Αναστασιούπολη-Περιθεώριον

1. Αναστασιούπολη-Περιθεώριο
Νότια της επαρχιακής οδού Ξάνθης-Κομοτηνής μέσω Ιάσμου και μετά τη διασταύρωση με το χωριό Αμαξάδες,
κοντά στο μυχό της Βιστωνίδας λίμνης, σώζονται τα επιβλητικά ερείπια μιας οχυρωμένης πόλης τα οποία
στους περιηγητές της Τουρκοκρατίας ήταν γνωστά με το όνομα "Μπουρού Καλέ".
Τα ερείπια αυτά από πολύ νωρίς ταυτίστηκαν με
τη γνωστή στα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά
χρόνια πόλη που έφερε διαδοχικά τα ονόματα
Αναστασιούπολις και Περιθεώριον.
Η πόλη βρίσκεται στο κέντρο της εύφορης
περιοχής, όπου κατά την ομηρική εποχή
έβοσκαν τα άλογα του Διομήδη. Τον 6ο αι. η πόλη
περιγράφεται από τον ιστορικό Προκόπιο και
καλείται Αναστασιούπολις, όνομα που σύμφωνα
με τον Καντακουζηνό οφείλεται στον
αυτοκράτορα Αναστάσιο Α΄ (491-518), ο οποίος την
οχύρωσε για πρώτη φορά.
O Ιουστινιανός Α΄ κατασκεύασε παράλιο τείχος,
καθώς και μακρό τείχος μήκους 4 χλμ. το οποίο
ξεκινούσε από τη βοριοδυτική γωνία του
περιβόλου -ο υπαίθριος χώρος που περιβάλλει ένα κτήριο (κάποιες φορές και μνημείο, τοπόσημο κ.α.) και
οριοθετείται από έναν τέτοιο τοίχο- και έφθανε στους πρόποδες της Ροδόπης,
Ταυτόχρονα λειτουργούσε ως υδραγωγείο μεταφέροντας νερό στην πόλη. Από τους μεταϊουστινιάνειους
χρόνους έως και τον 9ο αι., οπότε εμφανίζεται για πρώτη φορά και το νέο όνομά της Περιθεώριον( ίσως για
το πολυγωνικό της σχήμα που είναι ορατό απ όλες τις πλευρές). Το Περιθεώριον αναδείχθηκε σε στρατηγικής
σημασία κάστρο για τον έλεγχο της περιοχής
Στα 1203 η Αναστασιούπολη, όπως και πολλές πόλεις της Θράκης καταστράφηκε από τον ηγεμόνα των
Βουλγάρων Ιωάννη Ασέν τον οποίο οι βυζαντινοί συγγραφείς αποκαλούσαν και Σκυλογιάννη. Ακολούθησε μία
περίοδος παρακμής για την οποία οι πηγές σιωπούν.
Το 1307 οι Καταλανοί (στρατιώτες της Καταλανικής Εταιρείας, ενός στρατιωτικού σώματος Καταλανών που
έδρασαν το 14ο αιώνα ως μισθοφόροι στο χώρο της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης,
στα εδάφη της Ελλάδας και της Μικράς Ασίας) επιτίθενται και απ’ τη φονική μάχη ελάχιστοι σώθηκαν .
Το 1341 ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος επισκεύασε τα ερειπωμένα της τείχη. Την ίδια εποχή η
Αναστασιούπολις προβιβάστηκε και σε μητρόπολη.
Η πόλη άντεξε την πολιορκία του 1342/43 από τον Καντακουζηνό. Το Περιθεώριον ήταν από τα τελευταία αστικά
κέντρα της Θράκης που υπέκυψαν στους Οθωμανούς, αφού γνώρισε μια περίοδο αυτοδιοίκησης.
Σήμερα η επίχωση (η σταδιακή κάλυψη ενός εδαφικού στρώματος από ένα άλλο) και η πλούσια βλάστηση
κάλυψαν τα πάντα εκτός από τα υψηλά τείχη της που εντυπωσιάζουν με το μεγαλείο τους.