1. 1
De Richtlijnen Voedselkeuze
Een goede basis voor de volgende 10 jaar?
Henk van den Berg
Andrea Werkman
Boudewijn Breedveld
16 november 2010

2. Overzicht presentatie
 Basisconcept onder de Richtlijn Voedselkeuze
 Historie, evaluatie en ‘misvattingen’
 Vergelijking met andere (internationale)
richtlijnen
 ´Food (pattern)’ versus ‘nutrient based’
 Productindeling (‘product rating’)
 Perspectief voor de toekomst en conclusie

3. Schijf van Vijf: een ijzersterk merk

4. Richtlijnen Voedselkeuze
 Doelstelling
 basis voor voorlichting aan de consument
 basis voor productontwikkeling in de industrie
 Uitgangspunten
 een zo goed mogelijke wetenschappelijke onderbouwing
 een zo goed mogelijke toepasbaarheid in de praktijk
 voedselkeuze gebaseerd op de Nederlandse voedingsgewoonten
 de totale voeding staat centraal

5. Richtlijn Voedselkeuze: basis voor
voorlichting
 Gevarieerd eten uit de vijf vakken:
zorgen voor voldoende (essentiële)
voedingsstoffen
Voedingsnormen (Gezondheidsraad)
 Gezonde keuzes maken binnen
de productgroepen:
zorgen voor een ‘optimale’
voedingssamenstelling en
minimalisering risico chronische ziekten
Richtlijnen Goede Voeding 2006

6. Opbouw van de Richtlijnen Voedselkeuze
 Aanbevolen hoeveelheden voor groepen
basisvoedingsmiddelen per groep naar leeftijd en
geslacht
 Adviezen voor keuze binnen productgroepen: driedeling
 Adviezen voor gebruik niet-basisvoedingsmiddelen
(extra’s): invulling ‘vrije ruimte’ voor energie
 [Beoordeling maaltijden]

7. Aanbevolen dagelijkse hoeveelheden
Productgroep 4-8 jaar 19-50 jaar
Groente 100-150 g
2-3 opscheplepels
200 g
4 opscheplepels
Fruit 150 g
1 ½ stuks
200 g
2 stuks
Brood 105-140 g
3-4 sneetjes
210-245 g
6-7 sneetjes
Aardappelen, rijst,
pasta, peulvruchten
100-150 g
2-3 aardappelen/
opscheplepels
200-250 g
4-5 aardappelen/
Opscheplepels
Melk(producten) 400 ml 450 ml
Kaas ½ plak (10g) 1½ plak (30g)
Vlees(waren), vis*, kip,
eieren, vleesvervangers
60 - 80 g 100 - 125 g
Halvarine 15-20 g
5 g/sneetje
30-35 g
5 g/sneetje
Bak-, braad- en
frituurproducten, olie
15 g
1 eetlepel
15 g
1 eetlepel
Dranken (inclusief melk) 1 liter 1½ - 2 liter

8. Keuze binnen productgroepen:
driedeling
Realiseren van een voeding die voldoet aan
de aanbevelingen ter preventie van
chronische ziekten
 Subgroep A, ‘bij voorkeur’
producten die binnen hun productgroep een positieve
invloed hebben
 Subgroep B, ‘middenweg’
producten die binnen hun productgroep neutraal zijn
 Subgroep C, ‘bij uitzondering’
producten die binnen hun productgroep een negatieve
invloed hebben

9. Indelingscriteria voor de driedeling
De selectie van de nutriënten is gebaseerd op RGV en conform
internationale richtlijnen
 Verzadigd vet
 Transvet
 Voedingsvezel
 Natrium
 Toegevoegde suikers
 Energie
Vaststellen criteria (A/B–B/C): generiek of productgroepspecifiek

10. Modelberekeningen op basis van referentievoedingen:
voedingsvezel
Energie (kcal/dag)
basisvoeding/
energiebehoefte
Mannen: 1710 / 2600
Vrouwen: 1410 / 2050
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
VCP-3 Basis var. 1 var. 2 var. 3 var. 4 var. 5
vezel(g)
Mannen
Vrouwen

11. Richtlijnen Voedselkeuze als dynamisch
(‘rolling’) concept
RV 2009 RV 2010 RV 2012RV 2000
Harmonisatie
criteria
(IKB & GKK)
RGV 2011
VCP -1998
RGV 1986
RGV 2006

12. Evaluatie/validatie
 Dragen RV bij aan gezonder eetpatroon ?
[NIVEL onderzoek]
 Voorziening van macro- en micronutriënten
[referentievoeding]
 Evaluatie driedeling door RIVM

13. Vetconsumptie voor en na (Δ) het diëtistich
consult1
Groep 1:
Categorie
Groep 2:
Eettabel
Groep 3:
Controle
VCP
1992*
T0 Totaal vet (%) 34,4 33,7 36,2 36,9
Verzadigd vet (%) 12,3 11,9 13,0 14,1
T1-T0 ΔTotaal vet (%) -4,6 -1,9a
-0.5b
ΔVerzadigd vet (%) -1,9 -1,2 -0.6c
* Cijfers zijn afkomstig uit de NEVO tabel 1993
a
Δ groep1 versus groep 2: p≤0.05
b
Δ controle versus (groep 1 + groep 2): p≤0.01
c
Δ controle versus (groep 1 + groep 2): p≤0.05
1
Paas en Friele, 1993

14. Macronutriëntenvoorziening uit
referentievoeding
Realisatie
 Eiwit
 Vet
 Koolhydraten
Lastig
 Verzadigd vet, tenzij
veel A-producten
 Vezel
 Alfa-linoleen zuur (ALA)

15. Micronutriëntenvoorziening uit
referentievoeding
Lastig
 IJzer
 Zink
 Selenium
 Foliumzuur
 Vitamine A
(vooral bij veel A-producten)
 Vitamine D
Voor alle of een deel van de leeftijd/
geslachtgroepen onder ADH/AI
Realisatie
 Calcium
 Fosfor
 Magnesium
 Koper
 Vitamine E
 B-vitamines
 Vitamine C
 [Jodium]

16. Energie-inname (kcal) uit basis en niet-
basis producten bij jonge kinderen*
*Voorlopige analyses.
Evaluatie Richtlijnen voedselkeuze.
RIVM, Ocké et al, 2010
0
200
400
600
800
1000
BASIS 2-3
jarigen
NIET BASIS
2-3 jarigen
BASIS 4-6
jarigen
NIET BASIS
4-6 jarigen
bij uitzondering producten
middenweg producten
voorkeur producten
20012001001000Meisjes
20012501001000Jongens
vrije ruimteEn. aanbevelingvrije ruimteEn. aanbeveling
4-8 jaar1-3 jaar
20012001001000Meisjes
20012501001000Jongens
vrije ruimteEn. aanbevelingvrije ruimteEn. aanbeveling
4-8 jaar1-3 jaar

17. Verschil voedingsstoffeninname weinig versus
veel voorkeursproducten, 4-6 jarigen*
Weinig A-producten Veel A-producten
Eiwitten (en%) 12 14
Totaal vet (en%) 31 30
Verzadigd vet (en%) 12 12
Vezel (g/MJ) 13 14
IJzer (mg) 6.8 7.3
Vitamine B12 (μg) 2.7 2.8
Vitamine C (mg) 65 72
Foliumzuur (μg) 111 120
Natrium (mg) 1572 1484
*Voorlopige analyses. Evaluatie Richtlijnen voedselkeuze; RIVM, Ocké et al, 2010
Vetgedrukt: verschil is ten minste 5%

18. Misvattingen
1. Basisvoeding is complete dagvoeding
2. Een gezonde voeding bestaat uit alleen
‘voorkeursproducten´
3. Driedeling vnl. gebaseerd op ‘negatieve’
nutriënten
4. Schijf van Vijf teveel gebaseerd op
traditioneel (‘Hollands’) eetpatroon

19. Vergelijking met andere (internationale)
richtlijnen en voorlichtingsmodellen
DLD
VS
AUS
UK
FR
CAN

20. Richtlijnen gebaseerd op
voedingspatroon

21. Focus on nutrients or foods ?
... Individual compounds (eg omega-3 fats, saturated and trans fats, salt) in
isolation have small effects on chronic disease...
... specific foods and dietary patterns substantially affect chronic disease risk as
shown by controlled trials of risk factors or prospective cohorts of disease
endpoints. Fruits, vegetables, whole grain and nuts are consistently associated
with lower risk of disease...
...The effect of foods likely reflect complex, synergistic contributions and
interactions of food structure and composition...
JAMA, 2010

22. .... to limited sensitivity of the dietary assessment
methods to detect an effect of a single food in a mixed
diet on complex clinical outcomes.

23. NRF
Models
Macronutrients Vitamins Minerals LIM
LIM Saturated fat, added
sugar, Na
LIMt Saturated fat, total
sugar, Na
NRF6.3 Protein, fiber A, C Ca, Fe Saturated fat, added
sugar, Na
NRF9.3 Protein, fiber A, C, E Ca, Fe, Mg, K Saturated fat, added
sugar,Na
NRF11.3 Protein, fiber A, C, E, B-12 Ca, Fe, Mg, Zn, K Saturated fat, added
sugar, Na
NRF15.3 Protein, fiber,
monounsaturated fat
A, C, D, E, thiamin,
riboflavin, B-12,
Folate
Ca, Fe, Zn, K Saturated fat, added
sugar, Na
‘Product rating’ versus driedeling RV
Nutrient-Rich Foods Index als alternatief ?
Fulgoni et al. J Nutr 2009;1549-54

24. Perspectief voor de toekomst
1. Verbeterpunten
2. Update met recente gegevens voedselconsumptie
en NEVO
3. Advies gebruiksfrequentie
 indicatie verdeling A/B/C per productgroep
4. Onderscheid in criteria naar leeftijd
 jonge kinderen versus volwassenen
5. Ranges voor aanbevolen hoeveelheden product
 vergelijk Darmon et al

25. Verbeterpunten
 Definitie basisvoeding (noten?)
 Indeling (samengestelde) producten
 Indeling bewerkte (groente/fruit) producten
 Indeling substitutieproducten
 Portiegrootte (‘extra’s)
 Uniforme eenheid voor criteria

26. Copyright ©2010 The American Society for Nutrition Maillot, M. et al. Am J Clin Nutr 2010;91:421-430
Distribution of observed diets and modeled diets separately (A) and
of its weight variation between modeled and observed diets (B)

27. Conclusie
Het concept onder de Richtlijnen Voedselkeuze is
een goede basis voor de volgende 10 jaar, maar
optimalisatie blijft nodig

28. 28
Hartelijk dank!
berg@voedingscentrum.nl
werkman@voedingscentrum.nl