1. ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 1Η
«Εισαγωγή στη Συμβουλευτική»
ΣΥΝΕΔΡΙΑ: 4Η
«Υπόβαθρο και Δεξιότητες Συμβουλευτικής»
«Συμβουλευτική &
Επαγγελματικός Προσανατολισμός »
Δρ. Γλυκερία Ρέππα
Ψυχολόγος - Σύμβουλος Σταδιοδρομίας, Επιστημονική
Συνεργάτιδα Πανεπιστημίου Αιγαίου
2. Σκοπός της συνεδρίας και προσδοκώμενα
αποτελέσματα
Σκοπός της παρούσας συνεδρίας, είναι η λεπτομερέστερη παρουσίαση των δεξιοτήτων της Συμβουλευτικής ως
διαδικασίας, ψυχολογικού χώρου αλλά και ευρύτερα της Συμβουλευτικής ως ειδίκευσης της Ψυχολογίας και η έμφαση
στο υπόβαθρο ως ακλόνητο θεμέλιο στήριξης του έργου του/της συμβούλου.
Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα: Πιο συγκεκριμένα με την ολοκλήρωση της συνεδρίας αυτής, οι
εκπαιδευόμενοι/-ες θα είναι σε θέση:
Να διακρίνουν τα δυνατά και αδύνατα στοιχεία τους και τις δεξιότητές τους σε σχέση με τις απαιτήσεις εφαρμογής της
Συμβουλευτικής και μάλιστα στις ενδεχόμενες διαφοροποιήσεις ανά πλαίσιο εφαρμογής
Να καλλιεργήσουν περαιτέρω το προσωπικό και επαγγελματικό τους ενδιαφέρον σε αυτό το χώρο με περισσότερη επίγνωση για
τις απαιτήσεις και τους στόχους εξέλιξήςτους
Να αναγνωρίσουν και να αναλύσουν βαθύτερα τη σημασία του υπόβαθρου κατάρτισης και της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης
προκειμένου να ασκείται αποτελεσματικά η Συμβουλευτική σχέση.
Να αποτιμήσουν τα αναφερόμενα στην προηγούμενη συνεδρία και να ενισχύσουν την αντίληψή τους για το τι μπορεί να
υποδεικνύει πιο ειδικά για τα προσόντα, τις δεξιότητες και τον «επαγγελματικό εξοπλισμό» του/της συμβούλου η κάθε
προσέγγιση.
.
2
3. 1.Το Επιστημονικό Υπόβαθρο και οι Δεξιότητες στη
Συμβουλευτική
3
Η σημασία του Επιστημονικού Υπόβαθρου
Τονίσαμε ότι υπό το πρίσμα των θεωρητικών – επιστημονικών προσεγγίσεων της Ψυχολογίας
αναδεικνύεται η «διττή» φύση της Συμβουλευτικής ως επιστήμης και τέχνης.
Το στοιχείο που καθιστά κρίσιμα σημαντική την θεμελιώδη κατοχύρωση των ικανοτήτων που
άπτονται τόσο της Επιστήμης όσο και της Τέχνης από τον/τη Συμβουλευτικό Ψυχολόγο και
κάθε φορέα Συμβουλευτικής, Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας κλπ. είναι η καταλυτική επιρροή στην
υγεία, συναισθηματική και νοητική κατάσταση του ανθρώπου.
Πέρα από τις σπουδές και τις αντίστοιχες εξεταστικές διαδικασίες πιστοποίησης, το θεωρητικό
θεμέλιο και υπόβαθρο, χτίζεται με την εμπειρία, το χρόνο άσκησης και μάθησης, το
επαγγελματικό κίνητρο και τη διαρκή δίψα για εξέλιξη των προσόντων και της πρακτικής, της
επιστήμης μα και της τέχνης.
4. 2. Τι λένε οι έρευνες για τις Βασικές Δεξιότητες στη
Συμβουλευτική
Η σύγχρονη έρευνα καταδεικνύει ότι ο τύπος και η προσέγγιση συμβουλευτικής δεν είναι τόσο
σημαντικά ως προς τα αποτελέσματά της όσο είναι οι συμπεριφορές και οι στάσεις του/της
συμβούλου, με σημαντικότερες :
α) ο Ενθουσιασμός (ή πάθος που επιδεικνύει γι’ αυτήν την εργασία)
β) η Αυτοπεποίθηση και γ)η Πίστη στη δυνατότητα του/της συμβουλευόμενου/-ης να αλλάξει.
Αν και δεν υπάρχει κάτι που «εγγυάται» κατά κάποιον τρόπο την αλλαγή, φαίνεται ότι οι
συμβουλευόμενοι είναι πιο πιθανόν να επιτύχουν τους στόχους τους όταν υπάρχει μια καλή και
θετική σχέση με τον/την σύμβουλό τους.
Ουσιαστικά η αλληλεπίδραση του/της συμβούλου με τον/την συμβουλευόμενο/-η είναι ένα
πανίσχυρο εργαλείο στην υποστηρικτική σχέση αυτή και την εξέλιξή της.
Αυτό το πλαίσιο σηματοδοτεί και «χρωματίζει» ανάλογα κάθε τι σε ό,τι αφορά τις βασικές δεξιότητες
στη Συμβουλευτική, τις οποίες και παραθέτουμε στην επόμενη διαφάνεια.
4
5. Οι βασικές δεξιότητες της Συμβουλευτικής
2.1 Ενεργητική Ακρόαση
Η ακρόαση και μάλιστα αυτής της ποιότητας που ονομάζουμε «ενεργητική» αποτελεί το σπουδαιότερο
στοιχείο συμπεριφοράς και δεξιότητας σε έναν σύμβουλο.
Οι πηγές της πληροφόρησης/ακρόασης είναι κυρίως δύο: α) το περιεχόμενο, και η
μνήμη. β) Η διαδικασία, δηλαδή το πώς το περιεχόμενο επικοινωνείται, το πώς της γλώσσας
του σώματος, τις συναισθηματικές εκφράσεις, τον τόνο και τις αποχρώσεις των λέξεων, το
χαμόγελο, τα μοτίβα και τα θέματα που έρχονται στην επιφάνεια.
2.2 Ενσυναίσθηση
Η έννοια και η πρακτική της ενσυναίσθησης έχει μελετηθεί πολύ στην Ψυχολογία και δη στη Συμβουλευτική
Ψυχολογία.
Είναι ίσως το πιο συνεχές και «συμπαγές» δώρο της ενεργητικής ακρόασης ως δεξιότητα αν και η έρευνα γύρω από
αυτό το συμπέρασμα είναι ακόμα ανοιχτή.
Η ενσυναίσθηση είναι μια πολύτιμη ιδιότητα-δεξιότητα ίσως το πιο «αποκλειστικά ανθρώπινο» χαρακτηριστικό
συμπεριφοράς μαζί με το χαμόγελο.
Σκιαγραφείται ελαφρώς διαφορετικά ανάλογα με τη θεωρητική προσέγγιση, ωστόσο ο πυρήνας της είναι ίδιος,
παντού. Ένας απλός ορισμός δίνεται παρακάτω από τους Rogers, K. Et al (2007), Ορισμός:
«Ενσυναίσθηση είναι η δυνατότητα να ανταποκριθεί κανείς κατάλληλα συναισθηματικά στις ψυχοσυναισθηματικές
και νοητικές καταστάσεις του άλλου»
5
6. Συνέχεια ενσυναίσθησης και δεξιότητα Αυθεντικότητας
Οι πρωταρχικές δεξιότητες που σχετίζονται με την ενσυναίσθηση περιλαμβάνουν
α) τη λεκτική και μη λεκτική προσοχή προς το άλλο πρόσωπο
β) την παράφραση του περιεχομένου της επικοινωνίας του συμβουλευόμενου
γ) την αντανάκλαση των συναισθημάτων και των υπονοούμενων νοημάτων του/της
συμβουλευόμενου/-ης.
Η λειτουργία της ενσυναίσθησης δεν σχετίζεται καθόλου με ταύτιση –ίσα ίσα που αυτή μπορεί να
είναι και «ριψοκίνδυνη» αν δεν επεξεργαστεί- αλλά είναι η ψυχολογική εκείνη ποιότητα που
καθιστά καταλυτικά βοηθητική την όλη διαδικασία της συμβουλευτικής.
2.3. Αυθεντικότητα
Πρόκειται για τη δυνατότητα του/της συμβούλου να είναι ελεύθερα ο εαυτός του/της. Αυτό
περιλαμβάνει τη συνοχή λόγων και συμπεριφορών, εσωτερικών διεργασιών, συναισθημάτων, απουσία
αμυντικής συμπεριφοράς ή «υποκριτικής»
6
7. 2.4. Θετικότητα και αποδοχή άνευ όρων
Αυτή η έκφραση άνευ όρων αποδοχής του ατόμου που ζητά στήριξη είναι μια διάσταση πρωταρχική της συμβουλευτικής
και έχει από την αρχή της διαδικασίας αντίκτυπο θεραπευτικό και υποστηρικτικό.
Ο σεβασμός είναι συστατικό αυτής της δεξιότητας και η ειλικρινής πεποίθηση ότι το άτομο έχει και είναι
ό,τι χρειάζεται προκειμένου να τα καταφέρει στη ζωή, έχει τη δυνατότητα και το δικαίωμα της
επιλογής και των αποφάσεων του
2.5 Αγκυροβόληση στο «συγκεκριμένο» (αποφυγή του αόριστου)
Το να κρατιέται η επικοινωνία, κατά τη συμβουλευτική διαδικασία, συγκεκριμένη σε γεγονότα και
συναισθήματα αποφεύγοντας τις γενικεύσεις, τις «αφηρημένες συζητήσεις» ή την επικέντρωση στον/στην
σύμβουλο και όχι στον/στην συμβουλευόμενο/-η είναι σημαντικό στοιχείο αποτελεσματικότητας και
ικανότητας στη συμβουλευτική.
Είναι σημαντικό, λοιπόν να γίνει σαφές τι βρίσκεται στο κέντρο του αιτήματος, ποιο ακριβώς είναι το
πρόβλημα και να οριστούν σταδιακά και μεθοδικά στόχοι στη συμβουλευτική διαδικασία.
7
8. 2.6 Η τέχνη της ερώτησης και …των ανοιχτών ερωτήσεων
Οι ερωτήσεις και η δόμηση μιας διαδικασίας συμβουλευτικής με αυτές αποτελούν ένα
σπουδαίο σύμμαχο και καίριο όπλο του ειδικού.
Η συνεχής άσκηση στην «γλυπτική» των ερωτήσεων την καθιστά τέχνη που μπορεί να
ξεκλειδώσει θησαυρούς στη συμβουλευτική σχέση και πρακτική.
Ειδικά την αρχή αλλά και σε κάθε στάδιο, οι καλοδιατυπωμένες και εύστοχες, συνήθως
ανοιχτές ερωτήσεις βοηθούν το άτομο που ζητά βοήθεια να αποσαφηνίσει ή να
διερευνήσει περαιτέρω σκέψεις και συναισθήματα.
Ο «εξοπλισμός» τονώνεται και πάλι με τη δεξιότητα της ευελιξίας ανάλογα με την
προσωπικότητα και την κατάσταση του/της συμβουλευόμενου/-ης, την ευκολία
ομιλίας και μοιράσματος, την ανίχνευση νέων τρόπων και την αποφυγή
«μανιέρας» όταν η ροή της συνεδρίας π.χ. φαίνεται να χρειάζεται αλλαγή.
8
