1. ฉบับที่ 5 ปที่ 2 มกราคม – มีนาคม 2553
ี
สารบัญ
ข้อมูลเกี่ยวกับ วารสารเวชศาสตร์ฉุกเฉินไทย..................................................................................2
Editorial / บทบรรณาธิการ.................................................................................................................5
นิ พนธ์ต้นฉบับ / Original Articles........................................................................................................6
การรับร้ความรุนแรงและการปฐมพยาบาลบาดแผลฉีกขาดก่อนมารับการรักษาของผู้ป่วย
ู
ไทยมุสลิมภาคใต้*..........................................................................................................................6
บทฟื้ นฟูวิชาการ Review Articles.....................................................................................................19
รังสีวินิจฉัยในภาวะฉุกเฉิน: ประโยชน์ของรังสีวินิจฉัยที่มีต่อการพัฒนาคุณภาพของสาขาวิชา
เวชศาสตร์ฉกเฉิน.........................................................................................................................19
ุ
ทำางานกู้ชีพอย่างไรให้มีประสิทธิภาพ.........................................................................................29
Doctor Corner / มุมแพทย์..................................................................................................................34
ยุคโลกาภิวัตน์ .............................................................................................................................34
Nurse Corner / มุมพยาบาล...............................................................................................................38
วันวานยังหวานอย่........................................................................................................................38
ู
ชมรมศิษย์เก่าแพทย์ฉุกเฉิน.............................................................................................................42
ข้อแนะนำาสำาหรับผ้สงบทความเพื่อลงพิมพ์.....................................................................................44
ู ่

2. ข้อมูลเกียวกับ วารสารเวชศาสตร์ฉุกเฉิ นไทย
่
เจ้าของ สมาคมเวชศาสตร์ฉุกเฉิ นแห่งประเทศไทย
สำานั กงาน สำานั กงานชัวคราว เลขที่ 2 อาคารศูนย์กูชพ “นเรนทร” โรงพยาบาลราชวิถี
่ ี
ถนนพญาไท ตำาบลทุ่งพญาไท เขตราชเทวี กรุงเทพฯ 10400
โทรศัพท์.0-2354-8223 โทรสาร.0-2354-8224
วัตถุประสงค์
1. เพื่อเผยแพร่ความรูู ส่งเสริมการศึกษา และการวิจัยดูานเวชศาสตร์ฉกเฉิ น
ุ
2. เพื่อแลกเปลี่ยนขูอคิดเห็นดูานเวชศาสตร์ฉกเฉิ น และวิชาการที่เกี่ยวขูอง
ุ
3. เพื่อเป็ นสื่อกลางระหว่างสมาชิกของสมาคมเวชศาสตร์ฉกเฉิ นแห่งประเทศไทย และผููสนใจ
ุ
4. เพื่อแจูงข่าวสารต่าง ๆ และกิจกรรมของสมาคมเวชศาสตร์ฉกเฉิ นแห่งประเทศไทย
ุ
ที่ปรึกษา ( Advisory Board )
1) ศาสตราจารย์เกียรติคณนายแพทย์สันต์ หัตถีรัตน์
ุ
2) พลอากาศตรีนายแพทย์บญเลิศ จุลเกียรติ
ุ
คณะที่ปรึกษา
• ศาสตราจารย์นายแพทย์ไพบูลย์ สุรยะวงศ์ไพศาล
ิ
• ศาสตราจารย์นายแพทย์วชิร คชการ
• ศาสตราจารย์นายแพทย์อภิชาต จิตต์เจริญ
• รองศาสตราจารย์นายแพทย์ภาณุวฒน์ เลิศสิทธิชัย
ั
• ผููชวยศาสตราจารย์นายแพทย์ชศักดิ ์ โอกาศเจริญ
่ ู
• ผููชวยศาสตราจารย์เล็ก รุ่งเรืองยิ่งยศ
่
• นาวาอากาศเอกนายแพทย์อภิชาติ พลอยสังวาลย์
บรรณาธิการ ( Editor in Chief )
แพทย์หญิงรพีพร โรจน์แสงเรือง
บรรณาธิการร่วม ( Associate Editors )
• นาวาอากาศเอกนายแพทย์เฉลิมพร บุญสิริ
• แพทย์หญิงยุวเรศมคฐ์ สิทธิชาญบัญชา
• นางสาวอุบล ยี่เฮ็ง
• นายจักรี กัวกำาจัด
้
กองบรรณาธิการ ( Editorial Board )
1. นายแพทย์สมชาย กาญจนสุต
2. นายแพทย์วทยา ศรีดามา
ิ

3. 3. พันเอกนายแพทย์ดาบศักดิ ์ กองสมุทร
4. นายแพทย์ไพโรจน์ เครือกาญจนา
5. แพทย์หญิงจิตรลดา ลิมจินดาพร
้
6. แพทย์หญิงทิพา ชาคร
7. นายแพทย์ครองวงศ์ มุสิกถาวร
1. นายแพทย์บริบรณ์ เชนธนากิจ
ู
2. นาวาอากาศเอกนายแพทย์ไกรสร วรดิถี
3. นาวาอากาศโทแพทย์หญิงกรรณยิการ์ วรรณวิมลสุข
4. นายแพทย์ประสิทธิ ์ วุฒสุทธิเมธาวี
ิ
5. แพทย์หญิงวรณิ สร์ อมรทรงชัย
6. นายแพทย์พรเลิศ ปลื้มจิตต์มงคล
7. พันเอกนายแพทย์สรจิต สุนทรธรรม
ุ
8. แพทย์หญิงนฤมล สวรรค์ปัญญาเลิศ
9. นายแพทย์จิรพงษ์ ศุภเสาวภาคย์
10. รศ.สุดาพรรณ ธัญจิรา
11. ผศ.ดร.วงจันทร์ เพชรพิเชฐเชียร
12. นาวาอากาศโทหญิง ดร.โสพรรณ โพทะยะ
13. คุณหญิงเดือนเพ็ญ พึ่งพระเกียรติ
14. อาจารย์เรวดี ลือพงศ์ลคณา
ั
15. อาจารย์รัชณี วรรณ ดารารัตน์ศิลป์
16. อาจารย์นิตยา ภูริพนธ์
ั
17. อาจารย์ชลาริน ลิมสกุล
่
18. อาจารย์กานดา ตุลาธร
19. อาจารย์วไลพรรณ ชลสุข
20. อาจารย์นิพา ศรีชูาง
21. อาจารย์ลดดา ตันเจริญ
ั
22. อาจารย์มทนา ศิริโชคปรีชา
ั
23. อาจารย์นิรัชรา ก่อกุลดิลก
24. อาจารย์สุรธร คูมสุภา
ี ุ
25. อาจารย์ธรพงศ์ กรฤทธิ ์
ี
26. นายแพทย์พงศกร อธิกเศวตพฤทธิ ์
แบบปก
นายแพทย์วนชนะ ศรีวิไลทนต์
ิ
ผ้้ด้แลเวบ http://www.taem.or.th
นายแพทย์จิรพงษ์ ศุภเสาวภาคย์

4. ผ้้ประสานงาน
1. นางสาวโสฬสสิริ เทศนะโยธิน สมาคมเวชศาสตร์ฉุกเฉิ น
2. นางเยาวลักษณ์ คงมาก สมาคมเวชศาสตร์ฉุกเฉิ น
กำาหนดออก ปี ละ 4 ฉบับ
1. มกราคม-มีนาคม
2. เมษายน-มิถนายน
ุ
3. กรกฎาคม-กันยายน
4. ตุลาคม-ธันวาคม

5. Editorial / บทบรรณาธิการ
สวัสดีปีใหม่พ.ศ.2553 ค่ะ
ทางสมาคมเวชศาสตร์ฉกเฉิ นแห่งประเทศไทยไดูดำาเนิ นการจัดทำาวารสารเวชศาสตร์ฉุกเฉิ นไทยมา
ุ
จนครบ 1 ปี แลูวนะคะ และเรายังมีความตังใจที่จะสานต่อการจัดทำาวารสารกันอย่างต่อเนื่ องต่อไปเรื่อยๆ
้
อย่างไม่ขาดสาย ทังนี้กไดูแต่หวังว่าวารสารนี้จะสามารถสรรสรูางสิ่งดีๆหรือจุดประกายความรููบางอย่างใหูแก่
้ ็
พี่นูองชาว ER อันจะนำ าไปสู่การพัฒนาสาขาวิชาเวชศาสตร์ฉกเฉิ นของประเทศไทยไดูไม่มากก็นูอย ทางคณะ
ุ
ผููจัดทำาไดูบรรจุเนื้ อหาวิชาการทังของแพทย์และพยาบาลเพื่อใหูมีการพัฒนากูาวเดินไปพรูอมกัน ทังนี้เพราะ
้ ้
เราเป็ นชาว ER ที่ร่วมแรงร่วมใจกันทำางานดูวยดีมาตลอด สำาหรับในปี พ.ศ.2553 นี้ทางคณะผููจดทำากำาลังเริ่ม
ั
ดำาเนิ นการเพื่อใหูมีบทความดูาน prehospital care เพิ่มเติมขึนมา โดยอาจขอความร่วมมือจากทาง
้
ทีม paramedic ที่อยู่ตามโรงพยาบาลต่างๆใหูช่วยส่งเนื้ อหามาร่วม ทังนี้เพื่อใหูเวชศาสตร์ฉกเฉิ นของไทยไดู
้ ุ
พัฒนาร่วมกันอย่างครบวงจรไปทังระบบ ซึ่งถูามีความคืบหนู าอย่างไรก็จะนำ ามาเล่าส่กันฟั งนะคะ
้ ู
การพัฒนาระบบเวชศาสตร์ฉุกเฉิ นจำาเป็ นตูองใชูทงความรููและประสบการณ์ในการทำางานอย่างสูง
ั้
นอกจากนี้ยังจำาตูองมีความสามารถในการสื่อสารและปฏิสัมพันธ์ท่ีดีต่อกันเพื่อใหูเกิดความร่วมมือในการ
ทำางานกันเป็ นทีม การสรูางเครือข่ายกันในระบบเวชศาสตร์ฉกเฉิ นนั บเป็ นปั จจัยสำาคัญหนึ่ งในการพัฒนา
ุ
งานดูานนี้ ทางวารสารหวังว่าจะไดูรับความร่วมมือจากชาว ER ทัวประเทศในการส่งบทความมาเพื่อตีพมพ์ใน
่ ิ
วารสาร ทังนี้นับเป็ นวิธหนึ่ งในการเชื่อมโยงความสัมพันธ์ท่ดีและสามารถสานต่อไปสู่การสรูางเครือข่ายร่วม
้ ี ี
กันทำางานต่อไปในอนาคต
ดูวยความปรารถนาดี
พ.ญ.รพีพร โรจน์แสงเรือง
บรรณาธิการและคณะผููจัดทำา

6. นิ พนธ์ต้นฉบับ / Original Articles
การรับรู้ความรุนแรงและการปฐมพยาบาลบาดแผลฉีกขาดก่อนมารับ
การรักษาของผู้ป่วยไทยมุสลิมภาคใตู*
Perceived Severity and Pre-hospital Lacerated Wound Care Among Thai Muslims
in South
1
อับดุลเลาะ แวโดยี พยาบาลวิชาชีพ
Abdulloh Waedoyi, RN
2
หทัยรัตน์ แสงจันทร์ พย.ด
Hathairat Sangchan RN, Ph.D (Nursing)
3
ขนิ ษฐา นาคะ พย.ด
Kanittha Naka RN, Ph.D (Nursing)
* สาระนิ พนธ์ พยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต (เวชปฏิบัติ) มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
1
พยาบาลชำานาญการ แผนกงานอุบัติเหตุ–ฉุกเฉิ น โรงพยาบาลยะรัง อ.ยะรัง จ.ปั ตตานี
1
Resident Nurse, Trauma-Emergency Department, Yarang Hospital, Pattani.
2
อาจารย์ ภาควิชาการพยาบาลศัลยศาสตร์ คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
2
Instructor, Surgical Nursing Department, Faculty of Nursing, Prince of Songkla University.
3
ผููชวยศาสตราจารย์ ภาควิชาการพยาบาลศัลยศาสตร์ คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
่
3
Assistant Professor, Surgical Nursing Department, Faculty of Nursing, Prince of Songkla
University.
1
E-mail: waedoyee@hotmai.com
2
E-mail: hathairat.s@psu.ac.th
บทคัดย่อ
ความเป็ นมา: บาดแผลฉี กขาดเป็ นการบาดเจ็บต่อผิวหนั ง เนื้ อเยื่อ และหลอดเลือด ทำาใหูมีการเสียเลือดและ
มีโอกาสติดเชื้อ ผูป่วยควรไดูรบการปฐมพยาบาลเบื้องตูนก่อนมารับการรักษา
ู ั
วัตถุประสงค์: ศึกษาการรับรูความรุนแรงและการปฐมพยาบาลบาดแผลฉี กขาดก่อนมารับการรักษาของผูู
ู
ป่ วยไทยมุสลิมภาคใตู
วิธีการวิจัย: วิจัยเชิงบรรยาย กล่มตัวอย่างผููป่วยไทยมุสลิมที่มีบาดแผลฉี กขาดและมารับบริการรักษาใน
ุ
แผนกอุบัติเหตุ-ฉุกเฉิ นโรงพยาบาลของรัฐในจังหวัดภาคใตูตอนล่าง จำานวน 100 ราย เครื่องมือในการวิจย
ั
เป็ นแบบสอบถาม 3 ส่วนไดูแก่ ขูอมูลส่วนบุคคล การรับรููความรุนแรงของบาดแผล และ การปฐมพยาบาล
บาดแผล ตรวจสอบความตรงตามเนื้ อหาโดยผููทรงคุณวุฒิ และหาความเที่ยงแบบวัดซำาของแบบสอบถาม
้
ส่วนที่ 2 และ 3 ไดูค่าความสอดคลูองของการวัดซำาเท่ากับรูอยละ 93.75 และ 99.54 ตามลำาดับ วิเคราะห์
้
ขูอมูลดูวยสถิติเชิงบรรยาย
ผลการวิจัย: กล่มตัวอย่างรับรูความรุนแรงของบาดแผลโดยรวมในระดับมาก ( Χ= 5.05, SD = 1.85)
ุ ู
รูอยละ 78 ทำาการปฐมพยาบาลก่อนมารับการรักษา โดยในการหูามเลือดใชูวธการกดบาดแผลมากที่สด
ิ ี ุ

7. (รูอยละ 56.4) การทำาความสะอาดแผลใชูนำ้าสะอาดมากที่สุด (รูอยละ 30.8) และการปิ ดแผลใชูผูาสะอาด
มากที่สุด (รูอยละ 56.4)
สรุปผล: ผลการวิจัยสามารถนำ าไปใชูประโยชน์ในการส่งเสริมพฤติกรรมการปฐมพยาบาลบาดแผลที่ถูกตูอง
ส่งผลต่อการลดภาวะแทรกซูอน ระยะเวลา และค่าใชูจ่ายในการดูแลรักษา
ABSTRACT
Background: Lacerated wound is the injuries of skin, tissue, and vascular that leads to blood
loss and increases risk to infection. The patients with lacerated wound require pre-hospital
wound care.
Objective: To examine perceived severity and pre-hospital wound care among Thai Muslims in
southern Thailand.
Method: This descriptive research was conducted and one hundred Thai Muslim patients with
lacerated wound who were visiting the emergency room of a community hospital in southern
Thailand comprised the sample. The research instruments composed of 1) Demographic Data
Questionnaire, 2) Perceived Severity of Lacerated Wound Scale, and 3) Pre-hospital Wound
Care Behavior Scale. The content validity was tested by a group of experts. Reliabilities of
Perceived Severity of Lacerated Wound Scale and Pre-hospital Wound Care Behavior Scale
were tested by percentage of test-retest agreement, yielding 93.75 % and 99.54 % respectively.
The data were analyzed using descriptive statistics.
Result: The total score of perceived severity of lacerated wound of the sample was at a high
level (M = 5.05, SD = 1.85). The majority of the sample (78 %) had performed pre-hospital
wound care. More than half of them (56.4 %) had stopped bleeding by direct pressure at the
wound, 30.8 % cleaned the wound using water, and 56.4 % closed the wound by a piece of
cloth.
Conclusion: This finding can be used to promote proper first aid practice after getting wounds
that would decrease complications and decrease duration and cost of health care.
คำาสำาคัญ: การรับรููความรุนแรง, การปฐมพยาบาลบาดแผล, บาดแผลฉี กขาด, ผููป่วยไทยมุสลิมภาคใตู
Key words: Perceived Severity, Pre-hospital Wound Care, Lacerated wound, Thai Muslims
Patients in Southern

8. บทนำ า
บาดแผลฉี กขาดเป็ นความเจ็บป่ วยจากอุบัติเหตุท่ีพบบ่อยที่สด ในผููป่วยที่มารับบริการรักษาที่แผนก
ุ
อุบัติเหตุ-ฉุกเฉิ นของทุกโรงพยาบาล โดยอุบัติเหตุจากการจราจรเป็ นสาเหตุอนดับแรกที่ทำาใหูเกิดบาดแผล
ั
(1)
ฉี กขาด รายงานของศูนย์อำานวยการความปลอดภัยทางถนน พบว่า จากการเกิดอุบัติเหตุทางจราจรจำานวน
68,085 ครัง มีผไดูรับบาดเจ็บสาหัส 10,921 ราย และเสียชีวิต 8,333 ราย ผููไดูรับอุบัติเหตุจากการจราจรจึง
้ ู
มักมีบาดแผลฉี กขาดและสูญเสียเลือด สาเหตุรองลงมา ไดูแก่ อุบัติเหตุจากการทำางานอาชีพ เนื่ องจาก
ประชากรไทยส่วนใหญ่มอาชีพเกษตรกรรม โดยเฉพาะในภาคใตูเกษตรกรรมเป็ นอาชีพหลักของประชากร
ี
เช่น การทำาสวนยางพารา สวนผลไมู เลียงสัตว์ การทำาประมง เป็ นตูน รองลงมาเป็ นอาชีพรับจูางในโรงงาน
้
(2)
อุตสาหกรรม เช่น โรงงานแปรรูปไมูยางพารา จึงอาจไดูรับบาดแผลฉี กขาดจากของมีคมซึ่งเป็ นอุปกรณ์
เครื่องมือเครื่องใชูในการทำางาน นอกจากนี้ยังมีสาเหตุของการเกิดบาดแผลฉี กขาดของประชากรในเขต 3
จังหวัดชายแดนภาคใตูท่ีแตกต่างจากประชากรในส่วนอื่นของประเทศ คือจากการไดูรับบาดเจ็บจากเหตุการณ์
ความไม่สงบ โดยส่วนใหญ่เป็ นบาดแผลจากอาวุธ เช่น มีด ปื น ระเบิด เป็ นตูน
บาดแผลฉี กขาดทำาใหูผิวหนั งและเนื้ อเยื่อถูกทำาลาย และหากมีการฉี กขาดของหลอดเลือดก็จะทำาใหูมี
(3)
การสูญเสียเลือดร่วมดูวย บาดแผลฉี กขาดส่วนใหญ่จึงเป็ นแผลที่มโอกาสติดเชื้อสูง
ี ดังนั ้นผููป่วยที่มี
บาดแผลฉี กขาด ควรไดูรับการปฐมพยาบาลบาดแผลเบื้องตูนก่อนมารับการรักษา โดยการหูามเลือด การ
(4)
ทำาความสะอาดบาดแผล และการปิ ดบาดแผล เพื่อลดภาวะแทรกซูอนจากการสูญเสียเลือดและการติดเชื้อ
(5)
และส่งเสริมกระบวนการหายของแผล นอกจากนี้ จากบริบทของพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใตู ซึ่งประชากร
ส่วนใหญ่มีสถานที่ประกอบอาชีพที่ตงอยู่หางไกลจากสถานบริการทางดูานสาธารณสุข เช่น ทำาสวนยางบน
ั้ ่
ภูเขาสูง ทำาประมงชายฝั่ งทะเล ทำาใหูอาจไม่สะดวกต่อการเดินทางไปรับบริการในภาวะฉุกเฉิ น หรือตูองใชู
เวลาในการเดินทาง ร่วมทังเหตุการณ์ความไม่สงบในพื้นที่ อาจเป็ นอุปสรรคต่อการมารับบริการรักษา
้
บาดแผลในทันทีท่ีเกิดเหตุ ดังนั ้นผููป่วยไทยมุสลิมที่ไดูรับบาดแผลฉี กขาดจึงเป็ นกล่มประชากรที่จำาเป็ นตูอง
ุ
ปฐมพยาบาลบาดแผลฉี กขาดที่เกิดขึนดูวยตนเองก่อนที่จะมารับการดูแลรักษา
้
จากประสบการณ์การดูแลผููป่วยที่แผนกอุบัติเหตุ-ฉุกเฉิ นโรงพยาบาลยะรัง ผูวิจัยพบว่า ผูป่วยบาง
ู ู
รายมีการดูแลบาดแผลก่อนมารับการรักษาที่แตกต่างจากหลักการปฐมพยาบาล เช่น การใชูสารหรือวัสดุ
แปลกปลอมใส่ลงไปในบาดแผล โดยเชื่อว่าจะช่วยหูามเลือดหรือเร่งใหูเนื้ อเยื่อสมานกันเร็วขึ้น ทังนี้อาจเป็ น
้
วิถปกติของประชากรไทยมุสลิมภาคใตูซ่งมักมีความเชื่อเกี่ยวกับการดูแลสุขภาพที่สืบทอดกันมาเป็ นวิธปฏิบัติ
ี ึ ี
ตามภูมปัญญาทูองถิ่น สอดคลูองกับผลการศึกษาที่ผานมาซึ่งพบว่า ในภาวะเจ็บป่ วยกล่มตัวอย่างไทยมุสลิม
ิ ่ ุ
ในจังหวัดชายแดนภาคใตูจะใชูบทบัญญัติทางศาสนามาผสมผสานกับความเชื่อที่สืบต่อกันมาจากบรรพบุรษ
ุ
(6)
ในการดูแลสุขภาพ อย่างไรก็ตาม จากแนวคิดของเลวิน เชื่อว่าการดูแลสุขภาพตนเองเป็ นกระบวนการที่
ประชาชนทัวไปทำาหนู าที่ดวยตนเองเพื่อส่งเสริมสุขภาพ ปู องกันโรค วินิจฉั ยโรคในระยะเริ่มตูน และรักษา
่ ู
โรคเบื้องตูน พฤติกรรมการดูแลตนเองของบุคคลเป็ นผลมาจากการเรียนรููและถ่ายทอดทางสังคม นั บตังแต่
้
การสังเกตตนเอง การรับรููอาการ การใหูความหมายของอาการ การตัดสินเกี่ยวกับความรุนแรง การเลือกวิธี
(7)
การรักษา และการประเมินผลการรักษาดูวยตนเอง ดังนั ้น การรับรููความรุนแรงของบาดแผลจึงอาจเป็ น
ปั จจัยหนึ่ งที่เกี่ยวขูองกับการปฐมพยาบาลบาดแผลฉี กขาดก่อนมารับการรักษาของประชาชนไทยมุสลิมภาค
ใตู

9. การวิจยครังนี้ จึงตูองการศึกษาการรับรููความความรุนแรงของบาดแผลฉี กขาดและวิธการ
ั ้ ี
ปฐมพยาบาลบาดแผลก่อนมารับการรักษาของประชาชนไทยมุสลิมภาคใตู เพื่อช่วยใหูบุคลากรสุขภาพซึ่ง
ปฏิบัตงานในพื้นที่ไดูมความเขูาใจและเป็ นแนวทางในการส่งเสริมใหูประชาชนในพื้นที่ภาคใตูตอนล่างมีการ
ิ ี
ปฐมพยาบาลบาดแผลที่ถูกตูอง ซึ่งจะส่งผลต่อการลดภาวะแทรกซูอนที่อาจเกิดขึ้น ตลอดจนลดระยะเวลา
และค่าใชูจ่ายในการดูแลรักษา อันเป็ นการเพิ่มคุณภาพการใหูบริการดูานสุขภาพแก่ประชาชน
วัตถุประสงค์
เพื่อศึกษาการรับรูความรุนแรงและการปฐมพยาบาลบาดแผลฉี กขาดก่อนมารับการรักษาของผููป่วย
ู
ไทยมุสลิมภาคใตู
ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง
ประชากรในการศึกษาครังนี้เป็ นผููป่วยไทยมุสลิมอายุ 15 ปี ขนไปที่เขูารับบริการในแผนกอุบัติเหตุ-
้ ึ้
ฉุกเฉิ นโรงพยาบาลของรัฐในจังหวัดทางภาคใตูตอนล่าง จากการไดูรับบาดแผลฉี กขาดบริเวณภายนอกของ
ร่างกาย โดยกำาหนดคุณสมบัตของกล่มตัวอย่างเป็ นผููป่วยที่รูสึกตัว สามารถสื่อสารไดูเขูาใจ และไม่ไดูรับการ
ิ ุ
ปฐมพยาบาลและ/หรือนำ าส่งมารับการรักษาดูวยรถหน่ วยบริการผููป่วยฉุกเฉิ น จำานวน 100 ราย คิดเป็ นรูอย
ละ 25 ของจำานวนผูป่วยที่มารับบริการต่อปี เก็บรวบรวมขูอมูลตังแต่เดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2551 ถึง เดือน
ู ้
มกราคม พ.ศ. 2552
เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย
เครื่องมือที่ใชูในการเก็บรวบรวมขูอมูลในการวิจัยครังนี้เป็ นแบบสอบถาม 3 ส่วน ดังต่อไปนี้
้
1. ขูอมูลลักษณะส่วนบุคคล ไดูแก่ เพศ อายุ สถานภาพสมรส ระดับการศึกษา รายไดูเฉลี่ยของ
ครอบครัวต่อเดือน แหล่งที่มาของรายไดู ความเพียงพอของรายไดู สิทธิในการรักษาพยาบาล ประวัติโรค
ประจำาตัว และขูอมูลที่เกี่ยวขูองกับการไดูรับบาดแผลฉี กขาด เช่น กิจกรรมที่ทำาขณะเกิดอุบัติเหตุ สาเหตุท่ี
ทำาใหูเกิดบาดแผลฉี กขาด ระยะเวลาก่อนที่จะเขูามารับการรักษา ระยะทางของที่เกิดเหตุกับสถานบริการ
สุขภาพ สถานบริการสุขภาพที่ใกลูท่ีสดขณะเกิดเหตุ ประสบการณ์การไดูรับอุบัติเหตุและบาดแผลฉี กขาด
ุ
2. แบบสอบถามการรับรููความรุนแรงของบาดแผลฉี กขาด ผููวิจยสรูางขึนตามแนวทางการประเมิน
ั ้
(5)
ความรุนแรงของบาดแผลของกรมควบคุมโรค ประกอบดูวยขูอคำาถาม 8 ขูอ ไดูแก่ การสูญเสียเลือด โอกาส
ติดเชื้อ อาการปวด ขนาดของบาดแผล การเป็ นอันตรายต่ออวัยวะอื่นๆ ระยะเวลาในการรักษา ผลต่อการทำา
กิจวัตรประจำาวันหรืองานอาชีพ และความรุนแรงของบาดแผลโดยรวม ลักษณะคำาตอบเป็ นเสูนตรงแบ่งระดับ
ความรุนแรง 0 - 10 คะแนน แปลผลคะแนนโดยแบ่งช่วงคะแนนเฉลี่ยเป็ น 4 ระดับ ไดูแก่
0.00 - 2.50 หมายถึง การรับรููความความรุนแรงของบาดแผลฉี กขาดอยู่ในระดับนู อย
2.51- 5.00 หมายถึง การรับรููความความรุนแรงของบาดแผลฉี กขาดอยู่ในระดับปานกลาง
5.01- 7.50 หมายถึง การรับรููความความรุนแรงของบาดแผลฉี กขาดอยู่ในระดับมาก
7.51- 10.00 หมายถึง การรับรููความความรุนแรงของบาดแผลฉี กขาดอยู่ในระดับมากที่สุด
3. แบบสอบถามการปฐมพยาบาลบาดแผลฉี กขาดก่อนมารับการรักษา ผูวิจัยสรูางขึ้นตามหลักการ
ู

10. ปฐมพยาบาลบาดแผลเบื้องตูนสำาหรับประชาชนของสถาบันการแพทย์ดูานอุบัติเหตุและสาธารณภัย กรมการ
(4)
แพทย์ กระทรวงสาธารณสุข ปี พ.ศ. 2545 ซึ่งประกอบดูวย การหูามเลือด การทำาความสะอาดบาดแผล
และการปิ ดบาดแผล รวม 20 ขูอคำาถาม ลักษณะคำาตอบเป็ นการปฏิบัตหรือไม่ปฏิบัติ พรูอมทังใหูระบุเหตุผล
ิ ้
ของการปฏิบัติหรือไม่ปฏิบัติในขูอนั ้น ๆ
แบบสอบถามดังกล่าวไดูรับการตรวจความตรงดูานเนื้ อหาจากผููทรงคุณวุฒท่ีมีความเชี่ยวชาญในดูาน
ิ
การดูแลบาดแผล จำานวน 3 ท่าน ไดูแก่ แพทย์ประจำาหน่ วยอุบัติเหติ-ฉุกเฉิ น พยาบาลประจำาหน่ วยงาน
อุบัติเหตุ-ฉุกเฉิ น และอาจารย์พยาบาล ผูวิจัยนำ าแบบสอบถามที่ไดูปรับปรุงแลูวไปหาค่าความเที่ยงดูวยวิธี
ู
ทดสอบซำา (test-retest) ในผููป่วยที่มีลกษณะคลูายกล่มตัวอย่างจำานวน 10 ราย โดยเก็บขูอมูลครังแรกเมื่อผูู
้ ั ุ ้
ป่ วยมาถึงโรงพยาบาล และครังที่สองก่อนผููป่วยกลับบูาน ระยะเวลาห่างกันประมาณ 30 - 60 นาที นำ า
้
ขูอมูลทังสองครังมาคำานวณหาค่ารูอยละของความสอดคลูองในการตอบของแบบสอบถามส่วนที่ 2 และส่วน
้ ้
ที่ 3 ไดูเท่ากับรูอยละ 93.75 และรูอยละ 99.54 ตามลำาดับ
การเก็บรวบรวมข้อม้ล
การวิจยครังนี้ผ่านการพิจารณาและไดูรบอนุมัติใหูดำาเนิ นการวิจัยจากคณะกรรมการดูานจริยธรรม
ั ้ ั
คณะพยาบาลศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ และไดูรับอนุญาตใหูเก็บขูอมูลจากผููอำานวยการโรง
พยาบาลและหัวหนู าแผนกอุบัตเหตุฉกเฉิ น โรงพยาบาลยะรัง จังหวัดปั ตตานี ผูวิจัยจึงเก็บรวบรวมขูอมูลโดย
ิ ุ ู
การสอบถามกล่มตัวอย่างเป็ นรายบุคคล
ุ
การพิทักษ์สิทธิกลุ่มตัวอย่าง
ผููวิจยชีแจงวัตถุประสงค์ของการวิจัย อธิบายขันตอนและระยะเวลาในการเก็บรวบรวมขูอมูล พรูอม
ั ้ ้
ทังชีแจงใหูทราบถึงสิทธิของกล่มตัวอย่างในการตอบรับหรือปฏิเสธการเขูาร่วมการทำาวิจัยโดยไม่มีผลใด ๆ
้ ้ ุ
ต่อการรับบริการรักษาพยาบาล ขูอมูลของกล่มตัวอย่างจะถูกนำ าเสนอในภาพรวมเพื่อประโยชน์ทางวิชาการ
ุ
เท่านั ้น โดยไม่มีการระบุช่ อหรือขูอมูลเป็ นรายบุคคล หากสมัครใจใหูแสดงความยินยอมดูวยวาจาหรือลงนาม
ื
เป็ นลายลักษณ์อกษร
ั
การวิเคราะห์ข้อม้ล
วิเคราะห์ขูอมูลส่วนบุคคล คะแนนการรับรููความรุนแรง และคะแนนการปฐมพยาบาลบาดแผล ดูวย
สถิติเชิงบรรยาย ไดูแก่ ค่าความถี่ ค่าเฉลี่ย รูอยละ และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ส่วนขูอมูลเชิงคุณภาพจาก
การระบุเหตุผลการปฏิบัตหรือไม่ปฏิบัติการปฐมพยาบาลบาดแผล ใชูการวิเคราะห์เนื้ อหาอย่างง่าย โดยการจัด
ิ
กล่มขูอมูล
ุ
ผลการศึกษา
กล่มตัวอย่างเป็ นเพศชายรูอยละ 70 อายุเฉลี่ย 32.22 ปี (SD = 14.11) โดยรูอยละ 52 มีอายุ
ุ
ระหว่าง 15 – 30 ปี และรูอยละ 29 มีอายุระหว่าง 31 – 45 ปี รูอยละ 54 สถานภาพโสด รูอยละ 39
สถานภาพสมรสคู่ รูอยละ 58 มีการศึกษาระดับมัธยมศึกษา รูอยละ 62 มีรายไดูเฉลี่ยของครอบครัว 5,000-

11. 10,000 บาท/เดือน รูอยละ 58 มีรายไดูจากการทำางาน และรูอยละ 32 มีรายไดูจากบิดา-มารดาหรือค่สมรส
ู
รูอยละ 66 ใชูสิทธิบัตรทองในการรับบริการ ที่เหลือใชูสิทธิขูาราชการ พ.ร.บ.คูมครองผููประสบภัย และ
ุ
ประกันสังคม มีเพียงรูอยละ 3 ที่ตองชำาระค่ารักษาเอง เนื่ องจากไม่สามารถตรวจสอบสิทธิการรักษาและไม่มี
ู
เอกสารที่สามารถยืนยันถึงสิทธิของตนเองไดู หรือไม่ไดูนำาบัตรประจำาตัวประชาชนมาดูวย และไม่สามารถ
เขียนชื่อตนเองใหูถูกตูองตามบัตรประชาชนไดู รูอยละ 18 มีโรคประจำาตัว ไดูแก่ ความดันโลหิตสูง และ/หรือ
เบาหวาน
ผลการศึกษา พบว่า สาเหตุของการไดูรับบาดแผลฉี กขาดมีดงนี้ รูอยละ 60 จากอุบัติเหตุขณะทำางาน
ั
อาชีพหรือทำางานบูาน รูอยละ 28 จากอุบัติเหตุการจราจร รูอยละ 8 จากการเล่นกีฬา รูอยละ 2 จากการถูก
ทำารูายโดยบุคคลอื่น และรูอยละ 2 จากการถูกทำารูายโดยสัตว์ ดังนั ้นบาดแผลฉี กขาดรูอยละ 59 จึงเกิดจาก
ของมีคม เช่น มีด มีดพรูา กระจก เศษแกูว เป็ นตูน และรูอยละ 28 เกิดจากถูกของแข็งแทง
กล่มตัวอย่างรูอยละ 82 ใชูเวลาก่อนมารับการรักษาบาดแผลนู อยกว่า 30 นาที โดยเร็วที่สดประมาณ
ุ ุ
5 นาที และชูาที่สุดประมาณ 6 ชัวโมง เฉลี่ย 37.70 นาที (SD = 47.76) รูอยละ 49 มีระยะทางระหว่างที่
่
เกิดเหตุกับโรงพยาบาลมากกว่า 5 กิโลเมตร ระยะทางที่ใกลูท่ีสุดนู อยกว่า 1 กิโลเมตร และไกลที่สุดประมาณ
60 กิโลเมตร ระยะทางเฉลี่ย 6.16 กิโลเมตร (SD = 7.69) สถานบริการสุขภาพที่อย่ใกลูท่ีสุดขณะที่เกิดเหตุ
ู
เป็ นโรงพยาบาลจังหวัดรูอยละ 42 โรงพยาบาลอำาเภอรูอยละ 29 และสถานี อนามัยรูอยละ 28 กล่มตัวอย่าง
ุ
รูอยละ 76 ไม่มีประสบการณ์การไดูรบอุบัติเหตุหรือไดูรับบาดแผลฉี กขาด และรูอยละ 66 ไม่มประสบการณ์
ั ี
การเขูารับบริการในหน่ วยงานอุบัติเหตุฉุกเฉิ น
ผลการวิเคราะห์ขอมูลพบว่า กล่มตัวอย่างรับรูความรุนแรงของบาดแผลฉี กขาดโดยรวมอยู่ในระดับ
ู ุ ู
มาก ( Χ= 5.05, SD = 1.85) โดยมีการรับรููความรุนแรงของบาดแผลฉี กขาดรายขูออย่ในระดับปานกลาง
ู
ถึงมาก เรียงลำาดับขูอจากมากไปนู อย ดังตาราง 1
ตาราง 1 ช่วงคะแนน ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และระดับการรับรู้ความรุนแรงของกล่มตัวอย่าง
ุ
(N = 100)
การรับรูความรุนแรงของ
ู ช่วงคะแนน Χ ระดับการ
SD
บาดแผลฉี กขาด ที่เป็ นไปไดู ช่วงคะแนนจริง รับรูู
1. ตูองใชูเวลาในการรักษานาน 0 – 10 1 - 10 5.39 2.44 มาก
2. มีผลต่อการทำากิจวัตรประจำาวันหรือ 0 - 10 0 - 10 5.28 2.75 มาก
งานอาชีพ
3. การสูญเสียเลือด 0 - 10 1 - 10 5.24 2.41 มาก
4. ขนาดบาดแผล 0 - 10 1 - 10 5.21 2.52 มาก
5. ความปวด 0 - 10 1 - 10 5.08 2.44 มาก
6. ความรุนแรงของบาดแผล 0 - 10 1 - 10 5.04 2.64 มาก
7. การติดเชื้อ 0 - 10 0-9 4.83 2.53 ปานกลาง
8. การเป็ นอันตรายต่ออวัยวะอื่นๆ 0 – 10 0-9 4.30 2.55 ปานกลาง
โดยรวม 0 – 10 0 - 9.38 5.05 1.85 มาก
ผลการวิเคราะห์ขอมูลพบว่า กล่มตัวอย่างรูอยละ 78 ปฏิบัตการปฐมพยาบาลบาดแผลฉี กขาดดูวย
ู ุ ิ

12. ตนเองหรือจากการช่วยเหลือของบุคคลรอบขูาง โดยกล่มตัวอย่างมีวิธการปฐมพยาบาลบาดแผลฉี กขาดก่อน
ุ ี
มารับการรักษาดังต่อไปนี้ (ตาราง 2)
1. การหูามเลือด พบว่า กล่มตัวอย่างรูอยละ 56.41 ใชูวิธการกดบาดแผลโดยตรง และร่วมกับการใชู
ุ ี
ผูาสะอาดปิ ดบาดแผล (รูอยละ 53.85) รูอยละ 12.82 ใชูใบไมู สมุนไพร ปูนขาว ปิ ดบาดแผล รูอยละ 8.97
ใชูวิธยกอวัยวะที่มีบาดแผลใหูสงกว่าระดับหัวใจ และรูอยละ 3.85 ใชูแรงกดลงบนหลอดเลือดใหญ่เหนื อ
ี ู
บาดแผล
2. การทำาความสะอาดบาดแผล พบว่า กล่มตัวอย่างรูอยละ 30.77 ลูางแผลดูวยนำ้ าสะอาด รูอยละ
ุ
16.66 ใชูเบตูาดีนใส่แผล รูอยละ 6.41 ลูางแผลดูวยนำ้ าสะอาดและฟอกดูวยสบู่ และรูอยละ 3.85 ทาดูวย
ยาแดง
3. การปิ ดบาดแผล พบว่า กล่มตัวอย่างรูอยละ 56.41 ใชูผูาสะอาด รูอยละ 29.49 ใชูวัสดุอ่ นๆใน
ุ ื
การปิ ดบาดแผล เช่น ผูาก๊อส สำาลี พลาสเตอร์ กระดาษอเนกประสงค์
ตาราง 2 จำานวนและรูอยละของกล่มตัวอย่าง จำาแนกตามการปฐมพยาบาลบาดแผลก่อนมารับการรักษา (N
ุ
= 100)
การปฐมพยาบาลบาดแผลฉี กขาด จำานวน รูอยละ
ไม่ปฏิบัติ 22 22
ปฏิบัติ (อย่างนู อย 1 พฤติกรรม) 78 78
1. การหูามเลือด
- กดบาดแผลโดยตรง 44 56.41
- ใชูผูาสะอาดปิ ดบาดแผล 42 53.85
- ใส่ใบไมู/สมุนไพร/ยาเสูน/ปูนขาว 10 12.82
- การยกอวัยวะที่มบาดแผลใหูสงกว่าระดับหัวใจ
ี ู 7 8.97
- ใชูวัสดุในการหูามเลือด เช่น สำาลี/พลาสเตอร์/นำ้ าแข็ง/นำ้ ามัน 4 5.13
นวด 3 3.85
- การใชูแรงกดลงบนหลอดเลือดใหญ่เหนื อแผล
2. การทำาความสะอาดบาดแผล 24 30.77
- ลูางบาดแผลดูวยนำ้ าสะอาด 13 16.66
- ทาแผลดูวยเบตูาดีน 5 6.41
- ลูางแผลดูวยนำ้ าสะอาดและฟอกดูวยสบู่ 3 3.85
- ทาแผลดูวยยาแดง
3. การปิ ดบาดแผล 44 56.41
- ปิ ดบาดแผลดูวยผูาสะอาด 23 23.49
- ใชูวัสดุปิดบาดแผล เช่น ผูาก๊อส/สำาลี/พลาส
เตอร์/กระดาษอเนกประสงค์

13. การอภิปรายผล
ผลการศึกษาครังนี้พบว่า ลักษณะของกล่มตัวอย่างมีความสอดคลูองกับลักษณะประชากรผููป่วยไทย
้ ุ
มุสลิมที่มารับบริการรักษาในแผนกอุบัติเหตุ-ฉุกเฉิ นของโรงพยาบาลของรัฐในพื้นที่ภาคใตูตอนล่าง อธิบาย
ไดูจากการที่ประชากรเพศชาย สถานภาพสมรสโสด เป็ นกล่มเสี่ยงที่จะเกิดอุบัติเหตุและไดูรบบาดแผล
ุ ั
มากกว่าประชากรเพศหญิงหรือประชากรวัยอื่นๆ เนื่ องจากการมีกิจกรรมประจำาวันที่ตองเกี่ยวขูองกับการใชู
ู
อุปกรณ์ของมีคมในการทำางานอาชีพ การใชูยวดยานพาหนะ และสอดคลูองกับการศึกษาที่ผานมาซึ่งพบว่า
่
กล่มตัวอย่างที่เกิดอุบัติเหตุและมารับการรักษาในแผนกอุบัติเหตุ-ฉุกเฉิ นมากที่สด เป็ นกล่มตัวอย่างเพศชาย
ุ ุ ุ
(5), (6), (7)
อยู่ในวัยผูใหญ่ตอนตูน และมีสถานภาพโสด
ู อย่างไรก็ตาม กล่มตัวอย่างในการศึกษาครังนี้มีระดับ
ุ ้
(5)
การศึกษา และรายไดูเฉลี่ยของครอบครัว สูงกว่าในการศึกษาที่ผ่านมา
กล่มตัวอย่างรูอยละ 97 มีสิทธิในการไดูรับการรักษา เช่น สิทธิบัตรทอง สิทธิขาราชการ ประกัน
ุ ู
สังคม หรือไดูรับสิทธิตาม พ.ร.บ. คูุมครองผูประสบภัยจากรถ ซึ่งเป็ นไปตามนโยบายของรัฐที่ใหูประชาชน
ู
ทุกคนทมีสทธิท่ีจะเขูาถึงการบริการดูานสุขภาพ โดยเฉพาะในกรณี ท่ีไดูรับอุบัติเหตุ และอาจเป็ นเหตุผลที่
ิ
ทำาใหูกลุ่มตัวอย่างตัดสินใจมารับบริการเร็วขึน
้
การศึกษาครังนี้พบว่า สาเหตุของการไดูรับบาดแผลฉี กขาดอันดับแรก เป็ นการเกิดอุบัติเหตุขณะ
้
ทำางาน (รูอยละ 60) ส่วนสาเหตุจากการจราจรเป็ นสาเหตุอนดับรองลงมา (รูอยละ 28) ซึ่งแตกต่างจากการ
ั
ศึกษาที่ผ่านมาและผลสรุปการเกิดอุบัติเหตุท่พบว่า อุบติเหตุทางจราจรเป็ นสาเหตุอนดับหนึ่ งที่ทำาใหูผูป่วยมา
ี ั ั
(1)
รับบริการการรักษาที่แผนกอุบัติเหตุ-ฉุกเฉิ นของทุกโรงพยาบาล ทังนี้สามารถอธิบายไดูจากการศึกษาครัง
้ ้
นี้ทำาการศึกษาในกล่มตัวอย่างที่อยู่ในพื้นที่จงหวัดชายแดนภาคใตูซ่งอย่ในระหว่างการเกิดเหตุการณ์ความไม่
ุ ั ึ ู
สงบ ทำาใหูประชาชนไม่มนใจในความปลอดภัยในการเดินทาง ส่วนใหญ่จึงมักประกอบอาชีพในเขตพื้นที่อยู่
ั่
อาศัยของตนเองหรือเดินทางเมื่อจำาเป็ นเท่านั ้น การเกิดอุบัติเหตุจากการจราจรจึงพบไดูนูอยกว่าอุบัติเหตุจาก
การทำางาน สาเหตุอ่ น ๆ ที่ทำาใหูเกิดบาดแผลฉี กขาด ไดูแก่ จากการเล่นกีฬา การถูกทำารูายโดยบุคคลอื่น
ื
และการถูกทำารูายโดยสัตว์ เป็ นสาเหตุส่วนนู อย โดยเฉพาะการถูกทำารูายร่างกายจากบุคคลอื่น ไม่พบว่าเป็ น
สาเหตุอนดับตูน ๆ ทังนี้เนื่ องจาก การเกิดเหตุการณ์ความไม่สงบมักจะทำาใหูผูประสบเหตุไดูรับบาดเจ็บ
ั ้
รุนแรงมาก ส่วนใหญ่จึงไดูรบการส่งต่อไปรักษาที่โรงพยาบาลประจำาจังหวัดหรือโรงพยาบาลระดับตติยภูมิซ่ง
ั ึ
มีศกยภาพมากกว่า
ั
การรับรููความรุนแรงของบาดแผลฉี กขาด
ผลการศึกษาพบว่า กล่มตัวอย่างซึ่งเป็ นผูป่วยไทยมุสลิมที่ไดูรับอุบัตเหตุและมีบาดแผลฉี กขาดมีการ
ุ ู ิ
รับรูระดับความรุนแรงของบาดแผลฉี กขาดโดยรวมอย่ในระดับมาก ( Χ= 5.05, SD = 1.85) เมื่อพิจารณา
ู ู
รายขูอพบว่า ประเด็นที่กล่มตัวอย่างประเมินว่าส่งผลกระทบในระดับมาก ไดูแก่ การที่ตองใชูระยะเวลาใน
ุ ู
การรักษานาน ส่งผลกระทบต่อการทำากิจวัตรประจำาวันหรือการประกอบอาชีพ มีการสูญเสียเลือด บาดแผลมี
ขนาดใหญ่ และมีอาการปวด ทังนี้สามารถอธิบายไดูจากลักษณะบาดแผลของกล่มตัวอย่าง ซึ่งพบว่า
้ ุ
บาดแผลส่วนใหญ่เกิดบริเวณมือ นิ้วมือ แขน ซึ่งเป็ นอวัยวะที่เกี่ยวขูองกับการใชูงานในการประกอบอาชีพ
การเกิดบาดแผลทำาใหูกล่มตัวอย่างไม่สามารถประกอบอาชีพไดูโดยสะดวก หรือบางรายอาจตูองหยุดงาน
ุ
ลักษณะแผลมีขนาดเล็กนู อยถึงใหญ่มากกว่า 10 เซนติเมตร ความลึกตังแต่ชันผิวหนั งลงไปถึงชันกลูามเนื้ อ
้ ้ ้
และมีเลือดออกในระดับไหลซึมจนถึงไหลออกตลอดเวลา (active bleeding) นอกจากนั นยังมีอาการปวด
้

14. และบางรายถึงกับมีอาการเป็ นลม การประสบอุบัติเหตุเกิดการบาดเจ็บและมีบาดแผล ซึ่งกล่มตัวอย่างประสบ
ุ
ดูวยตนเองโดยตรงถึงความปวดจากการที่ผวหนั งและอวัยวะถูกทำาลาย ทำาใหูกล่มตัวอย่างประเมินว่าไดูเกิด
ิ ุ
อันตรายหรือความเสียหายขึนกับตนเอง เป็ นปั จจัยสำาคัญประการหนึ่ งที่กล่มตัวอย่างรับรูว่าบาดแผลที่ฉีกขาด
้ ุ ู
(7)
ที่เกิดขึนมีความรุนแรงระดับมาก เนื่ องจากอย่ในภาวะที่ร่างกายไดูรับการอันตรายและอาจสูญเสีย และ
้ ู
สอดคลูองกับการศึกษาที่ผานมาที่พบว่า กล่มตัวอย่างรับรููความรุนแรงของผลกระทบจากการเกิดอุบัติเหตุอยู่
่ ุ
ในระดับสูง โดยกล่มตัวอย่างพิจารณาจากการทำาใหูพิการ เสียชีวิต สูญเสียทรัพย์สน และเป็ นภาระของ
ุ ิ
(5), (8), (9)
ครอบครัวและสังคม
นอกจากนี้ จากผลการศึกษาขูอมูลเกี่ยวกับประสบการณ์การเกิดอุบัติเหตุและเกิดบาดแผลฉี กขาด
พบว่า กล่มตัวอย่างรูอยละ 76 ไม่มีประสบการณ์ในการเกิดอุบัติเหตุและเกิดบาดแผลฉี กขาด การประสบกับ
ุ
เหตุการณ์ใหม่ซ่งบุคคลไม่เคยพบหรือประสบมาก่อนทำาใหูไม่ทราบว่าจะเกิดอะไรขึนในอนาคต เป็ นปั จจัยดูาน
ึ ้
(7)
สถานการณ์เฉพาะหนู าที่ทำาใหูบคคลประเมินว่าตนเองตกอยู่ในภาวะอันตรายและคุกคาม
ุ จึงอาจเป็ น
เหตุผลอีกประการที่ทำาใหูกล่มตัวอย่างรับรููวาบาดแผลฉี กขาดที่เกิดขึนมีความรุนแรง
ุ ่ ้
(7)
ผลการศึกษาครังนี้ยังสอดคลูองกับแนวคิดการดูแลตนเองของ เลวิน ที่กล่าวว่าการดูแลตนเองเป็ น
้
พฤติกรรมที่เรียนรูและถ่ายทอดทางสังคม จากการสังเกตตนเอง การรับรูอาการ การใหูความหมายของ
ู ู
อาการ การตัดสินใจเกี่ยวกับความรุนแรง การเลือกวิธการรักษา และการประเมินผลการรักษาดูวยตนเอง ซึ่ง
ี
เป็ นการปฏิบัติท่ีประชาชนส่วนใหญ่ของทุกสังคมกระทำาอย่แลูว ในกรณี การศึกษาครังนี้ กล่มตัวอย่างมารับ
ู ้ ุ
บริการรักษาในแผนกผููป่วยอุบัติเหตุ-ฉุกเฉิ นของโรงพยาบาล แสดงใหูเห็นว่ากล่มตัวอย่างไดูประเมินแลูวว่า
ุ
บาดแผลที่เกิดขึนมีความรุนแรงเกินกำาลังความสามารถที่จะดูแลรักษาดูวยตนเองไดู จำาเป็ นตูองพึ่งพาระบบ
้
บริการสุขภาพที่อยู่ใกลูท่ีสุดโดยเร็ว กล่มตัวอย่างส่วนใหญ่จึงมารับการรักษาโดยทันทีเท่าที่จะทำาไดู ซึ่งเป็ น
ุ
พฤติกรรมการเลือกวิธการรักษาที่สอดคลูองกับการรับรูความรุนแรงในระดับมาก
ี ู
พฤติกรรมการดูแลบาดแผลฉี กขาดก่อนมารับการรักษา
ผลการศึกษาพบว่า มีกลุ่มตัวอย่างถึงรูอยละ 78 ที่ปฏิบัติการปฐมพยาบาลบาดแผลดูวยวิธใดวิธหนึ่ ง
ี ี
ก่อนมารับการรักษา ซึ่งสามารถอธิบายถึงเหตุผลของการปฏิบัติพฤติกรรมในแต่ละดูานไดูดังต่อไปนี้
1. การหูามเลือด กล่มตัวอย่างใหูเหตุผลว่า การหูามเลือดเป็ นการทำาใหูเลือดออกนู อยลงหรือหยุด
ุ
ไหล ซึ่งสอดคลูองกับแนวคิดการปฐมพยาบาลที่ว่า การหูามเลือดเป็ นวิธการแรกที่ควรปฏิบัติในการ
ี
(10)
ปฐมพยาบาลผูท่ีมีบาดแผลร่วมกับมีเลือดออก
ู ส่วนวิธการที่ใชูในการหูามเลือด พบว่า กล่มตัวอย่างเลือก
ี ุ
ใชูวิธการหูามเลือดตามประสบการณ์และความสะดวก โดยใชูการกดบาดแผลโดยตรงมากที่สุด ซึ่งนอกจากจะ
ี
เป็ นไปตามหลักการหูามเลือดแลูว ยังเป็ นวิธการที่บุคคลจะตอบสนองไดูดูวยตนเองทันทีทนใดก่อนการใชูวิธี
ี ั
การอื่นๆ ส่วนการใชูผูาสะอาดปิ ดแผล ส่วนใหญ่เป็ นพฤติกรรมที่บุคคลอื่นทำาใหู แสดงใหูเห็นว่าในกรณี ท่ี
กล่มตัวอย่างไดูรับบาดเจ็บในขณะที่มีผูชวยเหลือ ก็จะเป็ นกล่มตัวอย่างที่จะไดูรับ
ุ ่ ุ ปฐมพยาบาลหูาม
เลือดที่มีประสิทธิภาพมากขึน เนื่ องจากการใชูผูาสะอาดปิ ดแผลนอกจากจะช่วยในการหูามเลือดแลูว ยังช่วย
้
(3)
ในการยึดปิ ดปากแผลไวูเพื่อบรรเทาอาการปวดและปู องกันการติดเชื้อไดูดวย
ู
กล่มตัวอย่างรูอยละ 12.82 ใส่พืชสมุนไพรลงในบาดแผล เพราะเชื่อว่าสามารถหยุดการไหลของเลือด
ุ
ไดู ช่วยสมานแผล ลดการอักเสบของแผล โดยเพื่อนหรือผูช่วยเหลือเป็ นผูใส่ใหู สมุนไพรที่นิยมใชูในการ
ู ู
หูามเลือดมากที่สุดคือ ใบขีไก่ ใบสาบเสือ สอดคลูองกับการศึกษาดูานเภสัชวิทยาที่พบว่า ใบขีไก่ ใบสาบเสือ
้ ้

15. มีสาร sesquiterpene lactone ที่ชวยลดอาการปวด ลดการอักเสบ สามารถฆ่าเชื้อแบคทีเรียทังแกรมบวก
่ ้
(11)
และแกรมลบ ทำาใหูเลือดแข็งตัวเร็วขึน
้ แสดงใหูเห็นว่าประชาชนไทยมุสลิมในพื้นที่ภาคใตู มีความรููเกี่ยว
กับสมุนไพรที่ใชูในการรักษาแผลและเป็ นความรูท่ีไดูรับการถ่ายทอดกันมา ผููท่มีความรูหรือมีประสบการณ์
ู ี ู
ดังกล่าวสามารถนำ ามาใชูกบตนเองหรือช่วยเหลือผููอ่ นไดู อย่างไรก็ตาม กล่มตัวอย่างบางส่วนใชูใบไมูท่ีมอยู่
ั ื ุ ี
ในที่ทำางานขณะนั ้นมาใส่บาดแผลหูามเลือด โดยไม่เกี่ยวขูองกับการมีคณสมบัติในการหูามเลือดหรือรักษา
ุ
แผลใดๆ เป็ นเพียงการใชูเป็ นวัสดุกดทับลงบนแผลเพื่อหูามเลือดเท่านั ้น เช่น การใชูใบ มะเขือพวงมาขยีใหู
้
ละเอียดก่อนนำ าไปปิ ดปากแผลไวู
2. การทำาความสะอาดบาดแผล กล่มตัวอย่างใหูเหตุผลว่า ลูางทำาความสะอาดเนื่ องจาก กลัวเป็ นโรค
ุ
บาดทะยัก ซึ่งเป็ นการปฏิบัติท่ีถกตูองตามหลักการปฐมพยาบาล เนื่ องจากบาดแผลฉี กขาดเป็ นแผลที่มีโอกาส
ู
ปนเปื้ อนเชื้อโรค แผลจึงมีโอกาสเสี่ยงต่อการติดเชื้อ การทำาความสะอาดแผลเป็ นวิธการดูแลบาดแผลก่อนมา
ี
(8)
รับการรักษาที่ควรส่งเสริมใหูประชาชนปฏิบัติ แมูว่ากล่มตัวอย่างบางรายใหูเหตุผลว่า ทำาความสะอาด
ุ
บาดแผลเนื่ องจากเป็ นช่วงเวลาที่จะตูองละหมาดซึ่งตูองชำาระลูางร่างกายใหูสะอาดก่อน จึงไดูทำาความสะอาด
บาดแผลหรือลูางเลือดออกไปดูวย ก็ถือว่าเป็ นการกระทำาที่สอดคลูองกันและช่วยปู องกันการติดเชื้อของ
บาดแผลที่ควรส่งเสริมใหูมีการปฏิบัติต่อไป
สำาหรับวิธการทำาความสะอาดบาดแผล กล่มตัวอย่างรูอยละ 30.77 ทำาความสะอาดแผลดูวยการลูาง
ี ุ
ดูวยนำ้ าสะอาด และรูอยละ 5.41 ลูางดูวยนำ้ าสะอาดและฟอกดูวยสบู่ ซึ่งเป็ นวิธท่ถูกตูองตามหลักการ
ี ี
(4)
ปฐมพยาบาล ส่วนกล่มตัวอย่างบางรายที่ลูางแผลดูวยเบทาดีนหรือยาแดงนั ้น แสดงใหูเห็นว่ากลุ่มตัวอย่าง
ุ
บางรายยังขาดความเขูาใจและอาจมีความรูเกี่ยวกับการทำาความสะอาดแผลไม่เพียงพอ เนื่ องจากยาเบทาดีน
ู
หรือยาแดงเป็ นยาที่ใชูสำาหรับการฆ่าเชื้อโรคในบาดแผล ควรใส่ลงในแผลที่ผานการทำาความสะอาดมาก่อน
่
การใส่ยาดังกล่าวลงในบาดแผลที่ยงไม่ไดูทำาความสะอาด อาจทำาใหูเชื้อโรคหมักหมมอย่ภายในบาดแผลเกิด
ั ู
(3)
การติดเชื้อตามมาไดู จึงเป็ นขูอมูลที่เจูาหนู าที่สาธารณสุขควรนำ าไปใหูความรูท่ีถกตูองแก่ประชาชนต่อไป
ู ู
3. การปิ ดบาดแผล กล่มตัวอย่างรูอยละ 56.41 ปิ ดบาดแผลดูวยผูาสะอาด ซึ่งเป็ นการกระทำาร่วมกับ
ุ
การหูามเลือดไปดูวยในคราวเดียวกัน ไม่ไดูปฏิบัตเพื่อวัตถุประสงค์ในการยึดปิ ดบาดแผล ส่วนกล่มตัวอย่าง
ิ ุ
อีกรูอยละ 29.49 ซึ่งปิ ดบาดแผลดูวยผูาก๊อสและพลาสเตอร์ เป็ นการปฏิบัติของเจูาหนู าที่สาธารณสุขของ
สถานี อนามัยซึ่งใหูการดูแลบาดแผลเบื้องตูนก่อนส่งต่อผููป่วยมารับการรักษาที่โรงพยาบาล ไม่ใช่เป็ นการ
ปฏิบัตของกล่มตัวอย่าง จากขูอมูลดังกล่าวพอจะสรุปไดูว่า การปิ ดบาดแผลเป็ นพฤติกรรมที่กล่มตัวอย่างไม่
ิ ุ ุ
ไดูปฏิบัติดวยตนเอง ทังนี้สามารถอธิบายไดูว่า กล่มตัวอย่างทุกรายตังใจมารับบริการรักษาบาดแผลฉี กขาด
ู ้ ุ ้
จากสถานบริการสุขภาพ จึงไม่เห็นความจำาเป็ นในการปิ ดบาดแผลก่อนมารับการรักษา นอกจากนี้ ประชาชน
ทัวไปมักไม่ไดูเตรียมอุปกรณ์ทำาแผลไวูท่ีบาน ตูองไปพึ่งบริการจากสถานี อนามัยหรือโรงพยาบาล จึงเป็ น
่ ู
ขูอมูลที่เจูาหนู าที่สาธารณสุขควรคำานึ งถึงในการใหูความรููเกี่ยวกับการปฐมพยาบาลแก่ประชาชน
อย่างไรก็ตาม จากผลการศึกษายังพบว่า กล่มตัวอย่างรูอยละ 22 ไม่ปฏิบัติพฤติกรรมการดูแล
ุ
บาดแผลก่อนมารับการรักษา โดยใหูเหตุผลใน 3 ประเด็น ซึ่งแต่ละประเด็นสามารถอธิบายไดูดังต่อไปนี้ คือ
ประเด็นแรก สถานที่ท่เกิดอุบัติเหตุอย่ใกลูสถานบริการ เช่น สถานี อนามัยหรือโรงพยาบาล ทังนี้เนื่ องจาก
ี ู ้
ระยะทาง ระยะเวลาในการเดินทาง ความสะดวกในการเขูารับบริการ รวมถึงค่าใชูจ่ายในการรับบริการ เป็ น
(12), (13), (14)
ปั จจัยที่มีผลต่อการตัดสินใจเลือกรับบริการจากสถานบริการสุขภาพ จากการศึกษาในครังนี้ท่ีพบว่า
้