2. สาระเศรษฐศาสตร์
ใบความรู้ ที่ 9 เรื่อง บรรษัทข้ามชาติ
ระดับ ม. 5
คาสั่ง 1.ให้นักเรียนศึกษาเนื้อหา
2. ตั้งคาถามที่เกี่ยวกับบรรษัทข้ามชาติ คนละ 5 ข้อ
9. บรรษัทข้ามชาติ
บรรษัทข้ามชาติ ( Multi National Corporation : MNC ) หมายถึง บรรษัทธุรกิจ
เอกชนในประเทศใดประเทศหนึ่ง ซึ่งมีอานาจการบริหารและการกาหนดนโยบายสูงสุด
ในประเทศแม่ และมีการดาเนินกิจการหรือสาขาครอบคลุมในประเทศหลาย ๆ ประเทศ
(เกิดจากการขายแบบแฟรนไชส์)
ธุรกิจแบบบริษัทข้ามชาติ ก็คือการขยายตัวของการค้าแบบขยายสาขาที่มุ่ง
ผลสาเร็จไปที่การลงทุนนอกประเทศ โดยที่จุดมุ่งหมายสูงสุดก็คือ การเข้าควบคุมตลาด
บทบาทของบรรษัทข้ามชาติ
บรรษัทข้ามชาติมีบทบาทที่สาคัญ ดังนี้
1. บทบาทด้านการเมือง การขยายตัวของบรรษัทข้ามชาติส่งผลต่ออานาจ
หน้าที่ของรัฐ การลงทุนโดยตรงกับต่างประเทศ ก่อให้เกิดการแข่งขันในด้านอานาจรัฐ
กับบรรษัทข้ามชาติ ยิ่งเงินลงทุนเพิ่มมากขึ้นเท่าใดอานาจรัฐยิ่งลดลง ฉะนั้นการขยายตัว
ของเงินทุนต่างชาติมากเท่าใด บทบาททางการเมืองของบรรษัทข้ามชาติก็เพิ่มมากขึ้น
2. บทบาทด้านเศรษฐกิจ บรรษัทข้ามชาติมีบทบาทต่อระบบเศรษฐกิจระหว่าง
ประเทศและระบบเศรษฐกิจของบางประเทศเพิ่มมากขึ้น กล่าวคือ บรรษัทข้ามชาติเป็น
เครื่องมือในการสร้างความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจระหว่างประเทศทีพัฒนาแล้วกับประเทศ
่

3. ที่กาลังพัฒนา การขยายการดาเนินงานไปทั่วโลกของบรรษัทข้ามชาติเป็นผลมาจากการ
ขยายการลงทุนโดยอาศัยการลงทุนในประเทศ
3. บทบาทด้านสังคม เมื่อบรรษัทข้ามชาติให้ความร่วมมือทางด้านเศรษฐกิจ
ซึ่งจะนาไป สู่การสร้างความเข้าใจอันดีต่อกัน เกิดการเรียนรูทางวัฒนธรรมระหว่าง
้
บรรษัทข้ามชาติกับรัฐบาลและประชาชนของประเทศที่บรรษัทข้ามชาติเข้าไปดาเนิน
ธุรกิจ อย่างไรก็ตามหากเกิดความไม่เท่าเทียมกันทางเศรษฐกิจจะก่อให้เกิดการพึ่งพา
ประเทศพัฒนาแล้วเพิ่มขึ้น ซึ่งจะส่งผลกระทบต่อวัฒนธรรมของประเทศที่กาลังพัฒนา
ประเภทของบริษทข้ามชาติ
ั
1. บริษัทข้ามชาติแนวดิ่ง บริษัทข้ามชาติประเภทนี้นั้น จะมีศูนย์กลางอยู่ที่
ประเทศแม่เป็นหลัก แล้วจะผลิตของออกไปขายยังต่างประเทศด้วยการเปิดเป็น outlet
หรือ ร้านสาขา หรือที่เราเรียกกันว่า ตัวแทนจาหน่าย
2.บริษัทข้ามชาติแนวนอน บริษัทข้ามชาติประเภทนี้นั้น จะมีศูนย์กลางการผลิต
อยู่หลากหลายที่ โดนส่วนมากจะมองการลงทุน ณ ประเทศที่วัตถุดิบราคาถูกและค่าแรง
ไม่สูงมากนัก เช่น จีน หรือ อินเดีย เป็นต้น 3.บริษัทข้ามชาติแบบหลากหลาย ประเภทนี้
นั้นจะเป็นการผสมผสานแนวทางการผลิต และการลงทุน ระหว่างแบบแนวนอน และ
แนวดิ่งเข้าด้วยกัน
บรรษัทข้ามชาติ กับประเทศไทย
1. คาร์ฟูร์ เอสเอ (อังกฤษ: Carrefour SA) เป็นกลุ่มซูเปอร์มาร์เก็ตข้ามชาติ มี
สานักงานใหญ่อยู่ที่ประเทศฝรังเศส มีสาขาอยู่ทั่วโลก ถ้าคิดจากรายได้แล้ว คาร์ฟูร์จะ
่
เป็นกลุ่มค้าปลีกที่ใหญ่เป็นอันดับสองของโลก เป็นรองเพียงวอลมาร์ต บริษัท เซ็นคาร์
จากัด เป็นชื่อของคาร์ฟูร์ เมื่อเข้ามาประกอบธุรกิจค้าปลีกในประเทศไทย โดยชื่อมาจาก
central + carrefour เนื่องด้วยเป็นการร่วมทุนกันระหว่าง เซ็นทรัลรีเทลคอร์เปอเรชั่น
(ซีอาร์ซ) และ คาร์ฟูร์เนเธอร์แลนด์บีวี ในอัตราส่วน 60:40 แต่ภายหลัง ซีอาร์ซี ได้จานอง
ี
หุ้นระยะยาวให้กับคาร์ฟูร์ เนื่องด้วยวิกฤติเศรษฐกิจ พ.ศ. 2540 แต่ตามพรบ.ค้าปลีกฯ ไม่

4. อนุญาตให้ต่างชาติถือหุ้นทั้งหมด หุ้นจานวนดังกล่าวจึงอยู่ที่บริษัทโฮลดิ้งที่จัดตั้งขึ้นใหม่
แทน ล่าสุด ทาง คาร์ฟูร์ ฝรั่งเศส ได้ขายหุ้นทั้งหมด ให้กับ บิ๊กซี
2. จอห์นสัน แอนด์ จอห์นสัน (อังกฤษ: Johnson & Johnson) NYSE: JNJ
เป็นบริษัทข้ามชาติใน อุตสาหกรรมยา, เครื่องมือแพทย์ และสินค้าอุปโภคบริโภค ก่อตั้ง
ขึ้นในปี ค.ศ. 1885 หุ้นสามัญของบริษัทฯ เปิดซื้อขายในตลาดหลักทรัพย์ดาวโจนส์
(Dow Jones Industrial Average) และเป็นบริษัทนหนึ่งใน 500 ของบริษัทระดับโลกจัด
อันดับโดย ฟอร์จูน 500 (Fortune 500) สานักงานใหญ่ตั้งอยู่ที่ เมืองนิวบรันสวิคก์ มลรัฐ
นิวเจอร์ซี มี บริษัทสาขา (subsidiary) ประมาณ 200 บริษัทซึ่งเปิดดาเนินการอยู่ใน
มากกว่า 90 ประเทศทั่วโลก และมีสินค้าของบริษัทฯวางจาหน่ายอยู่มากกว่า 175 ประเทศ
ทั่วโลก
3. บริษัทอินเดียตะวันออกของดัตช์ เกืดขึ้นด้วยการร่วมทุนของพ่อค้าและ
นายธนาคารดัตช์ที่ไม่พอใจต่อการผูกขาดการค้าเครื่องเทศของโปรตุเกส ซึ่งครอบครอง
เส้นทางการเดินเรือสู่เอเชียและผลผลิตเครื่องเทศ บริษัทฯ อยู่ภายใต้การบริหารของ
คณะกรรมการใหญ่ 17 คน ได้รับอนุญาตจากรัฐบาลดัตช์ให้มีอานาจผูกขาดการค้า
เครื่องเทศในตะวันออก รวมถึงให้สามารถยึดครองดินแดนโพ้นทะเลที่ไดก็ได้ตามที่
บริษัท ฯ เห็นชอบ
จากนั้นใน พ.ศ. 2162 ได้ตั้งสานักงานใหญ่ในเอเชียตะวันออกที่เมืองจาการ์ตา
ซึ่งได้เปลี่ยนชื่อเป็น ปัตตาเวีย (Batavia) ตามชื่อเผ่าโบราณของชาวดัตช์ โปรตุเกสยังต้อง
สูญเสียหมู่เกาะเครื่องเทศหรือ โมลุกกะ (Moluccas) หรือมะลูกู (Maluku) แก่ดัตช์ ทา
ให้ผลผลิตเครื่องเทศสาคัญเช่น พริกไทย กระวาน กานพลู จันทน์เทศ อยู่ภายใต้การ
ผูกขาดของดัตช์ในช่วงกลางคริสต์ศตวรรษที่ 17 นอกจากนั้นบริษัทฯ ยังมีบทบาทในการ
จัดซื้อสินค้า ผลผลิตจากอาณาจักรต่าง ๆ เช่น ปัตตานี กัมพูชา อยุธยาหรือสยาม เวียดนาม
จีนและญี่ปุ่น หลายครั้งได้ใช้ระบบการแลกเปลี่ยนสินค้าที่อาณาจักรเหล่านั้นต้องการเช่น
ปืนใหญ่ ปืนไฟแบบตะวันตกแลกกับผลผลิตพื้นเมือง

5. 4. บริษัทเซาธ์ซี (อังกฤษ: South Sea Company) เป็นบริษัทร่วมหุ้น
(joint stock company) ของราชอาณาจักรบริเตนใหญ่ที่ทาการค้าขายในทวีปอเมริกาใต้
ระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 18 บริษัทก่อตั้งขึ้นเมื่อปี ค.ศ. 1711 โดยได้รับสัมปทานผูกขาด
ในการค้าขายสินค้าในอาณานิคมในอเมริกาใต้ของสเปน ซึ่งเป็นผลจากข้อตกลงใน
สนธิสัญญาที่เกิดขึ้นระหว่างสงครามสืบราชบัลลังก์สเปน เพื่อเป็นการตอบแทนต่อการ
ที่บริษัทยอมรับผิดชอบต่อหนี้สินที่อังกฤษสร้างขึ้นระหว่างการทาสงคราม การเก็งกาไร
ของราคาหุ้นของบริษัทนาไปสู่ภาวะเศรษฐกิจฟองสบู่ครั้งใหญ่ที่เรียกว่า “เหตุการณ์ฟอง
สบู่แตกเซาธ์ซี” (South Sea Bubble) ในปี ค.ศ. 1720 ที่เป็นผลที่นาความหายนะทางการ
เงินมาสู่บุคคลจานวนมาก แต่แม้ว่าเหตุการณ์นี้จะเกิดขึ้นบริษัทเซาธ์ซีก็ได้รับการวาง
โครงสร้างใหม่และดาเนิการต่อมาอีกกว่าร้อยปีหลังที่ฟองสบู่แตก
5. ยามาฮ่า คอร์เปอร์เรชั่น (ญี่ปุ่น: Yamaha Kabushiki Gaisha ?) เป็นบริษัท
จากญี่ปุ่น ผลิตสินค้าหลายอย่าง ได้แก่เครื่องดนตรี เช่น กีต้าร์ เบส คีย์บอร์ด เครื่องเสียง
เครื่องจักร เช่น มอเตอร์ไซค์ และเครื่องยนต์เรือ ยามาฮ่า ก่อตั้งในปี ค.ศ. 1887 โดยเริ่ม
จากการผลิตเปียโน และรี้ดออร์แกน ต่อมาช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สองจึงได้ก่อตั้ง
บริษัทย่อยชื่อ ยามาฮ่ามอเตอร์ เพื่อผลิตและจาหน่ายรถจักรยานยนต์ ปัจจุบันเครื่องหมาย
การค้าของบริษัทยังบ่งบอกถึงจุดกาเนิด ว่ามาจากการเป็นผู้ผลิตเครื่องดนตรี คือเป็นรูป
ส้อมเสียง 3 ชิ้น ไขว้กันอยู่ ยามาฮ่า มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับ โตโยต้า โดยการถือหุน ้
บางส่วนไขว้กันของโตโยต้า มอเตอร์, ยามาฮ่าคอร์เปอร์เรชั่น และยามาฮ่า มอเตอร์ และ
มีความร่วมมือในส่วนการออกแบบวิจัยและพัฒนา และกิจกรรมการตลาด
6. สตาร์บัคส์ (อังกฤษ: Starbucks) เป็นร้านกาแฟจากอเมริกาในเมือง
ซีแอทเทิลในรัฐวอชิงตัน ในปี ค.ศ. 1971 โดย กอร์ดอน โบเคอร์, เจอรี่ บัลด์วิน และ
เซิฟ ซีเกิ้ล โดยตอนแรกใช้ โลโก้ เป็นรูปไซเรน 2 ปลาย ต่อมาปี 1982 สตาร์บัคส์
มีสาขา 5 สาขา และโฮเวิร์ด ชูลทส์ได้เข้ามาร่วมงานด้วย โดยดูแลด้านการตลาดและ
ค้าปลีก ซึ่งเขาเป็นผู้แนะนาให้สตาร์บัคส์เปิดเป็นบาร์กาแฟ ซึ่งก็ประสบผลสาเร็จอย่าง
มาก ต่อมาชูลทส์ได้ลาออกจากบริษัท ไปเปิดบาร์กาแฟของตนเองชื่อ อิล จิออร์เนล และ

6. รับจาหน่ายกาแฟของสตาร์บัคส์ ในปี 1987 สตาร์บัคส์ประสบปัญหายุ่งยากจากการไม่
สามารถควบคุมคุณภาพสินค้าได้ ปี 1988 อิล จิออร์เนลจึงซื้อกิจการด้านค้าปลีกไว้พร้อม
กับเปลี่ยนชื่อเป็น สตาร์บัคส์ คอร์ปอเรชั่น และจ้างนักบริหารมืออาชีพเข้ามาดูแล ปี 1992
สตาร์บัคส์ได้เข้าตลาดหลักทรัพย์ ปี 1996 สตาร์บัคส์ได้ขยายสาขาเข้าไปใน ญี่ปุ่น และ
สิงคโปร์ โดยบริษัทได้เริ่ม Caffe Starbucks เป็นระบบบริการออนไลน์โดยอาศัยเครือข่าย
ของ เอโอแอล
ปัจจุบันสตาร์บัคส์ เป็นร้านจาหน่ายกาแฟอันดับที่ 1 ของสหรัฐฯ มีสาขา
มากกว่า 2,700 สาขาทั้งในสหรัฐฯและในอีก 15 ประเทศ ประธานเจ้าหน้าที่บริหารคน
ปัจจุบันคือ ฮาเวิร์ด ชูลทส์ (Howard Schultz)
7. แอมเวย์ (อังกฤษ: Amway) ดาเนินธุรกิจขายตรงด้วยระบบการตลาดหลาย
ชั้น (Multi Level Marketing : MLM) ในปัจจุบันมีผู้เข้าร่วมกว่า 3 ล้านคน แอมเวย์ คอร์
ปอเรชั่น เป็นบริษัทในเครือของอัลติคอร์ อิงค์ มีจุดเริ่มต้นมาจาก เจย์ แวน แอนเดล และ
ริช เดอโวส เมื่อ พ.ศ. 2502 ปัจจุบันบริหารงานโดยรุ่นลูกได้แก่ สตีฟ แวน แอนเดล
ประธานกรรมการ และ ดั๊ก เดอโวส ประธานบริษัท โดยระยะแรกนั้นมีผลิตภัณฑ์เพียง
ชนิดเดียวคือ ผลิตภัณฑ์ทาความสะอาดอเนกประสงค์ หลังจากนั้นได้พัฒนาผลิตภัณฑ์
จนได้รับการยอมรับจากทั่วโลกรวมกว่า 500 รายการ
แอมเวย์ได้เปิดสาขาใน 80 ประเทศ แอมเวย์ประเทศไทยเป็นธุรกิจขายตรง
ที่มียอดเป็นอันดับ 1 ของประเทศ หลังจากพระราชบัญญัติขายตรงและตลาดแบบตรง
พ.ศ. 2545 มีผลบังคับใช้ตั้งแต่ วันที่ 29 สิงหาคม พ.ศ. 2545 บริษัท แอมเวย์ (ประเทศ
ไทย) จากัด ได้ดาเนินการจดทะเบียนกับสานักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค และ
ได้รับการรับรองทะเบียนตามหนังสือ สคบ. ลงวันที่ 27 กันยายน 2545 เป็นที่เรียบร้อย
ประเทศไทยเป็นประเทศที่แอมเวย์ได้ก่อตั้งบริษัทเป็นประเทศอันดับที่ 19
ของ แอมเวย์ทั่วโลก และเป็นประเทศอันดับที่ 5 ในทวีปเอเชีย รองมาจาก ฮ่องกง
มาเลเซีย ญี่ปุ่น และไต้หวัน

7. บรรษัทข้ามชาติ เป็นองค์กรธุรกิจเอกชนที่มุ่งแสวงหากาไร โดยผ่านการ
ลงทุนข้ามชาติในกิจกรรมการผลิต การค้าและการเงิน ซึ่งเป็นที่ต้องการของประเทศกาลัง
พัฒนา บทบาทที่สาคัญอีกประการ คือการเผยแพร่แนวคิดและทฤษฎีผ่านการสนับสนุน
ด้านวิชาการ การศึกษา ในรูปแบบของมูลนิธิ เช่น มูลนิธิโตโยต้า มูลนิธิร็อกกี้เฟลเลอร์
เป็นต้น สาหรับกลุ่มนักลงทุนต่างประเทศที่เข้ามาลงทุนทาการค้าในประเทศไทยที่เรา
รู้จัก คือ บริษัทเกี่ยวกับอาหารและเครื่องดื่ม ได้แก่ แมคโดนัลด์ เคเอฟซี โคคาโคล่า
และเป๊ปซี่ เป็นต้น