και ιδιαίτερα της Μακεδονίας και να
αναγνωρισθεί -έστω και μεταγενέστερα- σαν
ο θεμελιωτής της έννοιας του ελληνικού κράτους, όταν
κυριαρχούσαν στην Ελλάδα οι διασπαστικές τάσεις
των πόλεων-κρατών του ελληνικού χώρου.

7. Το 334 π.Χ., ο γιος του Φιλίππου,
Αλέξανδρος ο Μέγας,
βασιλιάς της Μακεδονίας και κυρίαρχος αναμφισβήτητος
όλης της Ελλάδας θα πραγματοποιήσει τη μεγάλη του
εκστρατεία κατά των Περσών της Μ. Ασίας.
Το 323 π.Χ., ο μεγάλος αυτός στρατηλάτης θα πεθάνει στη
Βαβυλώνα, για να αρχίσουν οι πόλεμοι
των "Διαδόχων" της απέραντης αυτοκρατορίας του.
Ο Κάσσανδρος, ο μεγαλύτερος γιος του στρατηγού του
Μεγάλου Αλεξάνδρου Αντίπατρου, δεν ακολούθησε το
Μακεδόνα στρατηλάτη στη μεγάλη του εκστρατεία στη
Μ. Ασία. Έμεινε στη Μακεδονία σαν"επιμελητής" του
Μακεδονικού κράτους.

11. • Η Θεσσαλονίκη, η μεγαλύτερη -μετά την πρωτεύουσα-
πόλη της Ελλάδας, έχει μία μεγάλη σε διάρκεια και
συγκλονιστική σε περιεχόμενο ιστορία. Από το 315 π.Χ.,
που ιδρύθηκε από το βασιλιά της
Μακεδονίας Κάσσανδρο, έχουν περάσει 2.326 χρόνια
έως σήμερα. Σε όλη τη χρονική διάρκεια των 23 αιώνων,
η όμορφη αυτή παραθαλάσσια πόλη, που είναι κτισμένη
αμφιθεατρικά στο εσωτερικό του Θερμαϊκού κόλπου του
βορείου Αιγαίου Πελάγους, διαδραμάτισε ένα σημαντικό
ρόλο στη διαμόρφωση των ελληνικών πραγμάτων.
Υπήρξε η πόλη με την πιο έντονη παρουσία σε
ολόκληρη τη Βαλκανική Χερσόνησο, γεγονός που
αποδεικνύει σωστή την επιλογή και ενέργεια του οικιστή
της Κάσσανδρου.

12. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ
(148 π.Χ.-313 μ.Χ.)
Στη ρωμαϊκή περίοδο η Θεσσαλονίκη
εξελίχθηκε σε ακμαία πόλη, για να γίνει
γρήγορα πρωτεύουσα ρωμαϊκής
επαρχίας.

13. • Στις αρχές του 4ου μ.Χ. αιώνα τοποθετείται
χρονικά και ο μαρτυρικός θάνατος του
προστάτη και πολιούχου της Θεσσαλονίκης
Αγίου Δημητρίου και του φίλου του Νέστορα.
Από τότε, η Θεσσαλονίκη έγινε το κέντρο της
λατρείας του Αγίου Δημητρίου σε ολόκληρο το
χριστιανικό κόσμο. Ο "μυροβλήτης" Άγιος
Δημήτριος συνδέθηκε άρρηκτα με την τύχη της
πόλης και η παράδοση αναφέρει πολλές
περιπτώσεις σωτήριας επέμβασής του για να
σωθεί η πόλη από τις επιδρομές των
βαρβάρων.

14. Ερωτήσεις
• Ποιος ίδρυσε τη Θεσσαλονίκη;
• Α) Ο Αλέξανδρος
• Β) Ο Φίλιππος
• Γ) Ο Κάσσανδρος
• Ποιος είναι ο Πολιούχος άγιος της
Θεσσαλονίκης;
• Α) Ο Άγιος Βασίλειος;
• Β) Ο Άγιος Δημήτριος;
• Γ) Ο Άγιος Αχίλλειος;

15. Τα τείχη της Θεσσαλονίκης
• Τα τείχη της Θεσσαλονίκης σχημάτιζαν ένα τετράπλευρο
με δύο κάθετες προς τη θάλασσα πλευρές (ανατολικό και
δυτικό τείχος) και δύο παράλληλες (παραθαλάσσιο
τείχος και τείχος της Ακρόπολης, στο λόφο). Είχαν ύψος,
κατά μέσο όρο, 10-12 μ. και ανάπτυγμα 8 περίπου
χιλιόμετρα. Στο μεγαλύτερο μέρος τους υπήρχε, προς τα
έξω, ένα άλλο τείχος, το έξω τείχος, ή έξω διατείχισμα,
ή περίτειχον ή προτείχισμα, όπως το ονόμαζαν οι
βυζαντινοί. Τα δύο τείχη είχαν σκοπό να δημιουργούν
γραμμές άμυνας κατά των επιδρομέων, ενώ έξω από
αυτά, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, υπήρχε
μία τάφρος που γέμιζε με θαλασσινό νερό και είχε
ξύλινες γέφυρες που καταστρέφονταν κατά τις
εμπόλεμες περιόδους.

16. Tμήμα των βυζαντινών τειχών της Ακρόπολης. Στο βάθος ο πύργος του Τριγωνίου (ή της
Αλύσεως).

17. Τα τείχη της Θεσσαλονίκης
• I Η οχύρωση της Θεσσαλονίκης • Τα τείχη δεν υφίστανται πια ως
ξεκίνησε από τον ιδρυτή της, τον αρχιτεκτονικό σύνολο, αφού τμήματά
Κάσσανδρο. Πρώτες επισκευές και τους κατεδαφίστηκαν για να ανοίξουν
επέκταση έγινε τον 1ο αιώνα μ.Χ. Ο δρόμοι.
Καίσαρας Γαλέριος (293-311)
αναβάθμισε τις οχυρώσεις της πόλης.
Επί Ιουλιανού (361-363)
επισκευάστηκαν. Την οριστική μορφή
τους πήραν επί Μεγάλου Θεοδοσίου
(379-395). Μερικές επεμβάσεις και
συμπληρώσεις έγιναν επί Οθωμανών,
όπως η στρογγυλοποίηση του πύργου
του Τριγωνίου. Τα τείχη της
Θεσσαλονίκης είχαν σχήμα τραπεζίου
και έφταναν από την Ανω Πόλη ώς
μέσα στη θάλασσα. Ο Λευκός Πύργος
ήταν ένας από τους πύργους τους.
• πηγή: Ελευθεροτυπία, Σ. Αποστολάκη, 20/1/10
http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes&id=123068
http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?artid=6136

19. Σε εκτεταμένη σωστική επέμβαση στο
σύνολο των 4 χιλιομέτρων των
βυζαντινών τειχών της
Θεσσαλονίκης προχωρά η 9η
Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Είναι η πρώτη φορά από την
απελευθέρωση της πόλης, το
1912, που θα γίνει σ' αυτά ένα
τόσο σημαντικό έργο.

20. Τα τείχη της Θεσσαλονίκης
• Είχαν τάφρο;
• Ναι
• Όχι
• Τι σχήμα είχαν;
• Α Ορθογώνιο
• Β τραπέζιο
• Στρογγυλό;
• Ξέρετε τι είναι τάφρος;

21. • Αεροφωτογραφία του κέντρου της Θεσσαλονίκης με τα σημαντικότερα σημεία του
1. Λευκός Πύργος 2. Πλατεία Αριστοτέλους 3. Επιβατικό Λιμάνι 4. Ρωμαϊκή Αγορά 5. Επταπύργιο
(Ακρόπολη) 6. Ροτόντα 7. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο 8. Διεθνής Έκθεση 9. Καυταντζόγλειο
Στάδιο 10. Αρχαιολογικό Μουσείο

22. •
• Η Καμάρα είναι κτίσμα της εποχής
της Ρωμαϊκής "Τετραρχίας" (αρχές 4ου
μ.Χ. αιώνα) και αποτελεί το ένα σκέλος
(δυτικό) μίας στεγασμένης στοάς, που
σχηματιζόταν από αψίδες και τόξα. Η
θριαμβική αυτή αψίδα ήταν
τοποθετημένη κάθετα στην αρχαία
Εγνατία, που διέσχιζε την πόλη (από τη
δύση στην ανατολή) και αποτελούσε
μέρος του λεγόμενου Γαλεριανού
συγκροτήματος(Ρωμαϊκά Ανάκτορα),
που αναπτύσσονταν κύρια προς το
νότο, στις σημερινές πλατείες
Ναυαρίνου και Ιπποδρομίου.
• Η Αψίδα του Γαλερίου
κατασκευάστηκε για να τιμηθεί ο
Ρωμαίος Αυτοκράτορας, όταν αυτός
επέστρεψε νικητής στην πόλη (περί το
306 μ.Χ.) μετά από πολέμους του κατά
των Περσών.

23. Αψίδα του Γαλέριου
• Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά
μνημεία της Θεσσαλονίκης είναι
η Θριαμβική Αψίδα του Γαλερίου,
περισσότερο γνωστή ως Καμάρα, που
βρίσκεται στην βόρεια πλευρά της
Εγνατίας οδού και σε μικρή απόσταση
από την Ροτόντα.
• Η Καμάρα είναι κτίσμα της εποχής της
Ρωμαϊκής «Τετραρχίας» (αρχές 4ου
μ.Χ. αιώνα) και αποτελεί το ένα σκέλος
(δυτικό) μίας στεγασμένης στοάς, που
σχηματιζόταν από αψίδες και τόξα. Η
θριαμβική αυτή αψίδα ήταν
τοποθετημένη κάθετα στην αρχαία
Εγνατία, που διέσχιζε την πόλη (από
τη δύση στην ανατολή) και
αποτελούσε μέρος του λεγόμενου
Γαλεριανού συγκροτήματος (Ρωμαϊκά
Ανάκτορα), που αναπτύσσονταν κύρια
προς το νότο, στις σημερινές πλατείες
Ναυαρίνου και Ιπποδρομίου.

24. Κατασκευή
• Η Αψίδα του Γαλερίου
κατασκευάστηκε για να τιμηθεί
ο Ρωμαίος Αυτοκράτορας
Γαλέριος, όταν αυτός
επέστρεψε νικητής στην πόλη
(περί το 306 μ.Χ.) μετά από
πολέμους του κατά των
Περσών.
• Τα ανάγλυφα της Αψίδας
διηγούνται τους περσικούς
πολέμους τους πολέμους του
Γαλέριου εναντίον των
Περσών.

25. • Ανάγλυφα του νότιου
πεσσού της Καμάρας,
όπου ο Γαλέριος και ο
Διοκλητιανός
προσφέρουν θυσία
στους θεούς.

26. • Την πόλη διέσχιζε κατά μήκος ένας "φαρδύς δρόμος", η
σημερινή Εγνατία οδός (Via Egnatia), που άρχιζε από τη
"Χρυσή Πύλη" (πύλη του Αξιού, σημερινή πλατεία Δημοκρατίας)
και έφτανε στην "Κασσανδρεωτική πύλη" (πύλη της
Καλαμαριάς, σημερινή πλατεία Συντριβανίου) στα ανατολικά
τείχη. Ένας άλλος δρόμος, παράλληλος προς τον προηγούμενο
στη θέση της σημερινής οδού Αγίου Δημητρίου, ένωνε τις άλλες
δύο πύλες της πόλης: τη "Ληταία Πύλη", των δυτικών τειχών με
τη "Νέα Χρυσή Πύλη" ανατολικά, ενώ ένας κάθετος δρόμος,
πιθανά στη θέση της σημερινής οδού Βενιζέλου, ένωνε το
λιμάνι με την Ακρόπολη (Άνω Πόλη), όπου στρατοπέδευε η
φρουρά της πόλης. Ακόμα, περιγραφές αρχαίων συγγραφέων
αλλά και ευρήματα αρχαιολογικών ερευνών δείχνουν πως στο
ανατολικό και δυτικό τμήμα της Θεσσαλονίκης, έξω από τα
τείχη, υπήρχαν νεκροταφεία στην ίδια θέση περίπου με εκείνα
της ελληνιστικής εποχής.

28. Καμάρα
• Αλλιώς
• Α αψίδα του Γαλέριου;
• Β αψίδα του Κωνσταντίνου;
• Γ Καμάρα του Ιουστινιανού;
• Είναι έργο
• Α της ρωμαϊκής εποχής;
• Β της Βυζαντινής;
• Γ της μεταβυζαντινής εποχής;
• Είναι τμήμα
• Α των ανακτόρων;
• Β της Αγία Σοφίας;
• Γ Των τειχών;

29. • Η μεγαλύτερη ακμή της Θεσσαλονίκης στη Ρωμαϊκή περίοδο
σημειώνεται στα χρόνια του Καίσαρα Γαλέριου. Ο Γαλέριος,
γαμπρός του Διοκλητιανού και μέλος της
Ρωμαϊκής "Τετραρχίας", όταν έγινε κυβερνήτης ολόκληρης της
Βαλκανικής, του "Ιλλυρικού", όπως ονομαζόταν τότε, έκανε τη
Θεσσαλονίκη έδρα της εξουσίας του (αρχές του 4ου μ.Χ.
αιώνα). Στην πόλη κατασκευάστηκαν επιβλητικά ανάκτορα και
μεγάλα κτιριακά συγκροτήματα από δημόσια κτίρια. Μερικά
από τα κτίρια αυτά, που ολόκληρα ή τμήματά τους διασώθηκαν
ως τις μέρες μας (Ροτόντα, Ανάκτορα, Θριαμβική Αψίδα
Γαλερίου, Αρχαία Αγορά κ.ά.) δείχνουν το μέγεθος της
μεγαλοπρέπειας που επικρατούσε την περίοδο αυτή στη
Θεσσαλονίκη.

30. Η αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης
• Η αρχαία αγορά της Θεσσαλονίκης, που σήμερα
διακρίνεται ανάμεσα στις οδούς Φιλίππου και
Ολύμπου, πάνω από την Αριστοτέλους,
καταλάμβανε κατά τα αρχαία χρόνια μια περιοχή
20 στρεμμάτων. Σε αυτόν τον χώρο βρισκόταν
όλα τα δημόσια κτίρια της πόλης και ήταν το
σημείο που συναθροίζονταν οι κάτοικοι
συζητώντας όλα τα θέματα που αφορούσαν την
πολιτική, την οικονομία και γενικά τα κοινά. Η
αρχαία αγορά διαμορφώθηκε στα Ρωμαικά
χρόνια, στο τέλος του 2ου και αρχές του 3ου
αιώνα μ.Χ..

33. • Το 904 η Θεσσαλονίκη, απροετοίμαστη και απαράσκευη για
πόλεμο, δέχθηκε φοβερή επιδρομή Σαρακηνών
Αράβων πειρατών της Δύσης. Η πόλη, παρά τη σθεναρή της
αντίσταση, έπεσε στα χέρια των Σαρακηνών και λεηλατήθηκε
άγρια για πολλές μέρες. Ο βυζαντινός ιστορικός Ιωάννης
Καμενιάτης, στη μοναδική του μαρτυρία για την άλωση της
πόλης, περιέγραψε με λεπτομέρειες τις ωμότητες και τις
θηριωδίες των κουρσάρων επιδρομέων που κυριολεκτικά
ερήμωσαν την πόλη. Όμως η Θεσσαλονίκη επέζησε.
Ανασυντάχθηκε και ανασυγκροτήθηκε γρήγορα και έτσι
μπόρεσε να αντιμετωπίσει και πάλι νέες επιδρομές των
Βουλγάρων, που κράτησαν πάνω από 100 χρόνια (904-1065).
Η πόλη σώθηκε από την απειλή αυτή και η περιοχή της
Μακεδονίας ειρήνευσε χάρη στον αυτοκράτορα Βασίλειο Β΄
τον Βουλγαροκτόνο (976-1025). Ο Βασίλειος, με ορμητήριό
του τη Θεσσαλονίκη, νίκησε κατά κράτος τους Βουλγάρους στο
Στρυμόνα το 1014. Η ειρήνη που ακολούθησε έδωσε την
ευκαιρία να ηρεμήσει η πολυτάραχη Μακεδονία και η
Θεσσαλονίκη να γνωρίσει νέες περιόδους μεγάλης ακμής.

34. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ (1430-1912)
• Ο 14ος αιώνας δεν ήταν όμως μία ειρηνική περίοδος για την πόλη. Τα
τελευταία 50 χρόνια σημαδεύονται ξανά από πολλές επιδρομές και απειλές
κατά της πόλης, καθώς το Βυζάντιο κυριολεκτικά αγωνίζεται να επιβιώσει,
αντιμετωπίζοντας το νέο εχθρό που ήρθε από τα βάθη της Ασίας:
τους Οθωμανούς Τούρκους. Οι Τούρκοι εκμεταλλευόμενοι την αδυναμία
του Βυζαντινού κράτους και τις αντιθέσεις των Βαλκανικών λαών,
προωθήθηκαν βαθμιαία στο χώρο της Μακεδονίας και της Βαλκανικής και
δημιούργησαν ασφυκτικό κλοιό γύρω από τη Θεσσαλονίκη. Η πόλη, μετά
από πολλές περιπέτειες έγινε "φόρου υποτελής" στους Τούρκους
του Μουράτ Α΄ (1387), για να απαλλαγεί από τους δυνάστες της το 1403,
όταν αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης έγινε ο άλλοτε δεσπότης της
Θεσσαλονίκης Μανουήλ Β΄ Παλαιολόγος. Όταν η τουρκική απειλή έγινε
αργότερα ξανά επικίνδυνη, ο δεσπότης της Θεσσαλονίκης Ανδρόνικος και οι
άρχοντες της Θεσσαλονίκης παραχώρησαν την πόλη στους
Βενετσιάνους (1423) με όρους που απέβλεπαν στη σωτηρία της.
• Η Βενετοκρατία όμως στη Θεσσαλονίκη γρήγορα εξελίχθηκε σε νέα
τυρρανία. Η πόλη απογυμνώθηκε από τον πληθυσμό της και
αποδυναμώθηκε αντί να προετοιμαστεί για την αντιμετώπιση των Τούρκων,
που συστηματικά περιόριζαν τις δυνατότητές της για απόκρουσή τους. Έτσι
σχεδόν μοιραία, το Μάρτη του 1430, η Θεσσαλονίκη μετά από πολιορκία
έπεσε στα χέρια των Τούρκων του Μουράτ Β΄, για να αρχίσει μία
περίοδος μακρόχρονης δουλείας και στυγνής καταδυνάστευσης.

35. • Ο Τούρκος περιηγητής του 17ου αιώνα Εβλιά
Τσελεπή άφησε στο "Οδοιπορικό" του πολλές και
ανεκτίμητες πληροφορίες για τη Θεσσαλονίκη και τη
γύρω περιοχή αυτής της περιόδου. Η περιγραφή του
για την πόλη είναι πραγματικά συναρπαστική, καθώς
ο περιηγητής εντυπωσιάζεται από τα
πολλά "χαμάμια" (λουτρά), τα "ταρσιά" (αγορές),
τους "μποζαχανέδες" (αναψυκτήρια) της πόλης κ.ά.
Ακόμα βλέπει με θαυμασμό τα μεγάλα λιθόκτιστα
πολυόροφα "σεράγια" (αρχοντόσπιτα), τις υπέροχες
αυλές και τους κατάφυτους κήπους της πόλης.
Ανάλογες είναι οι περιγραφές και του άλλου Τούρκου
περιηγητή του ίδιου αιώνα Χατζή-Κάλφα, καθώς και
των Ευρωπαίων περιηγητών R. de Dreux, Brown,
Covel, Paul Lucas, P. Jean Baptiste, Souciet, Felix-
Beaujour αργότερα.

36. Οι κατακτητές της πόλης
• Θυμόσαστε ποιοι θέλησαν να κυριεύσουν
τη Θεσσαλονίκη;

37. • Βαθμιαία όμως η πόλη συνέρχεται από το πλήγμα. Γίνεται
πολυάνθρωπη και ανθηρό λιμάνι της Οθωμανικής
αυτοκρατορίας. Πολλοί περιηγητές του 15ου και 16ου αιώνα
μιλούν με θαυμασμό στις ταξιδιωτικές τους εντυπώσεις για τη
Θεσσαλονίκη (Gio Maria degli Angiollelo στα 1470, Joos van
Chistele στα 1481, Pierre Bellon στα 1546, Lorenzo
Bernardo στα 1591).
• Κατά τη διάρκεια του 15ου αιώνα η Θεσσαλονίκη δέχθηκε
αλεπάλληλα κύματα Εβραίων προσφύγων,
που κατέφυγαν στην οθωμανική αυτοκρατορία διωγμένοι από
τη χριστιανική Δύση. Είναι οι γνωστοί "Ασκεναζίμ", Εβραίοι της
Ουγγαρίας, Γερμανίας και Βαυαρίας, και οι "Σεφαρδίμ", κύρια
προερχόενοι από την Ισπανία. Με τον ερχομό και την
εγκατάστση των Εβραίων στην πόλη δημιουργήθηκε μία
αξιόλογη και δραστήρια κοινότητα, που συνέβαλλε ουσιαστικά
στην ανάπτυξη του εμπορίου και της ναυτιλίας της
Θεσσαλονίκης.

38. • Η Θεσσαλονίκη του 18ου αιώνα, σύμφωνα με
περιγραφές περιηγητών, ήταν κτισμένη μέσα
στο χώρο που όριζαν τα βυζαντινά της Τείχη,
που μεγάλο τμήμα τους σώζεται και σήμερα σε
καλή κατάσταση. Στη γύρω περιοχή δεν είχαν
δημιουργηθεί ακόμα συνοικίες ή οικισμοί και
προάστια. Στην πόλη υπήρχαν 4 μεγάλοι
πύργοι. Δύο από τους πύργους αυτούς, ένας
κυκλικός και ένας τετράγωνος, βρίσκονταν στο
νότιο τμήμα των τειχών. Ο πρώτος είναι ο
σημερινός Λευκός Πύργος. Οι κάτοικοι της
πόλης φτάνουν τις 40.000 περίπου (Έλληνες,
Τούρκοι και Εβραίοι).

39. • Στον Αγώνα της Εθνικής Παλιγγενεσίας του 1821 μεγάλη
ήταν η προσφορά της Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης. Εκτός
από τους Έλληνες της διασποράς που αγωνίστηκαν για να
προβάλλουν το ελληνικό θέμα στο εξωτερικό, οι υπόδουλοι
στους Τούρκους προσέφεραν μεγάλες θυσίες αίματος για να
στεριώσει ο αγώνας της ελευθερίας.
• Ένας από τους κύριους "εταίρους" της "Φιλικής
Εταιρίας" ήταν ο Μακεδόνας αρματολός από το Μπλάτσι της
Δυτικής Μακεδονίας, Ιωάννης Φαρμάκης. Ο Φαρμάκης, με το
βαθμό του"Αρχηγού των Αφιερωμένων", ξεκίνησε από την
Κωνσταντινούπολη το 1818 και μύησε στον αγώνα της
Ελευθερίας πολλούς πρόκριτους της Μακεδονίας και της
Θεσσαλονίκης. Έτσι, σύντομα δημιουργήθηκε ένας
σημαντικός επαναστατικός πυρήνας της "Φιλικής" στη
Θεσσαλονίκη με μέλη το Χριστόδουλο Μπαλάνο, Αθανάσιο
Σκανδαλίδη, Στέργιο Πολύδωρο, Κυριάκο Τοσίτσα, Αργυρό
Ταπουχτσή, Αναστάσιο Κυδωνιάτη, πρωτοσύγκελο
Χρύσανθο κ.ά. Το 1820 θα περάσει από την πόλη με οδηγίες
και γράμματα του Υψηλάντη και ο "Φιλικός" Ύπατρος.

40. • Όταν κηρύχθηκε επανάσταση κατά των Τούρκων στη
γειτονική Χαλκιδική από το Σερραίο
πατριώτη Εμμανουήλ Παπά, στις 23 Μαρτίου 1821, οι
Τούρκοι της Θεσσαλονίκης ξέσπασαν με απάνθρωπη
μανία στον άμαχο ελληνικό πληθυσμό της πόλης.
Τουλάχιστον 3.000 Θεσσαλονικείς μαζί με τους
πρόκριτους της πόλης σφαγιάστηκαν στο τουρκικό
διοικητήριο ("κονάκι") και στο προαύλιο του
μητροπολιτικού ναού, ενώ εκατοντάδες αγωνιστές
φυλακίστηκαν στο φρικτό κάτεργο του σημερινού
Λευκού Πύργου.
• Οι Τούρκοι γρήγορα κατάπνιξαν στο αίμα τα
επαναστατικά κινήματα της Μακεδονίας, χωρίς όμως
να πτοήσουν το επαναστατικό φρόνημα των
υπόδουλων Ελλήνων.

41. • Στις αρχές του 20ου αιώνα έγινε πια φανερό πως ο ευρωπαϊκός
χώρος της Τουρκίας θα περιερχόταν στους λαούς που τον
κατείχαν από αιώνες. Η παρακμή της Τουρκίας ήταν πια και
εσωτερικά φανερή, ενώ το ενδιαφέρον των Μεγάλων Δυνάμεων
για την περιοχή επιτάχυνε τις εξελίξεις. Ο ένοπλος αγώνας των
υπόδουλων λαών έδωσε την ευκαιρία να γίνουν φανερές οι
εδαφικές διεκδικήσεις στο χώρο της Μακεδονίας, που πολλές
φορές υποδαυλιζόταν από ξένες επεμβάσεις και σωβινιστικές
διαθέσεις. Η Ελλάδα στον αγώνα αυτό, που πήρε το όνομα
Μακεδονικός Αγώνας, υπερασπίστηκε με πολλές θυσίες τις
εθνικές της διεκδικήσεις. Με κέντρο το ελληνικό Γενικό
Προξενείο της Θεσσαλονίκης (σημερινό Μουσείο Μακεδονικού
Αγώνα), αναπτύχθηκε έντονη δραστηριότητα στο χώρο της
Μακεδονίας, όπου από την αρχαιότητα ζούσε συμπαγής
Ελληνικός πληθυσμός. Αν και ο αγώνας αυτός δεν είχε άμεσα
αποτελέσματα, συνέβαλλε όμως ουσιαστικά στην
απελευθέρωση της περιοχής και στην ένταξή της δικαιωματικά
στο χώρο της Ελλάδας λίγο αργότερα.

42. Ερώτηση
• Ποιους ήρωες Μακεδονομάχους
γνωρίζετε;

43. • Το 1871, κάτω από την πίεση των Μεγάλων
Δυνάμεων της Ευρώπης, η Τουρκία
κατασκευάζει τη σιδηροδρομική γραμμή
Θεσσαλονίκης-Σκοπίων και το 1888 τη
σύνδεση του σιδηροδρομικού δικτύου με το
σερβικό δίκτυο, για να ενωθεί έτσι η
Θεσσαλονίκη με την Κεντρική Ευρώπη. Το
1893-1894 κατασκευάζεται η γραμμή
Θεσσαλονίκης-Φλώρινας και Θεσσαλονίκης-
Μοναστηριού, ενώ το 1896 γίνεται η σύνδεση
με την Αλεξανδρούπολη.

46. Βυζαντινό Λουτρό της
Θεσσαλονίκης
• Στη συνοικία Κουλέ Καφέ της
Άνω Πόλης, ανάμεσα σε
πολυώροφες πολυκατοικίες
του ΄60 και του ΄70, μία στέγη
από λαμαρίνες στηριγμένη σε
υποστυλώματα προστατεύει
προσωρινά το Βυζαντινό
Λουτρό της Θεσσαλονίκης,
το μοναδικό
σωζόμενο λουτρό της
μεσοβυζαντινής περιόδου σε
ολόκληρη την Ελλάδα.
• http://arxaiologia.gr/site/content.php?artid=8629

47. ΣΥΝΤΡΙΒΑΝΙ
• Το Συντριβάνι, μνημείο αναφοράς για τη Θεσσαλονίκη, χτίστηκε το
1889, μετά την κατεδάφιση του ανατολικού τείχους, στο χώρο που
βρίσκονταν η Κασσανδρεωτική πύλη. Ήταν δώρο του σουλτάνου
Αβδούλ Χαμήτ προς τους Θεσσαλονικείς κι εντασσόταν, μαζί με
άλλα έργα, σε μια προσπάθεια «εξωραϊσμού» της πόλης. Έργο
επιβλητικό, από λευκό μάρμαρο, με στοιχεία ύστερου μπαρόκ, δεν
είχε μόνο διακοσμητικό χαρακτήρα, αλλά και πρακτικό: πρόσφερε
πολύτιμο νερό για τους διαβάτες και τα ζώα. Τη δεκαετία του '50 το
Συντριβάνι που είχε στο μεταξύ στερέψει, απομακρύνθηκε στη
διάρκεια έργων στην περιοχή. Αναστηλώθηκε με βάση το αυθεντικό
σωζόμενο υλικό το 1977 από το Δήμο Θεσσαλονίκης. Η ιστορία του
ταυτίζεται με την ιστορία του νερού στην Θεσσαλονίκη, αλλά και ως
σημείο κομβικό και αναγνωρίσιμο από όλους, με τη νεώτερη ιστορία
της πόλης.
Πηγή: Εφημερίδα "Ελευθεροτυπία"

49. Το Γαλεριανό συγκρότημα
στην πλατεία Ναυαρίνου

50. Η πλατεία Αριστοτέλους
• Η πλατεία Αριστοτέλους αποτελεί ιστορικό και
ταυτόχρονα ζωτικό τμήμα της σύγχρονης Θεσσαλονίκης
(εικ. 1, 2). Η ιστορική της σπουδαιότητα απορρέει από
την ένταξή της στον ομώνυμο άξονα, ένα γραμμικό
σύνολο δημόσιων χώρων που αποτέλεσε τον κεντρικό
χειρισμό κατά τον ανασχεδιασμό της πόλης μετά την
πυρκαγιά του 1917. Αφετηρία και σημείο επαφής του
άξονα με τη θάλασσα, αποτελεί ένα από τα πιο
χαρακτηριστικά σημεία του. Πλαισιώνεται από ένα
σπάνιο δείγμα υλοποίησης προγραμματισμένης
αρχιτεκτονικής και, χάρη στον προσεγμένο
προσανατολισμό, προσφέρει μια σαγηνευτική θέα προς
τον Όλυμπο.

51. Πλατεία Αριστοτέλους. Άποψη από την πλευρά της θάλασσας, αρχές
δεκαετίας 1990 (ταχυδρομικό δελτάριο εκδόσεων Τούμπη ).

52. Πλατεία Αριστοτέλους. Σημερινή άποψη από την πλευρά της πόλης (φωτ. Α. Αβραμίδη -
πηγή: Δ. Ρηγόπουλος, «Πλατεία Αριστο-τέλος;», Κ, ένθετο περιοδικό εφημερίδας «Η
Καθημερινή», 153, 7 Μαΐου 2006, σ. 32-33).

53. Το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα βρίσκεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, στην
οδό Προξένου Κορομηλά, κοντά στη Μητρόπολη, σε νεοκλασικό κτήριο.

54. Ο Μακεδονικός Αγώνας άρχισε θεωρητικά το 1904, όταν έρχονται στη Μακεδονία
για να μελετήσουν την κατάσταση και να υποδείξουν πρακτικά μέτρα οι Έλληνες
αξιωματικοί, λοχαγοί Αναστάσιος Παπούλας και Αλέξανδρος Κοντούλης και οι
ανθυπολοχαγοί Γεώργιος Κολοκοτρώνης και Παύλος Μελάς, και τερματίστηκε το
1908, όταν θεσπίστηκε το Τουρκικό Σύνταγμα με το Κίνημα των Νεότουρκων.
Πραγματικά, όμως, το 1870, με το Σχίσμα της Βουλγαρικής Εκκλησίας και την
Ανακήρυξης της Βουλγαρικής Εξαρχίας, και το 1913, με τη Συνθήκη του
Βουκουρεστίου και την λήξη του Β' Βαλκανικού Πολέμου, και την ένωση της
Μακεδονίας με την υπόλοιπη ελεύθερη Ελλάδα.

55. ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (1912)
Στις 26 Οκτωβρίου 1912, ημέρα της
γιορτής του πολιούχου και προστάτη
της πόλης Αγίου Δημητρίου,
ελευθερώθηκε η Θεσσαλονίκη από τον
ελληνικό στρατό, 20 μέρες μετά την
κήρυξη του Α΄ Βαλκανικού πολέμου.
http://www.it.uom.gr/project/monuments/ist_anad.htm

56. Τα Ελληνικά μνημεία της λίστας Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco
στη Θεσσαλονίκη
• 2.Παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά μνημεία Θεσσαλονίκης
(χρονολογία ένταξης 1988): η Θεσσαλονίκη, ιδρύθηκε το 315 και
αποτέλεσε ένα από τα πρώτα κέντρα εξάπλωσης του
Χριστιανισμού. Μεταξύ των χριστιανικών της μνημείων
συγκαταλέγονται προχριστιανικοί ναοί και τρίκλιτες βασιλικές
εκκλησίες που χτίστηκαν από τον 4ο έως τον 15ο αιώνα και
συνιστούν μία διαχρονική τυπολογική σειρά, που επηρέασε
σημαντικά τον Βυζαντινό κόσμο. Τα μνημεία που
συμπεριλαμβάνονται στη λίστα είναι η Ροτόντα, ο ναός της
Αχειροποιήτου και του Αγίου Δημητρίου, η Μονή Λατόμου, ο ναός
της Αγίας Σοφίας, η Παναγία των Χαλκέων, οι ναοί του Αγίου
Παντελεήμονα, των Αγίων Αποστόλων, του Αγίου Νικολάου
Ορφανού, της Αγίας Αικατερίνης και του Παντοκράτορα Σωτήρα
Χριστού, η Μονή Βλατάδων, ο ναός του Προφήτη Ηλία, τα
Βυζαντινά Λουτρά και τα τείχη της Θεσσαλονίκης.
http://www.it.uom.gr/project/monuments/ilias.htm

57. Οι εκκλησίες
Στη Θεσσαλονίκη

58. Η Ροτόντα
• Η Ροτόντα είναι ένα
από τα αρχαιότερα
και σημαντικότερα
σωζόμενα κτίσματα
της πόλης

59. Ροτόντα, Θεσσαλονίκη
Η Ροτόντα ανήκει στα περίκεντρα οικοδομήματα, στο κυκλικό της σχήμα άλλωστε
οφείλει και την ονομασία της. Κτίστηκε στα χρόνια του καίσαρα Γαλερίου, γύρω στα 306
μ.Χ., ως ναός του Δία ή του Κάβειρου ή κατ΄ άλλους ως Μαυσωλείο του ιδίου.

60. ΡΟΤΟΝΤΑ

61. • Λεπτομέρεια από τα
περίφημα ψηφιδωτά
του θόλου της
Ροτόντας.
Τα πρόσωπα που
απεικονίζονται είναι οι
πρώτοι άγιοι της
χριστιανικής πίστης
(Ανανίας, Ρωμανός,
Αρίσταρχος κ.ά.

62. ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
• Όταν το 324 μ.Χ., ο Μέγας
Κωνσταντίνος όρισε το χριστιανισμό
σαν επίσημη θρησκεία του κράτους, οι
χριστιανοί της Θεσσαλονίκης
έσπευσαν αμέσως να τιμήσουν το
συμπολίτη τους μεγαλομάρτυρα Άγιο
Δημήτριο κτίζοντας ένα μικρό ναό
("οικίσκο") στο χώρο όπου (κατά την
παράδοση) είχε μαρτυρήσει και ταφεί ο
Άγιος, κοντά στο υπόγειο ερειπωμένου
ρωμαϊκού λουτρού, δίπλα στο "στάδιο"
της πόλης. Δεν πέρασε πολύς καιρός
και ο χώρος αυτός του μικρού ναϊσκου
του Αγίου Δημητρίου έγινε κέντρο
λατρείας του Αγίου όχι μόνο για τη
Θεσσαλονίκη, αλλά και για ολόκληρο
το χριστιανικό κόσμο. Πιστοί από όλα
τα μέρη του κράτους κατέφθαναν στη
Θεσσσαλονίκη για να προσευχηθούν
στον τάφο του Αγίου ή για να
θεραπευθούν από βαριές ασθένεις με
το μύρο που ανάβλυζε από τον τάφο
του

63. • Ναός Αγίου Δημητρίου
Ο ναός του Αγ. Δημητρίου
κτίστηκε στα ερείπια ρωμαϊκού
λουτρού. Ο πρώτος ναός, ένα
μικρό προσευκτήριο κτίστηκε
μετά το 313. Τον 5ο αιώνα ο
έπαρχος Λεόντιος έκτισε
μεγάλη τρίκλιτη βασιλική, που
κάηκε στα 626 - 34. Αμέσως
μετά κτίστηκε η πεντάκλιτη
βασιλική. Το 1493
μετατράπηκε σε τζαμί. Το 1912
αποδόθηκε πάλι στη
χριστιανική λατρεία. Κάηκε στη
μεγάλη πυρκαγιά του 1917 και
ξαναλειτούργησε το 1949,
αφού ολοκληρώθηκε η
αναστήλωσή του.

64. • Σε ειδική Λάρνακα φυλάγονται
σήμερα στο ναό τα λείψανα
του Αγίου Δημητρίου, που
μεταφέρθηκαν πρόσφατα στην
πόλη από το αββαείο της
πολίχνης S. Lorenzo in
Campo της Ιταλίας. Σύμφωνα
με μαρτυρίες, τα λείψανα του
Αγίου Δημητρίου
μεταφέρθηκαν από τη
Θεσσαλονίκη κατά τους
μεσαιωνικούς χρόνους, από
χριστιανούς μοναχούς στι
μικρή αυτή πόλη της Ιταλίας,
για να ταφούν κάτω από το
ιερό βήμα του ναού του S.
Lorenzo.

66. • Αχειροποίητος
Στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, επί
της οδού Αγίας Σοφίας και βόρεια
από τον ομώνυμο ναό σώζεται ο
ναός της Αχειροποιήτου του
οποίου η χρονολογία ανέγερσης
τοποθετείται γύρω στα μέσα του
5ου αι. Το μνημείο υπέστει
αρχιτεκτονικές επεμβάσεις ήδη
από τον 7ο αιώνα, ενώ μια ακόμα
σημαντική φάση επεμβάσεων
χρονολογείται στα όψιμα
βυζαντινά χρόνια (14-15ος αι.)
Η Αχειροποίητος εντάσσεται στον
τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης
βασιλικής με υπερώα, η οποία
καταλήγει στα ανατολικά σε
ημικυκλική αψίδα.

67. • Μονή Λατόμου
Κτίστηκε πάνω σε ρωμαϊκό κτίσμα
στα τέλη 5ου - αρχές 6ου αιώνα ως
καθολικό της μονής Λατόμου. Το
1430 με την άλωση της Θεσσαλονίκης
μετατράπηκε σε τζαμί, ενώ το
ψηφιδωτό είχε καλυφθεί με
ασβεστοκονίαμα. Το 1921 αποδόθηκε
στη χριστιανική λατρεία και τότε
ανακαλύφθηκε το ψηφιδωτό. Το
μνημείο σήμερα λειτουργεί ως ναός.
• o παλαιό καθολικό της Μονής
Λατόμου, γνωστό σήμερα ως Ναός
του Οσίου Δαβίδ, είναι
παλαιοχριστιανικό μνημείο
της Θεσσαλονίκης. Βρίσκεται
στην Άνω Πόλη, στο τέλος της
οδού Αγίας Σοφίας.

68. • Ναός Αγίας Σοφίας
Ο ναός βρίσκεται στη συμβολή
των οδών Αγίας Σοφίας και
Ερμού. Αφιερωμένος στο Χριστό,
τον αληθή Λόγο και τη Σοφία του
Θεού γιόρταζε στις 14
Σεπτεμβρίου την Ύψωση του
Τιμίου Σταυρού.
Η αρχαιότερη γραπτή αναφορά
στο ναό χρονολογείται το 795
αλλά τα αρχαιολογικά δεδομένα
δείχνουν ότι κτίστηκε στα τέλη του
7ου αιώνα στη θέση πεντάκλιτης
βασιλικής του 5ου αιώνα, η οποία
καταστράφηκε από σεισμό
περίπου το 620. Ο ναός αποτελεί
τυπικό δείγμα μεταβατικού
σταυροειδούς με τρούλλο

69. • Ναός Αγίων
Αποστόλων,
Θεσσαλονίκη
Στην αρχή της οδού
Ολύμπου, κοντά στα
δυτικά τείχη της
Θεσσαλονίκης και
νότια της Ληταίας
Πύλης, βρίσκεται ο
ναός των Αγίων
Αποστόλων.

70. • Ναός Αγίου Νικολάου
Ορφανού
Κοντά στα ανατολικά τείχη της
Άνω Πόλης, ανάμεσα στις
οδούς Ηροδότου και
Αποστόλου Παύλου,
περικλείεται από περίβολο ο
Άγιος Νικόλαος Ορφανός,
μετόχι της Μονής Βλατάδων,
υπαγόμενο στο Πατριαρχείο,
και άλλοτε καθολικό μονής.
Από το μοναστηριακό
συγκρότημα σώζονται λείψανα
του προπύλου προς την οδό
Ηροδότου.

71. • Ναός Αγίου Παντελεήμονα,
Θεσσαλονίκη
Στη συμβολή των οδών Αρριανού
και Ιασονίδου, σε μικρή απόσταση
από την αψίδα του Γαλερίου και τη
Ροτόντα, βρίσκεται ο ναός του
Αγίου Παντελεήμονα. Η εκκλησία,
η επωνυμία της οποίας είναι πολύ
νεώτερη, ταυτίζεται με το καθολικό
της βυζαντινής μονής της
Θεοτόκου Περιβλέπτου, γνωστής
και ως μονής του κυρ Ισαάκ από
τον ιδρυτή της το μητροπολίτη
Θεσσαλονίκης Ιάκωβο (1295-
1314), μετέπειτα μοναχό Ισαάκ. Η
μονή αποτέλεσε πνευματικό
κέντρο του 14ου αιώνα και
συνδέθηκε με τη συγγραφική και
διδακτική δραστηριότητα

72. Ο ναός της Αγίας Αικατερίνης
• Ο ναός της Αγίας Αικατερίνης
βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα
της Άνω Πόλης Θεσσαλονίκης, βόρεια
της οδού Αγίου Δημητρίου, κοντά
στα Βυζαντινά Τείχη. Είναι κτίσμα
χαρακτηριστικό της λεγόμενης
"Μακεδονικής Σχολής", καθώς
διαμορφώνεται με τέσσερις καμάρες
εγγεγραμμένου σε τετράγωνο σταυρό,
πάνω στις οποίες στηρίζεται ο
κεντρικός τρούλος. Γύρω από το
τετράγωνο αυτό της βάσης του
τρούλου αναπτύσσεται προς τρεις
κατευθύνσεις (νότος, δύση, βορράς)
ένα χαμηλωμένο κλίτος που δίνει
μεγαλύτερη ευρυχωρία στο ναό και
προσθέτει κομψότητα και μορφολογικό
ενδιαφέρον, καθώς στις τέσσερις
γωνίες του κλίτους ανυψώνονται
ισάριθμοι τρούλοι, πιο χαμηλοί από
τον κεντρικό που κυριαρχεί.

73. ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΣΩΤΗΡΑ
•
Ο μικρός ναός της Μεταμόρφωσης
του Σωτήρα βρίσκεται νοτιοδυτικά
της Καμάρας και παράπλευρα της
οδού Εγνατία και μεταξύ των ναών
της Υπαπαντής και Παναγούδας. Οι
μικρές διαστάσεις του ναϊδρίου αυτού,
η γύρω από αυτό πολεοδομική
διαμόρφωση σήμερα και το γεγονός
ότι η στάθμη της μικρής αυλής του
είναι είναι υποβιβασμένη σε σχέση με
τον περιβάλλοντα χώρο, συντελούν
στο να μη γίνεται σχεδόν αντιληπτή η
παρουσία του. Όμως πρόκειται για ένα
σημαντικό μνημείο της πόλης, που
πιθανά η παραπέρα μελέτη του να
δώσει πολλά και πολύτιμα στοιχεία
χρήσιμα και από αρχαιολογική και από
ιστορική άποψη.
•

74. Η Μονή Βλατάδων
• Η Μονή Βλατάδων (ή
Βλαταίων) βρίσκεται στο
βόρειο τμήμα της Άνω
Πόλης της Θεσσαλονίκης,
νότια των Βόρειων Τειχών,
απέναντι από τον Πύργο των
Παλαιολόγων και σε υψόμετρο
130 περίπου μέτρων από τη
θάλασσα.
• Η Μονή Βλατάδων είναι το
μόνο από τα πολυάριθμα
βυζαντινά μοναστήρια της
Θεσσαλονίκης που διασώθηκε
ως τις μέρες μας παρόλες τις
καταστροφές που έπαθε μέχρι
σήμερα. Στα χρόνια
των Παλαιολόγων (1261-1453)

75. Ο ναός του Προφήτη Ηλία
• Ο ναός του Προφήτη Ηλία βρίσκεται
στη βορειοδυτική περιοχή της Άνω
Πόλης Θεσσαλονίκης, μεταξύ των
οδών Αγίου Δημητρίου και Αθηνάς
(Ολυμπιάδας), πίσω από
το Διοικητήριο.
• Έχει σχήμα σταυροειδούς
τρουλωτού ναού "μετά λιτής" κατά το
πρότυπο των μοναστηριακών
"καθολικών" του Αγίου Όρους. Ο
κεντρικός τρούλος στηρίζεται, όπως σε
όλους τους ναούς αυτού του τύπου, σε
τέσσερις καμάρες που σχηματίζουν
σταυρό. Πέρα από την αψίδα του
ιερού, ανάλογες αψίδες
δημιουργούνται και στη βόρεια και
νότια πλευρά -είναι οι λεγόμενοι
"χοροί"- έτσι ώστε η κάτοψή του να
μοιάζει με τριφύλλι ("τριφυλλοειδής,
τρίκογχος ναός").

76. • Παναγία των Χαλκέων,
Θεσσαλονίκη
Στη συμβολή των οδών
Εγνατίας και Αριστοτέλους,
νοτιοδυτικά του αρχαιολογικού
χώρου της Ρωμαϊκής Αγοράς,
βρίσκεται ο ναός της Παναγίας
Χαλκέων. Κτίστηκε στο χώρο
του Μεγαλοφόρου, της
κεντρικής αγοράς της
Θεσσαλονίκης, κοντά στη
Χαλκευτική στοά, όπου έως και
σήμερα συναντά κανείς τα
εργαστήρια των
χαλκωματάδων.

77. • Εργασία της καθηγήτριας Γκαργκάνα Σουλτάνας ΠΕ01 με αφορμή
την εκδρομή των μαθητών του Γυμνασίου Δεσκάτης στη
Θεσσαλονίκη
• Απρίλιος 2011
• Οι εικόνες από τη μηχανή αναζήτησης google