SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 28
Descargar para leer sin conexión
Монгол хатад
Хатан
Мандухай сэцэн хатан
Хулан хатан
Сорхогтон Бэхи
Хатан гэдэг үг нь цэцэн
     хэрсүү-хатан ухаан,
     үзэсгэлэн гоо,нинжин
     сэтгэл, эрхэмсэг, дайчин
    зориг, урвашгүй үнэнч
    сэтгэл дээд язгуур гэсэн
     олон утга санааг
    илэрхийлдэг ажээ .
.
Түүхэнд Чингис Хааны байгуулсан
Монголын Их Эзэнт Гүрнийг
 төвхнүүлэн авч явахын төлөө
 алдар нэрээ дуурсагасан,Чингис
хааны эх, хатад, охид, тэдний ач
зээ охид, садан төрөл, ураг
барилдсан олон эр зоригтой
хатад байдаг.
Үүнд : Өэлүн Үжин, Бөртэ Үжин
     Есүгэн Хатан , Есүй Хатан,
     Хулан Хатан, Алага Бэхи,
     Чэчэйхэн Бэхи, Алалтун Бэхи,
     Дөргөнэ Их Хатан, Огул
     Хаймиш Их Хатан, Сорхогтани
     Бэхи, Хотол Цагаан, Самар
     Гүнж Мандухай Сэцэн Хатан
     гэх мэт олон Монгол
     эмэгтэйчүүд байдаг.


,,
Чингэс Хааны бүсгүй өв
залгамжлагч нар үе
дамжин, бие даан, улс
орноо удирдаж, зарим үед
ах нар болон эрэгтэй
үеэлүүдийнхээ засаглалын
эсрэг тэмцэх ч хэрэг гардаг
байв.
Чингис Хаан эмэгтэйчүүдийг
 худалдах, наймалцахыг
 хуулиар хориглосон нь
 гэрлэлтэй холбоотой овгийн
 заншлыг халах анхны чухал
 алхам болсон ба аажмаар
 хэд хэдэн ийм өөрчлөлт
 хийснээр өөрийн охидын,
цаашлаад мандан бадарч
буй улс гүрнийхээ хэмжээнд
нийт эмэгтэйчүүдийн нийгэмд
эзлэх байр суурийг өөрчилсөн юм.
Мандухай
  сэцэн хатан

 Мандухай сэцэн
хатан нь Түмэд
аймгийн Энхүд
овогтон Цоросбай
Төмөр хэмээх хүний
охин болж 1448 оны
шар луу жил төржээ
Мандуул хаан удам
 залгах үргүй тул 40 нас
гарсан хойноо 17 настай
Мандухайг 1465 онд бага
 хатнаа болгон авсан аж.
Мандухай дургүй байсан
боловч ёсыг даган хатан нь
 болжээ.
Мандухай гоо үзэсгэлэн
төгс, төрөлхийн сэцэн
сэргэлэн байсан тул
Мандухай сэцэн хатан
гэж хүмүүс түүнийг
хүндэтгэн дууддаг
байжээ.
Мандухай 19 наснаасаа
эхлэн гурван жилийн
 турш их Монголын
 хаант улсын төрийг
барьж байв.
1482 оны хар бар жил 34
настай Мандухай сэцэн
хатан ба 19 настай
Батмөнх даян хаан хоёрын
дундаас хоёр ихэр хүү
төрсөн нь Төрболд,
Улсболд болой.
1484 оны хөх луу жил
Төрөлт гүнж, Барсболд
жонон хоёр ихэр төрөв.
100 гаруй жил үргэлжилсэн
 феодалын дайн Монголын
 ард түмэнд их хэмжээний
 хохирол, гай зовлонг
 авчирсан дотоодын хямрал,
 дайн тулалдааныг зогсоож,
энх тайвныг цогцлоохын тулд
 Мандухай хатан хамаг бүхнээ
 зориулж ихийг бүтээсэн юм
Мандухайн сэцэн хатан зүүн,
     баруун түмэн, Ойрадын нэлээд
    хэсгийг улс төрийн арга, эв зүйгээр
    нэгтгэж чадсан бөгөөд гагцхүү
     зарим ноёдыг зэр зэвсэг хөдөлгөн
    эзэлж авахаас өөр аргагүй байсан
    тул тулалдан байлдаж эзлэн авч
    тэднийг цаашид баримтлан захирч
    байх талаар хатуу цааз гаргажээ.
.
МөнМин (Хятад)
улсыг цэрэглэн
 довтолж, цагаан
хэрмийг давуулан
хөөж байж даран
авч энхийн гэрээ
байгуулсан байна.
Хулан хатан
Дайр-Үсэний охин Хулан
хэдий арван наймтай ч
эцгийн гэрт эрх танхи
өссөн дураар омголон
зантай хол ойрыг
ухан бодох чадвартай
сэргэлэн бүсгүй байв.
Тиймдээ ч мэргэд аймгийг
нөмрөн ирэх аюулыг
мэдэрч, басхүү эцэг
өвгөдийн муйхар
эсэргүүцлийн уршгаар
алагдан үгүй болохыг
хүсэхгүй байлаа .
Арван найман настай Хуланы
хэлсэн үг дэндүү осолтой,
хатуу шаардлага байв.
Эцгийгээ боржигон аймагт
буун өгч, өөрийгөө Тэмүжинд
бэлэглэхийг Хулан хатуу шаарджээ.
XIII зууны үеийн монголын
түүхийн сурвалжид гоо
үзэсгэлэн, эмэгтэй хүний
эрхэм нандин чанарын
бэлгэ тэмдэг болгон олонтоо
тэмдэглэгдсэн нэгэн бүсгүй
бол Чингис хааны бага хатан
Хулан билээ.
Хулан хатан энэ үеэс их хатан
    Бөртийн удаах байрыг эзлэн
    суух болжээ. Хулан хатан
    төрөлхийн цэцэн сэргэлэн,
.   үнэхээр үзэсгэлэн гоо, ариун
    нандин байсан тул төрийн их
    хатан Бөртэ ч түүнийг хүндэтгэн
    таалжээ.
Тэмүжин Хулан хатандаа
маш их хайр халамжтай
 байжээ.
Монгол хатад
Сорхагтани Бэхи нь
Чингис хааны бага хүү
Тулуйн хатан байсан бөгөөд
Мөнх, Аригбөх, Хубилай,
Хүлэгү хаадын төрсөн эх юм.
Тэрээр Тоорил ван хааны
дүү Жаха Хамбугийн бага
охин бөгөөд Чингис хааны
Жорчидайд эхнэр болгосон
Ибага бэхи хатны дүү юм
Сорхагтани 4 хүүхэдтэй байсан.
 Мөнх хаан: Их монгол улсын Их хаан
(1251- 1259).
 Хубилай хаан: Их монгол болон
Юан гүрний Их хаан
(1260–1294)
Хүлэгү хаан: Перс Туркийн ил
хаант улсын хаан(1256–1264) .
Аригбөх Түүний 4 дэх хүү бөгөөд
Их хаанд өргөмжлөгдсөн
 боловч маш бага хугацаанд
буюу 1260 он хүртэл төрийн эрхийг барьжээ.
Соргагтани Бэхи загалмайн
шашинтай байсан нь
гарцаагүй ба түүнийг нас
барсанаас 20-хон жилийн
дараа ирсэн Марко Поло
үүнийг давхар баталжээ.
Гэвч тэрээр бүх шашинд тэнцүү
 ханддаг ухаалаг хүн байсан учир
хүүхдүүд нь загалмайн шашинд
элэгтэй л байсан болохоос хэн
 нь ч албан ёсоор эрхүүд
 болоогүй юм.
Тэр байтугай Монголд
Төвдийн шарын шашин
дэлгэрсэн хойно ч 20-р зуун
хүртэл Өвөр Монголын
буддын сүм хийдэд Соргагтани
Бэхийн зураг нандин шүтээн
болон хадгалагдаж байв.

Más contenido relacionado

La actualidad más candente

органик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомериорганик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомериdavaa627
 
Эртний улсуудын аж ахуй
Эртний улсуудын аж ахуйЭртний улсуудын аж ахуй
Эртний улсуудын аж ахуйDashdorj Jambal
 
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёлМанжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёлП. Эрдэнэсайхан
 
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншилМонголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншилBatbaatar Everlastinghero
 
Монголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон нь
Монголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон ньМонголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон нь
Монголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон ньП. Эрдэнэсайхан
 
түүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлах
түүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлахтүүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлах
түүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлахП. Эрдэнэсайхан
 
Урвуу матриц
Урвуу матрицУрвуу матриц
Урвуу матрицBolorma Bolor
 
Монголын уламжлалт ёс заншлыг хойч үедээ өвлүүлэх зарим арга зам
Монголын уламжлалт ёс заншлыг  хойч үедээ өвлүүлэх зарим арга замМонголын уламжлалт ёс заншлыг  хойч үедээ өвлүүлэх зарим арга зам
Монголын уламжлалт ёс заншлыг хойч үедээ өвлүүлэх зарим арга замAnkhbileg Luvsan
 
МОНГОЛын мал аж ахуйн түүхэн хөгжил.
МОНГОЛын мал аж ахуйн түүхэн хөгжил.МОНГОЛын мал аж ахуйн түүхэн хөгжил.
МОНГОЛын мал аж ахуйн түүхэн хөгжил.Kun Martice
 

La actualidad más candente (20)

органик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомериорганик нэгдлийн изомери
органик нэгдлийн изомери
 
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе 1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
1. Mонголын чулуун зэвсгийн үе
 
Lekts8
Lekts8Lekts8
Lekts8
 
Эртний улсуудын аж ахуй
Эртний улсуудын аж ахуйЭртний улсуудын аж ахуй
Эртний улсуудын аж ахуй
 
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёлМанжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
Манжийн эрхшээлийн үеийн Монголын нийгэм, соёл
 
семинар3
семинар3семинар3
семинар3
 
Физик ном 2010
Физик ном 2010Физик ном 2010
Физик ном 2010
 
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншилМонголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
 
бага хаад
бага хаадбага хаад
бага хаад
 
Тууль
Тууль Тууль
Тууль
 
Molekul2010
Molekul2010Molekul2010
Molekul2010
 
Chingiss khaani baildan daguulal
Chingiss khaani baildan daguulalChingiss khaani baildan daguulal
Chingiss khaani baildan daguulal
 
Монголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон нь
Монголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон ньМонголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон нь
Монголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон нь
 
түүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлах
түүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлахтүүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлах
түүхийг судлах арга, түүхийн судалгааны чиг хандлагыг судлах
 
Урвуу матриц
Урвуу матрицУрвуу матриц
Урвуу матриц
 
өгүүлбэрийн гишүүд
өгүүлбэрийн гишүүдөгүүлбэрийн гишүүд
өгүүлбэрийн гишүүд
 
Mongoliin tvvhiin muzei
Mongoliin tvvhiin muzeiMongoliin tvvhiin muzei
Mongoliin tvvhiin muzei
 
хэлц үг
хэлц үгхэлц үг
хэлц үг
 
Монголын уламжлалт ёс заншлыг хойч үедээ өвлүүлэх зарим арга зам
Монголын уламжлалт ёс заншлыг  хойч үедээ өвлүүлэх зарим арга замМонголын уламжлалт ёс заншлыг  хойч үедээ өвлүүлэх зарим арга зам
Монголын уламжлалт ёс заншлыг хойч үедээ өвлүүлэх зарим арга зам
 
МОНГОЛын мал аж ахуйн түүхэн хөгжил.
МОНГОЛын мал аж ахуйн түүхэн хөгжил.МОНГОЛын мал аж ахуйн түүхэн хөгжил.
МОНГОЛын мал аж ахуйн түүхэн хөгжил.
 

Destacado

монгол эмэгтэйчүүдийн төрх , өмсгөл зүүлт
монгол эмэгтэйчүүдийн төрх , өмсгөл зүүлтмонгол эмэгтэйчүүдийн төрх , өмсгөл зүүлт
монгол эмэгтэйчүүдийн төрх , өмсгөл зүүлтMaRaLaa
 
монгол хатад
монгол хатадмонгол хатад
монгол хатадUurtsaikh Uuje
 
монгол хатад
монгол хатадмонгол хатад
монгол хатадUurtsaikh Uuje
 
мандухай цэцэн хатны домог
мандухай цэцэн хатны домогмандухай цэцэн хатны домог
мандухай цэцэн хатны домогBolopchimeg Bolopoo
 
монголчуудын эдийн өв соёл
монголчуудын эдийн өв соёлмонголчуудын эдийн өв соёл
монголчуудын эдийн өв соёлzulalazu
 
мандухай сэцэн хатан.
мандухай сэцэн хатан.мандухай сэцэн хатан.
мандухай сэцэн хатан.Mungunshatar
 
Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"
Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"
Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"surenee
 
түүх соёлын дурсгал
түүх соёлын дурсгалтүүх соёлын дурсгал
түүх соёлын дурсгалМҮЗСХТ ТББ
 
монгол үндэстний хувцас хэрэглэл 11е
монгол үндэстний хувцас хэрэглэл 11емонгол үндэстний хувцас хэрэглэл 11е
монгол үндэстний хувцас хэрэглэл 11еБаттүвшин Батнасан
 
ирээдүйн ханиа хэрхэн сонгох вэ
ирээдүйн ханиа хэрхэн сонгох вэирээдүйн ханиа хэрхэн сонгох вэ
ирээдүйн ханиа хэрхэн сонгох вэPuka Hairt
 
ХҮН ЧУЛУУН ХӨШӨӨНИЙ ТАРХАЛТ БА ГАЗАРЗҮЙН МЭДЭЭЛЛИЙН САНД ТУЛГУУРЛАСАН ДҮН ШИН...
ХҮН ЧУЛУУН ХӨШӨӨНИЙ ТАРХАЛТ БА ГАЗАРЗҮЙН МЭДЭЭЛЛИЙН САНД ТУЛГУУРЛАСАН ДҮН ШИН...ХҮН ЧУЛУУН ХӨШӨӨНИЙ ТАРХАЛТ БА ГАЗАРЗҮЙН МЭДЭЭЛЛИЙН САНД ТУЛГУУРЛАСАН ДҮН ШИН...
ХҮН ЧУЛУУН ХӨШӨӨНИЙ ТАРХАЛТ БА ГАЗАРЗҮЙН МЭДЭЭЛЛИЙН САНД ТУЛГУУРЛАСАН ДҮН ШИН...BatzorigO Batzorig
 
ХАНБОГД СУМЫН НУТАГТ ШИНЭЭР ОЛДСОН ХАДНЫ ЗУРГИЙН ТУХАЙ
 ХАНБОГД СУМЫН НУТАГТ ШИНЭЭР ОЛДСОН  ХАДНЫ ЗУРГИЙН ТУХАЙ ХАНБОГД СУМЫН НУТАГТ ШИНЭЭР ОЛДСОН  ХАДНЫ ЗУРГИЙН ТУХАЙ
ХАНБОГД СУМЫН НУТАГТ ШИНЭЭР ОЛДСОН ХАДНЫ ЗУРГИЙН ТУХАЙBatzorigO Batzorig
 
Presentation1
Presentation1Presentation1
Presentation1bee Bear
 
Lekts 2. nen ertnii ueiin mongol oron
Lekts 2. nen ertnii ueiin mongol oronLekts 2. nen ertnii ueiin mongol oron
Lekts 2. nen ertnii ueiin mongol oronschool14
 
Эдлэг соёл
Эдлэг соёлЭдлэг соёл
Эдлэг соёлsurenee
 
нээлттэй хичээл
нээлттэй хичээлнээлттэй хичээл
нээлттэй хичээлnansaaa
 
монголчуудын соёл
монголчуудын соёлмонголчуудын соёл
монголчуудын соёлKun Martice
 

Destacado (20)

монгол эмэгтэйчүүдийн төрх , өмсгөл зүүлт
монгол эмэгтэйчүүдийн төрх , өмсгөл зүүлтмонгол эмэгтэйчүүдийн төрх , өмсгөл зүүлт
монгол эмэгтэйчүүдийн төрх , өмсгөл зүүлт
 
монгол хатад
монгол хатадмонгол хатад
монгол хатад
 
монгол хатад
монгол хатадмонгол хатад
монгол хатад
 
мандухай цэцэн хатны домог
мандухай цэцэн хатны домогмандухай цэцэн хатны домог
мандухай цэцэн хатны домог
 
монголчуудын эдийн өв соёл
монголчуудын эдийн өв соёлмонголчуудын эдийн өв соёл
монголчуудын эдийн өв соёл
 
мандухай сэцэн хатан.
мандухай сэцэн хатан.мандухай сэцэн хатан.
мандухай сэцэн хатан.
 
Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"
Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"
Монголын түүх "Дөрвөлжин булш, буган чулуун хөшөө"
 
түүх соёлын дурсгал
түүх соёлын дурсгалтүүх соёлын дурсгал
түүх соёлын дурсгал
 
монгол үндэстний хувцас хэрэглэл 11е
монгол үндэстний хувцас хэрэглэл 11емонгол үндэстний хувцас хэрэглэл 11е
монгол үндэстний хувцас хэрэглэл 11е
 
ирээдүйн ханиа хэрхэн сонгох вэ
ирээдүйн ханиа хэрхэн сонгох вэирээдүйн ханиа хэрхэн сонгох вэ
ирээдүйн ханиа хэрхэн сонгох вэ
 
Presentation1
Presentation1Presentation1
Presentation1
 
ХҮН ЧУЛУУН ХӨШӨӨНИЙ ТАРХАЛТ БА ГАЗАРЗҮЙН МЭДЭЭЛЛИЙН САНД ТУЛГУУРЛАСАН ДҮН ШИН...
ХҮН ЧУЛУУН ХӨШӨӨНИЙ ТАРХАЛТ БА ГАЗАРЗҮЙН МЭДЭЭЛЛИЙН САНД ТУЛГУУРЛАСАН ДҮН ШИН...ХҮН ЧУЛУУН ХӨШӨӨНИЙ ТАРХАЛТ БА ГАЗАРЗҮЙН МЭДЭЭЛЛИЙН САНД ТУЛГУУРЛАСАН ДҮН ШИН...
ХҮН ЧУЛУУН ХӨШӨӨНИЙ ТАРХАЛТ БА ГАЗАРЗҮЙН МЭДЭЭЛЛИЙН САНД ТУЛГУУРЛАСАН ДҮН ШИН...
 
ХАНБОГД СУМЫН НУТАГТ ШИНЭЭР ОЛДСОН ХАДНЫ ЗУРГИЙН ТУХАЙ
 ХАНБОГД СУМЫН НУТАГТ ШИНЭЭР ОЛДСОН  ХАДНЫ ЗУРГИЙН ТУХАЙ ХАНБОГД СУМЫН НУТАГТ ШИНЭЭР ОЛДСОН  ХАДНЫ ЗУРГИЙН ТУХАЙ
ХАНБОГД СУМЫН НУТАГТ ШИНЭЭР ОЛДСОН ХАДНЫ ЗУРГИЙН ТУХАЙ
 
Presentation1
Presentation1Presentation1
Presentation1
 
Ertnii humuus
Ertnii humuusErtnii humuus
Ertnii humuus
 
эхийн тухай
эхийн тухайэхийн тухай
эхийн тухай
 
Lekts 2. nen ertnii ueiin mongol oron
Lekts 2. nen ertnii ueiin mongol oronLekts 2. nen ertnii ueiin mongol oron
Lekts 2. nen ertnii ueiin mongol oron
 
Эдлэг соёл
Эдлэг соёлЭдлэг соёл
Эдлэг соёл
 
нээлттэй хичээл
нээлттэй хичээлнээлттэй хичээл
нээлттэй хичээл
 
монголчуудын соёл
монголчуудын соёлмонголчуудын соёл
монголчуудын соёл
 

Similar a Монгол хатад

Similar a Монгол хатад (20)

гол өгүүлэл
гол өгүүлэлгол өгүүлэл
гол өгүүлэл
 
Төрийн үүсэл хэв маяг хэлбэр түүний хувьсал хөгжил
Төрийн  үүсэл хэв маяг хэлбэр түүний хувьсал хөгжилТөрийн  үүсэл хэв маяг хэлбэр түүний хувьсал хөгжил
Төрийн үүсэл хэв маяг хэлбэр түүний хувьсал хөгжил
 
4 Монгол улсын түүх
4 Монгол улсын түүх4 Монгол улсын түүх
4 Монгол улсын түүх
 
монгол
монголмонгол
монгол
 
Mt.torin.usel
Mt.torin.uselMt.torin.usel
Mt.torin.usel
 
Lekz 7 бутралын түүх
Lekz 7 бутралын түүхLekz 7 бутралын түүх
Lekz 7 бутралын түүх
 
Mongolchuudiin turiin ulamjlal
Mongolchuudiin turiin ulamjlalMongolchuudiin turiin ulamjlal
Mongolchuudiin turiin ulamjlal
 
монгол дахь улс төрийн бутрал
монгол дахь улс төрийн бутралмонгол дахь улс төрийн бутрал
монгол дахь улс төрийн бутрал
 
монгол дахь улс төрийн бутрал
монгол дахь улс төрийн бутралмонгол дахь улс төрийн бутрал
монгол дахь улс төрийн бутрал
 
монголын үе
монголын үемонголын үе
монголын үе
 
Tarhan suurishsan mongolchuud
Tarhan suurishsan mongolchuudTarhan suurishsan mongolchuud
Tarhan suurishsan mongolchuud
 
Uls turiin butral
Uls turiin butral Uls turiin butral
Uls turiin butral
 
мандухай
мандухаймандухай
мандухай
 
Мандухай
МандухайМандухай
Мандухай
 
мандухай
мандухаймандухай
мандухай
 
нээлттэй хичээл
нээлттэй хичээлнээлттэй хичээл
нээлттэй хичээл
 
1235456
12354561235456
1235456
 
Ligden
LigdenLigden
Ligden
 
Mongol
MongolMongol
Mongol
 
их монгол улс 8 анги
их монгол улс 8 ангиих монгол улс 8 анги
их монгол улс 8 анги
 

Монгол хатад

  • 1. Монгол хатад Хатан Мандухай сэцэн хатан Хулан хатан Сорхогтон Бэхи
  • 2. Хатан гэдэг үг нь цэцэн хэрсүү-хатан ухаан, үзэсгэлэн гоо,нинжин сэтгэл, эрхэмсэг, дайчин зориг, урвашгүй үнэнч сэтгэл дээд язгуур гэсэн олон утга санааг илэрхийлдэг ажээ . .
  • 3. Түүхэнд Чингис Хааны байгуулсан Монголын Их Эзэнт Гүрнийг төвхнүүлэн авч явахын төлөө алдар нэрээ дуурсагасан,Чингис хааны эх, хатад, охид, тэдний ач зээ охид, садан төрөл, ураг барилдсан олон эр зоригтой хатад байдаг.
  • 4. Үүнд : Өэлүн Үжин, Бөртэ Үжин Есүгэн Хатан , Есүй Хатан, Хулан Хатан, Алага Бэхи, Чэчэйхэн Бэхи, Алалтун Бэхи, Дөргөнэ Их Хатан, Огул Хаймиш Их Хатан, Сорхогтани Бэхи, Хотол Цагаан, Самар Гүнж Мандухай Сэцэн Хатан гэх мэт олон Монгол эмэгтэйчүүд байдаг. ,,
  • 5. Чингэс Хааны бүсгүй өв залгамжлагч нар үе дамжин, бие даан, улс орноо удирдаж, зарим үед ах нар болон эрэгтэй үеэлүүдийнхээ засаглалын эсрэг тэмцэх ч хэрэг гардаг байв.
  • 6. Чингис Хаан эмэгтэйчүүдийг худалдах, наймалцахыг хуулиар хориглосон нь гэрлэлтэй холбоотой овгийн заншлыг халах анхны чухал алхам болсон ба аажмаар хэд хэдэн ийм өөрчлөлт хийснээр өөрийн охидын, цаашлаад мандан бадарч буй улс гүрнийхээ хэмжээнд нийт эмэгтэйчүүдийн нийгэмд эзлэх байр суурийг өөрчилсөн юм.
  • 7. Мандухай сэцэн хатан Мандухай сэцэн хатан нь Түмэд аймгийн Энхүд овогтон Цоросбай Төмөр хэмээх хүний охин болж 1448 оны шар луу жил төржээ
  • 8. Мандуул хаан удам залгах үргүй тул 40 нас гарсан хойноо 17 настай Мандухайг 1465 онд бага хатнаа болгон авсан аж. Мандухай дургүй байсан боловч ёсыг даган хатан нь болжээ.
  • 9. Мандухай гоо үзэсгэлэн төгс, төрөлхийн сэцэн сэргэлэн байсан тул Мандухай сэцэн хатан гэж хүмүүс түүнийг хүндэтгэн дууддаг байжээ.
  • 10. Мандухай 19 наснаасаа эхлэн гурван жилийн турш их Монголын хаант улсын төрийг барьж байв.
  • 11. 1482 оны хар бар жил 34 настай Мандухай сэцэн хатан ба 19 настай Батмөнх даян хаан хоёрын дундаас хоёр ихэр хүү төрсөн нь Төрболд, Улсболд болой. 1484 оны хөх луу жил Төрөлт гүнж, Барсболд жонон хоёр ихэр төрөв.
  • 12. 100 гаруй жил үргэлжилсэн феодалын дайн Монголын ард түмэнд их хэмжээний хохирол, гай зовлонг авчирсан дотоодын хямрал, дайн тулалдааныг зогсоож, энх тайвныг цогцлоохын тулд Мандухай хатан хамаг бүхнээ зориулж ихийг бүтээсэн юм
  • 13. Мандухайн сэцэн хатан зүүн, баруун түмэн, Ойрадын нэлээд хэсгийг улс төрийн арга, эв зүйгээр нэгтгэж чадсан бөгөөд гагцхүү зарим ноёдыг зэр зэвсэг хөдөлгөн эзэлж авахаас өөр аргагүй байсан тул тулалдан байлдаж эзлэн авч тэднийг цаашид баримтлан захирч байх талаар хатуу цааз гаргажээ. .
  • 14. МөнМин (Хятад) улсыг цэрэглэн довтолж, цагаан хэрмийг давуулан хөөж байж даран авч энхийн гэрээ байгуулсан байна.
  • 16. Дайр-Үсэний охин Хулан хэдий арван наймтай ч эцгийн гэрт эрх танхи өссөн дураар омголон зантай хол ойрыг ухан бодох чадвартай сэргэлэн бүсгүй байв.
  • 17. Тиймдээ ч мэргэд аймгийг нөмрөн ирэх аюулыг мэдэрч, басхүү эцэг өвгөдийн муйхар эсэргүүцлийн уршгаар алагдан үгүй болохыг хүсэхгүй байлаа .
  • 18. Арван найман настай Хуланы хэлсэн үг дэндүү осолтой, хатуу шаардлага байв. Эцгийгээ боржигон аймагт буун өгч, өөрийгөө Тэмүжинд бэлэглэхийг Хулан хатуу шаарджээ.
  • 19. XIII зууны үеийн монголын түүхийн сурвалжид гоо үзэсгэлэн, эмэгтэй хүний эрхэм нандин чанарын бэлгэ тэмдэг болгон олонтоо тэмдэглэгдсэн нэгэн бүсгүй бол Чингис хааны бага хатан Хулан билээ.
  • 20. Хулан хатан энэ үеэс их хатан Бөртийн удаах байрыг эзлэн суух болжээ. Хулан хатан төрөлхийн цэцэн сэргэлэн, . үнэхээр үзэсгэлэн гоо, ариун нандин байсан тул төрийн их хатан Бөртэ ч түүнийг хүндэтгэн таалжээ.
  • 21. Тэмүжин Хулан хатандаа маш их хайр халамжтай байжээ.
  • 23. Сорхагтани Бэхи нь Чингис хааны бага хүү Тулуйн хатан байсан бөгөөд Мөнх, Аригбөх, Хубилай, Хүлэгү хаадын төрсөн эх юм.
  • 24. Тэрээр Тоорил ван хааны дүү Жаха Хамбугийн бага охин бөгөөд Чингис хааны Жорчидайд эхнэр болгосон Ибага бэхи хатны дүү юм
  • 25. Сорхагтани 4 хүүхэдтэй байсан. Мөнх хаан: Их монгол улсын Их хаан (1251- 1259). Хубилай хаан: Их монгол болон Юан гүрний Их хаан (1260–1294) Хүлэгү хаан: Перс Туркийн ил хаант улсын хаан(1256–1264) . Аригбөх Түүний 4 дэх хүү бөгөөд Их хаанд өргөмжлөгдсөн боловч маш бага хугацаанд буюу 1260 он хүртэл төрийн эрхийг барьжээ.
  • 26. Соргагтани Бэхи загалмайн шашинтай байсан нь гарцаагүй ба түүнийг нас барсанаас 20-хон жилийн дараа ирсэн Марко Поло үүнийг давхар баталжээ.
  • 27. Гэвч тэрээр бүх шашинд тэнцүү ханддаг ухаалаг хүн байсан учир хүүхдүүд нь загалмайн шашинд элэгтэй л байсан болохоос хэн нь ч албан ёсоор эрхүүд болоогүй юм.
  • 28. Тэр байтугай Монголд Төвдийн шарын шашин дэлгэрсэн хойно ч 20-р зуун хүртэл Өвөр Монголын буддын сүм хийдэд Соргагтани Бэхийн зураг нандин шүтээн болон хадгалагдаж байв.