Tekst van de lezing voor het Podium Architectuur Haarlemmermeer en Schiphol, gehouden op de dag van de Architectuur 2011.

1. Beleef een gebouw!
Tekst Dia
Goedemiddag dames en heren, enz.
In het dagelijks leven ben ik bezig met de het vinden van oplossingen voor de volkshuisvesting. Ik ben een adviseur
en ik werk op dit moment voor een woningcorporatie. Mijn gedachten gaan dus vaak uit naar de stad en wat daar
gebeurt en wat daar staat.
Ik houd me graag bezig met gebouwen, stedelijke landschappen en architectuur. U ook, denk ik.
Sinds 2007 merk ik dat je een gebouw ook kunt beleven en sinds een jaar of twee ben ik op een creatieve manier
bezig om die beleving onder woorden te brengen.
Ik denk daar altijd bij: Wat ik kan, kunnen anderen ook.
Ik heb een droom. En die is, dat meer mensen zich bezig willen of gaan houden met hun stad, hun leefwereld en de
beleving daarvan.
En dat mensen hun belevingen ook met elkaar willen delen, zodat ook meer meningen, emoties, gevoelens over
gebouwen te vinden en te lezen zijn.
De verzameling van de belevingen die dan ontstaat, is eigenlijk een nieuwe vorm van architectuurkritiek,
geschreven door en voor leken. Een nieuw taalgebruik, eigenlijk. Niet in de plaats van architectuurkritiek, maar
ernaast, erbij.
Architectuurkritiek? Bestaat er al niet zoiets?
Jazeker, en daarover is de afgelopen 5 jaar flink geschreven en gediscussieerd. Wat is een goede kritiek, waaraan
moet die voldoen, dat soort discussies. Er worden zelfs masterclasses in gegeven, dus lijkt het mij een bijzondere
bezigheid. Je moet er dus iets voor kunnen.

2. Beleef een gebouw!
Tekst Dia
Is er meer mogelijk als het gaat om het kijken naar gebouwen?
Het antwoord ligt enigszins voor de hand: Ja. En dat heeft te maken met wat een gebouw is. Ik doe een poging
het te omschrijven.
Een gebouw is onvermijdelijk. Kijk je van twee meter, vier meter opzij dan zie je het nog steeds. Twintig meter
verderop valt de schaduw van het gebouw nog over je heen. Gunt het je het licht in de ogen niet, of beschermt
het je juist tegen teveel licht. Het staat simpelweg in je vizier. Je moet er iets mee. Dat wil het gebouw ook. “Wat
vind je van me?” lijkt het te vragen.
Een gebouw is geen dood object dat ergens staat of hangt. Het verandert met de lichtinval, de stand van de zon,
het uur van de dag, de aanwezigheid van mensen, het reageert op weersomstandigheden. Daardoor is het steeds
anders als je er naar kijkt. Het toont je zijn karakter, zijn gezicht, de spiegel van zijn ziel.
Het is een persoon geworden.
Dat is zoals ik het eens omschreven heb. Maar daarmee zeg ik nog niets over een specifiek gebouw. Zullen we
eens kijken of het lukt om aan de hand van foto’s de beleving van gebouwen aan te duiden?
Wie durft?

3. Beleef een gebouw!
Tekst Dia
We blijven even in de zwarte gebouwen. Nu laat ik u iets zien van Ludwig Mies van der Rohe, namelijk het
Toronto Dominion Centre. Het voorlaatste gebouw in dat hij ontwierp, het grootste ook. Herkenbaar aan zijn late
ontwerpen zijn de keuze voor glas en staal als materialen.
Ik ben er weg van. En mijn belevingen van het gebouw heb ik samengebracht in een boek, getiteld: “Ik ben gewoon
Mies”.
Ik laat u nu beelden zien, ik kom later op de beleving en het boek terug.
Ondertussen weer aan u de vraag: Wat voelt u als u dit gebouw ziet?

4. Beleef een gebouw!
Tekst Dia
Een beetje onwennig misschien, om in een andere taal te praten dan mooi en lelijk? Uit eigen ervaring kan ik u
verzekeren, dat als je het vaker doet, je er beter in wordt.
Ik doe het dus al wat langer en ik heb geprobeerd om mijn belevingen van een gebouw onder woorden te
brengen. Ik heb dat gedaan in een boek, getiteld “Ik ben gewoon Mies”, over het Toronto Dominion Centre, een
gebouw van Mies van der Rohe.
Ik lees u een paar passages voor.
Op het bordes valt ‘ie nauwelijks op, maar omdat ik even uit de spray van smeltwater, rijp en sneeuw ben, merk ik
wel dat er een luifel is. En een grote ook; een enorme uitsteek, van een stevige maat. De hoogte ervan maakt dat
ik niet direct het gevoel hebt ergens onder te staan. Een groot uitsteeksel, zonder steunpilaren waar ik ongemerkt
onder terecht gekomen ben. Kom maar hier, ik houd je droog en veilig, zegt het gebouw. Als je al van zover
gekomen bent om me te zien, is een beetje beschutting wel het minste dat ik je kan bieden.

5. Beleef een gebouw!
Tekst Dia
Fietsen in Toronto, je ziet het niet veel.
Voor beurs- en bankjongens
kan een fiets natuurlijk helemaal niet.
Dus op Bay en King maar een paar fietsenrekken.
Voor koeriers, denk ik,
maar die vinden het nu ook te koud.
Peter van der Laan fietst ’s zomers wel
naar zijn werk, tegenover Toronto Dominion Centre.
Maar ja, Nederlanders van welke generatie ook;
het fietsgen speelt altijd op.
Hij parkeert zijn fiets direct naast Toronto Dominion Centre .
“De beste fietsenrekken die ik ken,
en overdekt”.
Moet geweldig zijn, je fiets neerzetten
en langs Toronto Dominion Centre, Banking Hall, over het plein,
naar je werk te lopen.
Niets voor mij, denk ik,
ik zou blijven rondlopen
en nooit naar binnen willen.
Teveel afleiding.

6. Beleef een gebouw!
Tekst Dia
Het is een sensatie die ik me voorstel aan het eind van de klim: de top. Hoewel ik nergens bovenop sta, maar er
juist onder.
Ik heb al veel gelezen over moderne architectuur en technische innovaties die bouwwerken van glas en staal
mogelijk hebben gemaakt. Maar als je erover leest, dringt het misschien niet helemaal door, waarom een
verandering zus of zo zoveel verschil maakt.
Hoewel ik onder een aangeplakt versiersel sta, komt de aard van staal als bouwmateriaal nu luid en duidelijk
binnen. Een stapel beton met dezelfde mogelijkheden is veel groter en zwaarder. Je kunt een gebouw als dit nog
steeds niet geheel zonder maken, maar het volume zet de ruimte dicht, terwijl ik er hier op alle manieren naar en
langs kan kijken.
Ik zie kracht en elegantie, bruikbaar als constructie en ornament, op de achtergrond en de voorgrond, het koorlid
en de primadonna, de verdediger en de goalgetter, Kubina en Sundin, het voetvolk en de generaal, de ambtenaar en
de minister, zoveel: alles in één.
Carter Wiseman noemde het “the glorious I-beam”. Ik sta eronder en kijk omhoog. Een stalen balk wijst en leidt
naar de hemel. God is in the details.
Terug naar mijn droom.
Ik denk dat sociale media zoals Twitter, Facebook, maar ook blogsites de drempel om belevingen te delen veel
lager hebben gemaakt. Iedereen kan op een heel makkelijke manier vertellen hoe hij/zij een gebouw ervaart. Het
gebeurt al, soms georganiseerd, soms op eigen initiatief. Ik vind dat ontzettend leuk om te zien en ik hoop dat
meer mensen het gaan doen.
Want op die manier kan er een lekenkritiek ontstaan waar veel meer mensen voordeel bij hebben dan alleen de
schrijver.

7. Beleef een gebouw!
Tekst Dia
Ik denk dat de neveneffecten van zo’n cloud met meningen, emoties, gevoelens over landschappen en gebouwen
groter kunnen zijn dan we nu geneigd zijn te denken.
Allereerst versterken meningen de positie van bewoners (die dan, samen met passanten, die er evenzeer toe
doen, belevers zijn geworden) in ontwerp- en besluitvormingstrajecten.
Ontwerpers krijgen een vorm van feedback die ze nu niet hebben en soms ook vermijden, maar die volgens mij
een verrijking van hun werk kan betekeken. Zomaar 15 reacties op een gebouw gekregen, van onbekenden. Hoe
vaak komt dat voor?
Net zo belangrijk als reden om het te doen, te proberen is dat het leuk is om op je eigen creatieve manier met
gebouwen bezig te zijn. Iedereen is welkom om het te doen en juist door doordat iedereen anders schrijft,
twittert of facebookt, ontstaat er een rijke taal, waarin mensen zoals u en ik, kwijt kunnen wat we voelen over een
gebouw.
Een nieuwe taal ontwikkelen, en u doet er aan mee. Wat leuk!

8. Beleef een gebouw!
Tekst Dia
Nog een keertje proberen?