1. Quy tắc dịch thuật cần thiết cho những ai muốn đi theo con đường dịch thuật
chuyên nghiệp
Từ trước tới nay, chúng ta mới chỉ bàn về việc dịch thuật văn bản tiếng Anh trong các trường hợp cụ thể.
Vậy tại sao chúng ta không bàn cách để dịch thuật hiệu quả hơn nhỉ ?
Thứ nhất, các cuốn sách và/hoặc CD cần trang bị ngay:
1) Oxford advanced learner’s dictionary 7th edition.
2) Oxford collocations dictionary
3) Bách khoa toàn thư Encarta, Britannica, Wikipedia.org…
4) Từ điển Lạc Việt (chỉ nên dùng như một công cụ để tham khảo và hỗ trợ cho Oxford advanced
learner’s dictionary mà thôi).
Thứ hai, tác dụng của các tài liệu trên khi dịch thuật tiếng Anh :
1) Một sai lầm thường thấy khi các bạn viết và dịch thuật tiếng Anh là nó rất khó hiểu đối với người
bản ngữ vì bạn dịch thuật word for word ý tưởng của bạn từ tiếng Việt sang tiếng Anh. Tuy
nhiên, câu tiếng Việt đó của bạn cũng sai luôn về ngữ pháp. Do vậy hãy dùng cuốn từ điển này để
tra mẫu câu và xem người Anh viết như thế nào để ta nói và viết chuẩn hơn. Mỗi ngôn ngữ khác
nhau thì đều có cách diễn đạt khác nhau về một vấn đề. Nhiều khi nó xuất hiện nhiều idiom,
nhiều cụm từ ghép. Vậy thì bạn không thể hiểu được nghĩa của chúng nếu không dùng từ điển
nguyên gốc tiếng Anh. Tôi lấy ví dụ như cụm Seeing eyes dog, FYI… mà các bạn trong diễn đàn
đã hỏi.
2) Tại sao lại phải dùng Oxford Collocations Dictionary?
Tôi xin lấy một ví dụ cụ thể để minh họa. Trong diễn đàn có bạn hỏi, dịch câu “công ty
tôi có đủ năng lực để làm công việc này.” Tôi đã trả lời là Our compay has proven ability to do
this work. Tại sao tôi lại cho từ proven vào trước ability? Trong khi đó, ở trong câu tiếng Việt
không đả động gì đến từ Proven cả. Tôi xin giải thích như sau, tôi nắm được từ chính ở đây là
abilitỵ Vậy tôi kết hợp tra luôn từ điển Oxford Collocations. Tôi đã tra được một loạt các tính từ
trong tiếng Anh luôn đi kèm với ability là gì, vậy là tôi nhặt ra và dịch trôi chảy. Như vậy là cách
viết đó rất tiếng Anh. ( quy tắc dịch tiếng anh xương máu của tôi )
3) Hãy biến mình thành một đứa trẻ 3 tuổi. Vì sao?
Ví một đứa trẻ 3 tuổi thì thường hỏi mọi thứ mà nó không hiểu và yêu cầu người lớn giải
đáp. Tuy nhiên kỹ năng này cứ bị thui chột theo thời gian vì người lớn đã vô tình vùi dập đi niềm
đam mê học hỏi của đứa trẻ bằng các câu trả lời đại loại như: Hỏi làm gì? Sao mày ngu thế? Có
thế mà cũng phải hỏi à? …..
4) Bách khoa toàn thư chính là người thầy vĩ đại của mỗi chúng ta. Mỗi khái niệm mỗi thắc mắc của
các bạn đều được ông thầy này giải đáp khá chi tiết. Tôi xin lấy một ví dụ: Thỉnh thoảng bạn có
nghe nói đến tăng trưởng GDP không bền vững. Vậy có khi nào bạn hỏi ngược lại rằng: vì sao lại
tăng trưởng không bền vững không? Để xác định được câu trả lời cho câu hỏi này, bạn phải xác
định mình cần tìm thông tin gì để trả lời cho câu hỏi đó. Ở đây rõ ràng bạn phải tìm hiểu GDP là
cái gì và các yếu tố chi phối GDP. Hãy vào en.wikipedia.org đánh vào GDP. Bạn sẽ có câu trả
lời. Xin lưu ý với các bạn là bản bách khoa toàn thư Encarta 2007 và Britannica 2007, mỗi loại có
5 đĩa. Còn Wikipedia là bách khoa toàn thư trực tuyến, miễn phí.
5) Tại sao chỉ nên dùng từ điển Lạc Việt hay các từ điển Anh-Việt khác để tham khao?
Như các bạn đã biết, từ điển Lạc Việt hay bất cứ từ điển Anh-Việt nào khác đều dựa trên
định nghĩa tiếng Anh của các từ trong Oxford để phiên ra một từ tương ứng trong tiếng Việt. Tuy
nhiên nhiều khi việc dịch thuật không chính xác, dẫn đến các bạn dịch cũng không chính xác
theo. Tôi xin lấy một ví dụ đó là từ Outsourcing: nghĩa là chuyển một phần hoặc toàn bộ công
việc của một công ty sang một nước hay vùng khác có giá nhân công rẻ hơn nhằm tạo ra sức cạnh
tranh. Báo chí của ta lại dịch là gia công. Nghĩa đó không bao trùm được ý của từ này.

2. Tôi xin nói thêm một điều đó là: vì sao chúng ta dịch thuật tiếng Anh chưa hay? Thứ nhất
là do tiếng Việt của các bạn chưa tốt. Khi các bạn dịch một văn bản thuộc một lĩnh vực nào đó thì
hãy cố gắng đọc lấy vài văn bản thuộc lĩnh vực tương đương bằng tiếng Việt để lấy từ vựng và
đồng thời học luôn văn phong thể hiện của họ. Thứ hai: Dịch thuật nhiều khi khá cứng nhắc. Có
một số cụm từ cố định mà bạn nên học thuộc lòng luôn. Ví dụ như: Department of Commerce: Bộ
thương mại Mỹ Department of State: Bộ ngoại giao Mỹ Còn các bộ của Việt Nam thì lại dịch là
Ministry Ví dụ: Ministry of Trade, Ministry of Foreign Affairs…
Kỹ Thuật Dịch Thuật (I)
I. BA ĐẶC ĐIỂM CỦA MỘT BÀI DỊCH HAY
Theo đánh giá chung, một bại dịch hay, dù là ngôn ngữ gì đi nữa, phải đạt được ba yêu cầu tối thiểu sau:
TÍN (FAITHFULNESS): tức là trung thành với nguyên bản (faithfulness to the original on the whole).
ĐẠT (ACCURACY): tức là đạt được sự chính xác cho dù có dịch thoát ý đi chăng nữa. Điều này không
đơn giản vì lắm khi “Dịch là phản lại”.
NHÃ (GOOD FORM): tức là diễn đạt sang ngôn ngữ thứ hai thật thanh thoát, tự nhiên như người bản xứ
hết sức có thể.
II. BA NGUYÊN TẮC PHIÊN DỊCH
Xuất phát từ ba đặc điểm trên, ta có 3 nguyên tắc cần tuân thủ khi phiên dịch từ, câu , hay đoạn văn như
sau:
Tìm cấu trúc tương đương giữa hai ngôn ngữ:
It took us three quarters to fly to Hanoi.
(Chúng tôi mất 45 phút đến Hà Nội bằng máy bay)
It is not easy to translate this text into English.
(Việc dịch bài khóa này sang tiếng Anh không dễ chút nào)
Chọn từ đúng (a right choice of words), phong cách phù hợp (appropiate register)
· Việc chọn từ đúng giúp ta diễn đạt chính xác ý nghĩa của câu và phong cách phù hợp làm cho câu dịch,
bài dịch tự nhiên, hấp dẫn, thu hút người đọc, nghĩa là đạt được độ hay của bài dịch.
· Việc dùng các từ khác nhau, phù hợp với các loại phong cách khác nhau có thể được minh họa qua việc
diễn đạt từ MARRIED trong tiếng Anh sang tiếng Việt như sau:
- Phong cách trang trọng: đẹp duyên, thành hôn, sánh duyên.
- Phong cách hài hước: vơ lấy tội (tôi lấy vợ).
- Phong cách trung hòa: lấy chồng, lập gia đình, đi xây dựng.
· Tương tự, từ EAT và DIE (ăn và chết) trong tiếng Anh và tiếng Việt có thể được diễn đạt bằng nhiều
cách khác nhau tùy theo văn cảnh.
- EAT: devour, swallow, have, eat up, chew, grind…
- DIE: pass away, to kiss the dust, to kick the bucket…
- ĂN: xơi, dùng, đớp, tớp, xực, nhậu, chén….
- CHẾT: qua đời, băng hà, mất, khuất, đi rồi, ngủm, toi…
Tránh dịch sát: (Avoid literal translation or word for word translation). Dịch quá sát theo từng chữ nhiều
khi làm cho câu văn tối nghĩa, ngớ ngẩn và không thể thay được.
· Imagine yourself: Anh hãy thử hình dung (đừng dịch : anh hãy tưởng tượng chính anh)
· I was tired from walking so far: tôi mệt vì đi bộ quá xa (đừng dịch: từ việc đi bộ quá xa)
· The Greek sang poems about their victories: người Hi Lạp ngâm thơ ca ngợi những chiến thắng của họ.
· The Greek attached so much importance to these games : Người Hi Lạp coi trọng những môn thể thao
này.
· My parents say I have to be home at nine o’clock and the disco doesn’t finish until eleven: cha mẹ tôi
bảo tôi phải có mặt ở nhà vào lúc 9 giờ trong hki mải tới 11 giờ sàn nhảy mới đóng cửa.
Kỹ Thuật Dịch Thuật (II)

3. I. DIFFERENT MEANINGS OF THE INDEFINITE ARTICLE A/AN
1. MỘT:
* A 50-point structure is proposed by the National Union of Teachers today.
=> Một thang lương gồm 50 điểm được liên đoàn các nhà giáo toàn quốc đề nghị vào ngày hôm nay.
* I was beginning to mix with of the a kind I’d never mixed with before.
=> Tôi bắt đầu hòa mình với một loại người mà tôi chưa từng trà trộn trước đây.
2. NÀO ĐÓ:
* On this particular morning, he sat facing a new client, a Mr. Nguyen.
=> Vào buổi sáng đặc biệt ấy, ông ta ngồi đối diện một khách hàng mới, ông Nguyen nào đó.
* I don’t believe he is a Newton though he is undoubtedly an extremely talented physicist.
=> Tôi tin rằng anh ta không phải là một Newton nào đó, mặc dù anh ta là một nhà vật lý tài ba.
3. KHÔNG DỊCH:
“Unless I can get to a major competition and win it, I haven’t a chance of estabishing myself here,” a
young American concert pianist said to me once.
=> Có lần một nhạc công chơi dương cầm hòa tấu người Mỹ nói với tôi: “trừ phi tôi có thể dự một cuộc
tranh tài lớn và được cuộc, tôi sẽ không có cơ hội ở đây.”
(không dịch: không có một cơ hội làm ăn ở đây)
Chú ý: sự khác nhau giữa A và THE trong khi dịch
* It wass a very sharp and decisive Poirot who spoke now.
=>Lúc này chính là một anh chàng Poirot sắc sảo và quyết đoán lên tiếng (đột nhiên sắc sảo… suddently
sharp)
* It was the very sharp and…
=> Lúc này chính cái anh chàng Poirot sắc sảo và quyết đoán ấy… (thường xuyên sắc sảo: usually sharp)
II. DIFFERENT MEANINGS OF THE INDEFINITE ARTICLE THE
1. ĐÓ, NÀY:
A 50-point salary structure is proposed… THE new structure will be submitted to the Blackpool annual
conference in April.
=> Một thang lương gồm 50 điểm được đề nghị… Thang lương mới này sẽ được đưa ra/ đệ trình trong
phiên họp thường niên tại Blackpool vào tháng 4.
2. KHÔNG DỊCH:
* He hasn’t answered THE one letter she had written to him.
=> Anh ta đã không trả lời lá thư duy nhất mà chị ta viết cho anh ta.
* I looked around as Caro stood up with cries of wellcome. I was taken back. Yes, it was THE David
Rubin I knew very well, the American physicist.
=> Tôi nhìn quanh khi Caro đứng dậy reo lên mừng rỡ. Tôi ngạc nhiên. Phải, đây chính là ông David
Rubin, một nhà vật lý người Mỹ mà tôi biết rõ.
3. ẤY, ĐÓ:
“She say that as I have my friends down here she doesn’t see why she shouldn’t have hers. She is asking
Sinclair Jordan.”
“Is he THE one?”
“Yes, and I am damned if I’ll have him in my house.”
=> “Cô ấy nói rằng vì tôi mời nhiều bạn bè tới đây, cô ta không hiểu tại sao cô không mời bạn bè cô tới
đây được. Cô ta đang mời Sinclair Jordan tới đây.”
“Có phải Sinclair Jordan là anh chàng đó không?”
“Phải, nhưng tôi không đời nào để anh ta vào nhà tôi.”
4. MỘT:
Yes, it was the David Rubin I knew very well, THE American physicist.
=> Phải, đây chính là ông David Rubin, một nhà vật lý người Mỹ mà tôi biết rất rõ.

4. Mọi thông tin về dịch thuật, dịch thuật công chứng, phiên dịch các bạn có thể liên hệ:
CÔNG TY DỊCH THUẬT PERSO
ĐC: Số 10 - ngách 24/119, Đường Kim Đồng, Quận Hoàng Mai, Hà Nội
Điện thoại : (04) 6 6820069 | Fax : (04)3 668 6911 |
Di Động :0906 194 577, 0915 449 729
Yahoo: dichthuat.perso, nguyenmai_6485, hoanganhsong
Email: contact@dichthuatperso.com
Website: www.dichthuatperso.vn - www.dichthuatperso.com