σχολικός εκφοβισμός

1. ΢χολικόσ εκφοβιςμόσ:
Σην απόφαςή μου να αςχοληθϊ με το ςυγκεκριμζνο θζμα ενίςχυςαν οι εξήσ παράγοντεσ:
Η αίςκθςθ πωσ το πρόβλθμα ςυνεχϊσ επιδεινϊνεται
Φαινόμενα βίασ τα οποία παρουςιάςτθκαν ςτο ςχολείο μασ
Η άγνοια των μακθτϊν για το πρόβλθμα
Η αδιαφορία τουσ για τουσ ςυμμακθτζσ τουσ που υφίςτανται βία
Η επικίνδυνθ ανάπτυξθ ρατςιςτικϊν ιδεολογιϊν ανάμεςα ςτουσ νζουσ- μακθτζσ
Δράςεισ:
1. Θεωρητική προςζγγιςη του θζματοσ μζςω βιβλιογραφίασ
2. ΢υνομιλία με ειδικοφσ Ψυχολόγουσ και Κοινωνιολόγουσ, οι οποίοι παραχϊρηςαν ςυνζντευξη ςτουσ
μαθητζσ
3. Ζρευνα ςτο ςχολείο μασ για να διερευνηθεί η ζκταςη του φαινομζνου
4. Δημιουργία αφίςασ
4ο
ΓΕΝΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΧΑΝΙΩΝ, ΢ΧΟΛΙΚΟ ΕΣΟ΢ 2012-2013
ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΗ ΕΡΓΑ΢ΙΑ ΣΑΞΗ΢ Βϋ , ΔΕΤΣΕΡΟ ΣΕΣΡΑΜΗΝΟ
ΘΕΜΑ: ΕΝΔΟ΢ΧΟΛΙΚΗ ΒΙΑ( Bullying)
Οριςμόσ
Ο όροσ «εκφοβιςμόσ και βία ςτο ςχολείο» (school bullying), όπωσ και ο όροσ «κυματοποίθςθ»
(victimization) χρθςιμοποιοφνται για να περιγράψουν μια κατάςταςθ κατά τθν οποία αςκείται
εςκεμμζνη, απρόκλητη, ςυςτηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική ςυμπεριφορά με
ςκοπό την επιβολή, την καταδυνάςτευςη και την πρόκληςη ςωματικοφ και ψυχικοφ πόνου ςε
μαθητζσ από ςυμμαθητζσ τουσ, εντόσ και εκτόσ ςχολείου.
΢υχνά το «ιςχυρότερο» παιδί αντλεί από τθν πράξθ του κάποιο όφελοσ, όπωσ ευχαρίςτθςθ, κφροσ,
υλικά αποκτιματα, ενϊ το «αδφναμο» παιδί δεν μπορεί να προςτατζψει με ουςιαςτικό και ριηικό
τρόπο τον εαυτό του.
Ο εκφοβιςμόσ και θ βία ςτο ςχολείο είναι και ομαδικό φαινόμενο, κακϊσ δεν αφορά μόνο το μακθτι
που εκφοβίηει και εκείνον που εκφοβίηεται, αλλά και όςουσ είναι παρόντεσ ι γνωρίηουν τθν φπαρξι
του, δθλαδι τουσ παρατθρθτζσ, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε μακθτζσ είτε ενιλικεσ.
Ζνα ςθμείο το οποίο χριηει διευκρίνιςθσ είναι ότι όλεσ οι μορφζσ μακθτικισ επικετικότθτασ δεν
αποτελοφν εκφάνςεισ του ςχολικοφ εκφοβιςμοφ και τθσ βίασ ςτο ςχολείο.
Η επικετικότθτα, θ οποία αποτελεί οικουμενικό χαρακτθριςτικό τθσ ανκρϊπινθσ φφςθσ, δεν ςτοχεφει
πάντα ςτθν εμπρόκετθ και επαναλαμβανόμενθ τρομοκράτθςθ των «αδφναμων» και ςυνεπϊσ δεν
αποτελεί ςε όλεσ τισ περιπτϊςεισ μορφι εκφοβιςτικισ ςυμπεριφοράσ. Για παράδειγμα, θ ζκφραςθ

2. επικετικότθτασ ςτα πλαίςια κάποιου παιχνιδιοφ εξαιτίασ μιασ διαφωνίασ, δεν αποτελεί αναγκαςτικά
μορφι εκφοβιςμοφ.
Επίςθσ, θ επικετικότθτα μπορεί να μεταςχθματιςτεί ςε μορφζσ ςυμπεριφοράσ κοινωνικά αποδεκτζσ,
όπωσ είναι θ διεκδικθτικότθτα, θ πρωτοβουλία, το κάρροσ τθσ γνϊμθσ, θ δθμιουργικότθτα, θ επικυμία
για μάκθςθ. ΢τισ περιπτϊςεισ του εκφοβιςμοφ και τθσ βίασ ςτο ςχολείο, θ επικετικότθτα και θ δφναμθ
(ςωματικι, ψυχολογικι ι κοινωνικι) διαςτρεβλϊνονται, γίνονται μζςο επιβολισ και μάλιςτα ζνασ
τρόποσ ςυςχζτιςθσ με τουσ άλλουσ ςε δυαδικό και ομαδικό επίπεδο.
Μορφζσ Εκφοβιςμοφ
Ο εκφοβιςμόσ μπορεί να πάρει διάφορεσ μορφζσ:
• ΢ωματικόσ: φυςικόσ τραυματιςμόσ ι απειλι τραυματιςμοφ προσ κάποιον. Εκδθλϊνεται με
ςπρωξίματα, ςκουντιματα, αγκωνιζσ, γροκιζσ και κλοτςιζσ, τρικλοποδιζσ, χτυπιματα με αντικείμενα,
τςιμπιματα και δαγκωνιζσ, περιοριςμό του άλλου μζςω ςωματικϊν πρακτικϊν.
• Λεκτικόσ: ςυςτθματικι χρθςιμοποίθςθ υβριςτικϊν εκφράςεων, φραςτικϊν επικζςεων, προςβολϊν
και απειλϊν, αγενϊν ςχολίων και ειρωνείασ, χριςθ παρατςουκλιϊν.
• Εκφοβιςμόσ με εκβιαςμό: εκοφςια απόςπαςθ χρθμάτων ι προςωπικϊν αντικειμζνων, θ οποία
ςυνοδεφεται από απειλζσ ι και τον εξαναγκαςμό ςε αντικοινωνικζσ πράξεισ.
• Ζμμεςοσ ι κοινωνικόσ: προςπάκεια για κοινωνικι απομόνωςθ ι αγνόθςθ ατόμου, για άςκθςθ
επιρροισ ςτθν ομάδα των ςυνομθλίκων ϊςτε να αιςκανκοφν αντιπάκεια για κάποιο ςυγκεκριμζνο
ςυμμακθτι τουσ, διάδοςθ κακόβουλων φθμϊν και ψευδϊν.
• Ηλεκτρονικόσ: αποςτολι απειλθτικοφ ι υβριςτικοφ υλικοφ μζςω του θλεκτρονικοφ ταχυδρομείου,
των υπθρεςιϊν MMS και SMS που παρζχουν τα κινθτά τθλζφωνα και των διαδικτυακϊν τόπων
κοινωνικισ δικτφωςθσ, χριςθ ι παραποίθςθ των προςωπικϊν δεδομζνων κάποιου ατόμου,
αποκλειςμόσ του από μια δικτυακι ομάδα, κλιςεισ ςτο κινθτό του από άγνωςτο νοφμερο.
• Ρατςιςτικόσ: διάδοςθ αρνθτικϊν ςχολίων εξαιτίασ τθσ καταγωγισ, τθσ κοινωνικισ τάξθσ, τθσ
οικονομικισ κατάςταςθσ ,τθσ διαφορετικότθτασ.
• ΢εξουαλικόσ: υβριςτικά ςχόλια, ςκίτςα και γκράφιτι με ςεξουαλικό περιεχόμενο, ανικικεσ
χειρονομίεσ, ανεπικφμθτο άγγιγμα, μζχρι και ςοβαρζσ ςεξουαλικζσ επικζςεισ.
Ποιεσ είναι οι νζεσ μορφζσ τησ ςχολικήσ βίασ;
Tα κφματα των bullies είναι ιςυχοι, ευαίςκθτοι, αγχϊδεισ και αναςφαλείσ μακθτζσ, που ςπάνια
αμφνονται ι αντεπιτίκενται ςε αυτζσ τισ προςβολζσ.
Από τη Ροφλα Βαρτελάτου, Κοινωνιολόγο, Εγκληματολόγο
Σα τελευταία χρόνια παρατθρείται αυξθμζνο το φαινόμενο τθσ βίασ ςτο ςχολείο.

3. Η ςχολικι βία και επικετικότθτα, διεκνϊσ, ονομάηεται «bullying», που ςθμαίνει τθν επικράτθςθ του
δυνατότερου ςτον αςκενζςτερο μζςω τθσ τρομοκρατίασ και του εκφοβιςμοφ. Ο όροσ αυτόσ μπορεί να
περιγραφεί ωσ θ ςυςτθματικι κατάχρθςθ τθσ εξουςίασ και περικλείει πράξεισ παραβατικοφ
χαρακτιρα, οι οποίεσ εκδθλϊνονται μεταξφ ανθλίκων και ζχουν επαναλαμβανόμενο χαρακτιρα.
Ωςτόςο ο οριςμόσ τησ ςχολικήσ βίασ είναι ςχετικόσ και εξαρτάται από το ιςχφον κάθε φορά
κοινωνικό και πολιτιςμικό πλαίςιο.
Η ςχολικι βία εμφανίηεται κυρίωσ, με τθ μορφι του ςχολικοφ εκφοβιςμοφ (bullying), ο οποίοσ
περιλαμβάνει τθ λεκτικι, τθ ςωματικι, τθν ψυχολογικι, τθ ςεξουαλικι παρενόχλθςθ, κακϊσ και το
βανδαλιςμό. Αποτελεί εςκεμμζνθ πράξθ, που αποςκοπεί ςτθν πρόκλθςθ ςωματικοφ ι ψυχικοφ πόνου
και ςτθν υποταγι του κφματοσ. Ο εκφοβιςμόσ είναι ςφνθετο φαινόμενο και μπορεί να αναφζρεται ςε
ςωματικι (ςπρωξίματα, κλωτςιζσ, μπουνιζσ), ςυναιςκθματικι, ι λεκτικι επίκεςθ (κοροϊδία, βριςιζσ,
ςαρκαςμό, χειρονομίεσ, ςυκοφαντίεσ, γελοιοποίθςθ, απειλζσ), ςεξουαλικό (ανεπικφμθτο άγγιγμα,
προςβλθτικά μθνφματα, λεκτικι παρενόχλθςθ) και θλεκτρονικό εκφοβιςμό (κακόβουλα sms, κλιςεισ,
e-mail, chat με απειλθτικό περιεχόμενο).
Μια νζα μορφή του bullying είναι το Fotobullying και το Cyber bullying. Η ςφγχρονθ αυτι μορφι βίασ
και θ πλζον επικίνδυνθ μεταξφ των μακθτϊν είναι ο διαδικτυακόσ εκφοβιςμόσ. Οταν λζμε
«διαδικτυακό εκφοβιςμό» εννοοφμε τθ λιψθ e-mail, μθνυμάτων μζςω κινθτοφ, video clip και
φωτογραφιϊν ωσ μια επαναλαμβανόμενθ και ςκόπιμθ εχκρικι ςυμπεριφορά με ςτόχο να προκλθκεί
βλάβθ ςε ζναν ι περιςςότερα πρόςωπα. ΢υνζπειζσ τθσ είναι θ διαδικτυακι παρενόχλθςθ, οι
υποτιμθτικοί χαρακτθριςμοί, οι απειλζσ για ςωματικι βία, τα προςβλθτικά ςχόλια ςτθν ιςτοςελίδα
κάποιου, κακϊσ και τα επαναλαμβανόμενα απειλθτικά μθνφματα. Περίπου 23.420 παιδιά ςτην
Ευρϊπη, ηλικίασ 9-16 ετϊν, πζφτουν θφματα «διαδικτυακοφ εκφοβιςμοφ» μία φορά την εβδομάδα
ή περιςςότερο.
Βία ςτο ςχολείο μπορεί να εκδθλωκεί από τθ ςυμπεριφορά των διδαςκόντων προσ τουσ μακθτζσ, από
τθ ςυμπεριφορά των μακθτϊν προσ τουσ διδάςκοντεσ, τθ ςυμπεριφορά των διδαςκόντων μεταξφ τουσ,
τθ ςυμπεριφορά των μακθτϊν μεταξφ τουσ και τθ ςυμπεριφορά μεταξφ δαςκάλων και διευκυντϊν ι
τθσ διοίκθςθσ του ςχολείου. Επίςθσ ςυχνά παρουςιάηονται φαινόμενα βανδαλιςμϊν και καταςτροφϊν
που προκαλοφνται από τουσ μακθτζσ ςε περιουςία του ςχολείου.
Χαρακτηριςτικά των θυτϊν και των θυμάτων
Οι κφτεσ (bullies όπωσ ζχουν ονομαςτεί) κζλουν να αιςκάνονται ιςχυροί, να επιβεβαιϊνουν τθ δφναμθ
τουσ, γι’ αυτό όταν κακομεταχειρίηονται τουσ άλλουσ αιςκάνονται ευχαρίςτθςθ και ικανοποίθςθ.
Επίςθσ δικαιολογοφν τισ ενζργειεσ τουσ με τον ιςχυριςμό ότι για αυτζσ τοφσ προκάλεςαν τα ίδια τα
θφματα. Είναι αντιδραςτικοί, αντικοινωνικοί και οποιοδιποτε πρόβλθμα αντιμετωπίηουν το
διαχειρίηονται με βιαιότθτα. Επιπρόςκετα ζχουν τθ τάςθ να παραβαίνουν τουσ ςχολικοφσ κανόνεσ.
΢υνικωσ είναι άτομα που προζρχονται από οικογζνειεσ όπου παρατθρείται ςωματικι κακοποίθςθ και
παραμζλθςθ. Είναι άτομα τα οποία χαρακτθρίηονται από ζνα υπερτροφικό «εγϊ», από αυταρζςκεια,
αρχθγικι και αυταρχικι ςυμπεριφορά.
Αντίθετα τα θφματα των bullies είναι ιςυχοι, ευαίςκθτοι, αγχϊδεισ και αναςφαλείσ μακθτζσ, που
ςπάνια αμφνονται ι αντεπιτίκενται ςε αυτζσ τισ προςβολζσ. ΢τισ πλείςτεσ περιπτϊςεισ είναι πιο
αδφναμοι, τόςο ςωματικά, όςο και ψυχολογικά, από τουσ ςυνομιλικουσ τουσ και διακατζχονται από
ςυναιςκιματα απόρριψθσ και καταδίωξθσ. Χαρακτθρίηονται από κοινωνικι αποςτροφι και φτωχι

4. ακαδθμαϊκι μόρφωςθ ι είναι μακθτζσ με ανεπτυγμζνθ μακθτικι κουλτοφρα. ΢υχνά είναι παιδιά με
διαφορετικι εκνικότθτα ι κρθςκεία ι παιδιά με αναπθρίεσ. Σο κοινό ςτοιχείο που χαρακτθρίηει κφτεσ
και κφματα είναι θ αναςφάλεια τθν οποία εκφράηουν με διαφορετικό τρόπο.
Σο φαινόμενο αυτό είναι πολφ πιθανόν να δημιουργήςει ζνα κλίμα φόβου και αναςφάλειασ ςτο
ςχολείο, ενϊ τα κφματα αλλά και οι κφτεσ αντιμετωπίηουν δυςκολίεσ ςτο να κάνουν φίλουσ,
μακθςιακζσ δυςκολίεσ ι αποτυχίεσ ςτο ςχολείο, αιςκάνονται μοναξιά και υιοκετοφν προβλθματικζσ
ςυμπεριφορζσ (βανδαλιςμοφσ, κλοπζσ, χριςθ εξαρτθςιογόνων ουςιϊν, αποβολζσ ι διακοπι του
ςχολείου). Σο δυςμενζςτερο ςτοιχείο του bullying φαίνεται ότι είναι το γεγονόσ ότι οι κφτεσ διατθροφν
αυτι τθ ςυμπεριφορά και μετά τθν ενθλικίωςθ τουσ, με αποτζλεςμα να μθν μποροφν να
δθμιουργιςουν μια ομαλι κοινωνικι ηωι ι να οδθγθκοφν ςτθν παραβατικότθτα.
΢την Ευρϊπη «πρωταθλητζσ» ςτην ενδοςχολική βία φαίνεται ότι είναι οι Βρετανοί μαθητζσ, κακϊσ
το 46% των μακθτϊν γυμναςίου τθ κεωροφν ςθμαντικό πρόβλθμα ςτθν κακθμερινότθτά τουσ. ΢ε
ζρευνα του 2008, οι μακθτζσ ςτθν υπόλοιπθ Ευρϊπθ επίςθσ ανθςυχοφν για τθ βίαιθ ςυμπεριφορά ςτα
ςχολεία. ΢τθν Ιταλία αναφζρει τθν ενδοςχολικι βία ωσ πρόβλθμα το 33%, ςτθν Πορτογαλία το 35%,
ςτθν Ολλανδία το 16%, ςτο Βζλγιο το 21%, ςτθ Γερμανία το 29% και ςτθν Ιςπανία το 22%
Σον Μάρτιο του 2001 πραγματοποιήθηκε ςτο Παρίςι, το πρϊτο Παγκόςμιο ςυνζδριο με θζμα τη
«Βία ςτο ςχολείο και τισ δημόςιεσ πολιτικζσ» (School violence and public policies). ΢το ςυνζδριο αυτό
αναγνωρίςτθκε ωσ προτεραιότθτα θ χάραξθ πολιτικϊν, θ λιψθ αποφάςεων και θ ανάγκθ για ζρευνα
και υλοποίθςθ προγραμμάτων πρόλθψθσ και αντιμετϊπιςθσ, αφοφ μζςα από τισ ζρευνεσ, παγκοςμίωσ,
διαφαίνεται ότι θ βία ςτο ςχολείο αυξάνει δραματικά. Κυρίωσ παρατθρείται αφξθςθ του φόβου και τθσ
αναςφάλειασ των μακθτϊν και των εκπαιδευτικϊν και όχι τόςο των περιςτατικϊν βίασ. Σο φαινόμενο
τθσ βίασ ςτο ςχολείο ςχετίηεται με κάποιεσ παραμζτρουσ όπωσ είναι το φφλο (πιο υψθλά ποςοςτά
άςκθςθσ βίασ) ι θ προζλευςθ των μακθτϊν (κοινωνικά αποκλειςμζνεσ ομάδεσ ι μειονότθτεσ), θ
χαμθλι επίδοςθ ςτα μακιματα, το οικογενειακό περιβάλλον, ο ρατςιςμόσ, θ ξενοφοβία, θ αυταρχικι
εκπαίδευςθ, το ςφςτθμα εκπαίδευςθσ κλπ. Οι παράμετροι αυτοί είναι πικανόν να οδθγιςουν ςτθν
εκδιλωςθ άςκθςθσ βίασ ςτο ςχολείο ι ςε κυματοποίθςθ.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
Αρτινοποφλου Β., Βία ςτο ΢χολείο: Ζρευνεσ και Πολιτικζσ ςτθν Ευρϊπθ, Μεταίχμιο, Ακινα, 2001
Rigby K., Bullying in Schools: and what to do about it, Jessica Kingsley Publishers, London, 1996
Κουρκοφτασ Η., Η Ψυχολογία του Εφιβου: Θεωρθτικά ηθτιματα και κλινικζσ περιπτϊςεισ, Ελλθνικά
Γράμματα, Ακινα, 2001
Διμου Γ., (1998) Απόκλιςθ-΢τιγματιςμόσ. Αφομοιωτικι κεωρθτικι προςζγγιςθ των αποκλίςεων ςτο
ςχολείο, Εκδόςεισ Gutenberg, Ακινα.
Νζςτοροσ Ι. (επιμ.), (1999), Η επικετικότθτα ςτθν οικογζνεια, ςτο ςχολείο και ςτθν κοινωνία, Εϋ Ζκδοςθ,
Ελλθνικά Γράμματα, Ακινα.

5. Πετρόπουλοσ Ν., Παπαςτυλιανοφ Α., (2001), Μορφζσ επικετικότθτασ, βίασ και διαμαρτυρίασ ςτο
ςχολείο (Γενεςιουργοί παράγοντεσ και επιπτϊςεισ), Τπουργείο Εκνικισ Παιδείασ και Θρθςκευμάτων-
Παιδαγωγικό Ινςτιτοφτο, Ακινα.
Antibullyingnetwork.gr = Δίκτυο κατά τθσ Βίασ ςτο ςχολείο
Τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης
Στα πλαίσια της πρόληψης έχουν εφαρμοστεί κάποια προγράμματα κατά του εκφοβισμού και
της ενδοσχολικής βίας (π.χ. Νορβηγικό μοντέλο Dan Olweus, φινλανδικό μοντέλο KIVAKOULOU,
στην Ελλάδα το πρόγραμμα της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. «Stop στην ενδοσχολική βία» κ.α.).
Η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων αυτών οφείλεται κυρίως στην υιοθέτηση της
Κοινωνικής-Οικολογικής προσέγγισης, μιας ολιστικής προσέγγισης, που στοχεύει στην αλλαγή
του κλίματος του σχολείου, ώστε να μην αναπαράγει τη βία. Στα πλαίσια της ολιστικής
προσέγγισης οι παρεμβάσεις αφορούν όλους: το σχολείο, την τάξη, τον εκπαιδευτικό, τους
μαθητές, τους γονείς τους και ολόκληρη την τοπική κοινωνία.
Κάποιες αποτελεσματικές πρακτικές, σε επίπεδο σχολείου και τάξης, για εφαρμογή μιας
στρατηγικής ενάντια στη βία, είναι:
• σε επίπεδο σχολείου:
σύνταξη Σχολικής Επιτροπής ενάντια στον εκφοβισμό & την ενδοσχολική βία
σύνταξη Διακήρυξης του σχολείου ενάντια στη βία: δικαιώματα-υποχρεώσεις-καθήκοντα
για όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας
αύξηση της επίβλεψης του σχολικού χώρου
ευαισθητοποίηση και συνεργασία με τους γονείς, προκειμένου να σταματήσει ο κύκλος
αναπαραγωγής και ενθάρρυνσης της ενδοσχολικής βίας
• σε επίπεδο τάξης:
συζήτηση στην τάξη για τον ορισμό & τις μορφές της ενδοσχολικής βίας και του
εκφοβισμού
συζήτηση για τις επιπτώσεις του εκφοβισμού
ενημέρωση σχετικά με το γιατί η ενδοσχολική βία και ο εκφοβισμός δεν είναι αποδεκτά από
το σχολείο
τρόποι & προτάσεις για πρόληψη και αντιμετώπιση από τους μαθητές: σύνταξη των
κανόνων της τάξης ενάντια στη βία
παροχή βοήθειας από μαθητές σε άλλους, για την επίλυση των συγκρούσεων που θα
μπορούσαν να οδηγήσουν σε εκφοβισμό
προαγωγή των συνεργατικών αλληλεπιδράσεων
παροχή ευκαιριών για θετική έκφραση της επιθετικότητας (π.χ. μέσω των αθλημάτων)
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

6. Κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας έχει ρόλο και ευθύνη για την αντιμετώπιση του σχολικού
εκφοβισμού. Ο βαθμός εμπλοκής κάθε μέλους, σχετίζεται τόσο με την ιδιότητά του, όσο και με τη
σοβαρότητα, τη συχνότητα και την ένταση του περιστατικού εκφοβισμού. Άλλος είναι ο ρόλος
και η ευθύνη του διευθυντή του σχολείου, άλλος του δασκάλου, άλλος των συμμαθητών, άλλος
των γονιών.
Ωστόσο, θα πρέπει όλοι να συνεργαστούν σε ένα πλαίσιο παράλληλων δράσεων, διότι, αφού η
αιτιολογία του εκφοβισμού είναι πολυπαραγοντική και η αντιμετώπισή του θα πρέπει να είναι
πολυεπίπεδη.
Άμεσες Δράσεις:
• Διευθυντής:
Καταγράψτε το περιστατικό, δίνοντας πληροφορίες για το πού και πότε συνέβη το
περιστατικό, για το ποιοι συμμετείχαν, ποιοι παρατηρούσαν, τι μορφή εκφοβισμού
ασκήθηκε και περιγράφοντας το τι ακριβώς έγινε.
Διατηρείστε αρχείο καταγραφής των περιστατικών, ώστε να μπορούν να έχουν εύκολη
πρόσβαση σε αυτό και τα υπόλοιπα ενδιαφερόμενα μέρη
Προσδιορίστε αν πρόκειται για επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά παραβίασης των
κανόνων ενάντια στη βία
Αν πρόκειται για επαναλαμβανόμενη εκφοβιστική συμπεριφορά, επικοινωνήστε με τους
γονείς του παιδιού τηλεφωνικά και κανονίστε μια συνάντηση για να συζητήσετε
Καθορίστε τις συνέπειες για το παιδί που εκφοβίζει, ύστερα από τη συζήτηση με τους
γονείς, το παιδί που εκφοβίζει, τα παιδιά-υποστηρικτές του παιδιού που εκφοβίζει, και τη
Σχολική Επιτροπή
Σχεδιάστε τον τρόπο παρακολούθησης του προβλήματος ώστε να έχετε εποπτεία της
εξέλιξης της κατάστασης
• Εκπαιδευτικοί:
Μιλήστε στο παιδί που εκφοβίζεται και ακούστε με προσοχή και σοβαρότητα αυτά που έχει
να σας πει. Διαβεβαιώστε το παιδί ότι θα ανταποκριθείτε άμεσα για να το προστατεύσετε
και ότι είστε διαθέσιμος να παράσχετε κάθε δυνατή βοήθεια. Πείτε στο παιδί, να σας κρατά
ενήμερο σχετικά με οποιαδήποτε εξέλιξη
Συζητήστε με τους γονείς του παιδιού, εκφράστε τις ανησυχίες σας και δείξτε ότι είστε
αποφασισμένος να αναλάβετε δράση
Εξακριβώστε ποιο παιδί είναι αυτό που εκφοβίζεται ή αυτό που εκφοβίζει
Εξακριβώστε αν υπάρχει ομάδα παιδιών η οποία ενθαρρύνει ή/και υποστηρίζει το παιδί
που εκφοβίζει
Οδηγήστε το παιδί που εκφοβίζει στο γραφείο του Διευθυντή και συζητήστε σοβαρά μαζί
του για το περιστατικό
Υποστηρίξτε το παιδί που εκφοβίζεται σε συνεργασία με τον Διευθυντή
• Συμμαθητές μέσα στην τάξη:
Προσδιορίστε ποιοι συμμαθητές σας ήταν παρόντες στο περιστατικό εκφοβισμού
Ξεκαθαρίστε αν συμμετείχαν ως ουδέτεροι παρατηρητές ή αν ενθάρρυναν το παιδί που
εκφοβίζει
Συζητήστε μαζί τους για το ποια θα ήταν η κατάλληλη συμπεριφορά σε μια τέτοια
περίπτωση (π.χ. να μιλήσουν σε κάποιον ενήλικα για να βοηθήσει) και για το ποιες
ευθύνες έχουν όταν παρατηρούν να συμβαίνει περιστατικό εκφοβισμού

7. Συζητήστε σχετικά με το τι θα μπορούσαν να είχαν κάνει για να αποφευχθεί ο εκφοβισμός
και να εξασφαλίσουν ένα ασφαλές περιβάλλον τόσο για τους ίδιους όσο και για τους
συμμαθητές τους
Κάποια μοντέλα συνομηλίκων, που αποτελούν στρατηγικές αντιμετώπισης των περιστατικών
εκφοβισμού από μαθητές προς μαθητές στο πλαίσιο του σχολείου, είναι επιγραμματικά:
Η προσέγγιση που δεν εστιάζει στο φταίξιμο
Προσεγγίσεις υποστήριξης μεταξύ των συνομηλίκων
Το μοντέλο του «συνομηλίκου πρότυπο»
Το μοντέλο της «συμβουλευτικής μεταξύ συνομηλίκων»
Το μοντέλο της «Διαμεσολάβησης»
• Γονείς παιδιού που εκφοβίζεται:
Συνεργαστείτε στενά με το σχολείο για να πληροφορηθείτε για την έκταση και τη
σοβαρότητα του περιστατικού καθώς και για τους τρόπους αντιμετώπισής του
Παρέχετε στο παιδί σας υποστήριξη και ασφάλεια, χωρίς να το κατακρίνετε
Ακούστε προσεκτικά τι έχει να σας πει το παιδί σας για τα συναισθήματά του και για τις
ανάγκες του
Παρακολουθείτε την εξέλιξη της κατάστασης αλλά και την υγεία του παιδιού σας
Αν το παιδί σας παραπονιέται για μεγάλο χρονικό διάστημα ότι έχει σωματικούς πόνους,
αν παρατηρείτε ότι έχει δυσκολίες στον ύπνο ή αν αρνείται επίμονα να πάει στο σχολείο,
επισκεφτείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας για παιδιά.
• Γονείς παιδιού που εκφοβίζει:
Συζητήστε με τον Διευθυντή του σχολείου για το περιστατικό εκφοβισμού που προκλήθηκε
από το παιδί σας
Συνεργαστείτε με το σχολείο, για την αντιμετώπιση του προβλήματος του παιδιού σας
σχετικά με τη βία
Συνεργαστείτε με τον Διευθυντή και τον δάσκαλο του παιδιού σας για την εφαρμογή των
κανόνων, των συνεπειών και την πρόληψη τέτοιων συμπεριφορών
Παρακολουθήστε την εξέλιξη της κατάστασης και συνεργαστείτε στενά με το σχολείο.
Παρατηρήστε αν το παιδί σας εμπλέκεται συχνά σε καβγάδες ή εκδηλώνει εκφοβιστική
συμπεριφορά και με τα παιδιά της γειτονιάς ή και με εσάς στο σπίτι. Μιλήστε γι’ αυτά στο
Διευθυντή και το δάσκαλο της τάξης και συνεργαστείτε μαζί τους για να πάρετε βοήθεια
Όλα τα παραπάνω αποτελούν κάποιες άμεσες δράσεις σε επίπεδο πρόληψης και αντιμετώπισης
στις οποίες μπορεί να προβεί το σχολείο, από μόνες τους όμως δε μπορούν να δώσουν λύση
στο πρόβλημα του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο.
Χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρέμβασης, στο οποίο να συμμετέχει το σύνολο της
σχολικής κοινότητας αλλά και ευρύτεροι κοινωνικοί φορείς, προκειμένου να υπάρξει
αποτελεσματική πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου.

8. Βιβλιογραφία (ελληνική)
• Γιοβαηολιάσ, Θ., Κουρκοφτασ, Η., & Μθτςοποφλου, Ε. (2008). ΢χολικόσ Εκφοβιςμόσ,Θυματοποίθςθ και Σφποι
Διαπαιδαγϊγθςθσ του Πατζρα: Ψυχοπαιδαγωγικζσ και ΢υμβουλευτικζσ Παρεμβάςεισ. ΢το Μ. Μαλικιϊςθ & Α.
Παπαςτυλιανοφ (επιμ). Η ΢υμβουλευτικι Ψυχολογία ςτουσ Άντρεσ. Ακινα: Ελλθνικά Γράμματα.
• Γκότοβοσ, Α. Ε. (1996). Καταλιψεισ: Ανορκόδοξεσ μορφζσ μακθτικισ διαμαρτυρίασ. Ακινα: Gutenberg.
• Μανουδάκθ, Θ. (1999). Μορφζσ Επικετικότθτασ (καταςτροφζσ-βία) ςτο χϊρο του ΢χολείου: Νζεσ μορφζσ
Παραβατικότθτασ ανθλίκων ςτο χϊρο του ΢χολείου. ΢το Ν. Πετρόπουλοσ & Α. Παπαςτυλιανοφ (Επιμ).
Προκλιςεισ ςτθ ΢χολικι Κοινότθτα: Ζρευνα και Παρζμβαςθ. ΤΠ.Ε.Π.Θ.- Π.Ι., Ακινα 2000, (ςελ. 142-148).
• Μπεηζ, Λ. (1990). Δυςκοινωνικότθτα των νζων και δυςκολία προςαρμογισ του αναμορφωτικοφ ςυςτιματοσ.
΢υμπόςιο για τθν πρόλθψθ και αντιμετϊπιςθ τθσ εγκλθματικότθτασ των ανθλίκων: Επανεκπαίδευςθ – ζνταξθ,
29-38. Ακινα – Κομοτθνι. Εκδόςεισ: ΢άκουλα.
• Μπεηζ, Λ., και ςυν. (1998). Βία ςτο ςχολείο. Βία του ςχολείου. Εργαςτιριο Ψυχολογίασ του
Παιδιοφ, Ακινα: Ελλθνικά Γράμματα.
Πετρόπουλοσ, Ν. & Παπαςτυλιανοφ, Α. (2000). Προκλιςεισ ςτθ ςχολικι κοινότθτα: Ζρευνα και Παρζμβαςθ.
Πρακτικά Διθμερίδασ. Ακινα: Παιδαγωγικό Ινςτιτοφτο.
• ΢πινζλλθ, Κ. (2007). ΢τθρίηοντασ τον Ανιλικο Παραβάτθ. Ακινα: Εκδ. ΢άκκουλα.
• Φακιολάσ, Ν. & Αρμενάκθσ, Α. (1995). Παραβατικότθτα και επικετικότθτα εφιβων μακθτϊν. ΢φγχρονθ
Εκπαίδευςθ, 81, 42-50.
• Χαντηι, Χ., Χουντουμάδθ, Α., & Πατεράκθ, Ι. (2000). Άςκθςθ βίασ από μακθτζσ προσ μακθτζσ ςτο χϊρο του
δθμοτικοφ ςχολείου. Παιδί και Ζφθβοσ, 2, 97-111.
Πξόιεςε ηεο παξαβαηηθόηεηαο ησλ καζεηώλ: ζρνιηθή βία: ν ξόινο ηνπ ζρνιείνπ θαη
ηνπ εθπαηδεπηηθνύ
Γεσξγίνπ, Σνθία, 24-06-2008
Γηπισκαηηθή εξγαζία - Πάληεην Παλεπηζηήκην. Τκήκα Κνηλσληνινγίαο, Τνκέαο Δγθιεκαηνινγίαο, ΠΜΣ
"Ζ Σύγρξνλε Δγθιεκαηηθόηεηα θαη ε Αληηκεηώπηζή ηεο", 2007 Βηβιηνγξαθία: ζ. 128-135 Σθνπόο ηεο
παξνύζαο εξγ...
νιόθιεξε ε πεξηγξαθή
http://library.panteion.gr:8080/dspace/handle/123456789/729
2. Η σχολική βία και οι συνέπειές της στα παιδιά
Βνπθειάηνπ, Γήκεηξα, 02-08-2007
- -
http://nemertes.lis.upatras.gr/dspace/handle/123456789/480
6. Πξόιεςε ηεο βίαο ζηα ζρνιεία: ζύγθξηζε ζε ρώξεο ηεο Επξσπατθήο Έλσζεο θαη
ζηελ Ειιάδα

9. Κξεηηθόο, Αινΐζηνο, 23-06-2008
Γηπισκαηηθή εξγαζία - Πάληεην Παλεπηζηήκην. Τκήκα Κνηλσληνινγίαο, Τνκέαο Δγθιεκαηνινγίαο, ΠΜΣ
"Ζ Σύγρξνλε Δγθιεκαηηθόηεηα θαη ε Αληηκεηώπηζή ηεο", 2007 Βηβιηνγξαθία: ζ. 71-75 Απηή ε κειέηε
εξεπλά θαη ...
νιόθιεξε ε πεξηγξαθή
http://library.panteion.gr:8080/dspace/handle/123456789/722
9. Κινπέο κεηαμύ αλειίθσλ ζην ζρνιηθό θαη εμσζρνιηθό πεξηβάιινλ
Σπύξνπ, Καιιηόπε, 23-06-2008
Γηπισκαηηθή εξγαζία - Πάληεην Παλεπηζηήκην, Τκήκα Κνηλσληνινγίαο, Τνκέαο Δγθιεκαηνινγίαο, ΠΜΣ
"Ζ Σύγρξνλε Δγθιεκαηηθόηεηα θαη ε Αληηκεηώπηζή ηεο", 2005 Βηβιηνγξαθία: ζ. 97-101 Σπύξνπ
Καιιηόπε ΠΜΣ Ζ Σύ...
νιόθιεξε ε πεξηγξαθή
http://library.panteion.gr:8080/dspace/handle/123456789/717
10. Ο ζρνιηθόο εθθνβηζκόο ζην δεκνηηθό θαη ην γπκλάζην
Σαπνπλά, Μαξία,
http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/18424
ΕΙ΢ΑΓΧΓΗ
Γελ ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλνη ιόγνη πνπ νξηζκέλα παηδηά γίλνληαη εύθνινο ζηόρνο από ηνπο ζπκκαζεηέο
ηνπο, ζπλήζσο όκσο είλαη παηδηά πνπ δείρλνπλ κε δηαθόξνπο ηξόπνπο λα δηαθέξνπλ από ηα ππόινηπα Ζ
εκθάληζε ζξεζθεία, ε επίδνζε ηνπο ζηα καζήκαηα αθόκε θαη ην όλνκά ηνπο κπνξεί λα γίλνπλ αηηία λα
μεθηλήζεη απηή ε ηζηνξία. Μάιηζηα είλαη θνξέο πνπ έλα ήζπρν θαη δηαθξηηηθό παηδί ζηνρνπνηείηαη
αθξηβώο επεηδή δίλεη ηελ εληύπσζε όηη δελ κπνξεί λα ππεξαζπηζηεί ηνλ εαπηό ηνπ.
Τα παζεηηθά ζύκαηα, ζε αληίζεζε κε ηα πξνθιεηηθά πνπ είλαη κηα ζπάληα θαηεγνξία, δελ κπιέθνληαη
δηαξθώο ζε αξλεηηθέο πξάμεηο θαη δελ πξνθαινύλ ηνπο δξάζηεο. Έρνπλ ζπλήζσο ρακειή απηνεθηίκεζε
θαη ζπλαηζζήκαηα αλαμηόηεηαο. Απνζύξνληαη θάζνληαη ζε κηα γσληά θαη δελ ελνρινύλ θαλέλα Τα
ππόινηπα παηδηά βιέπνληαο κηα ηέηνηα ζπκπεξηθνξά απνθεύγνπλ λα ηα θάλνπλ παξέα. Τν παηδί
βιέπνληαο όηη δελ ην θάλνπλ παξέα νη ζπκκαζεηέο ηνπ επηβεβαηώλεη ηελ αξρηθή ηνπ πεπνίζεζε όηη δελ
αμίδεη.

10. Έηζη δεκηνπξγείηαη έλαο θαύινο θύθινο.Τα παζεηηθά ζύκαηα έρνπλ αλεπηπγκέλε καζεηηθή θνπιηνύξα
δηαθνξεηηθή ζξεζθεία ή εζληθόηεηα ή αλαπεξία. Έρνπλ άγρνο είλαη αλαζθαιή θαη επαίζζεηα
εζσζηξεθή κνλαρηθά θαη ρσξίο απηνεθηίκεζε έρνπλ αδπλακία ππεξάζπηζεο ηνπ εαπηνύ ηνπο θαη
ππνρσξεηηθόηεηα.
Δπίζεο ηα ζύκαηα απηά ζπάληα αληηδξνύλ θαη ππεξαζπίδνληαη ηνλ εαπηό ηνπο, δελ αληεπηηίζεληαη,
απνζύξνληαη, απνκνλώλνληαη, θξαηνύλ παζεηηθή ζηάζε, εκθαλίδνπλ ζπρλά θαηάζιηςε θαη έρνπλ ηάζεηο
απηνθηνλίαο.
Δλδείμεηο όηη έλα παηδί ζπκαηνπνηήζεθε είλαη ε κεησκέλε δηάζεζε, ε καζεζηαθή πηώζε, νη
αδηθαηνιόγεηεο απνπζίεο, νη ρακεινί βαζκνί ,ζρηζκέλα θαηεζηξακκέλα ξνύρα, ζεκάδηα θαη κειαληέο ζην
ζώκα ηνπ, άξλεζε ζπκκεηνρήο ζε ζρνιηθέο δξαζηεξηόηεηεο, ςπρνζσκαηηθά πξνβιήκαηα, πξνζέγγηζε
εθπαηδεπηηθώλ ζηα δηαιείκκαηα.
Οη επηπηώζεηο ζε παηδηά πνπ ζπκαηνπνηήζεθαλ είλαη ν ζηηγκαηηζκόο, ε ηαπείλσζε θαη ν εμεπηειηζκόο.
Δπεξεάδεηαη ε πξνζσπηθόηεηα ηνπο, έρνπλ άγρνο, αλαζθάιεηα, ρακειή απηνεθηίκεζε θαη
απηνπεπνίζεζε, αίζζεκα θαησηεξόηεηαο θαη ηέινο απζηεξή απηνθξηηηθή.
Bία (bullying) ζηα ζρνιεία
Θύηεο θαη ζύκαηα
΋ια ηα παηδηά κπνξεί λα παίμνπλ θαηά θαηξνύο ηνλ πξώην ή ην δεύηεξν ξόιν. Ο ζύηεο κπνξεί λα γίλεη
ζύκα θάπνησλ ηζρπξόηεξσλ. Τν ζύκα κπνξεί κε ηε ζεηξά ηνπ λα γίλεη ζύηεο κόιηο ηνπ δνζεί ε επθαηξία
ζηελ αληηπαξάζεζε κε θάπνηνπο αζζελέζηεξνπο.
Αλ θαη όινη κπνξεί λα βξεζνύλ ζηε κία ή ζηελ άιιε όρζε, ππάξρεη κηα γεληθή εηθόλα γηα ηα
ραξαθηεξηζηηθά πνπ ζπλήζσο έρνπλ όζνη αλήθνπλ ζπλήζσο ζηελ θαηεγνξία ηνπ ζύηε ή ηνπ ζύκαηνο.
Σηαηηζηηθά, ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο ηα ζύκαηα είλαη ζρεηηθά κηθξόζσκα, ληξνπαιά παηδηά κε ρακειή
απηνπεπνίζεζε θαη ππεξπξνζηαηεπηηθνύο γνλείο. Δπίζεο, ζύκαηα γίλνληαη ζπρλά ηα παηδηά κε θάπνηα
ηδηαηηεξόηεηα ή θάπνην ραξαθηεξηζηηθό πνπ ηα δηαθνξνπνηεί από ην κέζν όξν (αλ είλαη, γηα παξάδεηγκα
πνιύ ςειά, παρνπιά ή πνιύ θαινί καζεηέο), παηδηά επαίζζεηα ζηα πεηξάγκαηα πνπ αληηδξνύλ έληνλα,
ζπκώλνπλ, θιαίλε, απνκνλώλνληαη, παηδηά αδηάιιαθηα ζηηο δηαθσλίεο κε εξηζηηθό θαη επηζεηηθό πλεύκα
θιπ.

11. Οη ζύηεο ζηαηηζηηθά είλαη ζπλήζσο παηδηά πνπ δείρλνπλ έληνλε απηνπεπνίζεζε, πνπ δελ πεηζαξρνύλ ζε
θαλόλεο, ζέινπλ λα επηβάιινληαη θαη ζεσξνύλ όηη ε βία είλαη θνηλσληθά απνδεθηή. Άιια βαζηθά ηνπο
ραξαθηεξηζηηθά είλαη ηα εμήο: ζπκώλνπλ εύθνια, δπζθνιεύνληαη λα δερηνύλ ηε καηαίσζε ησλ επηζπκηώλ
ηνπο, εύθνια ληώζνπλ όηη νη άιινη είλαη απεηιεηηθνί πξνο ηα ίδηα θαη ζε θάζε πεξίπησζε θαηαθεύγνπλ
ζηε βία ή ζηνλ εθθνβηζκό γηα λα επηιύνπλ δηαθνξέο, έρνπλ ηελ ηάζε λα εμαηξνύλ παηδηά από ηελ παξέα,
πηνζ
ΘΤΣΕ΢ ΚΑΙ ΘΤΜΑΣΑ: ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΣΡΟΠΟΙ ΑΝΣΙΜΕΣΧΠΙ΢Η΢ ΣΗ΢
ΘΤΜΑΣΟΠΟΙΗ΢Η΢ ΢ΣΟ ΢ΥΟΛΕΙΟ
ΣΤΠΟΙ ΘΤΜΑΣΟΠΟΙΗ΢Η΢ εηνύλ ην ξόιν ηνπ αξρεγνύ ζηηο παξέεο ή θηηάρλνπλ ‘θιίθεο’ ελώ δελ
είλαη απαξαίηεηα κεγαιόζσκνη.
Θύηεο θαη ζύκαηα κπνξεί λα έρνπλ είηε αδηάθνξνπο είηε ππεξπξνζηαηεπηηθνύο θαη απηαξρηθνύο γνλείο.
Καλείο δελ κπνξεί λα πξνβιέςεη πνηα ζα είλαη ε αληίδξαζε ηνπ παηδηνύ ζε βάζνο ρξόλνπ, γηαηί πνιιά ζα
θαζνξηζηνύλ ζηελ πνξεία θαη από ηηο ζπληξνθηέο ηνπ ίδηνπ θαη από άιιεο ζπγθπξίεο. Αλ, γηα παξάδεηγκα
ην παηδί ληώζεη ζηξεο θαη απνγνήηεπζε ζην ζρνιείν, κπνξεί λα εθδειώζεη επηζεηηθόηεηα.
Copyright 2010 - Αιεμάλδξα Καππάηνπ Χπρνιόγνο - Παηδνςπρνιόγνο
ΘΤΣΕ΢ ΚΑΙ ΘΤΜΑΣΑ: ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΣΡΟΠΟΙ ΑΝΣΙΜΕΣΧΠΙ΢Η΢ ΣΗ΢
ΘΤΜΑΣΟΠΟΙΗ΢Η΢ ΢ΣΟ ΢ΥΟΛΕΙΟ
ΣΤΠΟΙ ΘΤΜΑΣΟΠΟΙΗ΢Η΢
Θύκα ελδνζρνιηθήο βίαο ην 10% ησλ καζεηώλ
Τν 10% ηνπ ζπλόινπ ησλ καζεηώλ γίλεηαη ζύκα επηζεηηθήο παξελόριεζεο από ζπλνκήιηθνπο ή παηδηά
δηαθνξεηηθώλ ειηθηώλ, ζύκθσλα κε έξεπλεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζε ζρνιεία ηεο επηθξάηεηαο. Σηα
πεξηζηαηηθά ζσκαηηθήο βίαο εκπιέθνληαη πεξηζζόηεξν ηα αγόξηα, ελώ ηα θνξίηζηα εκπιέθνληαη θπξίσο
ζε πεξηζηαηηθά ιεθηηθήο βίαο, κε αλαινγία ησλ εκπιεθνκέλσλ ζε πεξηζηαηηθά βίαο αγνξηώλ – θνξηηζηώλ
3 πξνο 1.
Τα αλεζπρεηηθά απηά ζηνηρεία παξνπζηάζηεθαλ ζε εκεξίδα ηνπ ππνπξγείνπ Παηδείαο πνπ δξνκνινγεί
ζεηξά δξάζεσλ γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηνπ εθθνβηζκνύ θαη ηεο βίαο ζηα ζρνιεία ηεο ρώξαο, αιιά θαη ηνπ
δηαδηθηπαθνύ εθθνβηζκνύ.
Δξάζεηο ηνπ Τπνπξγείνπ Παηδείαο
Τν ππνπξγείν Παηδείαο, καδί κε ηε Γεληθή Γξακκαηεία Νέαο Γεληάο, ζπκκεηέρνπλ ζην «Γίθηπν θαηά ηεο
Βίαο ζην Σρνιείν», ην νπνίν ζπληνλίδεηαη από ηελ ΔΧΥΠΔ.
Σηνπο ζθνπνύο ηνπ Γηθηύνπ πεξηιακβάλνληαη, κεηαμύ άιισλ, ε δεκηνπξγία πιαηζίνπ δηαιόγνπ ζρεηηθά
κε ηα αίηηα θαη ηηο κεζόδνπο παξέκβαζεο γηα ηελ πξόιεςε θαη αληηκεηώπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο βίαο

12. ζην ζρνιείν, ηελ αλάπηπμε κεζνδνινγίαο θαη θαηλνηόκσλ πξαθηηθώλ παξέκβαζεο, ηελ επηκόξθσζε ησλ
εθπαηδεπηηθώλ θαη ηελ επαηζζεηνπνίεζε καζεηώλ, γνλέσλ θαη νιόθιεξεο ηεο θνηλσλίαο ζρεηηθά κε ην
θαηλόκελν.
«Ζ ζρνιηθή βία είλαη κηα πξαγκαηηθόηεηα ζηα ζρνιεία, αιιά θαη "κήηξα" ζπκπεξηθνξώλ γηα ηελ
θνηλσλία» δήισζε ζρεηηθά ε ππνπξγόο Παηδείαο Άλλα Γηακαληνπνύινπ κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο
ζύζθεςεο.
«Τν ππνπξγείν Παηδείαο, ζε ζπλεξγαζία κε ηελ ΔΧΥΠΔ, αλαιακβάλεη κία εθζηξαηεία ελεκέξσζεο θαη
ηαπηόρξνλα πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνύλ εθπαηδεπηηθνύο, καζεηέο θαη γνλείο, ώζηε λα αληηκεησπίζνπκε
απνηειεζκαηηθά έλα δύζθνιν θαη επηθίλδπλν θαηλόκελν θαη λα δώζνπκε ζηα παηδηά ηε δπλαηόηεηα
νκαιήο έληαμεο ζηελ θνηλσλία από ηα πξώηα βήκαηα ηεο δσήο ηνπο» αλέθεξε.
«Τα ηειεπηαία ρξόληα ππάξρεη αύμεζε ηεο ελδνζρνιηθήο βίαο θαη ηνπ εθθνβηζκνύ (bullying). Ζ ζεκεξηλή
ζύζθεςε είρε ζηόρν λα νξγαλσζνύλ νη δξάζεηο ηνπ ππνπξγείνπ Παηδείαο γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηέηνησλ
θαηλνκέλσλ, πξνθεηκέλνπ λα κελ απμεζνύλ ζην κέιινλ» δήισζε από ηελ πιεπξά ηνπ ν εηδηθόο
γξακκαηέαο πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ηνπ ππνπξγείνπ Παηδείαο
Μηρ.Κνληνγηάλλεο.
«Τν θαηλόκελν ηνπ bullying εάλ δελ αληηκεησπηζηεί κπνξεί λα ζηηγκαηίζεη θαη ηελ ελήιηθε δσή ησλ
παηδηώλ» είπε ζρεηηθά ν γεληθόο γξακκαηέαο λέαο γεληάο θ. Γηάλλνο Ληβαλόο.
«Οη δξάζεηο ηνπ ππνπξγείνπ Παηδείαο κε ηελ ΔΧΥΠΔ θαη ηα κέιε ηνπ »Γηθηύνπ», ζηνρεύνπλ ζηελ
ελεκέξσζε θαη εθπαίδεπζε ησλ καζεηώλ- πνπ κπνξεί λα είλαη ζύηεο ή ζύκαηα ηνπ bullying-, δαζθάισλ
θαη θαζεγεηώλ- πνπ πνιιέο θνξέο δελ μέξνπλ πώο λα αληηκεησπίζνπλ ηέηνηνπ είδνπο θαηλόκελα-, θαζώο
θαη ησλ γνληώλ ησλ καζεηώλ, ώζηε λα κπνξνύλ λα δηαθξίλνπλ ηα ζεκάδηα θαη λα επηθνηλσλήζνπλ κε ηα
παηδηά ηνπο» θαηέιεμε.
«Ζ ΔΧΥΠΔ έρεη αλαιάβεη δξάζεηο πινπνηώληαο επξσπατθά πξνγξάκκαηα από ην 2005 θαη έρεη
δεκηνπξγεζεί έλα »εγρεηξίδην εθπαίδεπζεο» γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνύο ηεο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο,
ώζηε λα ελεκεξσζνύλ θαη λα επαηζζεηνπνηεζνύλ ζε ζέκαηα πξόιεςεο ηνπ εθθνβηζκνύ ζην ζρνιείν»
είπε ζρεηηθά θαη ν θ. Τζηάληεο.
«Σε πξώηε θάζε πινπνηείηαη έλα πξόγξακκα ζε παηδηά ηνπ δεκνηηθνύ θαη ζηόρνο είλαη ε δξάζε, κέζσ
ηνπ »Γηθηύνπ», λα γεληθεπηεί ζε ζρνιεία ζε όιε ηελ Διιάδα. Δπίζεο, λα δεκηνπξγεζεί κηα θηλεηή
κνλάδα αληηκεηώπηζεο θξίζεσλ, δειαδή όηαλ θαηαγξάθεηαη έλα πεξηζηαηηθό βίαο λα ππάξρεη κηα εηδηθή
νκάδα πνπ ζα επεκβαίλεη.
Κύξηνο ζθνπόο, όκσο, είλαη ε πξόιεςε ηέηνησλ θαηλνκέλσλ. Τα παηδηά ζα πξέπεη λα κηινύλ θαη λα
θαηαγγέιινπλ ηα πεξηζηαηηθά βίαο, γηαηί ζπλήζσο ππάξρεη κηα ζπλσκνζία ζησπήο ζηα πεξηζηαηηθά βίαο»
θαηέιεμε.
Η αληηκεηώπηζε από ην ππνπξγείν
Οη δξάζεηο πνπ πινπνηεί ήδε γηα ην ζέκα ην ππνπξγείν Παηδείαο είλαη νη παξαθάησ:
1) Άκεζε αληηκεηώπηζε ησλ πεξηζηαηηθώλ εθθνβηζκνύ θαη βίαησλ ζπγθξνύζεσλ ζηε ζρνιηθή θνηλόηεηα,
κέζσ ησλ ππεξεζηώλ Δπηζηεκνληθήο θαη Παηδαγσγηθήο Καζνδήγεζεο, κε ηε ζπλεξγαζία ησλ Σρνιηθώλ

13. Σπκβνύισλ θαη εηδηθώλ επηζηεκόλσλ (παηδνςπρίαηξσλ, ςπρνιόγσλ ή θνηλσληθώλ ιεηηνπξγώλ).
2) Υινπνίεζε πξνγξακκάησλ Αγσγήο Υγείαο ζηα ζρνιεία, ζε ζπλεξγαζία κε εηδηθνύο επηζηεκνληθνύο
θνξείο. Πξνζεγγίδνπλ ζέκαηα όπσο πξόιεςε βίαο, δηαρείξηζε ζπγθξνύζεσλ, ξαηζηζκνύ, δηαπξνζσπηθώλ
ζρέζεσλ, ζεμνπαιηθήο παξελόριεζεο, βία κέζα ζην δηαδίθηπν, παηδηθή εθκεηάιιεπζε, ελδννηθνγελεηαθή
βία.
Κάζε ζρνιηθό έηνο πξαγκαηνπνηνύληαη πεξίπνπ 5.500 πξνγξάκκαηα Αγσγήο Υγείαο. Τν 30% είλαη
ζρεηηθά κε ζέκαηα βίαο θαη θαθνπνίεζεο ησλ παηδηώλ.
3) Σε ζπλεξγαζία κε ηνλ Σπλήγνξν ηνπ Παηδηνύ εζηάιε ζηα Γπκλάζηα θαη Λύθεηα ηεο ρώξαο εγθύθιηνο
ζρεηηθά κε ηελ «απνηύπσζε θαιώλ πξαθηηθώλ ησλ ζρνιηθώλ κνλάδσλ δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο γηα
ηελ πξόιεςε θαη αληηκεηώπηζε ηεο βίαο θαη ηεο επηζεηηθόηεηαο κεηαμύ ησλ καζεηώλ».
ÈÕÔÅÓ ÊÁÉ ÈÕÌÁÔÁ: ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÁ ÄÅÄÏÌÅÍÁ ÊÁÉ ÔÑÏÐÏÉ ÁÍÔÉÌÅÔÙÐÉÓÇÓ ÔÇÓ
ÈÕÌÁÔÏÐÏÉÇÓÇÓ ÓÔÏ Ó×ÏËÅÉÏ
ÔÕÐÏÉ ÈÕÌÁÔÏÐÏÉÇÓÇÓ
Δπίζεο, καζεηέο έρνπλ ηε δπλαηόηεηα λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ Οκάδα Δθήβσλ Σπκβνύισλ ηνπ Σπλεγόξνπ
ηνπ Παηδηνύ. Ζ νκάδα απηή, πνπ απνηειείηαη από αγόξηα θαη θνξίηζηα 13-17 εηώλ, ζα ζπλδξάκεη ην
Σπλήγνξν ζην έξγν ηνπ, κεηαθέξνληαο ηηο απόςεηο ησλ παηδηώλ γηα ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ησλ
δηθαησκάησλ ηνπ παηδηνύ.
4) Σπλεξγαζία κε ηελ Δηαηξεία Χπρνθνηλσληθήο Υγείαο ηνπ Παηδηνύ θαη ηνπ Δθήβνπ (Δ.Χ.Υ.Π.Δ.).
Ήδε, ζε Γεκνηηθά Σρνιεία ηεο Αζήλαο πινπνηείηαη ην «Πξόγξακκα επαηζζεηνπνίεζεο θαη Πξόιεςεο γηα
ην θαηλόκελν ηνπ εθθνβηζκνύ – ζπκαηνπνίεζεο αλάκεζα ζηνπο καζεηέο», κε ηε ζπλεξγαζία ησλ
ζρνιηθώλ ζπκβνύισλ.
5) Υπεγξάθε Μλεκόλην Σπλεξγαζίαο ηνπ ππνπξγείνπ Παηδείαο κε ηε Μνλάδα Δθεβηθήο Υγείαο (Μ.Δ.Υ.)
ηεο Β΄ Παηδηαηξηθήο Κιηληθήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ, κε ζθνπό ηε ζπλδηνξγάλσζε δξάζεσλ ζε
ζέκαηα αζθαινύο ρξήζεο θαη θαηάρξεζεο ησλ λέσλ ηερλνινγηώλ θαη ηελ ελεκέξσζε ηεο ζρνιηθήο
θνηλόηεηαο – ζε ζπλεξγαζία κε ην Διιεληθό Κέληξν Α
ΘΤΣΕ΢ ΚΑΙ ΘΤΜΑΣΑ: ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΣΡΟΠΟΙ ΑΝΣΙΜΕΣΧΠΙ΢Η΢ ΣΗ΢
ΘΤΜΑΣΟΠΟΙΗ΢Η΢ ΢ΣΟ ΢ΥΟΛΕΙΟ
ΣΤΠΟΙ ΘΤΜΑΣΟΠΟΙΗ΢Η΢ ζθαινύο Γηαδηθηύνπ – γηα ηελ αζθαιή πινήγεζε ζην Γηαδίθηπν.
6) Πξνσζείηαη ε επέθηαζε θαη εθαξκνγή ησλ δξάζεσλ πξόιεςεο θαη αληηκεηώπηζεο ελδνζρνιηθήο βίαο
ζηα πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνύλ ζρνιηθέο κνλάδεο πνπ έρνπλ εληαρζεί ζε Εώλεο Δθπαηδεπηηθήο
Πξνηεξαηόηεηαο.
7) Θα ππάξμεη ζπλεξγαζία κε ην «Φακόγειν ηνπ Παηδηνύ», ζην πιαίζην ηνπ Δπξσπατθνύ Πξνγξάκκαηνο
ελάληηα ηνπ Σρνιηθνύ Δθθνβηζκνύ θαη ζα πξαγκαηνπνηεζεί ηαπηόρξνλε θακπάληα ελεκέξσζεο θαη
επαηζζεηνπνίεζεο ηεο θνηλήο γλώκεο ζε 6 ζπλεξγαδόκελεο ρώξεο.
Τν Υπνπξγείν Παηδείαο έρεη, ήδε, ππνγξάςεη πξσηόθνιιν ζπλεξγαζίαο κε ην «Φακόγειν ηνπ Παηδηνύ»,

14. κε ζηόρν ηελ αλάιεςε θνηλώλ δξάζεσλ γηα ηε δηαζθάιηζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ παηδηώλ θαη ηελ
πξνζηαζία ηνπο από θάζε κνξθή βίαο. Θα ππάξμεη ζπλεξγαζία θαη κε ππνπξγείν Υγείαο, όπνπ ζα
ππνγξαθεί ζρεηηθό πξσηόθνιιν κε άμνλεο ηελ αγσγή πγείαο, ηε δηαηξνθή θαη ηελ άζιεζε.
Τν bullying σο εθδήισζε ηνπνζεηείηαη ζην πιαίζην ηεο ελδνζρνιηθήο βίαο. Σαθώο απνηειεί κνξθή
επηζεηηθήο ζπκπεξηθνξάο, ε νπνία όκσο δηαθνξνπνηείηαη από ηηο ελδνζρνιηθέο ζπγθξνύζεηο. Κη απηό
γηαηί ζηνλ εθθνβηζκό ην ζύκα επηιέγεηαη σο ν αλίζρπξνο θαη αδύλακνο αληίπαινο, ε επίζεζε ελαληίνλ
ηνπ πξνγξακκαηίδεηαη θαη επαλαιακβάλεηαη ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, κε πξώηηζην ζηόρν ηελ
αλάδεημε θαη επηβεβαίσζε ηεο ηζρύνο ηνπ ζύηε. Αληίζεηα ζηηο ελδνζρνιηθέο ζπγθξνύζεηο ηα
ζπγθξνπόκελα κέιε είλαη ηζόηηκα, νη ζπκπινθέο κεηαμύ ηνπο ηπραίεο θαη κεκνλσκέλεο, κε ζηόρν
πεξηζζόηεξν έλα "παηρλίδη" θπξηαξρίαο, παξά ηελ ηειηθή εδξαίσζε ηεο ηζρύνο ηεο κηαο ή ηεο άιιεο
νκάδαο.
Οη έξεπλεο γηα ην ζρνιηθό εθθνβηζκό, πνπ μεθίλεζαλ από ηηο Σθαλδηλαβηθέο ρώξεο, επεθηείλνληαη θαη ζε
πνιιέο άιιεο ρώξεο ζήκεξα ζηνλ θόζκν θαη είλαη θαηεμνρήλ επηθεληξσκέλεο ζηα παηδηά -ζύκαηα, παξόηη
θξίλεηαη ηδηαίηεξα αλαγθαίν λα ππάξμεη εμίζνπ εζηίαζε ζηελ πξνζσπηθόηεηα θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη
ηνπ παηδηνύ -ζύηε.
Τα παηδηά -ζύκαηα, βάζεη δηεζλώλ θαη ειιεληθώλ εξεπλεηηθώλ δεδνκέλσλ, εκθαλίδνπλ ρακειή
απηνεθηίκεζε, αδπλακία επίιπζεο πξνβιεκάησλ, θαηαζιηπηηθά ζηνηρεία, ζπλαηζζεκαηηθέο δπζθνιίεο,
αίζζεκα κνλαμηάο, ελώ νη ρακειέο ζρνιηθέο επηδόζεηο θαη νη απνπζίεο θαηά ηε θνίηεζε είλαη ζπρλά
θαηλόκελα. Τα παηδηά-ζύκαηα εκθαλίδνπλ ζην κέιινλ αδπλακία λα αλαιάβνπλ επζύλεο, λα επηδείμνπλ
ζπλέπεηα ζηνλ θνηλσληθό ηνπο ξόιν, λα ζπλάςνπλ δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο ή λα έρνπλ νκαιή ζεμνπαιηθή
δσή.
Από ηελ άιιε ηα παηδηά -ζύηεο εκθαλίδνπλ απμεκέλα πνζνζηά κειινληηθήο παξαβαηηθήο ζπκπεξηθνξάο,
ρξήζεο νπζηώλ θαη εκπινθήο κε ην λόκν θαη ραξαθηεξίδνληαη από αδπλακία ηήξεζεο θαλόλσλ θαη νξίσλ,
δηνγθσκέλε ζπλήζσο απηνεηθόλα, επηζεηηθόηεηα, έληνλν παξνξκεηηζκό, κεησκέλε ηθαλόηεηα
απηνειέγρνπ, έιιεηςε αίζζεζεο ηνπ κέηξνπ θαη απόιπηε έιιεηςε ελζπλαίζζεζεο (ηεο δεμηόηεηαο λα
κπνξνύλ λα κπαίλνπλ ζηε ζέζε ηνπ άιινπ θαη λα ληώζνπλ ηνλ πόλν πνπ ηνπ πξνθαινύλ)
Από νκηιία ηνπ θαζεγεηή Χπρνινγίαο Α. Γηνβαδνιηά
Σηαύξνο Π. Κπξηαθίδεο*
ΘΤΣΕ΢ ΚΑΙ ΘΤΜΑΣΑ: ΕΡΕΤΝΗΣΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΙ ΣΡΟΠΟΙ ΑΝΣΙΜΕΣΧΠΙ΢Η΢ ΣΗ΢
ΘΤΜΑΣΟΠΟΙΗ΢Η΢ ΢ΣΟ ΢ΥΟΛΕΙΟ
ΣΤΠΟΙ ΘΤΜΑΣΟΠΟΙΗ΢Η΢
Ζ ζπκαηνπνίεζε έρεη θαηαγξαθεί κε αξθεηέο κνξθέο θαη πην ζπρλά παξαηεξείηαη σο ζσκαηηθή βία θαη
σο ιεθηηθή βία κε ζηόρν ηνλ εθθνβηζκό. Δπίζεο, παξαηεξείηαη σο δηάδνζε ςεύηηθσλ θεκώλ θαη σο
ζπθνθάληεζε. Υπάξρεη, παξόια απηά, θαη εδώ κηα δηαθσλία γηα ην αλ ε θνηλσληθή απνκόλσζε απνηειεί
κνξθή ζπκαηνπνίεζεο ή όρη. Έξεπλεο έρνπλ δείμεη όηη νη εθπαηδεπηηθνί δελ ζπκθσλνύλ πάληα ζηελ
θαηεγνξηνπνίεζε ηεο θνηλσληθήο απνκόλσζεο σο κνξθήο ζπκαηνπνίεζεο (Smith, 1997).
ΥΑΡΑΚΣΗΡΙ΢ΣΙΚΑ ΣΧΝ ΘΤΣΧΝ

15. Οη ζύηεο είλαη ζπλήζσο επηζεηηθνί, ζθιεξνί, κε απηνπεπνίζεζε, παξνξκεηηθνί, ρσξίο ελζπλαίζζεζε,
ζρεηηθά δεκνθηιείο θαη κε ζρνιηθέο επηδόζεηο θάησ ηνπ κέζνπ όξνπ (Olweus, 1994). Οη Wolke et al.
(2000) αλαθέξνπλ όηη νη ζύηεο παξνπζηάδνπλ επίζεο ζεκαληηθά απμεκέλα ζπλνιηθά πξνβιήκαηα
ζπκπεξηθνξάο, ππεξδξαζηεξηόηεηα θαη πξνβιήκαηα κε ηελ νκάδα ζπλνκειίθσλ. Σε ζρέζε κε ηα γνλετθά
ηνπο ραξαθηεξηζηηθά, έρεη βξεζεί όηη πξνέξρνληαη από νηθνγέλεηεο πνπ ραξαθηεξίδνληαη γεληθώο από
δπζιεηηνπξγηθνύο κεραληζκνύο, έιιεηςε ζεηηθήο επηθνηλσλίαο θαη ζπλήζσο νη παηέξεο ησλ ζπηώλ
ππήξμαλ θαη νη ίδηνη ζύηεο ζην ζρνιείν (Farrington, 1995). Οη Baldry θαη Farrington (2000) αλαθέξνπλ
όηη νη ζύηεο είραλ απηαξρηθνύο γνλείο θαη όηη δηαθσλνύζαλ κε ηνπο γνλείο ηνπο, ζε ζρέζε κε ηνπο
παξαβαηηθνύο νη νπνίνη είραλ νηθνγέλεηεο κε εληάζεηο θαη πνιύ ιίγν ππνζηεξηθηηθνύο. Τα επξήκαηα
εξκελεύνληαη από ηνπο εξεπλεηέο σο εμήο: ε ζπκαηνπνίεζε δηαθνξνπνηείηαη από ηελ παξαβαηηθόηεηα σο
έλλνηα, θαη δελ απνηεινύλ νη δύν έλλνηεο εθδειώζεηο ηεο ίδηαο ιαλζάλνπζαο κεηαβιεηήο. Οη ζύηεο,
επίζεο, παξνπζηάδνπλ ρακειή απηό-εθηίκεζε, θάηη πνπ παξαηεξείηαη θαη ζηα ζύκαηα, ζε ζρέζε κε παηδηά
πνπ δελ εκπιέθνληαη ζε ζπκαηνπνίεζε είηε σο ζύηεο είηε σο ζύκαηα. Ζ θαηεγνξία εθείλε ησλ παηδηώλ
πνπ εκπιέθνληαη ζηε ζπκαηνπνίεζε θαη σο ζύηεο θαη σο ζύκαηα παξνπζηάδεη ηε ρακειόηεξε
απηνεθηίκεζε (O'Moore and Kirkham, 2001).
ΥΑΡΑΚΣΗΡΙ΢ΣΙΚΑ ΣΧΝ ΘΤΜΑΣΧΝ
Οη Kumpulainen et al. (1998) αλαθέξνπλ όηη ηα ζύκαηα παξνπζηάδνπλ πξνβιήκαηα ηόζν εζσηεξηθεπκέλα
όζν θαη εμσηεξηθεπκέλα, θαζώο θαη ππεξδξαζηεξηόηεηα. Δπίζεο έρνπλ ραξαθηεξηζζεί σο κνλαρηθά,
αλώξηκα παηδηά, κε ειιηπείο δεμηόηεηεο επηθνηλσλίαο θαη επίιπζεο πξνβιεκάησλ, ζηα νπνία δελ αξέζεη
ην ζρνιείν (Olweus, 1999). Δκθαλίδνληαη λα έρνπλ ιίγνπο θίινπο θαη ρακειή απηό-εθηίκεζε θαζώο θαη
απμεκέλα ζπκπηώκαηα άγρνπο θαη θαηάζιηςεο (Craig, 1998). Οη Schwartz, Dodge θαη Coie (1993)
αλαθέξνπλ όηη ηα δεδνκέλα ηεο παξαηήξεζεο δείρλνπλ όηη πηζαλόο παξάγνληαο πξνδηάζεζεο ζηε
ζπκαηνπνίεζε είλαη ζπγθεθξηκέλνπ ηύπνπ ζπκπεξηθνξέο εθ κέξνπο ησλ παηδηώλ πνπ ζπκαηνπνηνύληαη.
Τα παηδηά απηά επηδεηθλύνπλ κε δηεθδηθεηηθνύ ηύπνπ ζπκπεξηθνξά, όπσο γηα παξάδεηγκα, ην λα
αθνινπζνύλ ηηο νδεγίεο ησλ άιισλ παηδηώλ ζηε δηάξθεηα ηνπ παηρληδηνύ. Παξόκνηνπ ηύπνπ ζπκπεξηθνξά
θαζηζηά ηα παηδηά απηά ζηόρνπο ζπκαηνπνίεζεο.
Έλα άιιν βαζηθό ραξαθηεξηζηηθό ησλ ζπκάησλ είλαη όηη είλαη ζρεηηθά ζηαζεξή ε ζέζε ηνπο απηή ζηε
δηάξθεηα ηνπ ρξόλνπ. Ο Olweus (1997) ζε κηα δηαρξνληθή έξεπλα αλαθέξεη όηη έλαο ζεκαληηθόο αξηζκόο
ησλ ζπκάησλ δηαηήξεζε ην ξόιν ηνπ απηό θαη κεηά από ηξία ρξόληα. Τα επξήκαηα απηά ζπλεγνξνύλ ζηελ
άπνςε όηη ε ζπκαηνπνίεζε ζην ζρνιείν κπνξεί λα απνηειέζεη παξάγνληα πξνδηάζεζεο γηα ηε κειινληηθή
αλάπηπμε ςπρνινγηθώλ θαη θνηλσληθώλ δπζθνιηώλ (Griffin and Gross, 2004). Οη Schwartz, Dodge, Pettit
θαη Bates (1997) αλαθέξνπλ όηη ε νκάδα ησλ παηδηώλ πνπ ηαμηλνκήζεθε σο επηζεηηθά ζύκαηα έρεη βηώζεη
πεξηζζόηεξν ηηκσξεηηθή, ερζξηθή θαη θαθή κεηαρείξηζε ζηελ νηθνγέλεηα ζε ζρέζε κε ηνπο ππόινηπνπο
ζπκκαζεηέο ηνπο.
ΣΟΠΟ΢ ΚΑΙ ΦΤΥΟΚΟΙΝΧΝΙΚΕ΢ ΕΠΙΠΣΧ΢ΕΙ΢ ΣΗ΢ ΘΤΜΑΣΟΠΟΙΗ΢Η΢
Τα πεξηζζόηεξα πεξηζηαηηθά ζπκαηνπνίεζεο ζπκβαίλνπλ ζε δεκόζηνπο ρώξνπο, όπσο ε απιή ηνπ
ζρνιείνπ, ε ηάμε ή νη δηάδξνκνη. Απηό θάλεη ηνλ πεξηνξηζκό ηνπ θαηλνκέλνπ επθνιόηεξν θαζώο κπνξεί
λα ππάξρεη έλαο βαζκόο επίβιεςεο (Smith, 2000)
Ζ ζπκαηνπνίεζε έρεη θαλεί όηη ζπζρεηίδεηαη κε ρακειή απηό-εθηίκεζε, επηπηώζεηο ζηε ζσκαηηθή πγεία,
π.ρ. ζπρλνί πνλνθέθαινη θαη πόλνη ζηελ θνηιηά, ζρνιηθή θνβία, ζπρλέο απνπζίεο από ην ζρνιείν, έιιεηςε

16. απηνζπγθέληξσζεο, άγρνο θαη δηαηαξαρέο ύπλνπ. Υπάξρνπλ ελδείμεηο γηα ζπζρέηηζε κε καθξνπξόζεζκα
ζπκπηώκαηα θαηάζιηςεο (Smith, 1997). Δπίζεο, έρεη βξεζεί όηη ηα ζύκαηα έρνπλ απμεκέλν θόβν
αξλεηηθήο αμηνιόγεζεο, παξνπζηάδνπλ ζπκπηώκαηα θνηλσληθήο θνβίαο γεληθώο, θαη ζε θαηλνύξγηα
πεξηβάιινληα θαη αίζζεκα κνλαρηθόηεηαο (Storch and Masia-Warner, 2004). Τέινο, ππάξρνπλ ελδείμεηο
όηη ηα άηνκα πνπ ζην ζρνιείν ζπκαηνπνηήζεθαλ παξνπζηάδνπλ απμεκέλα ςπρνινγηθά ζπκπηώκαηα θαη
γεληθόηεξα πξνβιήκαηα ζηελ πξνζαξκνγή ζηελ ελήιηθε δσή (Wolke et al. 2000).
Οη επηπηώζεηο απηήο ηεο ζπκπεξηθνξάο ζηνπο απνδέθηεο ηεο ζε αθξαίεο πεξηπηώζεηο έρνπλ ζπζρεηηζηεί
κε απόπεηξεο απηνθηνλίαο ή θαη απηνθηνλία, ζύκθσλα κε έξεπλεο ζε καζεηηθνύο πιεζπζκνύο ηεο
Ηαπσλίαο (Smith, 2000).
ΘΕΧΡΗΣΙΚΕ΢ ΕΡΜΗΝΕΙΕ΢
Ο θαύινο θύθινο ηεο εζσζηξέθεηαο θαη ηεο ζπκαηνπνίεζεο. Οη Dill et al. (2004) πξνηείλνπλ όηη ε
θνηλσληθή απνκόλσζε θαη ε ληξνπαιόηεηα νδεγνύλ ζε ζπκαηνπνίεζε θαη ε ζπκαηνπνίεζε απηή νδεγεί
ζηε βίσζε αξλεηηθώλ ζπλαηζζεκαηηθώλ εκπεηξηώλ. Οη αξλεηηθέο απηέο ζπλαηζζεκαηηθέο εκπεηξίεο
εληζρύνπλ πεξηζζόηεξν ηελ θνηλσληθή απνκόλσζε ησλ ζπκάησλ νδεγώληαο ζε ζπλέρηζε ηεο
ζπκαηνπνίεζεο. Έηζη ππάξρεη έλαο θαύινο θύθινο πνπ εληζρύεη ηε ζπκαηνπνίεζε.
Παξνπζηάδνπλ νη ζύηεο έιιεηςε θνηλσληθν-γλσζηηθώλ ηθαλνηήησλ ή ρεηξίδνληαη κε δεμηνηερλία ην
θνηλσληθό ηνπο πεξηβάιινλ; Σε αηνκηθό επίπεδν, έρεη πξνηαζεί όηη νη ζύηεο είλαη ζπλήζσο άηνκα πνπ δελ
έρνπλ αλεπηπγκέλεο θνηλσληθν-γλσζηηθέο ηθαλόηεηεο θαη, θπξίσο, απηέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε
δηαδηθαζία ηεο εξκελείαο ησλ θνηλσληθώλ γεγνλόησλ θαη ηεο αληίζηνηρεο απόθξηζεο ζε απηά, όηη είλαη
άηνκα κε απμεκέλε ζσκαηηθή δηάπιαζε αιιά λνεηηθά απιντθά ή θαη αλεπαξθή. Ζ εξκελεία απηή έρεη
πξνηαζεί επεξεαζκέλε θπξίσο από ζεκαληηθή έξεπλα πνπ έρεη κειεηήζεη ηελ εθδήισζε ηεο
επηζεηηθόηεηαο ζηελ παηδηθή ειηθία πξνηείλνληαο σο αηηία ηε ιαλζαζκέλε θνηλσληθή απόδνζε. Γηα
παξάδεηγκα, έρεη βξεζεί όηη ηα επηζεηηθά παηδηά, θαη όρη ηα κε επηζεηηθά, ηείλνπλ λα απνδίδνπλ κηα αζαθή
πξόθιεζε ελαληίνλ ηνπο ζε ερζξηθή πξόζεζε παξά ζε θάπνηα ηπραία ζπκπεξηθνξά ησλ ζπλνκειίθσλ
(Dodge and Frame, 1982). Γεληθά ην κνληέιν ηεο έιιεηςεο θνηλσληθώλ δεμηνηήησλ ππνζηεξίδεη όηη ε
επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά πεξηιακβάλεη κία ή πεξηζζόηεξεο ειιείςεηο ζηελ επεμεξγαζία ηεο θνηλσληθήο
πιεξνθνξίαο (Smorti and Ciucci, 2000).
΋ζνλ αθνξά ηελ άπνςε απηή, πνπ εκπεηξηθά θαίλεηαη λα ηζρύεη γηα ηελ εξκελεία ηεο επηζεηηθήο
ζπκπεξηθνξάο ζηελ παηδηθή ειηθία, έρεη ακθηζβεηεζεί ε ηζρύο ηεο γηα ηνπο ζύηεο. Οη Smorti θαη Ciucci
(2000) πξνηείλνπλ ελαιιαθηηθά όηη, ελώ ην κνληέιν ηεο έιιεηςεο θνηλσληθώλ δεμηνηήησλ ππνζέηεη κηα
έιιεηςε ζε θάπνηεο ηθαλόηεηεο ζηελ επεμεξγαζία ησλ θνηλσληθώλ ζπκβάλησλ, απηό πνπ δηαθνξνπνηεί
ηνπο ζύηεο από ηα ζύκαηα δελ είλαη θάπνηα αδπλακία, αιιά ν δηαθνξεηηθόο ηξόπνο ζηελ εξκελεία ηεο
θνηλσληθήο πξαγκαηηθόηεηαο. Οη Smorti θαη Ciucci (2000) αλαθέξνπλ σο παξάδεηγκα ην γεγνλόο όηη νη
ζύηεο είλαη πηζαλό λα εξκελεύνπλ ηελ πξαγκαηηθόηεηα κε γλώκνλα όηη ν καζεηήο κπνξεί λα ειέγμεη ηελ
πεξίζηαζε, ελώ ηα ζύκαηα κε γλώκνλα όηη ν καζεηήο ειέγρεηαη από άιινπο. Έηζη, θαζώο δελ ππάξρεη
ζσζηή ή ιάζνο εξκελεία ηεο πξαγκαηηθόηεηαο, ηόζν νη ζύηεο όζν θαη ηα ζύκαηα κπνξνύλ λα έρνπλ
δηαθνξεηηθνύο ηξόπνπο εξκελείαο ησλ δηαθόξσλ πεξηζηάζεσλ, έρνληαο θαη νη δύν ηελ ηθαλόηεηα λα
εξκελεύζνπλ ηελ πξαγκαηηθόηεηα κε βάζε ηηο πξνζσπηθέο ηνπο εκπεηξίεο (Smorti and Ciucci, 2000, ζ.
35-36). Τα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο έρνπλ δείμεη όηη ηα ζύκαηα θαηαζθεπάδνπλ έλα ζρήκα ζρέζεσλ
όπνπ ηα άηνκα εηεξνθαζνξίδνληαη.

17. Σε αληίζεζε, νη ζύηεο εξκελεύνπλ ηελ πξαγκαηηθόηεηα κε έλαλ ηξόπν πνπ πεξηιακβάλεη ειεύζεξε
βνύιεζε. Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ην εύξεκα όηη δελ απνδίδνπλ ερζξηθή πξόζεζε ζηηο πξάμεηο ησλ
πξσηαγσληζηώλ, όπσο ηα επηζεηηθά παηδηά, αλ θαη αλαδεηνύλ αηηίεο ησλ ζπκπεξηθνξώλ. Δπίζεο, θαίλεηαη
όηη εξκελεύνπλ ηελ πξαγκαηηθόηεηα κε αλαθνξέο ζε λνεηηθέο ζηξαηεγηθέο θαη λνεηηθέο θαηαζηάζεηο,
θάηη πνπ έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ην κνληέιν ηεο έιιεηςεο θνηλσληθώλ δεμηνηήησλ. Τα απνηειέζκαηα
δείρλνπλ αθξηβώο ην αληίζεην, δειαδή όηη νη ζύηεο επεμεξγάδνληαη ηηο θνηλσληθέο πιεξνθνξίεο ζηε βάζε
λνεηηθώλ θαηαζηάζεσλ, θάηη πνπ πηζαλώο ηνπο δίλεη «εξγαιεία» λα ρεηξηζηνύλ ηηο θνηλσληθέο
θαηαζηάζεηο, λα δξάζνπλ απνηειεζκαηηθά ζηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο θαη λα δηαδξακαηίζνπλ έλαλ
ελεξγεηηθό ξόιν ζηελ νκάδα (Smorti and Ciucci, 2000, ζ. 4).
Παξόκνηα απνηειέζκαηα καο δίλεη ε έξεπλα ησλ Sutton, Smith θαη Swettenham (1999). Παξαηεξνύλ όηη
ε ζπκαηνπνίεζε ζπλεπάγεηαη θάπνην βαζκό θπξηαξρίαο πάλσ ζην ζύκα θαη όηη ε θπξηαξρία ζπρλά
ζρεηίδεηαη κε θνηλσληθέο δεμηόηεηεο θαη ην ρεηξηζκό ησλ απόςεσλ ηεο νκάδαο ζπλνκειίθσλ. Έηζη,
γλσξίδνληαο θάπνηνο ηηο εζσηεξηθέο λνεηηθέο θαηαζηάζεηο ησλ γύξσ ηνπ, ζε ζπλδπαζκό κε ηελ
ηθαλόηεηα λα κπνξεί λα ρεηξίδεηαη ηηο αληηιήςεηο θαη ηηο απόςεηο απηέο, θαίλεηαη λα απνηειεί θξίζηκν
ζηνηρείν γηα ην ζύηε ζηελ αλάπηπμε θαη ηε δηαηήξεζε ησλ ζρέζεσλ κέζα ζηελ νκάδα (Sutton, Smith and
Swettenham, 1999). Τα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο έδεημαλ όηη νη ζύηεο πξαγκαηηθά δηαζέηνπλ
αλεπηπγκέλεο δεμηόηεηεο πνπ απνξξένπλ από ηε «ζεσξία ηνπ λνπ», δειαδή ηελ ηθαλόηεηα λα απνδίδνπλ
εζσηεξηθέο λνεηηθέο θαηαζηάζεηο κε ζηόρν ηελ εξκελεία θαη πξόβιεςε ηεο ζπκπεξηθνξάο. Ζ ίδηα έξεπλα
έδεημε άιιν έλα κάιινλ απξόβιεπην εύξεκα. Οη ζύηεο έδεημαλ επίζεο ηε δπλαηόηεηα γηα κεγαιύηεξε
θαηαλόεζε ησλ ζπλαηζζεκαηηθώλ θαηαζηάζεσλ ζε ζρέζε κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο. Τν γεγνλόο όηη νη
ζύηεο κπνξνύλ λα θαηαλνήζνπλ θαιύηεξα ηόζν γλσζηηθά όζν θαη ζπλαηζζεκαηηθά εζσηεξηθά θαηλόκελα
ζηνπο άιινπο εξκελεύεηαη σο ηθαλόηεηα λα αζθήζνπλ θαη πεξηζζόηεξν απνηειεζκαηηθά ηε
ζπκαηνπνίεζε ζηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο, θαζώο κπνξνύλ λα γλσξίδνπλ πνην είδνο «πεηξάγκαηνο» ή πνηα
«παξαηζνύθιηα» είλαη πην επώδπλα γηα ηα ζύκαηα. Σύκθσλα κε ηνπο ζπγγξαθείο, ε δηεξεύλεζε
παξόκνησλ εξσηεκάησλ ζε κηα δηά βίνπ ζεώξεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο ζπκαηνπνίεζεο παξνπζηάδεη
ελδηαθέξνλ θαζώο παξόκνηαο κνξθήο ζπκπεξηθνξέο έρνπλ θαηαγξαθεί θαη ζε άιια πεξηβάιινληα, γηα
παξάδεηγκα ζηνλ εξγαζηαθό ρώξν (Kiriakidis and Kavoura, 2005).
ΥΑΡΑΚΣΗΡΙ΢ΣΙΚΑ ΠΡΟ΢ΧΠΙΚΟΣΗΣΑ΢ ΣΧΝ ΘΤΣΧΝ
Τα απνηειέζκαηα απηά νδήγεζαλ ηνπο Sutton θαη Keogh (2000) ζηε δηεξεύλεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθώλ
ηεο πξνζσπηθόηεηαο ησλ ζπηώλ. Βξέζεθε όηη νη ζύηεο έρνπλ πςειόηεξεο επηδόζεηο ζηε κέηξεζε ηεο
εζειεκέλεο έιιεηςεο ή ηεο απόθξπςεο ηεο ζρνιηθήο πξνζπάζεηαο. Ο ζηόρνο είλαη ν ρεηξηζκόο ησλ
αληηιήςεσλ ησλ ζπκκαζεηώλ ηνπο ζε ζρέζε κε ηνλ εαπηό ηνπο κέζα από επηιεγκέλεο κνξθέο
απηνπαξνπζίαζεο ζην ρώξν ηεο ζρνιηθήο ηάμεο. Ζ ζηξαηεγηθή απηή νξίδεηαη σο καθηαβειηθνύ ηύπνπ
θαζώο ζηόρν έρεη ην ρεηξηζκό ησλ εληππώζεσλ θαη θαίλεηαη όηη ζπρλά νδεγεί ζε πνιύ πςειή
δεκνηηθόηεηα εθείλα ηα παηδηά πνπ ηελ επηιέγνπλ. Έηζη, νη ζύηεο είλαη πηζαλό λα είλαη πξνζεθηηθνί
θνηλσληθνί αληαγσληζηέο θαη όρη αλεπαξθείο, όπσο είλαη ην ζπλεζηζκέλν ηνπο ζηεξεόηππν. Οη εξεπλεηέο
ππνζηεξίδνπλ όηη ε ζπκαηνπνίεζε θαη νη ζεηηθέο ζηάζεηο ζηε ζπκαηνπνίεζε είλαη έλα ηκήκα κηαο
καθηαβειηθνύ ηύπνπ, θνηλσληθά αληαγσληζηηθήο ζηάζεο απέλαληη ζηε ζρνιηθή δσή, ηε ζρνιηθή επηηπρία
θαη ηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο (Sutton θαη Keogh, 2000, ζ. 454). Παξόκνηα απνηειέζκαηα αλαθέξνληαη
από ηελ Andreou (2000), όηη δειαδή νη ζύηεο ρξεζηκνπνηνύλ ηηο θνηλσληθέο ηνπο δεμηόηεηεο γηα ηελ
επίηεπμε πξνζσπηθώλ ζηόρσλ αιιά κε αληηθνηλσληθά κέζα.
Δπηινγή από ζπλνκειίθνπο. Τν πεξηζζόηεξν δηαδεδνκέλν κέζν απηήο ηεο κνξθήο είλαη ην Peer

18. Nomination Instrument (Crick and Grotpeter, 1995). Απνηειείηαη από 19 εξσηήκαηα πνπ παξέρνπλ
πιεξνθνξίεο ζε 4 ηύπνπο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο. Ζ θιίκαθα δεηά από ηα παηδηά λα επηιέμνπλ έσο
ηξεηο ζπκκαζεηέο ηνπο από κία ιίζηα ζπλνκειίθσλ πνπ ηαηξηάδνπλ πεξηζζόηεξν κε δηάθνξεο πεξηγξαθέο.
Αλαθνξέο εθπαηδεπηηθώλ. Μία θιίκαθα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλά είλαη ην Aggressive Behaviour-
Teacher Checklist (Dodge and Coie, 1987). Ζ θιίκαθα απνηειείηαη από έμη εξσηήκαηα πνπ δίλνπλ ηε
δπλαηόηεηα ζηνπο εθπαηδεπηηθνύο λα αμηνινγήζνπλ πόζν ζπρλά έλα παηδί εθδειώλεη δηάθνξεο κνξθέο
επηζεηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Τν ραξαθηεξηζηηθό κε ηελ θιίκαθα απηή είλαη όηη δελ κεηξάεη αθξηβώο ηελ
εθδήισζε ζπκαηνπνίεζεο, αιιά κπνξεί λα δώζεη κηα εηθόλα γηα ηε γεληθόηεξε εθδήισζε επηζεηηθήο
ζπκπεξηθνξάο ζην ζρνιηθό πεξηβάιινλ.
Τέινο, πξέπεη λα επηζεκάλνπκε όηη είλαη πνιύ ιίγεο νη έξεπλεο πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη ηελ
παξαηήξεζε σο κέζν ζπιινγήο πιεξνθνξηώλ γηα ηε ζπκαηνπνίεζε ζην ζρνιείν.
Παξέκβαζε. Σύκθσλα κε ηνλ Smith (2000) έρνπλ ππάξμεη θάπνηεο παξεκβάζεηο ζηα ζρνιηθά
πεξηβάιινληα κε ζηόρν ηε κείσζε ηεο ζπκαηνπνίεζεο. Παξαδείγκαηα απνηεινύλ ε παξέκβαζε ζην
Bergen ηεο Ννξβεγίαο από ηνλ Olweus ην 1983 όπνπ παξαηεξήζεθε ζεκαληηθή κείσζε ηεο
ζπκαηνπνίεζεο θαηά 50%. Άιιε παξέκβαζε είλαη απηή ζην Sheffield ζε 23 ζρνιεία, ζην Wolverhampton
ζε 15 ζρνιεία αιιά θαη ζε ππνβαζκηζκέλεο πεξηνρέο ζην Λνλδίλν θαη ην Liverpool ζηε Μ. Βξεηαλία. Σε
αληίζεζε κε ηελ πξώηε παξέκβαζε ζηε Ννξβεγία, νη ππόινηπεο παξεκβάζεηο ζεκείσζαλ κείσζε ηεο
ζπκαηνπνίεζεο ηεο ηάμεο ηνπ 15-20%. Ο Smith (2000) αλαθέξεη όηη ζηα ζρνιεία ηνπ Bergen ππήξμε
ζπλερήο παξνρή επηπιένλ ππνζηήξημεο ηεο παξέκβαζεο από ηα κέιε ηεο εξεπλεηηθήο νκάδαο. Τέινο, νη
Stevens, De Bourdeaudhuij and Van Oost (2000), ζηελ αμηνιόγεζε κηαο παξέκβαζεο ζε ζρνιηθέο
κνλάδεο παξόκνηα κε απηήλ ζην Bergen από ηνλ Olweus, θαηέιεμαλ ζην ζπκπέξαζκα όηη, ελώ ζηελ
πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε ππήξμε κηα κείσζε ηεο ζπκαηνπνίεζεο, ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε δε
ζπλέβε ην ίδην. Οη παξεκβάζεηο απηέο δελ κπνξνύλ αθόκα λα αμηνινγεζνύλ ζπλνιηθά, αιιά θαίλεηαη όηη
νδεγνύλ ζηελ επαηζζεηνπνίεζε ησλ εκπιεθνκέλσλ θνξέσλ ζε ζρέζε κε ηε ζπκαηνπνίεζε (Κπξηαθίδεο,
2007).
PowerPoint Presentation: Bullying Σηα ζρνιεία καο 3o Πεηξακαηηθό Γπκλάζην Νίθαηαο
Ση είλαη Bullying?:
Σσκαηηθόο ή ςπρνινγηθόο εθθνβηζκόο πνπ ζπκβαίλεη θαη 'επαλάιεςε κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξόλνπ Ο
εθθνβηζκόο κπνξεί λα είλαη εκθαλήο (π.ρ., ηα πεηξάγκαηα, ην ρηύπεκα, ή θινπή ) ηα αγόξηα είλαη πην
ζπρλά εκθαλείο ληαήδεο Ο εθθνβηζκόο κπνξεί λα είλαη ζπγθεθαιπκκέλνο (δειαδή, δηάδνζε θεκώλ ή
απνθιεηζκόο)? Τα θνξίηζηα είλαη πην ζπρλά ζπγθαιπκκέλνη "ληαήδεο"
πνηνη είλαη Bullies?: Τα παηδηά πνπ θέξνληαη σο ληαήδεο ζπλήζσο επηδεηθλύνπλ έληνλν αίζζεκα
απηνεθηίκεζεο Τνπο αξέζεη λα αηζζάλνληαη ηζρπξά θαη όηη έρνπλ πάληα ηνλ έιεγρν παξνπζηάδνπλ
ζηνηρεία πξνβιεκαηηθήο αληηθνηλσληθήο θαη ζπρλά παξαβαηηθήο ζπκπεξηθνξάο θαη ζπλήζσο αληηπαζνύλ
ην ζρνιείν, θαπλίδνπλ ή θάλνπλ ρξήζε αιθνόι.
Πνηνη είλαη Bullies?
Οη ληαήδεο ζπρλά πξνέξρνληαη από νηθνγέλεηεο πνπ ρξεζηκνπνηνύλ ηε ζσκαηηθή ηηκσξία ζηελ πεηζαξρία
Οη θξνληηζηέο ησλ ληαήδσλ ζπλήζσο είλαη ακέηνρνη θαη ηνπο ιείπεη ζαιπσξή Τα παηδηά πνπ είλαη
ληαήδεο είλαη ζπρλά πξνθιεηηθά πξνο κνξθέο εμνπζίαο θαη είλαη ηθαλά λα ζπάζνπλ ηνπο θαλόλεο

19. Πνηνί είλαη ηα ζύκαηα ηνπ εθθνβηζκνύ?:
Τα παηδηά πνπ είλαη ζύκα εθθνβηζκνύ είλαη ζπρλά αλαζθαιείο, θνηλσληθά απνκνλσκέλα, αλήζπρα, θαη
έρνπλ ρακειή απηνεθηίκεζε Δίλαη απίζαλν λα ππεξαζπηζηνύλ ηνπο εαπηνύο ηνπο ή λα πξνβνύλ ζε
αληίπνηλα Τείλνπλ λα είλαη πην αδύλακα από ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο
Πνηνη είλαη ηα ζύκαηα ηνπ εθθνβηζκνύ? :
Οη γνλείο ησλ παηδηώλ πνπ πέθηνπλ ζύκαηα εθθνβηζκνύ ζπρλά είλαη ππεξπξνζηαηεπηηθνί ή βαζαλίδνληαη
κε ηα παηδηά ηνπο Τα παηδηά πνπ είλαη ζύκα εθθνβηζκνύ αληηιακβάλνληαη ηελ παξέκβαζε ηνπ γνλέα ή ην
y θαζεγεηή ζαλ αλαπνηειεζκαηηθή θαη είλαη απίζαλν λα αλαθέξνπλ ην πξόβιεκα
Σππηθέο αληηδξάζεηο ελειίθσλ ζηνλ εθθνβηζκό:Τππηθέο αληηδξάζεηο ελειίθσλ ζηνλ εθθνβηζκό Ο
Σρνιηθόο εθθνβηζκόο ζπρλά ζεσξείηαη σο κηα αθίλδπλε ηεξνηειεζηία ηεο κεηάβαζεο πνπ όια ηα παηδηά
ζα βηώζνπλ Δθηόο αλ ν εθθνβηζκόο ελδέρεηαη λα νδεγήζεη ζε ζσκαηηθέο βιάβεο, πνιινί ελήιηθεο
πηζηεύνπλ όηη είλαη θαιύηεξα λα αθεζεί λα επηιπζεί από ηα παηδηά θαη ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο
Μαθξνρξόληα απνηειέζκαηα ηνπ εθθνβηζκνύ: Μαθξνρξόληα απνηειέζκαηα ηνπ εθθνβηζκνύ Τα παηδηά
πνπ είλαη ληαήδεο ελδέρεηαη λα έρνπλ λνκηθά ή πνηληθά πξνβιήκαηα σο ελήιηθεο Τα παηδηά κπνξνύλ λα
κεηαθέξνπλ ηηο ζπκπεξηθνξέο εθθνβηζκνύ θαη λα βηώζνπλ δπζθνιίεο θαηά ηελ ελειηθίσζε ζηε
δηακόξθσζε θαη δηαηήξεζε ζρέζεσλ
Μαθξνρξόληα απνηειέζκαηα ηεο ζπκαηνπνίεζεο : Μαθξνρξόληα απνηειέζκαηα ηεο ζπκαηνπνίεζεο
Τα παηδηά πνπ πέθηνπλ ζύκαηα εθθνβηζκνύ ζπρλά αληηκεησπίδνπλ ρακειή απηνεθηίκεζε θαη θαηάζιηςε
αθόκα θαη ζηελ ελήιηθε δσή Τα παηδηά πνπ είλαη ζύκαηα εθθνβηζκνύ ζεσξνύλ ην ζρνιείν σο έλα
αλαζθαιέο έδαθνο θαη είλαη πηζαλό λα ράζνπλ πεξηζζόηεξεο εκέξεο ηνπ ζρνιείνπ από ηνπο
ζπλνκειίθνπο ηνπο, κε απνηέιεζκα ε εθπαίδεπζε ηνπο λα επεξεάδεηαη αξλεηηθά
Αληηκεησπίδνληαο ην πξόβιεκα ηνπ εθθνβηζκνύ: Αληηκεησπίδνληαο ην πξόβιεκα ηνπ εθθνβηζκνύ
Αλαπηύμηε κηα ζρνιηθή πνιηηηθή επξείαο απνδνρήο γηα ηνλ εθθνβηζκό γηα λα: απμεζεί ε
επαηζζεηνπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθώλ θαη ησλ πξνεδξείσλ δεκηνπξγεζεί έλα πιαίζην γηα ηελ
αληηκεηώπηζε ηνπ εθθνβηζκνύ βειηησζεί ην ζπλνιηθό ζρνιηθό πεξηβάιινλ εμαζθαιίζεη όηη ζπληειείηαη
αιιαγή ζηελ ηάμε λα ελδπλακώζεη ηνπο καζεηέο κέζσ πξνγξακκάησλ όπσο παξνρήο ζπκβνπιώλ από
ςπρνιόγνπο, ε ζσζηήο δηακεζνιάβεζεο, ή επίιπζεο ησλ ζπγθξνύζεσλ
Πώο κπνξνύκε λα βνεζήζνπκε ζα γνλείο ή εθπαηδεπηηθνί;
Δλεκεξώλνπκε, ηνπο δξάζηεο, ηα ζύκαηα, ηνπο κάξηπξεο. Γηα λα απνθεπρζνύλ θαηαζηξνθηθέο ζπλέπεηεο
γηα ηε κεηέπεηηα δσή ηνπο ζα πξέπεη λα κελ είλαη παζεηηθνί δέθηεο ή επηζεηηθνί αιιά λα βνεζεζνύλ λα
αληηκεησπίζνπλ ην πξόβιεκα θαη νη κάξηπξεο λα κε θνβνύληαη λα απνθαιύςνπλ ηελ αιήζεηα Να γίλνπκε
παξαδείγκαηα νη ίδηνη γηα ηα παηδηά καο ηόζν ζην ζπίηη όζν θαη γεληθόηεξα. Να ζπκβνπιεύζνπκε ηα
παηδηά λα είλαη ζε επαγξύπλεζε θαη λα έρνπλ απηνπεπνίζεζε.
Από ηελ πιεπξά ησλ θαζεγεηώλ θαη ησλ γνληώλ: ΋ινη έρνπλ ην δηθαίσκα ζηε δηαθνξεηηθόηεηα, ζηελ
πξνζσπηθή ειεπζεξία θαη δελ είλαη ππνρξεσκέλνη λα πθίζηαληαη ηελ απνκόλσζε, ηνλ εμεπηειηζκό, ηε
βία θαη ηελ ππνηίκεζε από ηνπο άιινπο. ΋πνηνο ην πηζηέςεη απηό γηα ηνλ εαπηό ηνπ κπνξεί λα πείζεη θαη
ηνπο άιινπο. Εεηείζηε από ηα παηδηά ζαο λα δηεπξύλνπλ ηνλ θύθιν ησλ θίισλ ηνπο θαη λα πξνζέρνπλ ν
έλαο ηνλ άιιν Να απνθεύγνπλ ρώξνπο πηζαλήο επίζεζεο.

20. Από ηελ πιεπξά ησλ θαζεγεηώλ θαη ησλ γνληώλ: Πξέπεη λα κάζνπκε ηα παηδηά καο Να κπνξνύλ λα
ππεξαζπηζηνύλ ηνλ εαπηό ηνπο. Να ζπλεηδεηνπνηήζνπλ όηη πξέπεη λα δεηνύλ βνήζεηα όηαλ ηε
ρξεηάδνληαη. Οη δξάζηεο δελ επηζπκνύλ λα ππάξρνπλ καξηπξίεο. Αλ ππνζηεί θάπνην παηδί παξελόριεζε λα
θαηαγξάςεη ακέζσο ην πεξηζηαηηθό θαη λα ην αλαθέξεη ζην δάζθαιν αθόκε θαη ζε θάπνην γηαηξό. Να
ρξεζηκνπνηνύλ θαηάιιειν ιεμηιόγην. Τν λα αγλννύλ ηνπο άιινπο δελ είλαη πάληα ε θαιύηεξε ζπκβνπιή
Ση λα πξνζέρεηε: Γηάδνζε θαθνεζώλ θαη ςεπδώλ θεκώλ Δθβηαζηηθά ηειεθσλήκαηα, ή ηειεθσλήκαηα
ζε αθαηάιιειεο ώξεο ρσξίο απάληεζε Καη ηέινο ειεθηξνληθό bullying κέζσ θηλεηνύ ηειεθώλνπ ή ηνπ
δηαδηθηύνπ Τν ηειεπηαίν απνηειεί λεόηεξε κνξθή θαη είλαη γλσζηό σο cyberbullying . Πξόζθαηα
θπθινθόξεζε κάιηζηα θαη ζρεηηθό παηρλίδη γηα βίληεν.
«Απνδεδεηγκέλα, ηα παηδηά ηα νπνία βηώλνπλ βία, αλαπαξάγνπλ βία», ηνλίδεη ζην tvxs.gr ν αλαπι.
θαζεγεηήο Παηδνςπρηαηξηθήο ηεο Ηαηξηθήο Σρνιήο ζην Παλεπηζηήκην Αζελώλ Γηάλλεο Τζηάληεο, ν
νπνίνο αλαθέξεηαη ζε κηα ζεηξά από πνιινύο παξάγνληεο νη νπνίνη ζπληεινύλ ζηελ επηζεηηθόηεηα
παηδηώλ θαη εθήβσλ, όπσο νη νηθνλνκηθέο θαη ελ γέλεη θνηλσληθέο ζπλζήθεο, ε πξνβνιή βίαο από ηα
ΜΜΔ ή νη δηαηαξαγκέλεο ελδννηθνγελεηαθέο ζρέζεηο.
Τν 2010 ζε ζύγθξηζε κε ην 2002, δηαπηζηώλεηαη ζεκαληηθή αύμεζε ζην πνζνζηό ησλ εθήβσλ πνπ
αλαθέξνπλ όηη έρνπλ ππάξμεη ζύηεο εθθνβηζκνύ (15,8% θαη 9,1%, αληίζηνηρα) ελώ ην πνζνζηό καζεηώλ
πνπ έρνπλ ππάξμεη ζύκαηα εθθνβηζκνύ κέλεη ακεηάβιεην.
Δξεπλεηηθό Παλεπηζηεκηαθό Ηλζηηηνύην Χπρηθήο Υγηεηλήο
Οη καζεηέο-ζύηεο εθθνβηζκνύ θαη ιηγόηεξν ηα ζύκαηα αλαθέξνπλ ζε πςειόηεξν πνζνζηό ζπγθξηηηθά κε
ηνπο ππόινηπνπο καζεηέο όηη δελ ηνπο αξέζεη ην ζρνιείν. Δπίζεο, νη ζύηεο αλαθέξνπλ όηη απνπζηάδνπλ
ζπρλά από απηό θαη ηα ζύκαηα όηη δελ έρνπλ θαιέο ζρέζεηο κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο.
Δξεπλεηηθό Παλεπηζηεκηαθό Ηλζηηηνύην Χπρηθήο Υγηεηλήο
(Έξεπλα HBSC/WHO)
Σε ζπλεξγαζία κε ην ππνπξγείν Παηδείαο, ε ΔΧΥΠΔ πξνσζεί ηε δεκηνπξγία θηλεηήο κνλάδαο
παξέκβαζεο ζηα ζρνιεία, ε νπνία ζα παξέρεη επί ηόπνπ ππνζηήξημε, όπσο θαη άιιεο δξάζεηο γηα ηελ
πξόιεςε θαη ηελ αληηκεηώπηζε θξνπζκάησλ bullying (ελεκέξσζε εθπαηδεπηηθώλ, δηαδηθηπαθέο
θνηλόηεηεο ππνζηήξημεο θ.ά.)
Τόζν νη καζεηέο-ζύηεο εθθνβηζκνύ όζν θαη νη καζεηέο-ζύκαηα εκθαλίδνπλ ζπκπηώκαηα ςπρνινγηθώλ
δηαηαξαρώλ ζε πςειόηεξν πνζνζηό από ηνπο ππόινηπνπο εθήβνπο.
Δξεπλεηηθό Παλεπηζηεκηαθό Ηλζηηηνύην Χπρηθήο Υγηεηλήο
Ζ 6ε Μαξηίνπ θαζηεξώζεθε σο Ζκέξα θαηά ηεο Σρνιηθήο Βίαο θαη ζηα ζρνιεία εζηάιε ζρεηηθή
εγθύθιηνο κε πξνηεηλόκελεο δξάζεηο θαη εθδειώζεηο νη νπνίεο κπνξνύλ λα πξαγκαηνπνηεζνύλ κε
πξσηνβνπιία ησλ εθπαηδεπηηθώλ.
Η βία ζηα ζρνιεία κεγαιώλεη
Τσλ Κσλζηαληηλαο Γαξλειε, Μαξηαο Παπαδεκεηξηνπ, Αξεηεο Νηαξαδεκνπ