Workshop door Frank Huysmans bij de VOGIN-IP-lezing, Amsterdma, 9 maart 2017

1. informatie en politiek:
informatie, data en macht in de 21e eeuw
Vogin IP-dag
9 maart 2017
Frank Huysmans
Bibliotheekwetenschap | University of Amsterdam
WareKennis | Den Haag

2. informatie is politiek
2

3. informatie is politiek
3

4. informatie is politiek
4

5. informatie is politiek
5

6. informatie is politiek
6
7 maart 2017

7. informatie is politiek
7
juli 2010

8. informatie is politiek
8
grote woorden (cyberwar, infobattle, Krieg
ohne Blut) leiden af van ’kleinere’ vormen van
machtsuitoefening via informatie
informatiepolitiek is veel alledaagser,
wijdverspreider en (dus) fundamenteler
dan alleen conflicten tussen staten
wel komt het op veel grotere schaal
voor dan voor het internettijdperk

9. informatie is politiek
9
politiek verdeling van macht en hulpbronnen
macht leidt tot menselijk handelen
1. instrumentele macht fysiek geweld, wapengekletter
2. structurele macht regels, wetten, instituties
3. symbolische macht ideeën, woorden, beelden
4. informationele macht informationele basis 1,2 en 3
(Braman, 2006)

10. informationele basis
10
voorbeelden
(Braman 2006)
1. instrumentele macht ‘slimme’ bommen
2. structurele macht auteursrecht, DRM
3. symbolische macht individual targeting (banners)
4. informationele macht ‘profiling’ (verzekeringen)

11. spreken en zwijgen
11
kern:
wat eenmaal open is, kan niet meer worden
gesloten
partijen kunnen belang hebben bij openbaren
óf juist bij geheim houden
sociale strijd over spreken en zwijgen

12. strijd om informationele macht
12
individu
overheidmarkt

13. strijd om informationele macht
13

14. strijd om informationele macht
14

15. strijd om informationele macht
15
individu
overheidmarkt

16. Recente politieke ‘strijd’
16
Massaobservatie door veiligheidsdiensten
Netneutraliteit
Recht om vergeten te worden
Modernisering auteursrecht (EU)

17. informatie is politiek
17
Informatie-asymmetrie
(Akerlof 1970)
Ene partij beschikt over informatie, andere
partij niet
‘markt’ voor tweedehands auto’s:
prijs komt moeilijk (of niet) tot stand

18. asymmetrie: informatie en macht
18
Analyse: vragen
• wie kan macht uitoefenen?
• wie beschikt over de informatie?
• welke partijen hebben belang bij spreken of
juist zwijgen van degene die informatie bezit?

19. niveaus in de samenleving
19
Sociale systemen (Luhmann, 1984)
• individu (bewustzijn/psyche)
• interacties (ontmoeting)
• organisaties (lidmaatschap)
• samenleving (al het sociale omvattend)

20. informatie is politiek
20
samenleving
organisatie
interactie
individu

21. voorbeelden
21
• wie heeft macht?
• wie heeft informatie?
• wie heeft/hebben belang bij ’spreken/zwijgen’?
(openbaren/niet openbaren)
niveau: interactie | organisatie | samenleving
spelers: individu | overheid | markt
- uitlenen e-books door openbare bibliotheken
- onthullingen massaobservatie (Snowden/CIA)
- connecties team-Trump met Rusland/Poetin

22. macht over spreken en zwijgen
22
chanteren
overreden
bekennen/
ontkennen
hacken
onder embargo
verstrekken
plagiëren
lekken
klokkenluiden
anonimiseren gijzelen
(rechtbank!)
WOBben
verbannen
vermoorden
censureren
martelenarresteren
patenteren/
octrooieren
versleutelen/
ontsleutelen
bespioneren
onthullen
lobbyen

23. waarom gebeurt dit allemaal?
23
Door openbaren of geheimhouden verschuift de
machtsbalans
• informatie-asymmetrie: degene die
informatie bezit en niet deelt, heeft voordeel
• verandert asymmetrie in symmetrie, dan
gelijk speelveld (economie)
• overheden hebben macht om
spreken/zwijgen te reguleren

24. balans
24
individu
overheidmarkt

25. balans
25
Wat kan/moet overheid doen?
• instrumenteel: handhaving, opsporing, vervolging
• structurele macht: wetten en regels vaststellen (voor
individuen, de markt en zichzelf)
• symbolische macht: transparantie, terughoudendheid

26. balans
26

27. balans
27
Wat kunnen informatieprofessionals doen?

28. dank!
e: huysmans@uva.nl / frank@warekennis.nl
t: @fhuysmans
w: https://warekennis.nl/