Ιστορία Ε΄

1. Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ ΕΝΑ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ ΤΗΣ ΑΡΦΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

2. ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗ΢Η ΣΗ΢ ΚΩΝ΢ΣΑΝΣΙΝΟΤΠΟΛΗ΢
• Μετά τισ καταςτροφζσ από τθ «ςτάςθ του νίκα» ο Ιουςτινιανόσ
χτίηει ότι καταςτράφθκε. ΢κοπόσ του να γίνει θ Πόλθ καλφτερθ
από πριν.
• Σο πιο ςθμαντικό ζργο που ζφτιαξε ιταν ο ναόσ τθσ Αγίασ
΢οφίασ.
• Ανζκεςε το χτίςιμο ςε δφο Ζλλθνεσ αρχιτζκτονεσ τον Ανκζμιο και
τον Ιςίδωρο.
• Επικυμία του Ιουςτινιανοφ ιταν να χτιςτεί ζνασ ναόσ που όμοιόσ
του να μθν υπάρχει πουκενά.

3. ΑΡΧΙΣΕΚΣΟΝΙΚΟ΢ ΡΤΘΜΟ΢
Οι αρχιτζκτονεσ ςυνδφαςαν το ρυκμό τθσ ορκογϊνιασ βαςιλικισ με
αυτόν του περίκεντρου ναοφ με τροφλο.
Γεννικθκε ζτςι ζνασ νζοσ ρυκμόσ θ βαςιλικι με τροφλο.

4. Ο Ιουςτινιανόσ ικελε οι κάτοικοι τθσ αυτοκρατορίασ να
νιϊκουν το ναό δικό τουσ και γι αυτό ηιτθςε από όςουσ
επικυμοφςαν να προςφζρουν υλικά και χριματα.
Από κάκε γωνιά τθσ αυτοκρατορίασ μεταφζρκθκαν
πολφτιμα μάρμαρα και δυςεφρετα υλικά.
Δζκα χιλιάδεσ εργάτεσ και διαλεχτοί τεχνίτεσ
εργάςτθκαν για πζντε χρόνια χωρίσ διακοπι για να
ολοκλθρωκεί το ζργο.

5. Η Αγία ΢οφία εγκαινιάςτθκε το 537 μ.Χ. και ιταν πράγματι
ο λαμπρότεροσ ναόσ που καταςκευάςτθκε ποτζ.
Η ιςτορικι φράςθ του Ιουςτινιανοφ « νενίκθκα ςε
΢ολομϊντα » δθλϊνει τθν εκπλθκτικι καταςκευι τθσ Αγίασ
΢οφίασ.
Ο ναόσ αυτόσ αποτζλεςε ςτο πζραςμα των αιϊνων το
κζντρο του χριςτιανιςμοφ αλλά και τθσ αυτοκρατορίασ
κακϊσ όλα τα ςθμαντικά γεγονότα ( ςτζψεισ
αυτοκρατόρων, δοξολογίεσ κριάμβων, παρακλιςεισ του
λαοφ ςτθν Παναγία για τθ ςωτθρία τθσ Πόλθσ ) τελοφνταν
εκεί.

6. Ο Βυηαντινόσ Ναόσ τθσ Υπατθσ ΢οφίασ του Ζνςαρκου Λόγου του Θεοφ, περιςςότερο
γνωςτι ωσ Αγία ΢οφία ι Αγιά-΢οφιά , γνωςτόσ και ωσ Ναόσ τθσ Αγίασ του Θεοφ
΢οφίασ ι απλά Η Μεγάλθ Εκκλθςία, ιταν από το 360 μζχρι το 1453 ορκόδοξοσ
κακεδρικόσ ναόσ τθσ Κωνςταντινοφπολθσ, με εξαίρεςθ τθν περίοδο 1204 - 1261
κατά τθν οποία ιταν ρωμαιοκακολικόσ ναόσ, ενϊ μετά τθν άλωςθ τθσ
Κωνςταντινοφπολθσ μετατράπθκε ςε τζμενοσ, μζχρι το 1934 και αποτελεί ςιμερα
μουςειακό χϊρο.
Ανικει ςτισ κορυφαίεσ δθμιουργίεσ τθσ βυηαντινισ ναοδομίασ, πρωτοποριακοφ
ςχεδιαςμοφ, και υπιρξε ςφμβολο τθσ πόλθσ, τόςο κατά τθ βυηαντινι όςο και κατά
τθν οκωμανικι περίοδο. Σο παρόν κτίςμα ανεγζρκθκε τον 6ο αιϊνα, επί βαςιλείασ
του Ιουςτινιανοφ Α', από τουσ μθχανικοφσ Ανκζμιο από τισ Σράλλεισ (ςθμ. Αϊδίνιο)
και Ιςίδωρο από τθ Μίλθτο. ΢το ίδιο ςθμείο, επί του πρϊτου λόφου τθσ
Κωνςταντινοφπολθσ και ςε κοντινι απόςταςθ από το Μζγα Παλάτιον και τον
Ιππόδρομο τθσ πόλθσ, είχαν χτιςτεί παλαιότερα δφο ακόμα ναοί που
καταςτράφθκαν από πυρκαγιά.
Σο οικοδόμθμα ακολουκεί τον αρχιτεκτονικό ρυκμό τθσ τρουλαίασ βαςιλικισ και
ςυνδυάηει ςτοιχεία τθσ πρϊιμθσ βυηαντινισ ναοδομίασ, ςε πολφ μεγάλθ κλίμακα.
Αρχιτεκτονικζσ επιρροζσ τθσ Αγίασ ΢οφίασ εντοπίηονται ςε αρκετοφσ
μεταγενζςτερουσ ορκόδοξουσ ναοφσ αλλά και ςε οκωμανικά τηαμιά, όπωσ ςτο
τζμενοσ του ΢ουλεϊμάν και ςτο ΢ουλταναχμζτ τηαμί. Εκτόσ από τον αρχιτεκτονικό
ςχεδιαςμό τθσ, θ Αγία ΢οφία ξεχωρίηει επίςθσ για τον πλοφςιο εςωτερικό διάκοςμό
τθσ, που ωςτόςο υπζςτθ ςοβαρζσ καταςτροφζσ κυρίωσ από τισ βαρβαρότθτεσ των
Σοφρκων κατά τθ διάρκεια τθσ Οκωμανικισ κυριαρχίασ.

7. ΢ιμερα ΢χζδιο του 1877
Διαμικθσ τομι κάτοψθ

8. Ο Ανκζμιοσ ο Σραλλιανόσ ιταν Ζλλθνασ μθχανικόσ μακθματικόσ και αρχιτζκτονασ,
κακθγθτισ τθσ Γεωμετρίασ ςτθν Κωνςταντινοφπολθ. Γεννικθκε ςτθν πόλθ Σράλλεισ
τθσ Λυδίασ, από όπου και θ προςωνυμία του. Ο Ανκζμιοσ ςυνεργάςκθκε με τον
Ιςίδωρο τον Μιλιςιο για τθν καταςκευι του Ναοφ τθσ Αγίασ ΢οφίασ ςτθν
Κωνςταντινοφπολθ (532 μ.Χ.), μετά από ανάκεςθ του αυτοκράτορα Ιουςτινιανοφ,
κακϊσ ο προθγοφμενοσ ναόσ είχε καταςτραφεί ςτθ ΢τάςθ του Νίκα.
Ο Ανκζμιοσ προερχόταν από μια μορφωμζνθ οικογζνεια. Είχε 4 αδελφοφσ και ο
πατζρασ τουσ, ο ΢τζφανοσ ο Σραλλιανόσ, ιταν γιατρόσ. Από τουσ αδελφοφσ του, ο
Διόςκουροσ ακολοφκθςε το πατρικό επάγγελμα ςτισ Σράλλεισ, ο Αλζξανδροσ το ίδιο
αλλά ςτθ Ρϊμθ, όπου ζγινε ζνασ από τουσ πιο φθμιςμζνουσ γιατροφσ τθσ εποχισ του,
ο Ολφμπιοσ ιταν βακφσ γνϊςτθσ του Ρωμαϊκοφ Δικαίου, ενϊ ο Μθτρόδωροσ ζγινε
διακεκριμζνοσ γραμματικόσ ςτθν Κωνςταντινοφπολθ.
Σα τολμθρά ςχζδια που κατζςτρωςε ο Ανκζμιοσ για τον ναό τθσ Αγίασ ΢οφίασ
επιδεικνφουν τόςο τισ γνϊςεισ του, όςο και τθν άγνοιά του. Σο κορυφαίο ςχεδιαςτικό
του επίτευγμα εδϊ αφορά τον τροφλο του ναοφ, που φαίνεται ςαν να αιωρείται ςτον
αικζρα, πάνω από τα γιινα.

9. O Ιςίδωροσ ο Μιλιςιοσ ιταν Ζλλθνασ μακθματικόσ, μθχανικόσ και
αρχιτζκτονασ. Ωσ βοθκόσ του Ανκζμιου από τισ Σράλλεισ, ςυμμετείχε ςτθν
ανοικοδόμθςθ του ναοφ τθσ Αγίασ ΢οφίασ ςτθν Κωνςταντινοφπολθ, ζχοντασ
μεγάλθ ςυμβολι ςτθν εκπόνθςθ και υλοποίθςθ των αρχιτεκτονικϊν ςχεδίων.
Πικανότατα ςυμμετείχε επίςθσ ςτθν καταςκευι άλλων ζργων επί τθσ
αυτοκρατορίασ του Ιουςτινιανοφ Α', όπωσ και ςτθν επίβλεψθ
αντιπλθμμυρικϊν και οχυρωματικϊν ζργων.
΢θμαντικι ιταν θ ςυμβολι του ςτα μακθματικά, κυρίωσ μζςα από τθ διάδοςθ
κειμζνων του Ευκλείδθ και του Αρχιμιδθ. ΢ε αυτόν οφείλεται θ ςυλλογι και θ
διάδοςθ των ςχολίων του Ευτόχιου πάνω ςε ζργα του Αρχιμιδθ και του
Απολλϊνιου. Δθμιοφργθςε μια αξιόλογθ ςυλλογι με ζργα του Αρχιμιδθ, θ
οποία ολοκλιρωκθκε κατά τον 9ο αι. από τον Λζοντα. Ο ίδιοσ ιταν δάςκαλοσ
των μακθματικϊν, αλλά και ιδρυτισ ςχολισ μθχανικϊν. ΢φμφωνα με τον
Ευτόχιο, ο Ιςίδωροσ ιταν επίςθσ εφευρζτθσ οργάνου, ςε μορφι διαβιτθ, για
τθ χάραξθ παραβολϊν.

10. Ο ρυκμόσ τθσ τρουλαίασ Βαςιλικισ, εμφανίςτθκε τον 6ο μ.Χ. αιϊνα, εποχι τθσ μεγάλθσ
ιςχφοσ του βυηαντινοφ κράτουσ και του ορκοδόξου δόγματοσ. Η παλαιοχριςτιανικι
βαςιλικι εμπλουτίςτθκε με νζα αρχιτεκτονικά ςτοιχεία, ϊςτε να ζχει ακόμα
μεγαλφτερθ αίγλθ. ΢πουδαιότερθ καινοτομία ιταν ο περιοριςμόσ του μικουσ του
κτιρίου και κυρίωσ θ προςκικθ τροφλου ςτθ ςτζγθ του μεγάλου κλίτουσ.
Πρόκειται για μια αρχιτεκτονικι εφεφρεςθ των μεγάλων μικραςιατϊν αρχιτεκτόνων
Ανκζμιου από τισ Σράλλεισ και Ιςίδωρου από τθ Μίλθτο. Οι μθχανικοί αυτοί
κατόρκωςαν να τοποκετιςουν ςτθν τετράγωνθ ςτζγθ τθσ βαςιλικισ τον κυκλικό
τροφλο, ο οποίοσ, μζςω τεςςάρων ςφαιρικϊν τριγϊνων κατζλθγε να ςτθρίηεται ςε
τζςςερισ μεγάλουσ πεςςοφσ. Αντιπροςωπευτικό δείγμα αυτοφ του ρυκμοφ είναι ο
περίφθμοσ ναόσ τθσ Αγίασ ΢οφίασ Κωνςταντινουπόλεωσ, ο οποίοσ κτίςτθκε από τον
Ιουςτινιανό τα ζτθ 531-537. Ο διάκοςμοσ βελτιϊνεται αιςκθτά. Οι τοίχοι καλφπτονται
με ψθφιδωτά υψθλισ τεχνοτροπίασ και ηωγραφικζσ παραςτάςεισ.
Η επιβλθτικότθτα αυτοφ του ρυκμοφ είναι ζκδθλθ. Ο τεράςτιοσ όγκοσ του ναοφ, το
μεγάλο φψοσ, ο τεράςτιοσ κόλοσ, το άπλετο φωσ των παρακφρων, δίνουν μια
ξεχωριςτι αίςκθςθ ςτον επιςκζπτθ του ναοφ.

18. Δθμιτρθσ Βογιατηάκθσ