2. Եթե լիցքավորված էլեկտրաչափի մետաղե գունդը միացնենք չլիցքավորված
էլեկտրաչափի գնդին մետաղալարով, որին միացված է էլեկտրական լամպ,
ապա կստանանք կարճատև լուսարձակում՝ այսինքն կարճատև հոսանք:
Հոսանքը կտևի այնքան ժամանակ, մինչև էլեկտրաչափի լիցքերը
հավասարվեն:
Որպեսզի հոսանքը տևական ժամանակ գոյություն ունենա, անհրաժեշտ
է հոսանքի աղբյուրի առկայություն:
3. Հոսանքի աղբյուրը հատուկ սարք է, որը հաղորդիչում էլեկտրական
դաշտ է առաջացնում:
Առաջին պարզագույն հոսանքի աղբյուրը, որը մինչ այժմ գործածվում է,
գալվանական տարրն է, որն այդպես է կոչվում ի պատիվ իտալացի
կենսաբան, բժիշկ Լուիջի Գալվանիի:
Գալվանական մարտկոցները միանվագ օգտագործման հոսանքի
աղբյուրներ են: Ավտոմեքենայում, բջջային հեռախոսներում մեծ
կիրառություն ունեն բազմակի օգտագործման հոսանքի աղբյուրները՝
լիցքակուտակիչները (ակումուլյատորները), որոնք կարելի է լիցքավորել
և նորից օգտագործել:
4. Հոսանքի ցանկացած նմանօրինակ աղբյուր երկու բևեռ
ունի՝ դրական (+) և բացասական (-):Այդ բևեռների մոտ
կուտակված տարբեր լիցքերը պայմանավորված են հոսանքի
աղբյուրի ներսում ընթացող քիմիական ռեակցիաներով:
Ռեակցիաները տեղի են ունենում հատուկ լուծույթի մեջ
խորասուզված հաղորդիչների՝ էլեկտրոդների միջև:
5. Դրական էլեկտրոդն անվանում են անոդ, իսկ բացասականը՝
կաթոդ:
Եթե հաղորդալարերի միջոցով հոսանքի սպառիչը՝ օրինակ
լամպը կամ զանգը միացվի հոսանքի աղբյուրին, ապա նրանց
միջով հոսանք կանցնի՝ լամպը կլուսարձակի, զանգը կհնչի:
6. Հոսանքի աղբյուրը և հոսանքի
սպառիչը միացված հաղորդալարերով
կազմում են էլեկտրական շղթա:
Էլեկտրական շղթաները ներկայացնող
գծագրերը կոչվում են էլեկտրական
սխեմաներ: Էլեկտրական շղթայի
յուրաքանչյուր տարր սխեմայում
պատկերվում է հատուկ պայմանական
նշանով:
Շղթաները բացի հոսանքի աղբյուրից և
սպառիչներից, պարունակում են
անջատիչներ, որոնց միջոցով կարելի է
բացել կամ փակել շղթան՝
կարգավորելով հոսանքի անցումը, և
չափիչ սարքեր՝ չափումներ կատարելու
համար:
7. Շղթայում էլեմենտները միմյանց կարող են միացվել հաջորդական կամ
զուգահեռ: Բացի հոսանքի քիմիական աղբյուրից կան նաև հոսանքի
ֆիզիկական աղբյուրներ, որտեղ մեխանիկական, ջերմային,
էլեկտրամագնիսական, լուսային և այլ էներգիաներ փոխակերպվում են
էլեկտրականի: Այդպիսի հոսանքի աղբյուրի օրինակ է էլեկտրական
գեներատորը:
8. Հոսանքի ուժ: Ամպերաչափ
Էլեկտրական հոսանքի ազդեցությունները կարող են լինել թույլ կամ
ուժեղ, ունենալ իրենց քանակական բնութագիրը:
Էլեկտրական հոսանքը քանակապես բնութագրող ֆիզիկական
մեծությունը կոչվում է հոսանքի ուժ:
Հոսանքի ուժը ցույց է տալիս հողորդիչի լայնական հատույթով մեկ
վայրկյանի ընթացքում անցնող լիցքի քանակը:
Եթե կամայական հավասար ժամանակներում հաղորդչի լայնական
հատույթով անցնում են լիցքի նույն քանակը, ապա ադպիսի հոսանքն
անվանում են հաստատուն հոսանք:
Հաստատուն հոսանքի ուժը նշանակում են I տառով:
Հաստատուն հոսանքի ուժը դրական սկալյար մեծություն է, որը
հավասար է հաղորդչի լայնական հատույթով հոսանքի ուղղությամբ t
ժամանակում անցած q լիցքի հարաբերությանը այդ ժամանակին:
9. I=q/t (1) Միավորների միջազգային
համակարգում հոսանքի ուժի միավորը
կոչվում է ամպեր(Ա), ի պատիվ
ֆրանսիացի ֆիզիկոս Անդրե Ամպերի:
Ամպերի սահմանման հիմքում ընկած է
հոսանքի մագնիսական ազդեցությունը:
1Ա-ին զուգահեռ հաճախ գործածվում
են 1մԱ =10−3Ա և 1մկԱ =10−6Ա
միավորները:
Հոսանքի ուժի միջոցով, եթե այն հայտնի
է, կարելի է որոշել t ժամանակում
հաղորդիչով անցնող լիցքի մեծությունը.
q=I⋅t (2) (2) բանաձևը թույլ է տալիս
սահմանել էլեկտրական լիցքի
միավորը՝ կուլոնը (Կլ). 1Կլ=1Ա⋅1վ=1Ավ
10. Մեկ կուլոնն այն լիցքն է, որն անցնում է հաղորդչի լայնական
հատույթով 1 վայրկյանում, երբ հոսանքի ուժը հաղորդչում 1Ա
է:
Հոսանքի ուժը չափում են հատուկ սարքի՝ ամպերաչափի
կամ միլիամպերաչափի միջոցով:
11. Ամպերաչափն այնպես է կառուցված, որ շղթային միացնելիս, հոսանքի
ուժը շղթայում գրեթե չի փոխվում: Ամպերաչափը էլեկտրական շղթային
միացնելու ժամանակ անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ կանոնները.`
Ամպերաչափը միացնում են հաջորդաբար էլեկտրական շղթայի այն
բաղադրիչին, որի հոսանքի ուժը պետք է չափեն:
Ընդ որում, ոչ մի նշանակություն չունի ամպերաչափը միացվել է
հետազոտվող սպառիչի աջ, թե ձախ կողմում: Հետևաբար, հոսանքի
ուժը շղթայի հաջորդաբար միացված տեղամասում նույնն է:
Ամպերաչափի պայմանական նշանն է`
12. Ամպերաչափի «+» սեղմակը անհրաժեշտ է միացնել այն
հաղորդալարի հետ, որը գալիս է հոսանքի աղբյուրի
դրական բևեռից, իսկ «−» նշանով սեղմակը՝ այն
հաղորդալարի հետ, որը գալիս է բացասական բևեռից: