Politikëbërësit shqiptarë duhet të marrin parasysh politikat për ulur pabarazinë, e cila po rritet përditë dhe në vetvete është një kërcënim për vlerat e brishta të shoqërisë shqiptare. Rritja e pjesës së të ardhurave për të varfërit dhe garantimi i një rritje të shtresës së klasës së mesme është në të vërtetë një vepër e mirë që politika mund të japë për rritjen ekonomike të vendit. Edhe pse faktorët dhe ndikuesit në rritjen e pabarazisë ndryshojnë nga njeri vend në tjetrin ka vend për të renditur disa politika që mundet të japin ndikimin e fortë në tkurrjen e pabarazisë.

1. 5 politika për tu zbatuar për të tkurrur pabarazinë e të ardhurave në Shqipëri
Politikëbërësit shqiptarë duhet të marrin parasysh politikat për ulur pabarazinë, e cila po rritet
përditë dhe në vetvete është një kërcënim për vlerat e brishta të shoqërisë shqiptare. Rritja e
pjesës së të ardhurave për të varfërit dhe garantimi i një rritje të shtresës së klasës së mesme
është në të vërtetë një vepër e mirë që politika mund të japë për rritjen ekonomike të vendit.
Edhe pse faktorët dhe ndikuesit në rritjen e pabarazisë ndryshojnë nga njeri vend në tjetrin ka
vend për të renditur disa politika që mundet të japin ndikimin e fortë në tkurrjen e pabarazisë.
Politikat e përmendura më poshtë janë një përmbledhje e përvojës ndërkombëtare që ka
dhënë efekte të dukshme në tkurrjen e pabarazisë së të ardhurave midis shtresave shoqërore
të vendeve të zhvilluara dhe atyre në zhvillim.
Së pari është zvogëlimi i evazionit dhe shmangieve tatimore. Politikat e përjashtimit nga
tatimet dhe taksat, si dhe krijimi i zonave që kanë përfituar favorizime fiskale nën politikat e
nxitjes së investimeve kanë pasur një rol të rëndësishëm në krijimin e carjeve të mëdha të
“sëndukut” të qeverive. Nga ana tjetër, fakti që janë zbatuar në kushtet e një mjedisi infoprmal
dhe nën një administrim të dobët kanë prishur balancat e barazisë së individëve përpara ligjit
duke krijuar zona dhe streha të favorshme për evazion, dhe në rastin më të mirë për shmangie
fiskale. Këto streha fiskale që në praktikën shqiptare kanë qenë favorizuar me tepri për sektorin
e bujqësisë, turizmit, si dhe industrisë kanë prodhuar në të tre këta sektorë më shumë
informalitet, pabarazi në të ardhura midis individëve, si dhe varfëri e papunësi. Politikat që e
kanë nxitur këtë pabarazi, nëse krahasohen me premtimet dhe argumentet që kanë përmendur
në këto raste dhe sektorë janë baza ku mbështete dështimi për nxitje ekonomike, thithje
investimesh, por edhe pabarazi të theksuar në të ardhurat e individëve. Nga ana tjetër,
individët e pasuruar të angazhuar nga politikanët për të përfituar nga këto përjashtime në
kurriz të buxhetit dhe investimeve kanë ndikuar direkt në rritjen e barrës për segmentet e tjera
të biznesit dhe në rritjen e informalitetit në këta sektorë.
Mjafton të kutjojmë shumat që individët e pasur transferojnë jashtë vendit në mënyrë ilegale,
për të dhënë shembullin më të qartë se ekonomia nuk ka përfituar asnjë vlerë të shtuar, por
edhe buxheti ka humbur të paktën 7 miliardë US.D në këto 15 vitet e fundit nga taksat e
munguara dhe mungesa e qarkullimit të këtyre fondeve në ciklin e e ekonomisë shqiptare.

2. Edhe pse përpjekje dhe politika hartohen dhe hidhen për zbatim, ku shqiëpria ka edhe
angazhime për të zbatuar nga pjesëmarrja në organizatat ndërkombëtare të krijuara për të
luftuar fenomene të tilla nuk duket se kanë arritur në atë standart që të bëjnë ndryshimin për
të ardhmen.
Ky konkluzion mbështetet nga fakti i prezencës masive të ekonmisë informale dhe nivleit të
evazionit ende të pacënuar në pikat e dobëta të tij.
Së dyti vjen, rritja e investimeve në shërbimet publike. Politikat që na ka vënë përpara qeveria
për të argumentuar faktin pse ka zgjedhur masat shtrënguese janë lidhur me konsolidimin e
financave publike dhe krijimi i një baze të sigurt të buxhetit dhe politikave fiskale së bashku për
të nxitur rritjen ekonomike dhe për këtë arsye premtimi që mban mbi vete kjo politikë është se
do të përfitojnë të gjitha pjesët e shoqërisë, e vecanërisht ata që i përkasin shtresave të
niveleve të ulta dhe të mesme. Qeveritë shpesh prezantojnë frikën e borxhit dhe deficitit për të
justifikuar shkurtimet buxhetore, si dhe mungesa në politikat dhe administrimin e dobët të
financave publike. Megjithatë, historia ka treguar se në të vërtetë masat shtrënguese për më
shumë se dy vite fiskale kanë dështuar në aspektin fiskal, ekonomik dhe politik.
Një pjesë e madhe e mekanizmit përballues për krizën financiare në Evropë ishte pikërisht
zbatimi i politikave me masa shtrënguese rigoroze. Në të kundërt, SHBA ju drejtua politikave të
stimulit financiar dhe tani po korr të mirat e kësaj politike. Nuk duhet harruar se SHBA ishte në
syrin e “ciklonit” financiar në krahasim me situatën europiane.
Shumë prej ekonomive evropiane që miratuan masa shtrënguese janë në pozita të të ndenjurit
në vend dhe janë duke luftuar për të shlyer borxhet e tyre. Jo vetëm që politikat shtrënguese që
zbatuan po pengojnë rritjen ekonomike të tyre, por një efekt “dytësor” ka rezultuar në rritje të
pabarazisë së të ardhurave duke vënë shtresat më të varfra të shoqërisë në një disavantazh
edhe më të madh.
Shumë ekonomistë kanë argumentuar se investimet në shërbimet publike janë një alternativë
favorizuese që nxit produktivitetin e sektorit privat, investimet dhe punësimin.
Së treti është rritja e pagave. Çështja më thelbësore e pabarazisë së të ardhurave është se
ndërsa të ardhurat e disa të zgjedhurve nga politika e sëmurë vazhdojnë të rriten me shpejtësi,
pjesa më e madhe e popullsisë në punë dhe jo janë ose po ecin ende nën nivelin e varfërisë apo
në drejtim të kundërt me kategorinë e përzgjedhur për tu pasuruar.

3. Në shumë vende, pabarazia fillon në tregun e punës. FMN-ja thotë se “erozioni i pagave
minimale është i lidhur me rritjen e konsiderueshme pabarazisë së përgjithshme”.
Sipas Organizatës Ndërkombëtare të Punës (ILO), vendet e zhvilluara janë më të rrezikuar nga
pabarazia e të ardhurave, ndërkohë që disa vende në zhvillim kanë dëshmuar një tendencë të
tkurrjes së pabarazisë, ku po mbizotëron praktika e shpërndarjes më të barabartë të pagave
dhe punësimit.
Por një nga temat më tabu të politikës është paga minimale. Edhe në ekonomitë më të
avancuara, paga minimale ka mbetur në vend.
Bizneset shpesh hezitojnë për të rritur pagat, si pasojë e një llogaritje të thjeshtë që vjen nga
ekuacioni se paga më të larta janë të barabarta me më pak fitime. Megjithatë, pagat e rritura
kanë provuar se ka përfitime aty ku ato janë zbatuar. Punëtorët e paguar më mirë rezultojnë në
një produktivitet më të madh, një rënie të mungesave në punë dhe një rritje në qarkullim.
Përveç kësaj, pagat më të larta shkojnë në konsum duke rritur kërkesën për mallra dhe
shërbime.
Njohja e pagave minimale për standartet bazë të jetesës (minimumi jetik) sipas referencave
ndërkombëtare (një llogaritje në bazë të kostos bazë të jetesës) do të prodhojë përfitime si
shoqërore, po ashtu dhe ekonomike. Punëdhënësit mund të stimulohen për të rritur pagat
vullnetarisht pikërisht duke u bazuar te një minimum jetik apo standard bazë i jetesës. Në të
njëjtën kohë, drejtuesit e vendit mund të bëjnë përpjekje të përbashkëta për të zbatuar një
pagë që niset nga minimumi jetik në të ardhmen e afërt.
Së katërti është qasja më e mirë ndaj financimeve. Përveç rasteve të zgjedhur si tregime të
suksesshme të hapjes së disa biznesve të reja, e vërteta është se prej disa vitesh, investitorët
kanë shmangur në masë të madhe bizneset e mëdha. Rreziku i investimit në biznese të mëdha
pengon aftësinë e Ndërmarrjeve të Vogla dhe të Mesme (NVM) të afrohen drejt burimeve të
financimit. Ekonomia aktualisht është ngushtë me financime kapitale për sipërmarrësit, duke
ruajtur kështu ende një cikël të varësisë, produktivitet te humbur dhe rritje të pabarazisë.
NVM-të kanë një efekt pozitiv lidhur me marëdhëniet që krijohen nga pronarët e tyre me
punonjësit, klientët dhe komunitetet. Një qasje më e mirë ndaj kapitalit do të japë mbështetjen
e nevojshme për sipërmarrësit me pak ose aspak të ardhura për t'u dhënë atyre aftësinë për të
qenë të aftë të vetëmenaxhojnë bizneset e tyre. Qeveria duhet të nxisi investitorët për të

4. siguruar kapital për bizneset e vogla, të cilat mund të realizohen nëpërmjet programeve të
kreditimit publik dhe privat.
Së pesti është transparenca e politikave ekonomike gjatë procesit të zbatimit të tyre.
Veçanërisht në vendet në zhvillim, mungesa e transparencës është problematike, kur vjen fjala
për politikën ekonomike në procesin e zbatimit. Një sistem, të cilit i mungon transparenca
tenton të kultivojë nivele të larta të korrupsioni. Sipas Transparency International, ka një
korrelacion të fortë negativ ndërmjet korrupsionit dhe nivelit të PBB-së për frymë. Korrupsioni
pengon shpenzimet e nevojshme të qeverisë, të cilat ndikojnë në mirëqenien sociale dhe
krijojnë pabarazi në masë.
Në një studim të FMN-së, thuhet se “organizatat që janë nën një ndikim të konsiderueshëm të
korrupsionit dhe pabarazisë së të ardhurave, rezultojnë me një devijim standard të pikëve në
rritje të korrupsionit dhe me një reduktim të të ardhurave për të varfërit me 7.8 për qind në
vit”.
Studimi argumenton se rritja e ulët ekonomike, një sistem tatimor i njëanshëm dhe që
praktikisht (përtej asaj që përcakton ligji) favorizon de facto nivelet e pasura dhe të mirë-lidhur
me politikën, e japin efektin drejtpërdrejt në uljen e shpenzimeve sociale dhe aksesin e
pabarabartë ndaj arsimit dhe shërbimeve publike që faktikisht të gjitha rrisin pabarazinë
akoma më tej.
Politikat për të përmirësuar aftësitë për të gjithë, që sigurojnë se infrastruktura e një vendi i
plotëson nevojat e saj dhe që inkurajojnë përshtatjen e ekonomisë me inovacionin dhe
teknologjinë janë të gjitha thelbësore për të nxitur rritje dhe për të siguruar një prosperitet më
përfshirës se deri më sot.
Shtator 2016