1. Foto: @almagami
Blended learning
ontwerpen

4. Zet kleine,
overzichtelijke,
stappen met
concreet en
werkend resultaat

5. Curriculum
Doelen en
resultaten
Infrastructuur
en systemen
Leiderschap
en strategie
Processen en
organisatie
Mensen en
cultuur
Machtsverhoudingen
en belangen
Context

6. Curriculum
Doelen en
resultaten
Infrastructuur
en systemen
Leiderschap
en strategie
Processen en
organisatie
Mensen en
cultuur
Machtsverhoudingen
en belangen
Context

7. Curriculum
Doelen en
resultaten
Infrastructuur
en systemen
Leiderschap
en strategie
Processen en
organisatie
Mensen en
cultuur
Machtsverhoudingen
en belangen
Context

8. Curriculum
Doelen en
resultaten
Infrastructuur
en systemen
Leiderschap
en strategie
Processen en
organisatie
Mensen en
cultuur
Machtsverhoudingen
en belangen
Context

9. Programma
• Waar hebben we het over?
• Ontwikkelen ICT en leren: stappenplan
• Ontwikkelen ICT en leren: curriculum (o.a.
modellen, leertechnologieën)
• Ontwikkelen ICT en leren: les (leerdoelen,
leerinhouden, didactiek, leertechnologieën)

10. E-learning anno 1999…
"MyBookScanner,June12,2011" by Floppydog66 (talk). Original uploader was Floppydog66 at en.wikipedia - Transferred from
en.wikipedia(Original text : I (Floppydog66 (talk)) created this work entirely by myself.). Licensed under Creative Commons Attribution 3.0 via
Wikimedia Commons - http://commons.wikimedia.org/wiki/File:MyBookScanner,June12,2011.JPG#mediaviewer/
File:MyBookScanner,June12,2011.JPG

11. E-learning
Diverse vormen van
leren waarbij
Internettechnologie
wordt gebruikt

12. Blended learning
E-learning
Diverse vormen van
leren waarbij
Internettechnologie
wordt gebruikt

13. Flipped
classroom
Blended learning
E-learning
Diverse vormen van
leren waarbij
Internettechnologie
wordt gebruikt

14. Foto: Jocelyn Manderveld
Tony Bates

15. Foto: Gajus-Images
Afstand!
Foto: @londondepost, Depositphotos

17. • Curriculum
• Didactiek
• Leertechnologie
• Leerinhouden
• Docenten/trainers
• ‘Leerlandschap’

20. 1. Context (externe invloeden)
2. Huidige situatie (inclusief issues)
3. Doelen ICT en leren
4. Model ICT en leren (inclusief leertechnologieën overwegen)
5. Leerdoelen analyseren
6. Leerinhouden identificeren
7. Didactiek (praktische keuzes)
8. Hoe beoordelen?
9. (Beoordelen van overwogen) leertechnologieën

21. 1. Context (externe invloeden)
2. Huidige situatie (inclusief issues)
3. Doelen ICT en leren
4. Model ICT en leren (inclusief leertechnologieën overwegen)
5. Leerdoelen analyseren
6. Leerinhouden identificeren
7. Didactiek (praktische keuzes)
8. Hoe beoordelen?
9. (Beoordelen van overwogen) leertechnologieën
Reflectie!

22. Business drivers
Doelen
Modellen ICT en leren
(mix)
Waarom?
Wat?
Hoe? Waarmee?

23. Project
(authentieke
taak, 8 weken)
OWG (2x per
week)
Vakken:
hoorcolleges
Vakken:
werkcolleges
Gastcolleges
Excursies
Projectwerk
Voorbeeld opleiding

24. Doelen
• Kwaliteit onderwijs verbeteren
• Lerenden meer actieve rol laten vervullen bij leren
• Onderwijs meer personaliseren
• SMART gemaakt

25. O.a. 2020:
30%
hoorcolleges
vervangen door
kennisclips
O.a. 2016:
Formatief
toetsen, SRS,
Back channel,
kennisclips

26. 1. Context (externe invloeden)
2. Huidige situatie (inclusief issues)
3. Doelen ICT en leren
4. Model ICT en leren (inclusief leertechnologieën overwegen)
5. Leerdoelen analyseren
6. Leerinhouden identificeren
7. Didactiek (praktische keuzes)
8. Hoe beoordelen?
9. (Beoordelen van overwogen) leertechnologieën

27. 1. Context (externe invloeden)
2. Huidige situatie (inclusief issues)
3. Doelen ICT en leren
4. Model ICT en leren (inclusief leertechnologieën overwegen)
5. Leerdoelen analyseren
6. Leerinhouden identificeren
7. Didactiek (praktische keuzes)
8. Hoe beoordelen?
9. (Beoordelen van overwogen) leertechnologieën
Reflectie!

28. Context
Waarom ICT en leren?
Foto: Stockfoto © wu kailiang #2077680

29. Business drivers
Externe factoren die van invloed zijn op onze
opleiding, en die leiden tot behoefte om ICT
binnen onderwijs in te zetten

30. Business drivers voor ICT en
leren
Voorbeelden (ter illustratie)
• Arbeid wordt meer kennisintensief
• Time-to-market is lang
• Brede acceptatie internet
• Kosten opleiden zijn fors toegenomen
• Géén doelen of resultaten!!!!

32. Huidige situatie

34. Waarom ICT voor leren?

36. Foto: Stockfoto © Genialbaron
#12652578
Meer flexibel leren
Leervragen, tempo,
‘just-in-time’

37. Foto: © iqoncept, Depositphotos
Condities
Acties
Data
Kennen en weten hoe
(rekenen, taal, basisvakken)

38. Foto: Paul Laaper
Leeromgeving vergroten

39. Efficiëntie bevorderen

40. Zicht op voortgang van leren
Foto: Biljuska1

41. Foto: Guido van Dijk
Overzicht van taken (agile aanpak projecten)

42. Meer mogelijkheden
realisatie krachtige
leeromgeving

43. Effectief mits:
onmiddellijke
feedback
Timing vragen
geen effect
Lantz &
Stawiski, 2014
Voorkennis
Instructie
begrepen?

44. Foto: Jeroen Berkhout

45. Verrijk online video’s met
vragen en feedback!
Foto: Jeroen Berkhout

47. Samenvatting doelen
blended learning
Foto: Stockfoto © wu kailiang #2077680
Flexibilisering en
personalisering
Efficiëntie verbeteren
Zicht op voortgang verbeteren
Leeromgeving vergroten
Krachtige leeromgeving realiseren
(kwaliteit)

48. Modellen ICT en leren

50. Modellen: Doel en variabelen
• Doel: helpt bij visie ontwikkelen
• Online leren bij instituut of online leren
elders
• Mate van ICT-gebruik

51. Bron: iNACOL, 2015

52. Voorbeeld flipped classroom

53. Voorbeeld flipped classroom
• Online video bekijken met vragen (deadline)

54. Voorbeeld flipped classroom
• Online video bekijken met vragen (deadline)
• Docent analyseert antwoorden

55. Voorbeeld flipped classroom
• Online video bekijken met vragen (deadline)
• Docent analyseert antwoorden
• Docent gaat F2F in op meest
gemaakte fouten en geeft feedback

56. Voorbeeld flipped classroom
• Online video bekijken met vragen (deadline)
• Docent analyseert antwoorden
• Docent gaat F2F in op meest
gemaakte fouten en geeft feedback
• Toelichting casus student (effectieve
communicatie bij project) en discussie

57. Voorbeeld flipped classroom
• Online video bekijken met vragen (deadline)
• Docent analyseert antwoorden
• Docent gaat F2F in op meest
gemaakte fouten en geeft feedback
• Toelichting casus student (effectieve
communicatie bij project) en discussie
• Aanbevelingen formuleren en via Mentimeter
prioriteren

58. Voorbeeld flipped classroom
• Online video bekijken met vragen (deadline)
• Docent analyseert antwoorden
• Docent gaat F2F in op meest
gemaakte fouten en geeft feedback
• Toelichting casus student (effectieve
communicatie bij project) en discussie
• Aanbevelingen formuleren en via Mentimeter
prioriteren
• Toepassen op de werkvloer

59. Voorbeeld flipped classroom
• Online video bekijken met vragen (deadline)
• Docent analyseert antwoorden
• Docent gaat F2F in op meest
gemaakte fouten en geeft feedback
• Toelichting casus student (effectieve
communicatie bij project) en discussie
• Aanbevelingen formuleren en via Mentimeter
prioriteren
• Toepassen op de werkvloer
• Rapportage en discussie online

60. Foto: gyazickr
Foto: By 아틀라스 (Own work) [CC BY-SA 3.0
(http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)],
via Wikimedia Commons:
Waar inzetten?

61. Foto: gyazickr
Waarom in de klas,
en niet er buiten?
Bewust didactisch concept
Afwisseling
Checken of uitleg is begrepen

62. Afleiding voorkomen
Regels
Afspraken (wat mag wel)
Beperkt aantal keren, korte duur
Structuur en duidelijkheid
Aanspreken op gedrag
Passende didactische werkvormen

63. In welke mate…

65. Binnen welke aspecten
onderwijsleerproces zet je ICT in?
• Instructie
• Lerende-content interactie
• Lerende-docent interactie
• Lerende-lerende interactie
• Reflectie
• Summatief toetsen

66. Voor welke leeractiviteiten?

67. Voor welke leeractiviteiten?
• Instructie
• Voorkennis activeren
• Verwerkingsopdrachten
• Samen werken
• Formatief toetsen
• Summatief toetsen
• …….

68. Synchroon-asynchroon?

69. Mate zelfsturing?

70. Welke leertechnologieën?
Foto: Stockfoto © Maksym Yemelyanov #7908742

71. Welke leertechnologieën?
Foto: Stockfoto © Maksym Yemelyanov #7908742
Het gaat niet om de tools maar
wat je er mee doet, en kunt

72. 30
15
5

73. Foto: Tumisu, Pixabay
Naam leertechnologie
Wat kun je er mee binnen het
onderwijs? (lerenden laten
samenwerken, leerstof oefenen,
creëren, voorkennis activeren, etc).
Wat voegt deze leertechnologie toe?
Nadelen vanuit didactisch oogpunt?
Gebruikersvriendelijkheid lerenden/
docent
Stabiele en betrouwbare
leertechnologie?
Kosten
Privacy en veiligheid
Overall oordeel (aanrader)

74. Welke leertechnologieën ken
je/gebruik je?
• Online discussieforum
• Chat
• Skype, Google Hangout, Facetime
• Google Docs
• Office 365
• Turnit In
• Follio
• Screencast software
• Feedback Fruits
• Presentations2Go, Mediasite
• aNew Spring, Moodle, N@tschool, Canvas
• Curatr
• Socrative, Kahoot
• Adobe Connect
• QMP
• HiHaHo
• WordPress
• Oculus Rift
• Projectcampus

75. Naam leertechnologie
Wat kun je er mee binnen het
onderwijs? (lerenden laten
samenwerken, leerstof oefenen,
creëren, voorkennis activeren, etc).
Wat voegt deze leertechnologie toe?
Nadelen vanuit didactisch oogpunt?
Gebruikersvriendelijkheid lerenden/
docent
Stabiele en betrouwbare
leertechnologie?
Kosten
Privacy en veiligheid
Overall oordeel (aanrader)
Beoordeel een
leertechnologie, die
jullie gebruikt/kent, op
basis van deze
aandachtspunten

76. Eigen model, ‘blend’ maken
• Waar willen we ICT inzetten (en waarom)?
• In welke mate willen we ICT gebruiken?
• Voor welke leeractiviteiten? Samenwerkend leren?
Individueel? Binnen welke aspecten van het leerproces?
• Hoeveel zelfsturing willen we lerenden geven?
• Willen we online leren asynchroon vormgeven of
synchroon? Waarom?
• Welke leertechnologieën willen we waarom inzetten?

77. Beschrijf je eigen onderwijs!
• Waar zetten we ICT in (en waarom)?
• In welke mate gebruiken we ICT?
• Voor welke leeractiviteiten? Samenwerkend leren?
Individueel? Binnen welke aspecten van het leerproces?
• Hoeveel zelfsturing geven we lerenden?
• Geven we online leren asynchroon vorm of synchroon?
Waarom?
• Welke leertechnologieën zetten we waarom in?

78. 1. Context (externe invloeden)
2. Huidige situatie (inclusief issues)
3. Doelen ICT en leren
4. Model ICT en leren (inclusief leertechnologieën overwegen)
5. Leerdoelen analyseren
6. Leerinhouden identificeren
7. Didactiek (praktische keuzes)
8. Hoe beoordelen?
9. (Beoordelen van overwogen) leertechnologieën

79. 1. Context (externe invloeden)
2. Huidige situatie (inclusief issues)
3. Doelen ICT en leren
4. Model ICT en leren (inclusief leertechnologieën overwegen)
5. Leerdoelen analyseren
6. Leerinhouden identificeren
7. Didactiek (praktische keuzes)
8. Hoe beoordelen?
9. (Beoordelen van overwogen) leertechnologieën
Reflectie!

82. Leerdoelen

83. Voorbeelden leerdoelen
• De student kan de marketingmix invullen voor de
afdeling (product, prijs, plaats, promotie en personeel)
aansluitend op de positioneringsstrategie,
doelgroepkeuze en het marketingbeleid van de
organisatie (HBO Ondernemer)
• De student kent veel voorkomende
opvoedingsproblemen, en weten hoe h/zij deze aan
kan pakken (HBO Pedagogiek)

84. Jullie leerdoelen
• Na afloop van deze cursus zijn studenten in staat
• Kies met z’n tweeën een cursus. Beschrijf minimaal twee
leerdoelen van je cursus op deze manier…..

85. Leerinhouden

86. Jullie leerinhouden
• Welke leerstof wordt nu bestudeerd (inclusief klassikale
instructie)?
• Hoe kan bestaande leerstof worden verrijkt met of
vervangen door online content?
• Hoe kan leerinhouden worden geleerd met een andere
didactische aanpak?
• Wat zijn daarvan de risico’s en beperkingen?

87. Voorbeeld: motivatie en leren
• Nu: drie artikelen lezen, presentatie maken door
studenten
• Anders: online video met online vragen en feedback
• Andere didactische aanpak: onderzoek doen,
samenwerkend leren
• Risico’s: tijdsinvestering, kosten, expertise video

88. Jullie leerinhouden (jullie
voorbeeld)
• Welke leerstof wordt nu bestudeerd (inclusief klassikale
instructie)?
• Hoe kan bestaande leerstof worden verrijkt met of
vervangen door online content?
• Hoe kan leerinhouden worden geleerd met een andere
didactische aanpak?
• Wat zijn daarvan de risico’s en beperkingen?

89. Aandachtspunt:
voorkom verzwaring studielast

90. Aandachtspunt:
voorkom verzwaring studielast
ICT niet alleen ‘erbij’, maar ook in plaats van

91. Didactiek

92. Didactische uitgangspunten
• Realistische problemen oplossen (taak laten zien,
betrokkenheid bij taak, progressie in complexiteit)
• Bestaande voorkennis activeren als basis voor nieuwe
kennis
• Nieuwe kennis demonstreren (voorbeelden, visualisaties,
voordoen)
• Nieuwe kennis laten toepassen (feedback!)
• Nieuwe kennis in praktijk integreren
Merrill, 2002

93. Jullie didactiek
• Welke praktische didactische keuzes maak je?
• Welke typen samenhangende leeractiviteiten kies je?
Waarom?
• Hoe presenteer je bijvoorbeeld informatie?
• Hoe faciliteer je het verwerken en toepassen van de
informatie? Hoe geef je feedback?
• Welke nieuwe leeractiviteiten kunnen dankzij de
beschikbare leertechnologieën worden uitgevoerd?
• Hoe kunnen bestaande leeractiviteiten worden versterkt
met de beschikbare leertechnologieën?
• Wat zijn daarvan de risico’s en beperkingen?

94. Voorbeeld: motivatie en leren
• Zelftoets om voorkennis te activeren
• Maak een artefact (video, presentatie) met daarin vijf
belangrijke, evidence-informed, aanbevelingen voor
docenten in het HBO t.a.v. bevorderen van motivatie
studenten
• Online forum: vragen over de opdracht
• Concept delen, voor datum x
• Minimaal drie maal feedback geven (vormgeving,
inhoud, verantwoording)
• Aanpassen concept en inleveren voor datum y

95. Jullie didactiek (jullie voorbeeld)
• Welke praktische didactische keuzes maak je?
• Welke typen samenhangende leeractiviteiten kies je?
Waarom?
• Hoe presenteer je bijvoorbeeld informatie?
• Hoe faciliteer je het verwerken en toepassen van de
informatie? Hoe geef je feedback?
• Welke nieuwe leeractiviteiten kunnen dankzij de
beschikbare leertechnologieën worden uitgevoerd?
• Hoe kunnen bestaande leeractiviteiten worden versterkt
met de beschikbare leertechnologieën?
• Wat zijn daarvan de risico’s en beperkingen?

96. Welke leertechnologieën
kunnen dit faciliteren?
• Online discussieforum
• Chat
• Skype, Google Hangout, Facetime
• Google Docs
• Office 365
• Turnit In
• Follio
• Screencast software
• Feedback Fruits
• Presentations2Go, Mediasite
• aNew Spring, Moodle, N@tschool, Canvas
• Curatr
• Socrative, Kahoot
• Adobe Connect
• QMP
• HiHaHo
• WordPress
• Oculus Rift
• Projectcampus

97. Aandachtspunt:
duidelijkheid is extra belangrijk

98. Aandachtspunt:
duidelijkheid is extra belangrijk
Meerdere interpretaties, onhelderheden, ontbrekende
zaken: ruis, veel vragen, extra werk

99. Aandachtspunt:
duidelijkheid is extra belangrijk
Meerdere interpretaties, onhelderheden, ontbrekende
zaken: ruis, veel vragen, extra werk
Check, check, check

100. Dank!
wilfred@wilfredrubens.com
@wrubens