1. GSB 1012
Ahli Kumpulan:
Hemalatha A/P Rajakumar
Phua Wan Joo

2. Tajuk Tutorial:
Sistem Sapaan Dalam
Masyarakat Melayu

3. • Kesantunan berbahasa atau bahasa banyak bergantung pada
pemilihan kata sapaan atau panggilan hormat yang tepat.
• Sistem sapaan bermaksud kaedah yang digunakan oleh sesuatu
masyarakat atau bangsa untuk menegur atau menyapa
seseorang, baik dalam konteks rasmi mahupun tidak rasmi.
• Ia merupakan penghubung langsung antara pihak yang menyapa
dengan pihak yang disapa.
• Bahasa sapaan mesti digunakan dengan betul dan sesuai
mengikut konteks semasa berkomunikasi supaya menjaga air
muka orang lain serta tidak menyinggung perasaan orang lain.

4. • Antara susunan kata yang digunakan semasa membuat sapaan
dan panggilan, iaitu
(a) sapaan yang lengkap dengan kata rujukan kehormat, gelaran
atau pangkat yang disandang dan nama peribadi yang lengkap.
Contohnya, Dato' Sri Haji Mohammad Najib bin Tun Haji Abdul
Razak.
(b) sapaan ringkas yang menyebut nama gelaran dan/atau
pangkat dengan atau tanpa nama peribadi.
Contohnya, DYMM (Duli Yang Maha Mulia) Seri Paduka
Baginda
• Sebutan senarai orang yang disapa daripada peringkat yang
paling kanan hingga peringkat yang di bawahnya.

5. • Penggunaan kata ganti nama diri.
Kata ganti nama diri dalam bahasa Melayu terbahagi kepada tiga, iaitu
“kata ganti nama diri pertama”, “kata ganti nama diri kedua” dan “kata
ganti nama diri ketiga”.
Bentuk kata ganti nama diri bergantung pada kata ganti nama diri itu
digunakan, sama ada dalam suasana dan urusan rasmi atau dalam
suasana dan urusan tidak rasmi.
1. Jumlah kata ganti nama diri yang digunakan untuk suasana dan
urusan rasmi agak kecil. Contoh-contoh kata ganti nama diri bagi
urusan rasmi adalah seperti saya, kami, kita, tuan, puan, beliau, dia, ia
dan mereka.
2. Kata ganti nama diri yang digunakan dalam suasana dan urusan tidak
rasmi amat banyak. Hal ini disebabkan oleh banyaknya dialek yang
ada dalam bahasa Melayu dan dapat dikatakan bahawa dalam setiap
dialek terdapat kata ganti nama diri yang tersendiri.

6. Negeri Kata Ganti Nama Diri Orang
Pertama
Kata Ganti Nama Diri Orang
Kedua
Perak Teman (saya),
Keimer (kami, kita)
Miker (awak),
Mengkomer (kamu)
Kedah Cheq (saya) Hangpa (kamu)
Sarawak Kamek (saya) Kitak (kamu)
Kelantan ambo (saya) Demo (kamu)
Terengganu Kawe, Ambo (saya) Mung (engkau)
Negeri Sembilan Eden (saya) Ekau (engkau)

7. Bahasa Sapaan Berdasarkan Pangkat atau Status Seseorang
dalam Masyarakat.
• Status merupakan faktor penting dalam penentuan bahasa sapaan. Dalam
pergaulan seharian terdapat sekatan-sekatan sosial tertentu antara ahli
masyarakat itu. Contohnya, sekatan pangkat dalam pekerjaan atau kedudukan
sosial.
• Dalam bentuk sapaan yang berdasarkan pangkat atau status seseorang itu,
pembahagian dibuat seperti yang berikut;
Gelaran pergaulan formal
Gelaran warisan
Gelaran kurniaan kerajaan
Gelaran kurniaan ikhtisas
Gelaran keagamaan
( Asmah Hj. Omar, 1982)

8. • Gelaran Pergaulan formal
• Pergaulan formal dimaksudkan sebagai pergaulan yang
menunjukkan adanya sekatan sosial tertentu sama ada sekatan
pangkat dalam pekerjaan atau kedudukan sosial, atau sekatan
sosial disebabkan si penyapa tidak begitu kenal antara satu
sama lain.

9. Kata ganti diri sapaan Orang yang ditujukan
Tuan Orang yang mempunyai kedudukan yang lebih tinggi daripada
penutur (dari segi status pekerjaan)
Orang yang menjadi Pengerusi Majlis.
Contoh : Tuan Pengerusi Majlis
Digunakan bersama nama / jenis jawatan
Contoh : Tuan Pengetua
Orang yang menjawat jawatan kadi, imam, hakim, doktor.
Contoh : Tuan Hakim

10. Digunakan sebagai rujukan
hormat kepada hadirin lelaki
dalam sesuatu upacara rasmi.
Contoh : Tuan-tuan sekalian
Pemilik harta.
Contoh : Tuan rumah, Tuan tanah,
Tuan kedai
Orang yang bergelar seperti Haji,
Profesor
Contoh : Tuan Haji Shukor, Tuan
Profesor

11. Encik Orang lelaki yang mempunyai status yang lebih tinggi daripada
penutur.
Orang lelaki yang baru dikenali dan difikirkan mempunyai
kedudukan yang lebih tinggi daripada penutur.
Puan Orang perempuan yang sudah berkahwin.
Orang perempuan yang memegang jawatan.
Contoh : Puan Pengetua
Pengerusi sesuatu upacara atau majlis.
Contoh : Puan Pengerusi
Rujukan hormat kepada hadirin wanita dalam sesuatu upacara
rasmi.
Contoh : Puan-puan sekalian

12. Cik Orang perempuan yang belum berkahwin.
Orang perempuan yang berjawatan lebih tinggi daripada
penutur.
Saudara ( lelaki)
Saudari
(perempuan)
Orang yang baru dikenali.
Kakitangan bawahan atau setaraf dengan penutur.
Sebagai rujukan kepada hadirin dalam sesuatu majlis.
Digunakan dalam mesyuarat dan majlis perdebatan.

13. • Gelaran Warisan / Keturunan
• Gelaran warisan merupakan gelaran yang diwarisi oleh
seseorang sejak kelahirannya seperti:
• Raja : Tengku, Tunku, Engku, Tuanku,
• Bangsawan : En. Megat, Tn. Syed, En. Wan, En. Nik,
Abang, Dayang.
• Gelaran Kurniaan Kerajaan
• Gelaran kurniaan kerajaan ialah gelaran yang dianugerahkan
oleh kerajaan dari semasa ke semasa kepada individu yang
dianggap berjasa.
• Contohnya, Datuk Lee Chong Wei

14. GELARAN BAHASA SAPAAN
Tun,
Toh Puan,
Tan Sri,
Puan Sri,
Datin Paduka
Gelaran ini tidak perlu diberi rujukan Tuan,
Puan, Encik atau Cik kecuali mereka
mempunyai gelaran lain seperti Doktor ,
Profesor , Tengku , atau Haji.
Contoh : Tun Dr. Ismail
Tan Sri Tengku Ahmad

15. •Gelaran Kurniaan Ikhtisas
•Gelaran kurniaan ini diperoleh kerana kejayaan
seseorang dalam bidang akademik atau ikhtisas, juga
dikenali sebagai gelaran profesional.

16. GELARAN BAHASA SAPAAN
Profesor, Doktor,
Jeneral, Cikgu,
Ustaz
Bentuk panggilan serupa dengan gelaran
ikhtisas yang ada pada mereka.
Contoh : Seseorang guru agama dipanggil
Ustaz.
Kata sapaan Tuan / Puan boleh diletakkan
sebelum gelaran Profesor dan Doktor.
Contoh : Tuan Doktor, Puan Profesor, Tn.
Irsenio.

17. •Gelaran Keagamaan
•Dalam masyarakat Melayu yang beragama Islam,
terdapat beberapa gelaran bersesuaian dengan
kedudukan mereka dalam hal keagamaan.

18. GELARAN
BAHASA
SAPAAN
Sahibol Samahah (Mufti/ sarjana yang membuat
keputusan penting tentang agama Islam)
Haji/ Hajjah (Umat Islam yang sudah selesai
menunaikan haji)
Lebai (Satu pengiktirafan dan penghormatan
masyarakat terhadap seseorang apabila mereka
melihat kewarakan dan akhlak yang baik yang
Tuan Haji / Pak
Haji Osman
Puan Hajah /
Mak Hajah Esah
Pak Lebai Kadut

19. Bahasa Sapaan Berdasarkan Kedudukan Dalam
Keluarga
• Penggunaan bahasa sapaan antara ahli keluarga mencerminkan
kedudukan seseorang itu dalam susunan kekeluargaan.
• Kata ganti nama diri dalam sesebuah keluarga ditentukan melalui
pertalian darah keluarga asas, keluarga suku/ perut dan keluarga
turun-temurun.

20. Bahasa Sapaan Dalam Keluarga Asas
PANGGILAN KEDUDUKAN DLM
KELUARGA
CARA MENYEBUT
Bapa, ayah, abah,
bapak, ba, walid
Ketua keluarga lelaki Yah, bah, …
Emak, mak, ibu, bu,
umi, wan Ketua keluarga perempuan Mak, ibu, ...

21. Datuk, Tok, Tok
Wan
Ayah kepada ibu
bapa kita
Datuk, Tok, Tok
Wan
Mak Tok, Nenek,
Opah, Wan
Emak kepada ibu
bapa kita
Mak Tok, Nenek,
Opah, Wan

22. Abang Ahli lelaki yang tua dalam
keluarga
Abang serta nama
Contoh : Abang Ali atau
Bang Li
Kakak Ahli perempuan yang tua
dalam keluarga
Kakak serta nama
Contoh : Kakak
Fatimah atau
Kak Timah
Adik Ahli lelaki / perempuan yang
muda dalam
keluarga
Adik serta nama
Contoh : Adik Rozita
atau
Adik Ita
Adik Azlan atau Adik
Lan

23. Long Anak sulung / anak pertama Bang Long, Kak long
Ngah Anak kedua Bang Ngah, Kak Ngah
Lang Anak ketiga Bang Lang, Kak Lang
Uda Anak keempat Bang Uda, Kak Uda
Andak Anak kelima Bang Andak, Kak
Andak
Teh Anak keenam Bang Teh, Kak Teh
Busu Anak Bongsu / anak terakhir Busu, Kak Su

24. Kesimpulan:
Masyarakat Melayu mempunyai sistem sapaan dan rujukan mengikut
situasi dan konteks yang sesuai. Kesalahan penggunaan kata sapaan ini
boleh menimbulkan hubungan yang tidak harmoni di antara penutur dan
pendengar. Ini disebabkan kata-kata ini membawa implikasi yang berbeza
apabila digunakan dalam situasi yang berlainan. Kata sapaan ini juga
berfungsi untuk memperlihatkan kesopanan seseorang dalam
menggunakan bahasa tersebut. Situasi formal dan tidak formal mempunyai
sistem sapaannya tersendiri dan setiap penutur tidak sewajarnya
mencampuradukkan penggunaan kata-kata tersebut sesuka hati. Hal ini
jelas menunjukkan bahawa masyarakat Melayu adalah bersopan-santun
atau berbudi bahasa.

25. Sekian,
Terima Kasih.