ชีววิทยา ม.5

1. เรื่อง ระบบหมุนเวียนเลือด
รายวิชาชีววิทยาเพิ่มเติม 2
ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2560
คุณครูฐิตารีย์ สาเภา
โรงเรียนท่ามะกาวิทยาคม
สานักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาเขต 8 (กาญจนบุรี-ราชบุรี)

2.  สืบค้นข้อมูล ทดลอง อภิปราย และอธิบายการลาเลียงในร่างกายของสัตว์บางชนิด
 สืบค้นข้อมูล ทดลอง อภิปราย และสรุปเกี่ยวกับการลาเลียงสารในร่างกายของคน
 สืบค้นข้อมูล ศึกษา อภิปราย และสรุปเกี่ยวกับส่วนประกอบและหน้าที่ของเลือด
จุดประสงค์การเรียนรู้

4.  เพื่อให้เซลล์หรือทุกๆ เซลล์สามารถนาสารที่จาเป็นต่อการดารงชีวิตไปใช้ให้เป็น
ประโยชน์ และสามารถนาสารที่เซลล์ไม่ต้องการมากาจัดออกนอกร่างกาย
 สัตว์ขนาดเล็ก โครงสร้างร่างกายไม่ซับซ้อน การลาเลียงสารอาศัยการแพร่ระหว่างเซลล์
กับสิ่งแวดล้อมหรือระหว่างเซลล์กับเซลล์
 สัตว์ชั้นสูง โครงสร้างร่างกายซับซ้อนจาเป็นจะต้องมีระบบลาเลียงสารที่มีประสิทธิภาพ
ความจาเป็นของการลาเลียงสาร

5.  สิ่งมีชีวิตเซลล์เดียว
 ไม่มีอวัยวะที่ทาหน้าที่เป็นระบบลาเลียงสาร
 โมเลกุลอาหารหรือก๊าชต่างๆ จะแพร่เข้าออก
ระหว่างเยื่อหุ้มเซลล์และสิ่งแวดล้อมโดยตรง
การลาเลียงสารในร่างกายสัตว์ที่ไม่มีระบบเลือด
โพรโตซัว
ฟองน้าและไฮดรา
 สิ่งมีชีวิตขนาดเล็ก
 การรับและกาจัดสารเกิดขึ้นโดยการแพร่ผ่าน
ช่องแกสโตรวาสคิวลาร์ (Gastrovascular
Cavity) ทาหน้าที่เป็นทั้งทางเดินอาหารและ
ระบบหมุนเวียน

6.  การรับและกาจัดสารเกิดขึ้นโดยการแพร่ผ่านช่อง แกสโตรวาสคิวลาร์
(Gastrovascular Cavity) ทาหน้าที่เป็นทั้งทางเดินอาหารและระบบหมุนเวียน
การลาเลียงสารในร่างกายสัตว์ที่ไม่มีระบบเลือด
หนอนตัวแบน (Flat worm)

7.  ไม่มีระบบเลือด
 ใช้การหมุนเวียนของเหลวใน Pseudo coelom
หนอนตัวกลม (P. Nematoda)
การลาเลียงสารในร่างกายสัตว์ไม่มีระบบเลือด
ดาวทะเล (P. Echinodermata)
 ใช้ระบบลาเลียงน้า (Water vascular system)
ในการแลกเปลี่ยนแก๊สกับสิ่งแวดล้อม
 มีท่อรัศมีที่แยกมาจากท่อวงแหวน เป็นทางน้าผ่าน
ทาหน้าที่ลาเลียงนั่นเอง

8.  มีระบบลาเลียงที่มีประสิทธิภาพสูงเรียกว่า ระบบหมุนเวียนเลือด (Circulatory system)
 ระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปิด (Open circulatory system): เลือดไหลออกจากหัวใจไป
ตามหลอดเลือด ผ่านช่องว่างลาตัว และที่ว่างระหว่างอวัยวะต่าง เลือด และน้าเหลืองจึง
ปนกันได้ เรียกว่า ฮิโมลิมพ์ (Haemolymph) พบในพวกอาร์โทรพอด มอลลัสก์ (ยกเว้น
ปลาหมึก) โพรโทคอร์เคต (เพรียงหัวหอม และแอมฟิออกซัส) และอาร์โทรพอด (แมลง
แมง กุ้ง กั้ง ปู ตะขาบ และกิ้งกือ)
 ระบบหมุนเวียนเลือดแบบปิด (Closed circulatory system): เลือดจะไหลเวียนภายใน
ท่อของหลอดเลือดและหัวใจตลอดเวลา พบในสัตว์พวกแอนเนลิด เป็นพวกแรก
การลาเลียงสารในสัตว์ที่มีโครงสร้างร่างกายซับซ้อน

9.  ระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปิด
 หัวใจ (Heart): ส่วนของหลอดเลือดที่โป่ง
ออก
 ซ้ายและขวาของหัวใจโป่งออก มีรูเล็กๆ ที่
มีลิ้นปิด-เปิด เรียกว่า ออสเทีย (Ostia)
 หัวใจบีบตัว: เลือดไหลไปตามหลอดเลือด
และปะปนในช่องว่างในลาตัว
(Haemocel)
 หัวใจคลายตัว: ลิ้นหัวใจที่ Ostia เปิด
เลือดจากเนื้อเยื่อไหลเข้าสู่หัวใจ
 เลือดของแมลงไม่มีสีเนื่องจากไม่มี
hemoglobin และ hemocyanin
ระบบหมุนเวียนเลือดในแมลง

10.  ระบบหมุนเวียนเลือดแบบเปิด
 ส่วนใหญ่มีหัวใจ 3 ห้อง สูบฉีดเลือดไหลออกจากเส้นเลือดไปสู่ช่องว่างลาตัวรอบ
อวัยวะต่างๆ จากนั้นไหลไปที่เหงือก (ฟอกเลือด) แล้วกลับสู่หัวใจทางเส้นเลือด
 เลือดมีสีน้าเงินหรือสีฟ้า เนื่องจากมี hemocyanin
ระบบหมุนเวียนเลือดในหอย

11.  ระบบหมุนเวียนเลือดเป็นวงจรเดี่ยว
(single circulation): เลือด
ไหลเวียนทั่งร่างกายครบรอบจะผ่าน
หัวใจครั้งเดียว หัวใจมี 2 ห้อง
 ระบบหมุนเวียนเลือด 2 วงจร
(double circulation): เลือดไหล
เข้าหัวใจ 2 ครั้ง ครั้งที่หนึ่งเพื่อนา
เลือดไปแลกเปลี่ยนแก๊ส ครั้งที่สอง
เพื่อนาเลือดไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของ
ร่างกาย พบในสัตว์ที่มี หัวใจ 3 ห้อง
4 ห้องไม่สมบูรณ์ และ 4 ห้อง
สมบูรณ์
ระบบหมุนเวียนเลือดแบบปิด (CLOSED CIRCULATORY SYSTEM):

12.  พวกแรกที่มีระบบหมุนเวียนเลือด
แบบปิด
 เลือด: น้าเลือด+เม็ดเลือด
 Hemoglobin ละลายอยู่ในน้าเลือด
ทาหน้าที่ลาเลียง O2 ไปให้เซลล์
 ห่วงหลอดเลือดพองออกรอบๆ
หลอดอาหารประมาณ 5 ห่วง
เรียกว่า หัวใจเทียม (Pseudoheart)
ทาหน้าที่สูบฉีดเลือด
 การแลกเปลี่ยนแก๊สเกิดที่เนื้อเยื่อและ
หลอดเลือดฝอยใต้ผิวหนัง
ระบบหมุนเวียนเลือดในไส้เดือนดิน

13. อวัยวะสูบฉีดเลือด 3 แห่ง
Gill heart: มี 2 แห่ง ทาหน้าที่สูบฉีดเลือดที่มี O2 ต่า จากอวัยวะภายในไปยังเหงือกเพื่อ
แลกเปลี่ยนแก๊ส
Systemic heart: มี 1 แห่ง หน้าที่สูบฉีดเลือดที่มี O2 สูงไปยังอวัยวะภายในและเนื้อเยื่อ
ต่างๆ
เลือดที่ส่งมาจาก Systemic heart เป็นเลือดที่ฟอกแล้วจากเหงือก
เลือดมีสีน้าเงิน เนื่องจากมี hemocyanin
ระบบหมุนเวียนเลือดในปลาหมึก

14.  มีหัวใจ 2 ห้อง : 1 Atrium และ 1 Ventricle
 เลือดที่ไหลผ่านหัวใจจะเป็นเลือดที่มี O2 ต่าเท่านั้น
 เลือดที่ใช้แล้วเข้าสู่หัวใจทาง Atrium และถูกส่งออกทาง Ventricle ไปยัง Gill เพื่อ
แลกเปลี่ยนแก๊ส
 เลือดที่ออกจาก Gill เป็นเลือดที่มี O2 มากจะถูกส่งไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของร่างกาย
ระบบหมุนเวียนเลือดในปลา

16.  มีหัวใจ 3 ห้อง: 2 Atrium และ 1 Ventricle
 Right Atrium: รับเลือดที่ใช้แล้วซึ่งมี CO2 สูงจากหลอดเลือด Vein
 Left Atrium: รับเลือดที่ฟอกแล้วจาก lung ซึ่งมี O2 สูง
 เลือดจาก Atrium ทั้ง 2 ถูกส่งมาที่ Ventricle ซึ่งเลือดจะปะปนกันเล็กน้อย
ระบบหมุนเวียนเลือดในสัตว์สะเทินน้าสะเทินบก

17.  หัวใจ 4 ห้อง แต่ผนังกล้ามเนื้อกั้นห้อง
Ventricle ยังแบ่งไม่สมบูรณ์
 ถือว่ามีหัวใจ 4 ห้อง ไม่สมบูรณ์ ยกเว้น
จระเข้ที่มีหัวใจ 4 ห้องสมบูรณ์
ระบบหมุนเวียนเลือดในสัตว์เลื้อยคลาน

18.  มีหัวใจ 4 ห้องสมบูรณ์: 2 Atrium และ 2 Ventricle
 มีประสิทธิภาพในการทางานสูงเพราะแยกเลือดที่มี O2 สูง และเลือดที่มี CO2 สูงออก
จากกันโดยเด็ดขาด
ระบบหมุนเวียนเลือดในนกและสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

19. ระบบหมุนเวียนเลือดในสัตว์ต่างๆ

20. กิจกรรมที่ 6.6 การหมุนเวียนเลือดของปลา

21.  โครงสร้างของหัวใจ
 การเต้นของหัวใจ (conducting system)
 ความดันเลือด (Blood pressure)
 หลอดเลือด (Blood vessel)
 ส่วนประกอบของเลือด
 หมู่เลือดและการให้เลือด
โครงสร้างที่เกี่ยวข้องกับการหมุนเวียนเลือดในคน

22.  ผนังหัวใจ: พัฒนามาจาก mesoderm หุ้มด้วย
pericardium
 กล้ามเนื้อหัวใจ: เนื้อเยื่อ 3 ชั้น:
 ชั้นนอก (epicardium): มีไขมัน มีหลอด
เลือดนาเลือดมาเลี้ยงกล้ามเนื้อหัวใจ
เรียกว่า Coronary artery
 ชั้นกลาง (Myocardium): หนาที่สุด หัวใจ
แต่ละห้องหนาไม่เท่ากัน (ความหนา:
LV>RV>LA>RA) เพราะรับแรงดันไม่
เท่ากัน (แรงดัน : LV>RV>LA>RA) มี
Cardiac muscle
 ชั้นใน (Endocardium): เนื้อเยื่อบุผิว
กล้ามเนื้อเรียบและเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน เช่น
atrioventricular valve, semilunar
valve, chordae tendineae papillary
muscle
หัวใจ (HEART)

23. หัวใจ (HEART)

25.  มี 4 ห้อง: 2 Atrium และ 2 Ventricle
 Right Atrium (RA) : หัวใจห้องบนขวา ผนัง
บางที่สุด แรงดันน้อยที่สุด
 รับเลือดที่มี O2 ต่าจาก Superior vena
cava (หัวและแขน) และ Inferior vena
cava (ลาตัว และขา)
 ส่งเลือดที่มี O2 ต่าไปให้ RV
 ลิ้นประจาห้องคือ tricuspid valve
 Right Ventricle (RV) : หัวใจห้องล่างขวา
 รับเลือดที่มี O2 ต่าจาก RA ผ่านลิ้น
tricuspid valve
 ส่งเลือดที่มี O2 ต่าไปฟอกที่ปอดผ่านทาง
เส้นเลือด Pulmonary artery
 ลิ้นประจาห้องคือ Pulmonary
semilunar valve
ห้องหัวใจ

26.  Left Atrium (LA) : หัวใจห้องบนซ้าย ขนาด
เล็กที่สุด
 รับเลือดที่มี O2 สูงจากปอดผ่านทางเส้น
เลือด Pulmonary vein
 ส่งเลือดที่มี O2 สูงไปให้ LV
 ลิ้นประจาห้องคือ bicuspid valve หรือ
mitral valve
 Left Ventricle (LV) : หัวใจห้องล่างซ้าย ผนัง
หนาที่สุด แรงดันน้อยที่สุด
 รับเลือดที่มี O2 สูงจาก LA ผ่านลิ้น
bicuspid valve
 ส่งเลือดที่มี O2 สูงไปเลี้ยงทั่วร่างกายผ่าน
ทางเส้นเลือด aorta
 ลิ้นประจาห้องคือ aortic semilunar
valve
ห้องหัวใจ

27. ลิ้นหัวใจ
 Tricuspid valve:
 อยู่ระหว่างหัวใจห้อง Right
Atrium กับ Right
Ventricle
 ลักษณะเป็น 3 แผ่น
 ฝังตัวอยู่ในผนังหัวใจห้อง
Ventricle โดยอาศัย
chordae tendineae เป็น
ตัวยืด เพื่อควบคุมการเปิด
ปิดลิ้น
 ป้องกันไม่ให้เลือดใน
Ventricle ไหลย้อนกลับขึ้น
สู่ Atrium

28. ลิ้นหัวใจ
 Pulmonary valve หรือ
Semilunar valve :
 อยู่ที่โคนของหลอดเลือด
Pulmonary artery
 ลักษณะเป็นถุงรูป
พระจันทร์ครึ่งเสี้ยว 3
ใบบรรจบกัน ไม่ยึด
ติดกันด้วย chordae
tendineae
 หน้าที่กั้นไม่ให้เลือดไหล
กลับลงสู่ Right
Ventricle

29. ลิ้นหัวใจ
 Bicuspid valve หรือ Mitral
valve:
 อยู่ระหว่างหัวใจห้อง Left
Atrium และ Left
Ventricle
 คล้ายกับ Tricuspid
valve แต่มี 2 แผ่น ยึด
ติดกันด้วยเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน
chordae tendineae
 หน้าที่กั้นไม่ให้เลือดใน
Left Ventricle ไหล
ย้อนกลับขึ้นไปที่ Left
Atrium

30. ลิ้นหัวใจ
 Aortic valve หรือ
Semilunar valve :
 อยู่ที่โคนของหลอดเลือด
Aorta
 ลักษณะเป็นวงรูป
พระจันทร์ครึ่งเสี้ยว
 หน้าที่ป้องกันไม่ให้เลือด
ไหลย้อนกลับลงมาใน
Left Ventricle

33. หัวใจ (HEART) : ลิ้นหัวใจ

34. papillary muscle

36. กิจกรรมที่ 6.7 หัวใจของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้านม

39.  การหดและคลายตัวของกล้ามเนื้อ
หัวใจเป็นจังหวะสม่าเสมอ เรียกว่า ชีพ
จร
 อัตราการเต้นของหัวใจ: วัดจาก
หลอดเลือดแดงหรือ artery เป็นจานวน
ครั้งต่อนาที
 ขณะกล้ามเนื้อหัวใจหดและคลายตัว
เกิดความต่างศักย์ไฟฟ้า
 เครื่องมือที่ใช้วัดความต่างศักย์ไฟฟ้า
ของหัวใจเรียกว่า Electrocardiogram
หรือ ECG หรือ EKG (เครื่องตรวจ
คลื่นไฟฟ้าหัวใจ)  ใช้ตรวจสอบการ
เต้นของหัวใจ วินิจฉัยโรคเกี่ยวกับหัวใจ
การทางานของกล้ามเนื้อหัวใจ

40.  วัดที่ artery ที่ข้อมือ/เท้า ต้นคอ ขมับ
 72 ครั้ง/นาที ขึ้นอยู่กับกิจกรรม อายุ เพศ
วัย (ถ้านักเรียนอายุ 17 ปีหัวใจของ
นักเรียนเต้นมาแล้วกี่ครั้ง??)
 CO = SV x HR
 CO (cardiac Output) = ปริมาตร
เลือดที่ออกจาก ventricle ใน 1 นาที
 SV (Stroke Volume) = ปริมาตร
เลือดที่ออกจาก ventricle ใน 1 ครั้ง
 HR (Heart Rate) = อัตราการเต้น
ของหัวใจกี่ครั้งใน 1 นาที
HEART RATE = PULSE (ชีพจร)

41. องค์ประกอบ
 P wave : atrium
systole
 QRS complex :
ventricle systole และ
atrium diastole
 T wave : ventricle
diastole
การวัดคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (ELECTROCARDIOGRAM : EKG)

42.  cardiac muscle ของสัตว์มีกระดูกสันหลังสามารถกระตุ้นได้เอง (self-excitable)
 sinoatrial (SA) node ควบคุมอัตราและเวลาในการบีบตัวของหัวใจ
 SA node วางตัวอยู่บนผนังของ atrium ขวาใกล้กับบริเวณที่ superior vena cava
 Atrioventricular (AV) node วางตัวอยู่บนผนังของหัวใจระหว่าง atrium และ
ventricle ขวา
จังหวะการเต้นของหัวใจ (HEART’S RHYTHMIC BEAT)

43.  SA node นากระแสความรู้สึก
ได้เอง เพราะมีผู้ให้จังหวะคือ
pace marker
 SA node ผลิตกระแสไฟฟ้า
กระจายทั่ว atrium
atrium บีบตัวไล่เลือดไปที่
ventricle ส่งกระแส
ประสาทต่อไปที่ AV node ที่
ฐานของ atrium ขวา
 กระแสไฟฟ้าถูกหน่วงอยู่ที่ AV
node เพื่อให้แน่ใจว่า
ventricle รับเลือดเรียบร้อย
แล้ว
กลไกการเต้นของหัวใจ

44.  กระแสไฟฟ้าจะผ่านต่อลงไปทาง
AV bundle (septum)  แยก
ไป right & left bundle
branches
 กระแสไฟฟ้าจะถูกส่งต่อเข้าสู่หัวใจ
ของ ventricle ผ่านทาง
purkinje fibers อย่างรวดเร็ว
 ventricle บีบตัวไล่เลือดออก
จากหัวใจ
กลไกการเต้นของหัวใจ

45.  สามารถใช้ stethoscope ฟัง
เสียงของหัวใจได้โดยจะได้ยิน
เสียง lub-dup, lub-dup, lub-
dup
 Lub: เป็นเสียงของเลือดที่
กระแทก AV valve เมื่อ
ventricle บีบตัว
 Dup: เป็นเสียงของเลือดที่
กระแทก semilunar valve เมื่อ
ventricle คลายตัว
เสียงของหัวใจ

46.  แรงดันที่ทาให้เลือดไหลไปตามหลอดเลือด
 วัดที่ artery บริเวณแขนด้านบน
 systolic pressure : ความดันสูงสุดขณะ
หัวใจบีบตัว คนปกติมีค่า 120 mmHg
 diastolic pressure : ความดันต่าสุด
ขณะหัวใจคลายตัว คนปกติมีค่า 80 mmHg
 บันทึกค่าความดัน 2 ค่าเป็น 120/80
mmHg
 นอนราบกับพื้น ความดันปลายเท้า
ใกล้เคียงความดันที่อก เลือดหมุนเวียนใน
แนวนอน
 ยืนความดันบริเวณขาสูงที่สุด และศีรษะ
น้อยที่สุด เพราะเลือดไหลลงตามแรงดึงดูด
ของโลก
BLOOD PRESSURE : BP

47.  ปัจจัยที่มีผลต่อความดันเลือด : เพศ
อายุ ภาวะอารมณ์ น้าหนักร่างกาย
อาหาร สารที่ร่างกายได้รับ
 ความดันเลือดต่า (Hypotension):
ความดันเลือดในขณะพักต่ากว่า
ความดันปกติ
 ความดันเลือดสูง
(Hypertension): ความดันเลือด
ในขณะพักสูงกว่าความดันปกติ
เนื่องจากเส้นเลือดขาดความยืดหยุ่น
โรคไต เบาหวาน ภาวะขาดการออก
กาลังกาย
ความผิดปกติเกี่ยวกับความดันเลือด

48.  ระบบประสาทอัตโนวัติ : เส้นประสาทซิมพาเทติกเร่งการเต้นของหัวใจ เส้นประสาทพารา
ซิมพาเทติกยับยั้งการทางานของหัวใจ
 ศูนย์ควบคุมการทางานของหัวใจ : สมองส่วนเมดัลลาออบลองกาตา
 ฮอร์โมน : เอพิเนฟรินจากต่อมหมวกไตส่วนในและไทรอกซินจากต่อมไทรอยด์ ทาให้หัว
ใจเต้นแรงและเร็ว
การควบคุมการทางานของหัวใจ

49. กิจกรรมที่ 6.8 อัตราการเต้นของหัวใจ

50. หลอดเลือด (BLOOD VESSEL)

51. โครงสร้างของผนังหลอดเลือด

54. หลอดเลือด (BLOOD VESSEL)
 Arterial system : ทิศทางออกจากหัวใจไปยังปอดและส่วนต่างๆ ของร่างกาย
 Venous system : ออกจากปอด และส่วนต่างๆ ของร่างกายและมีทิศทางเข้าสู่หัวใจ
 Capillaries system : แทรกตามเนื้อเยื่อ และเชื่อมระหว่าง Arterial system กับ
Venous system

55.  เรียงลาดับจากหัวใจต่อเนื่องไปจากใหญ่ไปเล็ก : Aorta  Artery  Arteriole
ระบบอาร์เทอรี (ARTERIAL SYSTEM)

56.  ชั้นนอกสุด: เป็นเนื้อเยื่อ
เกี่ยวพันมีหลอดเลือดซาวา
โซรัมมาเลี้ยงผนังหลอด
เลือด
 ชั้นกลาง: ชั้นกล้ามเนื้อเรียบ
และเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน มี
Elastic fibers ทาให้
ยืดหยุ่นได้ดี
 ชั้นในสุด: เนื้อเยื่อบุผิวแบน
บางและเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน มี
Elastic fibers
โครงสร้างและหน้าที่ของหลอดเลือดระบบอาร์เทอรี

57.  ขนาดเล็ก ผนังบาง
 ประกอบด้วยเซลล์เอนโด
ทีเลียล เรียงตัวชั้นเดียว
 ไม่มีกล้ามเนื้อและเส้นใยอิ
ลาสติน
 สานกันเป็นร่างแหตาม
เนื้อเยื่อ เชื่อมต่อระหว่าง
อาร์เทอริโอลและเวนูล
 ทาหน้าที่แลกเปลี่ยน
อาหาร แก๊ส และสาร
ต่างๆ
ระบบหลอดเลือดฝอย (CAPILLARY)

58.  หน้าที่นาเลือดจากปอดและส่วนต่างๆ
ของร่างกายกลับเข้าหัวใจ
 Vena cavaVeinVenule
 ผนัง 3 ชั้น และบางกว่า อาร์เทอรี
เนื่องจากกล้ามเนื้อน้อยกว่า
 แรงดันเลือดในหลอดเลือดเวนต่ากว่า
อาร์เทอรี ใกล้หัวใจแรงดันเลือดจะต่า
เนื่องจากอยู่ห่างแรงบีบของหัวใจ
 ผนังยืด ขยายได้
 หลอดเลือนเวนขนาดใหญ่จะมีลิ้นกั้น
เป็นระยะ ป้องกันไม่ให้เลือดไหล
ย้อนกลับ ยกเว้น pulmonary vein
หลอดเลือดเวน

59. หลอดเลือดเวน
 เรียงลาดับจากหัวใจต่อเนื่องไปจากใหญ่ไปเล็ก : Vena cavaVeinVenule

60.  veinใหญ่ๆจะมี one-way valve กั้น ที่ยอมให้เลือดไหลเข้าสู่หัวใจเท่านั้น
หลอดเลือดเวน

61. ความดันเลือดในหลอดเลือดต่างๆ

62.  ให้นักเรียนเปรียบเทียบหลอดเลือดอาร์เทอรี เวน และหลอดเลือดฝอยในหัวข้อ
 1. ทิศทางการไหลของเลือดในหลอดเลือด
 2. ลักษณะของเลือดในหลอดเลือด
 3. ลิ้นในหลอดเลือด
 4. ความหนาของผนังหลอดเลือด
 5. ปริมาณเลือดในหลอดเลือด
 6. การมองเห็นจากภายนอก
 7. ความเร็วของกระแสเลือดในหลอดเลือด
 8. การไหลของเลือดในหลอดเลือด
 9. แรงดันเลือด
หลอดเลือด

63. กิจกรรมที่ 6.9 ทิศทางการไหลของเลือดในหลอดเลือดเวน

64.  เลือดเป็นเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน
 พลาสมา (plasma): ของเหลว = น้าเลือด
 เซลล์เม็ดเลือด (blood corpuscle): เซลล์เม็ด
เลือดแดง เซลล์เม็ดเลือดขาว และเพลตเลต
ส่วนประกอบของเลือด

65. ส่วนประกอบของเลือด

66.  ของเหลวใส
 หน้าที่ลาเลียงสาร
 H2O 90% : ตัวพาเซลล์เม็ดเลือดให้
หมุนเวียนในหลอดเลือด
 Protein: albumin ทาให้เกิด
แรงดันออสโมซิส, α-globulin เป็น
ตัวพา bilirubin ไปที่ตับ, ß-
globulin เป็นส่วนประกอบของ
antibody, fibrinogen และ
prothrombin เกี่ยวข้องกับการ
แข็งตัวของเลือด
 น้าตาล ไขมัน แอนติบอดี เซรัม
และของเสีย
ส่วนประกอบของเลือด : พลาสมา (PLASMA)

67. สร้างจากไขกระดูก (bone
marrow)
ในไขกระดูก: มีนิวเคลียส,
เข้าหลอดเลือด นิวเคลียสของ
RBC และ platelets สลายไป
Red blood cell : RBC หรือ
erythrocyte
White blood cell : WBC
หรือ leucocyte
platelets
ส่วนประกอบของเลือด : เซลล์เม็ดเลือด (BLOOD CELL)

68.  รูปร่าง : กลม ตรงกลางบุ๋ม พื้นผิวเป็นโปรตีน
Hemoglobin มีธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบ
 ระยะเอ็มบริโอ : สร้างจากถุงไข่แดง (yolk
sac), ม้าม (spleen), ตับ ต่อมน้าเหลือง ไข
กระดูก
 หลังคลอด สร้างที่ไขกระดูก
 ขณะสร้าง : เม็ดเลือดแดงมีนิวเคลียส
 อายุ: 100-120 วัน
 โตเต็มที่ : นิวเคลียสสลายพร้อมไมโทคอนเด
รียและไรโบโซม
 ทาลายเซลล์เม็ดเลือดแดง: ตับ ม้าม
 หน้าที่: ขนส่ง O2 ลาเลียง O2 ไปเลี้ยงร่างกาย
โดย O2 จับกับ hemoglobin ได้เป็น
oxyhemoglobin
RED BLOOD CELL

69.  โตกว่า จานวนน้อยกว่าเม็ดเลือดแดง มี
นิวเคลียส
 อายุ: 2-3 วัน
 สร้างจาก: ไขกระดูก ม้าม ต่อมไทมัส ต่อม
น้าเหลือง
 ถูกทาลาย: โดยเชื้อโรค
 จานวนเพิ่มขึ้นเมื่อติดเชื้อ (infection)
 เด็ก > ผู้ใหญ่
 หน้าที่: ป้องกันหรือทาลายเชื้อโรคและ
ต่อต้านสิ่งแปลกปลอมที่เข้าสู่ร่างกาย โดย
วิธี phagocytosis
 แบ่งเป็น 2 ชนิด: granulocyte และ
agranulocyte
WHITE BLOOD CELL

70.  อยู่ในไซโทพลาซึม มีนิวเคลียสใหญ่คอดเป็นพู (lobe) มี 3
ชนิด
 Neutrophil: แกรนูลละเอียด ติดสีชมพู นิวเคลียสแยก
เป็นพู หน้าที่จับแบคทีเรีย โดย phagocytosis มี
lysosome มาย่อยเรียกว่า microphage
 Basophil: แกรนูลใหญ่ ย้อมติดสีม่วง นิวเคลียสคล้ายตัว
S ทาหน้าที่สร้าง histamine serotonin (ทาให้กล้ามเนื้อ
ผนังหลอดเลือดหดตัว) และเฮปารีน (ทาให้เลือดในหลอด
เลือดเหลวตลอดเวลา) หน้าที่กินแบคทีเรีย ช้ามาก
GRANULOCYTE

71. Eosinophil/acidophil: แกรนูลน้อย
ย้อมติดสีชมพู นิวเคลียส 2 พู หน้าที่จับ
แบคทีเรีย โดย phagocytosis กาจัด
ฤทธิ์ของ histamin ที่ปล่อยออกมาจาก
โรคภูมิแพ้
GRANULOCYTE

72.  นิวเคลียสใหญ่ มี 2 ชนิด
 Lymphocyte: นิวเคลียสกลม เกือบเต็ม
เซลล์ เคลื่อนที่ได้ หน้าที่สร้างแอนติบอดี
สร้างสารต่อต้านสิ่งแปลกปลอม
 มี 2 ชนิด คือ T-cell (สร้างที่กระดูก เจริญ
ที่ต่อมไทมัส) และ B-cell (สร้างและเจริญ
ในไขกระดุก)
 Monocyte: ใหญ่ที่สุด นิวเคลียสรีคล้าย
รูปไตเกือบเต็มเซลล์ ทาลายสิ่ง
แปลกปลอม เคลื่อนที่ได้โดยวิธี
phagocytosis ทางานร่วมกับ
Neutrophil กินสิ่งมีชีวิตขนาดใหญ่
เรียกว่า macrophage
 เม็ดเลือดขาวสามาเคลื่อนที่ผ่านผนังหลอด
เลือดออกมาที่เนื้อเยื่อได้
AGRANULOCYTE

73. WHITE BLOOD CELL

74. WHITE BLOOD CELL

75.  รูปร่างไม่แน่นอน ชิ้นเล็กๆ ในน้า
เลือด
 เกิดจาก: cytoplasm และ
megakaryocyte ในไขกระดูก
 megakaryocyte 1 cell สร้าง
platelets ได้ 3,000-4,000
platelets
 ไม่มีนิวเคลียส
 เลือด 1 ml มี 250,000 platelets
 อายุ: ประมาณ 7-10 วัน
PLATELETS

76. กลไกการแข็งตัวของเลือด
Thromboplastin Thrombin Fibrin

77.  ขั้นที่ 1 : Thromboplastin จาก platelet และเนื้อเยือที่ได้รับอันตราย
 ขั้นที่ 2 : Thromboplastin เปลี่ยน Prothrombin ให้เป็น Thrombin โดยอาศัย
Ca2+ และปัจจัยในการแข็งตัวของเลือดใน plasma
 ขั้นที่ 3 : Thrombin ไปเปลี่ยน Fibrinogen เป็น Fibrin
 ขั้นที่ 4 : Fibrin เส้นเล็กๆ รวมตัวเป็นเส้นใยไฟบริน และไปประสานกันเป็นร่างแห
และมี platelet เม็ดเลือดต่างๆ มาเกาะติดอยู่ภายใน เกิดเป็นก้อนแข็งร่างแห Fibrin
หดตัวรัดเข้าช่วยตึงบาดแผลให้เข้าชิดกันและปิดปากแผล
 หลังการแข็งตัวของเลือด: ของเหลวในร่างแหไฟบรินถูกบีบออกข้างนอก เป็นน้าใสๆ
เรียกว่า Serum ซึ่งไม่มี Fibrinogen หรือ Fibrin
กลไกการแข็งตัวของเลือด (BLOOD CLOTTING)

78.  เยื่อหุ้มเซลล์ของเม็ดเลือดแดงมีสารไกลโคโปรตีน (Antigen) หลายชนิด ทาให้จาแนกหมู
เลือดในร่างกายออกเป็นหมู่ต่างๆ เช่น ระบบ ABO ระบบ Rh และระบบ MN
 Antibody อยู่ใน plasma
หมู่เลือดและการให้เลือด

79. หมู่เลือดระบบ ABO
การตรวจสอบหมู่เลือด
หมู่เลือด Anti-A serum Anti-B serum
O - -
A + -
B - +
AB + +
- หมายถึง ไม่เกิดการตกตะกอนของเลือด
+ หมายถึง เกิดการตกตะกอนของเลือด

80. การให้และรับเลือด

81.  Rh+: มี Antigen Rh ที่เยื่อหุ้มเซลล์เม็ดเลือดแดง ไม่มี Antibody Rh ในพลาสมา
 Rh-: ไม่มีทั้ง Antigen Rh ที่เยื่อหุ้มเซลล์เม็ดเลือดแดง และ Antibody Rh ในพลาสมา
แต่สามารถสร้าง antibody ได้เมื่อได้รับการกระตุ้นจาก Antigen
 Rh- รับเลือดได้จากคนที่มี Rh- เหมือนกันเท่านั้น
 Rh+ รับเลือดได้ทั้งชนิด Rh+ และ Rh-
หมู่เลือดระบบ RH

82. หมู่เลือดระบบ RH
 ถ้าผู้รับเลือด Rh- ได้รับเลือด Rh+ เข้าไป ร่างกายของผู้รับจะสร้าง Antibody Rh ขึ้น ใน
ตอนแรกยังไม่เป็นอันตราย แต่ถ้าได้รับเลือด Rh+ ในครั้งต่อไป Antibody Rh ในร่างกาย
ผู้รับจะต่อต้าน Antigen Rh ของผู้ให้ทาให้เป็นอันตราย
 ถ้ามารดามี Rh- แต่ลูกมี Rh+ เลือดจากทารก Rh+ ผ่านเข้าไปในระบบเลือดของมารดา
กระตุ้นให้เลือดของมารดาสร้าง Antibody Rh และ Antibody จะทาปฏิกิริยาต่อ
แอนติเจน Rh ที่เยื่อหุ้มเซลล์เม็ดเลือดแดงของลูก ทาให้เซลล์เม็ดเลือดแดงจับตัวและถูก
ทาลาย เกิดอันตรายถึงขั้นเสียชีวิต เรียกว่า erythroblastosis fetalis

83. กิจกรรมที่ 6.10 ลักษณะเซลล์เม็ดเลือดของคน (เขียนรายงานเดี่ยว)

84. แนวข้อสอบ PAT 2

85. 1. คุณสมบัติที่ทาให้ผิวหนังของไส้เดือนดินสามารถเปลี่ยนก๊าชได้คือ
 ก หนาและมีขนช่วยพัดโบกออกซิเจน
 ข ชุ่มชื้นและมีต่อมมากมาย
 ค มีพื้นที่ผิวมาก
 ง บางและชุ่มชื้น

86. 2. เหตุใดการแลกเปลี่ยนแก๊สผ่านเหงือกของสัตว์น้าจึงเกิดได้น้อยกว่าการ
แลกเปลี่ยนแก๊สผ่านปอดของสัตว์บก
 ก เหงือกมีพื้นที่ผิวน้อยกว่าปอด
 ข น้ามีความหนาแน่นมากกว่าอากาศ
 ค ออกซิเจนละลายน้าได้น้อยกว่าในอากาศ
 ง ความชื้นที่เหงือกมีมากเกินไปจนรบกวนการแลกเปลี่ยน

87. 3. ในขณะที่เกิดการบีบตัวของเวนตริเคิล โครงสร้างใดในหัวใจของสัตว์เลี้ยง
ลูกด้วยนมทาหน้าที่ป้องกันไม่ให้เลือดไหลเข้าไปยังเอเทียม
ก ลิ้นเซมิลูนาร์
ข ไซนัสเวโนซัส
ค ไซโนแอเทรียลโนด
ง ลิ้นแอทริโอเวนทริคูลาร์

88. 4. ข้อใดไม่ถูกต้อง เกี่ยวกับระบบหมุนเวียนเลือด
ก เลือดจากปอดที่นาออกซิเจนไปให้กล้ามเนื้อหัวใจ ต้องผ่านลิ้น
ไตรคัสปิดและเซมิลูนาร์ในหัวใจ
ข ความดันเลือดในพัลโมนารีอาร์เตอรี สูงกว่าในพัลโมนารีเวน
ค อัตราการเต้นของหัวใจ สามารถวัดได้จากการเต้นของชีพจร
ง ถ้าโคโรนารีอาร์เตอรี ตีบหรือแห้ง จาทาให้กล้ามเนื้อหัวใจตาย

89. 5. กรณีในข้อใดที่ทาให้ทารกในครรภ์คนที่ 2 มีโอกาสเกิด อีรีโทรบลาสโทซิส
ฟีทาลิส
ก แม่มีหมู่เลือด Rh+ ทารกในครรภ์คนแรกมีหมู่เลือด Rh+ คนที่ 2
มีหมู่เลือด Rh-
ข แม่มีหมู่เลือด Rh+ ทารกในครรภ์คนแรกและคนที่ 2 มีหมู่เลือด
Rh-
ค แม่มีหมู่เลือด Rh- ทารกในครรภ์คนแรกมีหมู่เลือด Rh- คนที่ 2 มี
หมู่เลือด Rh+
ง แม่มีหมู่เลือด Rh- ทารกในครรภ์คนแรกและคนที่ 2 มีหมู่เลือด
Rh+

90. 6. ข้อใดถูกต้องเกี่ยวกับหมู่เลือด
ก คนที่มีหมู่เลือด O สามารถรับเลือดจากคนหมู่เลือด B ได้โดยไม่
เป็นอันตราย เพราะหมู่เลือด O ไม่มีแอนติเจน A ที่จับกับแอนติบอดี A ของ
หมู่เลือด B
ข คนที่มีหมู่เลือด A ไม่สามารถรับเลือดจากคนหมู่เลือด AB ได้
เพราะแอนติเจน B จากหมู่เลือด AB จะจับกับแอนติบอดี B ของหมู่เลือด A
ค. คนที่มีหมู่เลือด Rh- สามารถรับเลือดได้จากทั้งหมู่เลือด Rh- และ
Rh+
ง แม่ที่มีหมู่เลือด Rh+ ถ้ามีทารกในครรภ์คนที่ 2 หรือ 3 เป็น Rh-
อาจทาให้ทารกเกิดอีรีโทรบลาสโทซิสฟีทาลิสได้