5. Олма хақида (1)
• Олма “Климактерик” мева хисобланади
• Олма пишиш ва етилиш пайтида жуда тез нафас
олади
• Олма ўзидан “Этилин” газини ишлаб чиқада ва унга
сезувчан
• Этилин ишлаб чиқариш даражаси олманинг навларига
боғлиқ
• Одатда олманинг “Эрта” навлари юқори этилин ишлаб
чиқариш ва тез пишиш хусусиятига эга
• Олманинг “Кечки” навлари паст этилин ишлаб
чиқариш ва секин пишиш хусусиятига эга
• Мевани яроқлилик муддатини узайтириш учун унинг
этилин ишлаб чиқариш хусусиятини олдини олинади
ёки пасайтирилади
• Бунинг учун паст “ХАРОРАТ” ёки “Ўзгартирилган Газ
Мухити” орқали амалга ошириш мумкин
6. Олма хақида (2)
• 1-метилциклопропен (1-methylcyclopropane, 1-MCP)
АҚШда “СмартФреш” (SmartFresh” савдо беглиси
асосида, Россияда “Фитомаг” савдо белгиси асосида
савдо қилинадиган токсик бўлмаган востита олмани
сақлашда кенг қўлланилмоқда
– Этилин ишлаб чиқаришни тўхтади
– Мева пишиш жараёни тўхтайди
– Касалликларга чалинмайди
• Умуман олганда,
– “эрта нав олма” тез нафас олади
– “кечки нав олма” секин нафас олади
• Мевани нафас олиш даражаси тўғридан тўғри
ХАРОРАТга боғлиқ
• Шунингдек, “КЛИМАКТЕРИК” меваларни нафас олиш
даражаси 10С хароратда пасаяди
• Олма сақлаш учун, энг паст бўлган харорат бу
музлаш мумкин бўлган хароратдан юқори, шунингдек
мевани “совуқ уриш” даражасига олиб бормайдиган
хароратда бўлиши керак
7. Олмани етилиши
• Одатда, тўлиқ етилмаган ва эрта терилган олмалар
рангсиз ва мазасиз, ва хаттоки касалликларга
чалинувчан бўлади (Горькая ямчатость,
Поверхностный Ожог )
• Шунингдек, пишиб ўтиб кетган олмалар юмшоқ, ва
майиб бўлиш эхтимоли юқори бўлади, ва
касалликларга чалинувчан бўлади (watercore,
senescent breakdown)
• Узоқ муддат сақлаш учун мўлжалланган олмалар
тўлиқ етилишидан озгина олдин узилиши керак,
лекин эрта узулган олмалар мазаси нисбатан
пастроқ бўлади
8. Олмани дастлабки совутиш (1)
• Олмани совутиш тезлиги ва даражаси, унинг
сифатига ва яроқлилик муддатига катта
таъсир қилади.
• Шунингдек, олмани узоқ муддат сақлай олиш
даражасига қуйидаги омиллар таъсир қилади:
– Нав, Етилганлиги, Меванинг озуқавий
таркиби
• Эрта етилган олмалар (ёзги навлар) ни тез
вақт оралиғида совутиш жуда мухим
хисобланади, чунки эрта пишар олмалар тез
вақт оралиғида юмшаб кетишни бошлайди
9. Олмани дастлабки совутиш (2)
• Олмаларни 3 хил йўл билан совутиш мумкин:
– (1) Совуқхонада оддий совутиш
– (2) Совуқхонада мажбурий совутиш
– (3) Гидро совутиш
• (2) “Мажбурий Совутиш” ва (3) “Гидросовутиш”
олма хароратини тез вақт оралиғида
пасайтириш учун ишлатилиши мумкин бўлган
тизим.
• (1) “Совуқхонада оддий совутиш” усули кўп
давлатларда кенг қўлланиладиган
технологиялардан хисобланади. Лекин муздек
хаво йўналиши мевалар атрофидан эмас,
булки яшиклар атрофида ўтиб юради, яъни бу
усул самарасиз ва секин хисобланади
10. Олмани дастлабки совутиш (3)
Агар совуқхона мевалар билан тўлган ва совутгич
ускунаси катта миқдрдаги мевани совутиш кучига
эга бўлмаса, мевани тез совутиш қийин бўлади
Бу муаммони ечимини 2 хил йўл билан хал қилиш
мумкин:
А) Асосий сақлаш камерасига қўйишдан олдин,
мевалар бир неча камераларга бўлиб
ташланиши мумкин
Б) Камерага фақат совутгич ускунаси совута
оладиган мевани олиб кириш
Агар совутгич қуввати чекланган бўлса,
совуқхонага махсулотлар навбат билан олиб
кириш керак
Агар махсулот қўйилган кунни эртасига хаво
харорати 0 га тушмаган бўлса, келгуси махсулотни
қўймаслик зарур
11. Олмани дастлабки совутиш (4)
• Махсулотларни тез совутиш учун, улар камера
ичида ёйилган холда жойлаштирилиши совуқ
хаво бир хилда айланади
• Мевани совутиш даражаси, совутгич
ускунасининг қуввати, меванинг катталиги,
қадоқлаш материали ва хонанинг дизайнига
боғлиқ.
• Махсулот сифатини бир маромда ушлаб туриш
учун нафақат теримдан кейин совутиш ва паст
хароратда сақлаш, балки ташиш, саралаш,
қадоқлаш жараёнларида ва чакана савдо
растасида совутгичдан доимий фойдаланишдир,
бундай ёндашувни хозирда “СОВУҚ ЗАНЖИР”,
яъни теримдан харидоргача бўлган жараёнда
махсулотни доимий совуқ холтада ушлаб уни
табиий кўриниши ва мазасини харидорга етказиб
беришдир.
15. “Баклашка” усули
• Узум бошлари 12-16 см
калтаклари билан узилади
• Калтакларини бир тарафга
қилиб яшикларга
жойлаштирилади.
• Бу усулда сақлаш учун махсус
баланд тиргакли яшиклар
керак бўлади
• Калтаклар кесилган
“баклашка”га тиқиб қўйилади
• Баклашкаларга сув қуйилади
• Вақти-вақти билан баклашкага
сув қуйиб турилади.
• Сақлаш ҳарорати 2-3 С,
нисбий намлик 90%
• 8-9 ойгача
• Бу усул ёрдамида “совуқхона”
ҳамда “уй” да сақлаш мумкин.
• Уй шароитида Март ойигача
яхши туради
25. Хурмонинг терим ва саралаш ишлари
1.Хурмо тонгда ёки хаво салқин пайтда териш
тавсия этилади
2.Терилган мевалар Хажми, Сифати ва Ранги
бўйича сараланади
3.Сараланган махсулотлар яшикларга бир ёки икки
қатор қилиб терилади
4.Совуқхонага қўйишдан олдин, махсулот совутиб
олиниши керак, бу унинг яроқлилик муддатини
узайтиради. Махсулот узилгандан кейин қанча
тез вақт мобайнида совутилса, унинг яроқлилик
муддати шунча узаяди
5.Хурмони сифатли сақлаш бўйича тавсия этилган
харорат -1 ва намлик даражаси 90-95 %
6.Хурмо Этилин газига сезгир меваларда
хисобланади,
26. Хурмони қадоқлаш
• “Ромашка” ва
“Шоколод” сортлари
сақлашга яхши
• Сараланган мевалар,
яшикларга катта
кичиклигидан келиб
чиқиб, 1 ёки 2 қатор
қилиб терилади
• Меваларни бир бирига
ва яшикка тегмаслиги
учун тагига ва
ораларига қоғоз
қўйилади
27. Махсулотни дастлабки совутиш
• Махсулотни
олдиндан тез вақт
ичида совутиб олиш
зарур
• Агар камералар сони
кўп бўлса, бирини
совутиш хонаси
сифатида
фойдаланиш мумкин
бўлади
• Махсулот харорати
туширилгандан
кейин, асосий
сақлаш хонасига
олиб кириш мумкин.
33. Анор сақлашда маҳаллий усуллар
• 1) Ёғоч қипиғи орасида сақлаш
–Совуқхонада ёки уйнинг ер тўласида
• 2) Қоғоз ва целлофандан фойдаланиш
–Совуқхонада ёки Ер Тўлада
• 3) Совуқхонада яшикларда сақлаш
34. Ёғоч Қипиғида Сақлаш
• Меҳнати оғирроқ
• Яхши саралаб қўйилган
анорларни Май-Июнь
ойигача сақлаш мумкин
• Чириса бир-бирига ўтмайди
• Таъми ва Ранги ўзгаради
• Олдин совутиб кейин қўйиш
керак
36. Анорни қипиқ билан қадоқлаш (2)
Уринмаган ва сараланган
анорлар яшикларга тахланади
ар бир атордан кейинҲ қ
ипи тўкиладиқ қ
Яшикни ички хар тарафидан
о оз ўйилади ва ёпиладиқ ғ қ
Яшик усти беркитилади
41. Бухорода анор сақлаш
• Анорлар сентябрь ва октябрь ойларида узилади
• Анорлар совуқ уришини олдини олиш учун кўмилади
• Анор сақлашнинг асосий 3 ҳил усули мавжуд:
– Банан Коробка, 3-4 та қатор анор (катта кичиклигидан
келиб чиқиб жами 60 тадан -120 тагача анор терилади),
қатор орасига “гофракортон”, коробка четларига “пакет”
қоғоз қўйилади ва целлофан пакет билан ўралади. Бу янги
усул ҳисобланади. Тайёр упаковка бўлганлиги учун
бозорда сотилиши ҳам осон. Апрель ойигача сақлаш
мумкин.
– Тахта сандиғ ичида сақлаш, ҳар бир қатор орасига
“гофракортон” қўйилади (150-200 кг анор жойлаштириш
мумкин). Бу эски усуллардан хисобланади. Апрель
ойигача сақлаш мумкин.
– Уй ичида, қум орасида сақланади. Полга бир қатор қилиб,
бир-бирига тегизмасдан терилади, ва устига яна қум
тўкилади. Худди шундай қилиб 2-3 қатор қилиб териб
чиқилади. Бу эски усуллардан ҳисобланади. Апрель
ойигача сақлаш мумкин.
43. Анорларни қадоқлаш (1)
Банан коробкага қадоқлаш
•Фақат сараланган ва уринмаган анорлар
сақлаш учун ишлатилади
•Коробка четларига қоғоз ва целлофан пакет
қўйилади
•Ҳар бир қатор орасига “гофракортон” қўйилади
(эзилмаслик учун)
•Шундай ҳолатда март-апрель ойларигача
салқин хонада ёки уйнинг ер тўласида сақлаш
мумкин.
44. Анорларни қадоқлаш (2)
1чи сорт анор, 20 тадан
3 атор илиб терилади,қ қ
жами 60 та анор ёки 28-
32 кг анор
жойлаштириш мумкин.
2чи сорт анор, 30 тадан
4 аторқ
илиб терилади, жамиқ
120 та
анор ёки 35-40 кг анор
жойлаштириш мумкин
46. Мундарижа
• Сабзи
–Терим, Саралаш, Тозалаш ва
Қадоқлаш
–Махсулотни дастлабки совутиш:
• дала хароратини тушириш
–Совуқхонага олиб кириш ва сақлаш
• Намлик, Харорат ва Этилин гази
• Сабзини сақлашда замонавий ва илғор
тажрибалар
• Хулоса ва таклифлар
47. Сабзини терими
• Сабзини қазиб олиш
– Ноябр ойлари
– Узоқ муддат сақлаш учун кузги сабзи яхши
– Фақат тўлиқ етилган сабзилар
– Сув кам берилган сабзилар ЯРАМАЙДИ
– Ер совуқ ёки салқин пайтда қазиб олиш:
• сабзини яроқлилик муддатини
узайтиради,
• Касалликларга чалинмайди
• Намлигини йўқотмайди, балки тиклайди
• Дастлабки совутиш вақтини
қисқартиради
54. Сабзини замонавий саралаш технологияси
(1) Сабзилар катта
яшикларда
саралаш ва
қадоқлаш жойига
олиб келинган
(2) Сабзиларни
қабул қилиб олиш,
ва улардаги бегона
ўт ва баргларни
ажратиб олиш
60. Сабзини замонавий саралаш технологияси
Сараланган ва тозаланган сабзилар инсон
томонидан якуний кўздан кечирилади ва сараланади:
– бегона нарсалар,
– синган ва ёрилган
– Нотўғри шаклга эга бўлган
– бозор стандартларига жавоб бермайдиган
61. Хулоса ва Таклифлар
• Фақат етилган сабзилар сақлашга яроқли
• Сабзилар кун салқин пайтда териш зарур
• Сабзиларни саралаш жуда мухим
• Сабзилар тез вақт оралиғида
совутилиши шарт: гидро ёки
совуқхонада
• Этилин гази ишлаб чиқазадиган
махсулотлар билан сақламаслик
• Намлик 95-100, Харорат 0