Eğitim ve Moral

1. © 2002 By Default!
A Free sample background from www.awesomebackgrounds.com
Slide 1
““DENETİM VEDENETİM VE
MORALMORAL””
Mustafa GÜRLERMustafa GÜRLER

2. © 2002 By Default!
A Free sample background from www.awesomebackgrounds.com
Slide 2
Moral Nedir?Moral Nedir?
 Bireyin amaçları ile içinde bulunduğu durumBireyin amaçları ile içinde bulunduğu durum
arasındaki farka ilişkin algılarının oluşturduğuarasındaki farka ilişkin algılarının oluşturduğu
zihinsel bir durum ya da tutum olarakzihinsel bir durum ya da tutum olarak
tanımlanabilirtanımlanabilir.(Unruh ve Truner 1970).(Unruh ve Truner 1970)
 Bir bireyin belli bir amaç doğrultusundaBir bireyin belli bir amaç doğrultusunda
eylemde bulunma isteğidir.eylemde bulunma isteğidir.
 Bir görevin gerektirdiği enerjiden fazlasınıBir görevin gerektirdiği enerjiden fazlasını
harcama eğilimidirharcama eğilimidir.(Aydın, 1986).(Aydın, 1986)
 Örgütte moral, biyolojik bir organizmanınÖrgütte moral, biyolojik bir organizmanın
beden sağlığı gibidirbeden sağlığı gibidir.(Roethlisberger, 1941).(Roethlisberger, 1941)

3. © 2002 By Default!
A Free sample background from www.awesomebackgrounds.com
Slide 3
Örgüt ve MoralÖrgüt ve Moral
 Moral bir grup içinde, bireyin gruba ait olma duygusunu veMoral bir grup içinde, bireyin gruba ait olma duygusunu ve
grubun amaçları ile bireysel özlem ve beklentileringrubun amaçları ile bireysel özlem ve beklentilerin
özdeşleşmesini ifade eden bir durum olarakta anlaşılmaktadır.özdeşleşmesini ifade eden bir durum olarakta anlaşılmaktadır.
 Bireysel algılara dayalı zihinsel ve coşkusal bir durum olarakBireysel algılara dayalı zihinsel ve coşkusal bir durum olarak
moralin, bireyin işine karşı olumlu ya da olumsuz bir tutummoralin, bireyin işine karşı olumlu ya da olumsuz bir tutum
geliştirmesinde, etkili olabileceği düşünüldüğünde, örgütgeliştirmesinde, etkili olabileceği düşünüldüğünde, örgüt
açısından önemi daha kolay anlaşılabilir.açısından önemi daha kolay anlaşılabilir.
 Örgüt ortamında bireyler arasında etkileşim, morali olumlu yaÖrgüt ortamında bireyler arasında etkileşim, morali olumlu ya
da olumsuz olarak etkileyebilmektedir. Konuya eğitim kurumuda olumsuz olarak etkileyebilmektedir. Konuya eğitim kurumu
olan okul örgütünde bakıldığında, öğretmenler arasındaolan okul örgütünde bakıldığında, öğretmenler arasında
etkileşimin niteliğinin morali etkilediği görülmektedir.etkileşimin niteliğinin morali etkilediği görülmektedir.
Öğretmenlerin bulundukları toplumun ve bir parçası olduklarıÖğretmenlerin bulundukları toplumun ve bir parçası oldukları
kültürün çeşitli ögeleri ile yoğun ilişkiler içinde olmaları hemkültürün çeşitli ögeleri ile yoğun ilişkiler içinde olmaları hem
toplumsal hem de zihinsel açıdan geliştirici olmaktadır.toplumsal hem de zihinsel açıdan geliştirici olmaktadır.
 Böyle bir etkileşim öğretmenin mesleksel ufkunu genişletici,Böyle bir etkileşim öğretmenin mesleksel ufkunu genişletici,
yeni görüşler kazandırıcı, özendirici ve güdüleyici bir rolyeni görüşler kazandırıcı, özendirici ve güdüleyici bir rol
oynamaktadır.oynamaktadır.

4. © 2003 By Default!
A Free sample background from www.awesomebackgrounds.com
Slide 4
““Moralin ÖnemiMoralin Önemi””
Bireyin grupla bütünleşmesi moral açısındanBireyin grupla bütünleşmesi moral açısından
önem taşımaktadır. Bireyin gruptanönem taşımaktadır. Bireyin gruptan
soyutlanıp, dışlanması morali olumsuzsoyutlanıp, dışlanması morali olumsuz
yönde etkileyecektir.yönde etkileyecektir.
Moralin önemli temellerinden birisiMoralin önemli temellerinden birisi
zihinseldir. Zihinsel temel, öğretmenzihinseldir. Zihinsel temel, öğretmen
açısından özel bir önem taşımaktadır.açısından özel bir önem taşımaktadır.
Öğretmenlerin çoğunluğunun doygunlukÖğretmenlerin çoğunluğunun doygunluk
verici bir zihinsel ortama ve örgütsel iklimeverici bir zihinsel ortama ve örgütsel iklime
önem verdikleri görülmektedir.önem verdikleri görülmektedir.

5. © 2003 By Default!
A Free sample background from www.awesomebackgrounds.com
Slide 5
MoralMoral
 Doygunluk verici zihinsel bir ortamın ön koşulu olarak yönetiminDoygunluk verici zihinsel bir ortamın ön koşulu olarak yönetimin
nesnelliği ve dürüstlüğü gösterilmektedir. Hiçbir durum ve koşulnesnelliği ve dürüstlüğü gösterilmektedir. Hiçbir durum ve koşul
doğruluk, dürüstlük, tarafsızlık ve nesnelliği gölgelememelidir.doğruluk, dürüstlük, tarafsızlık ve nesnelliği gölgelememelidir.
(Aydın,2007)(Aydın,2007)
 Moralin zihinsel temelinin bir boyutuda girişimin hedefleridir.Moralin zihinsel temelinin bir boyutuda girişimin hedefleridir.
Öğretmenlerin, yöneldikleri hedefleri açık ve kesin olarakÖğretmenlerin, yöneldikleri hedefleri açık ve kesin olarak
bilmediklerinde, bu hedeflere ulaşma amacıyla coşkulubilmediklerinde, bu hedeflere ulaşma amacıyla coşkulu
girişimlerde bulunmaları çaba göstermeleri beklenemez.girişimlerde bulunmaları çaba göstermeleri beklenemez.
 Öğretmen morali üzerinde etkili olan diğer bir durumda eğitiminÖğretmen morali üzerinde etkili olan diğer bir durumda eğitimin
amaçlarının öğretmenin mesleksel normları ve amaçları ileamaçlarının öğretmenin mesleksel normları ve amaçları ile
uyumlu olmasıdır. Aksi halde doyumsuzluk ve yılgınlık ortayauyumlu olmasıdır. Aksi halde doyumsuzluk ve yılgınlık ortaya
çıkacaktır.çıkacaktır.
 Bilimselliğe önem veren ve belli bir standardı korumaya çalışanBilimselliğe önem veren ve belli bir standardı korumaya çalışan
bir öğretmenin, yetersiz uygulamalardan tedirgin olduğu vebir öğretmenin, yetersiz uygulamalardan tedirgin olduğu ve
yılgınlığa düştüğü görülmektedir.yılgınlığa düştüğü görülmektedir.
 Görev sorumluluk ve ödüllerin örgüt üyeleri arasında eşitlikGörev sorumluluk ve ödüllerin örgüt üyeleri arasında eşitlik
ilkesine uygun olarak paylaştırılması, morali etkileyen yönetimselilkesine uygun olarak paylaştırılması, morali etkileyen yönetimsel
bir davranıştır.(Hickks ve Gullet, 1975)bir davranıştır.(Hickks ve Gullet, 1975)

6. © 2003 By Default!
A Free sample background from www.awesomebackgrounds.com
Slide 6
Toplumsal Sistem Modelinde MoralToplumsal Sistem Modelinde Moral
moralmoral

7. © 2003 By Default!
A Free sample background from www.awesomebackgrounds.com
Slide 7
Yüksek MoralYüksek Moral
 Yüksek Moral, üyelerin hem örgüt amaçlarını benimsediğini veYüksek Moral, üyelerin hem örgüt amaçlarını benimsediğini ve
gerçekleşmesi için çaba gösterdiğini, hem de grup olarak kendigerçekleşmesi için çaba gösterdiğini, hem de grup olarak kendi
aralarında bir bağlılık bulunduğunu belirtir. Moral aynı zamanda,aralarında bir bağlılık bulunduğunu belirtir. Moral aynı zamanda,
örgütün amaçları ile üyelerin gereksinmeleri arasındaki denge veörgütün amaçları ile üyelerin gereksinmeleri arasındaki denge ve
dengesizliğin göstergesidir.dengesizliğin göstergesidir.
 Yönetime göre yüksek moral örgüt amaçlarının gerçekleşmesi yönündeYönetime göre yüksek moral örgüt amaçlarının gerçekleşmesi yönünde
üyelerin istek, çaba, uyma ve işbirliği göstermesidir. (Bursalıoğlu, 2008üyelerin istek, çaba, uyma ve işbirliği göstermesidir. (Bursalıoğlu, 2008
S.162)S.162)
 Yüksek moral yüksek ücret ve doygunluk sağlayıcı okul liderliği ileYüksek moral yüksek ücret ve doygunluk sağlayıcı okul liderliği ile
ilişkilidir.ilişkilidir.
 Yüksek morale sahip olan okullarda bulunan öğretmenlerin,Yüksek morale sahip olan okullarda bulunan öğretmenlerin,
devamsızlıklarında bir azalma, yaratıcılık ve verimlerinde bir artışdevamsızlıklarında bir azalma, yaratıcılık ve verimlerinde bir artış
gözlenmektedir.(Aydın, 2007 S.112)gözlenmektedir.(Aydın, 2007 S.112)
 Yüksek moral genellikle şu sonuçları verir.Yüksek moral genellikle şu sonuçları verir.
1.1. Örgüt amaçlarına dönük işbirliğiÖrgüt amaçlarına dönük işbirliği
2.2. Örgüte ve liderine bağlılıkÖrgüte ve liderine bağlılık
3.3. Kural ve üstlere gönüllü itaatKural ve üstlere gönüllü itaat
4.4. Güç durumlarda dayanıklılık göstermeGüç durumlarda dayanıklılık gösterme
5.5. Yüksek İlgiYüksek İlgi
6.6. Orta ve alt basamaklarda girişimOrta ve alt basamaklarda girişim
7.7. Üyesi bulunduğu örgüt ile öğünme (BURSALIOĞLU, 2008 S.162)Üyesi bulunduğu örgüt ile öğünme (BURSALIOĞLU, 2008 S.162)

8. © 2003 By Default!
A Free sample background from www.awesomebackgrounds.com
Slide 8
Yüksek Moralin BelirtileriYüksek Moralin Belirtileri
 İşbirliği yapmaya isteklilik.İşbirliği yapmaya isteklilik.
 Toplantılara ve etkinliklere katılmada isteklilik.Toplantılara ve etkinliklere katılmada isteklilik.
 Başkalarına yardım etmeye hazır olma.Başkalarına yardım etmeye hazır olma.
 Kendini geliştirme girişimlerinde bulunma.Kendini geliştirme girişimlerinde bulunma.
 Öğretimi coşku ile yapma.Öğretimi coşku ile yapma.
 Öğretimi coşku verici bir serüven olarak görme ve anlama.Öğretimi coşku verici bir serüven olarak görme ve anlama.
 Öğrenciler için özgün öğrenme araçları yaratma.Öğrenciler için özgün öğrenme araçları yaratma.
 Sorunların çözümü doğrultusunda denemelere girişme.Sorunların çözümü doğrultusunda denemelere girişme.
 Meslek arkadaşları ile olumlu ilişkiler içinde olma, olumlu düşünme.Meslek arkadaşları ile olumlu ilişkiler içinde olma, olumlu düşünme.
 Yargılarda nesnel olmaya çaba harcama.Yargılarda nesnel olmaya çaba harcama.
 Grupla bütünleşerek “ben” yerine “biz” sözcüklerini daha sık kullanma.Grupla bütünleşerek “ben” yerine “biz” sözcüklerini daha sık kullanma.
 Sorunlara olumlu, yapıcı ve yardım edici bir tutumla yaklaşma.Sorunlara olumlu, yapıcı ve yardım edici bir tutumla yaklaşma.
 Bireylerin birbirlerini hem özel olarak hem de toplum içerisinde övmeleriBireylerin birbirlerini hem özel olarak hem de toplum içerisinde övmeleri
ve gerektiğinde savunabilmeleri.ve gerektiğinde savunabilmeleri.
 Görüşlerini başkaları ile paylaşma.Görüşlerini başkaları ile paylaşma.
 Okulu her fırsatta övme.Okulu her fırsatta övme.
 Yardımcı hizmetlerin etkili biçimde kullanılması.Yardımcı hizmetlerin etkili biçimde kullanılması.
 Rehberlik için denetmene başvurma (Aydın, 2007 S.116)Rehberlik için denetmene başvurma (Aydın, 2007 S.116)

9. © 2003 By Default!
A Free sample background from www.awesomebackgrounds.com
Slide 9
Düşük MoralDüşük Moral
 Üstlerden ve örgütten hoşlanmamak.Üstlerden ve örgütten hoşlanmamak.
 Okul politakası saptanırken kendilerine önemli rollerinOkul politakası saptanırken kendilerine önemli rollerin
verilmemesi. Okul politikalarının ve planlarının oluşturulmasınaverilmemesi. Okul politikalarının ve planlarının oluşturulmasına
düzenli ve etkin olarak katılan öğretmenlerin daha coşkulu vedüzenli ve etkin olarak katılan öğretmenlerin daha coşkulu ve
gayretli oldukları görülmüştür.gayretli oldukları görülmüştür.
1.1. Örgüt amaçlarına dönük işbirliğinden kaçınmaÖrgüt amaçlarına dönük işbirliğinden kaçınma
2.2. Örgütsel çatışmaÖrgütsel çatışma
3.3. Kural ve üstlere itaatsizlikKural ve üstlere itaatsizlik
4.4. Sorumluluk almaktan kaçmaSorumluluk almaktan kaçma
5.5. İlgisizlikİlgisizlik

10. © 2003 By Default!
A Free sample background from www.awesomebackgrounds.com
Slide 10
Düşük Moralin BelirtileriDüşük Moralin Belirtileri
 Öğretmenler tarafından verilen notların ya çok yüksek ya da çok düşük olması.Öğretmenler tarafından verilen notların ya çok yüksek ya da çok düşük olması.
 Yakınmaların çok sık olması.Yakınmaların çok sık olması.
 Öğretmen ve öğrencilerde gevşeklikÖğretmen ve öğrencilerde gevşeklik
 Etkinlik ve toplantılara katılmama.Etkinlik ve toplantılara katılmama.
 Sık sık izin alma girişimleri.Sık sık izin alma girişimleri.
 Görev almada isteksizlik.Görev almada isteksizlik.
 Değişiklik ve yeniliğe karşı direnme.Değişiklik ve yeniliğe karşı direnme.
 Dedikodu, başkalarını çekiştirme, tartışma ve atışmalar.Dedikodu, başkalarını çekiştirme, tartışma ve atışmalar.
 İstifalar ve başka okullara nakiller.İstifalar ve başka okullara nakiller.
 Zamanın iyi kullanılmaması, gerekli hazırlıkların yapılmaması.Zamanın iyi kullanılmaması, gerekli hazırlıkların yapılmaması.
 Düşmanca davranışlar.Düşmanca davranışlar.
 Gruplaşmalar.Gruplaşmalar.
 Olumsuz tepkiler.Olumsuz tepkiler.
 Yılgınlık belirtileri.Yılgınlık belirtileri.
 Şikayet mekanizmasının çok fazla kullanılmasıŞikayet mekanizmasının çok fazla kullanılması
 Meslektaşların ve denetmenlerin eleştirilmesi.Meslektaşların ve denetmenlerin eleştirilmesi.
 Okul ve çevre konusunda olumsuz yorumlarda bulunma.Okul ve çevre konusunda olumsuz yorumlarda bulunma.
 Gizli toplantılar yapma.Gizli toplantılar yapma.
 Bireysel sorumsuzlukların artması.Bireysel sorumsuzlukların artması.

11. © 2003 By Default!
A Free sample background from www.awesomebackgrounds.com
Slide 11
Morali Yaratan ve Onun TanınmasınaMorali Yaratan ve Onun Tanınmasına
Yarayan Etmenler:Yarayan Etmenler:
 Yöneticinin tutum ve davranışlarıYöneticinin tutum ve davranışları
a)a) Serbest yönetici astlarını aşırı serbest bırakır. Böyle oluncada örgütSerbest yönetici astlarını aşırı serbest bırakır. Böyle oluncada örgüt
amacından uzaklaşır, yönetici liderlik niteliğini ve etrafındakilerin güveniniamacından uzaklaşır, yönetici liderlik niteliğini ve etrafındakilerin güvenini
kaybeder. Bunun sonucunda hem moral, hemde verim düşer.kaybeder. Bunun sonucunda hem moral, hemde verim düşer.
b)b) Hayırsever yönetici, herşeyi kişisel olarak değerlendiren, başarıyı veHayırsever yönetici, herşeyi kişisel olarak değerlendiren, başarıyı ve
başarısızlığı kendi ölçülerine vuran ve babacan olan tiptir. Bu tutum moralibaşarısızlığı kendi ölçülerine vuran ve babacan olan tiptir. Bu tutum morali
yükseltir fakat verim düşük kalacaktır.yükseltir fakat verim düşük kalacaktır.
c)c) Serbest yönetici sıkı emir verir, yakından ve sık sık gözcülük eder, araSerbest yönetici sıkı emir verir, yakından ve sık sık gözcülük eder, ara
sırada baskı yapabilir. Bu tutum morali yükseltebilir fakat verim düşer.sırada baskı yapabilir. Bu tutum morali yükseltebilir fakat verim düşer.
d)d) Demokrat yönetici, karar sürecinde astlarına, katılma olanağı verir veDemokrat yönetici, karar sürecinde astlarına, katılma olanağı verir ve
işbirliğine önem verir. Objektif ve rasyonel model ve yöntemler izlemeyeişbirliğine önem verir. Objektif ve rasyonel model ve yöntemler izlemeye
çalışır. Bu tutum hem morali, hemde verimi yükseltecektir.çalışır. Bu tutum hem morali, hemde verimi yükseltecektir.
 Örgütteki informal iletişim derecesi ve kalıpları.Örgütteki informal iletişim derecesi ve kalıpları.
 Klikleşmeler ve üyeler arasında çözülme.Klikleşmeler ve üyeler arasında çözülme.
 Örgüt amaçlarının gerçekleşme, üye gereksenmelerininÖrgüt amaçlarının gerçekleşme, üye gereksenmelerinin
karşılanma derecesi.karşılanma derecesi.
 Problem üyelerin sayısı ve tipleri.Problem üyelerin sayısı ve tipleri.
 Örgüt içindeki gizli ve açık çatışmalar.Örgüt içindeki gizli ve açık çatışmalar.
 Öğrencilerin başarı durumları.Öğrencilerin başarı durumları.
 Çevrenin öğretmenler üzerindeki baskısıÇevrenin öğretmenler üzerindeki baskısı.(Bursalıoğlu, 2008 S.164)

12. © 2003 By Default!
A Free sample background from www.awesomebackgrounds.com
Slide 12
Örgütte Morali Yükseltmek İçin EğitimÖrgütte Morali Yükseltmek İçin Eğitim
Yöneticisinin Gözönünde Bulunduracağı İlkelerYöneticisinin Gözönünde Bulunduracağı İlkeler
 Yapının iyi kurulması ve formal ilişki kalıplarının kesin olması.Yapının iyi kurulması ve formal ilişki kalıplarının kesin olması.
 Yeniden düzenleme girişimlerinin yapay ve zorla değil, gerekli veYeniden düzenleme girişimlerinin yapay ve zorla değil, gerekli ve
olanaklı olduğu zaman yapılması.olanaklı olduğu zaman yapılması.
 Yöneticinin çevresine güvenlik vermesi.Yöneticinin çevresine güvenlik vermesi.
 Yöneticinin en yakın yardımcılarını akıllıca seçmesi.Yöneticinin en yakın yardımcılarını akıllıca seçmesi.
 Yöneticinin, üyeler üzerindeki etkilerinin iyi sınırlanması.Yöneticinin, üyeler üzerindeki etkilerinin iyi sınırlanması.
 İletişim sisteminin sürekli olarak geliştirilmesi.İletişim sisteminin sürekli olarak geliştirilmesi.
 Yöneticinin örgüt amaçları ile, üyelerin gereksenemeleri arasındaYöneticinin örgüt amaçları ile, üyelerin gereksenemeleri arasında
dengeli bir tutum gözetmesi.dengeli bir tutum gözetmesi.
 Bireyin davranışı üzerine yönetimden çok grup davranışı yoluylaBireyin davranışı üzerine yönetimden çok grup davranışı yoluyla
etki yapılması.etki yapılması.
 Değiştirici güçleri arttırmaktan çok, değişikliğe karşı gelen güçleriDeğiştirici güçleri arttırmaktan çok, değişikliğe karşı gelen güçleri
azaltmak yolunun seçilmesi.azaltmak yolunun seçilmesi.
 Örgütün sosyal bir sistem olduğu ve böyle bir sisteme hasÖrgütün sosyal bir sistem olduğu ve böyle bir sisteme has
özellikler taşıdığının unutulmaması.(Bursalıoğlu, 2008 S.165)özellikler taşıdığının unutulmaması.(Bursalıoğlu, 2008 S.165)

13. © 2002 By Default!
A Free sample background from www.awesomebackgrounds.com
Slide 13
KAYNAKÇAKAYNAKÇA
AKŞİT, Füsun Performans Değerlendirmeye İlişkin Öğretmen Görüşleri,AKŞİT, Füsun Performans Değerlendirmeye İlişkin Öğretmen Görüşleri,
Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 2,Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 2,
(2006):76-101(2006):76-101
AYDIN, Mustafa , Çağdaş Eğitim Denetçisi, Hatiboğlu Yayınevi, Ankara,AYDIN, Mustafa , Çağdaş Eğitim Denetçisi, Hatiboğlu Yayınevi, Ankara,
2007.2007.
 Eğitim Yönetimi, Hatiboğlu Yayınevi, Ankara, 2007Eğitim Yönetimi, Hatiboğlu Yayınevi, Ankara, 2007
AKSARAY, Orhan Ortaöğretim Okullarında Karara Katılma veAKSARAY, Orhan Ortaöğretim Okullarında Karara Katılma ve
Öğretmen Morali, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu, 2005Öğretmen Morali, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu, 2005
BURSALIOĞLU, Ziya, Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış,BURSALIOĞLU, Ziya, Okul Yönetiminde Yeni Yapı ve Davranış,
Pegem Yayınları, Ankara, 2008Pegem Yayınları, Ankara, 2008
GÜRSEL, Musa, Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi, Eğitim AkademiGÜRSEL, Musa, Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi, Eğitim Akademi
Yayınları, İstanbul, 2008Yayınları, İstanbul, 2008
ÖZMEN, Fatma ve Ali Güngör, Eğitim Denetiminde Etik, İnönüÖZMEN, Fatma ve Ali Güngör, Eğitim Denetiminde Etik, İnönü
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt:9, Sayı:15, Bahar-2008, S:137-Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt:9, Sayı:15, Bahar-2008, S:137-
155.155.