Φυσικά ΣΤ΄. Επανάληψη 11ης ενότητας: ΄΄ Οξέα - Βάσεις - Άλατα ΄΄

Έντεκα μηνών
Ημερομηνία:
Βάρος: [Βάρος[ Ύψος: [Ύψος]
Σημειώσεις:
[Τοποθετήστε φωτογραφίες εδώ]
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
http://st-taksh.blogspot.gr/
Φυσική ΣΤ΄- Επανάληψη 8ης ενότητας
΄΄Κυκλοφορικό σύστημα΄΄
Θεωρία - Παρουσιάσεις - Επαναληπτικά
11ης
΄΄ Οξέα - Βάσεις - Άλατα ΄΄
Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://st-taksh.blogspot.gr σελ.1

Έντεκα μηνών
Ημερομηνία:
Βάρος: [Βάρος[ Ύψος: [Ύψος]
Σημειώσεις:
[Τοποθετήστε φωτογραφίες εδώ]
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Θεωρία - Παρουσιάσεις σελ. 3 - 82
Επαναληπτικά σελ. 83 - 125
68
69 - 98
101
102 - 131

117
Ç üîéíç âñï÷Þ
Ôá ìíçìåßá åßíáé óýìâïëá ôçò éóôïñßáò êáé ôïõ
ðïëéôéóìïý ìáò. Åßíáé ðïëýôéìç êëçñïíïìéÜ, ðïõ
ïöåßëïõìå íá ðñïóôáôåýïõìå ìå êÜèå ôñüðï. Ç ÷þñá
ìáò åßíáé ãåìÜôç óçìáíôéêÜ ìíçìåßá. Ôá ðåñéóóüôåñá
áðü áõôÜ åßíáé êáôáóêåõáóìÝíá áðü ìÜñìáñï. Êßíäõíï
ãéá ôá ìíçìåßá áõôÜ áðïôåëåß ç áôìïóöáéñéêÞ ñýðáíóç.
Ôï íåñü ôçò âñï÷Þò óôéò ðåñéï÷Ýò ðïõ õðÜñ÷åé Ýíôïíï
ôï ðñüâëçìá ôçò áôìïóöáéñéêÞò ñýðáíóçò, ðåñéÝ÷åé
ïîÝá, ãé’ áõôü êáé ç âñï÷Þ ïíïìÜæåôáé üîéíç.
Ôá ïîÝá ðñïêáëïýí öèïñÜ óôá ìÜñìáñá.
Óôçí ÁôôéêÞ, ãéá ðáñÜäåéãìá, õðÜñ÷åé êßíäõíïò öèïñÜò
ôùí ìíçìåßùí áðü ôçí üîéíç âñï÷Þ. Ïé åðéóôÞìïíåò
áíáæçôïýí äéÜöïñåò ëýóåéò ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôïõò.
Áêüìá êáé ç ìåôáöïñÜ ôùí ìáñìÜñùí ôïõ Ðáñèåíþíá óå ìïõóåßá
êáé ç áíôéêáôÜóôáóÞ ôïõò ìå áíôßãñáöá óôï âñÜ÷ï ôçò
Áêñüðïëçò Ý÷åé óõæçôçèåß. Ï ìüíïò óßãïõñïò êáé áðïôåëåóìáôéêüò
ôñüðïò ðñïóôáóßáò ôïõò åßíáé ï ðåñéïñéóìüò ôçò áôìïóöáéñéêÞò
ñýðáíóçò.
Ç ðïéüôçôá ôçò æùÞò ìáò åîáñôÜôáé óçìáíôéêÜ áðü ôçí êáèáñüôçôá
ôïõ áÝñá ðïõ áíáðíÝïõìå. Ï ðåñéïñéóìüò ôçò áôìïóöáéñéêÞò
ñýðáíóçò üìùò äåí åßíáé óçìáíôéêüò ìüíï ãéá
ôïõò áíèñþðïõò áëëÜ êáé ãéá ôá ìíçìåßá ìáò, ôçí
éóôïñßá ìáò.
Ìå ìéá ìáôéÜ...
• Ïé äéÜöïñåò ïõóßåò ÷ùñßæïíôáé óå êáôçãïñßåò
áíÜëïãá ìå ôéò éäéüôçôÝò ôïõò. Ôñåéò ðïëý
óçìáíôéêÝò êáôçãïñßåò ïõóéþí åßíáé ôá ïîÝá,
ïé âÜóåéò êáé ôá Üëáôá.
• Ãéá íá äéáðéóôþóïõìå áí ìéá ïõóßá åßíáé
ïîý Þ âÜóç Þ áí ðåñéÝ÷åé ïîý Þ âÜóç,
÷ñçóéìïðïéïýìå ôïõò äåßêôåò.
• Ç ÷çìéêÞ áíôßäñáóç ðïõ ãßíåôáé, üôáí
ðñïóèÝôïõìå ìßá âÜóç óå Ýíá ïîý Þ Ýíá
ïîý óå ìßá âÜóç ïíïìÜæåôáé
åîïõäåôÝñùóç. ÊáôÜ ôçí åîïõäåôÝñùóç
äçìéïõñãïýíôáé íÝåò ÷çìéêÝò ïõóßåò, ôá
Üëáôá.
• Ôá ïîÝá äéáëýïõí ôá Üëáôá. Ôá
êáèáñéóôéêÜ õãñÜ ðïõ äéáëýïõí ôá Üëáôá,
ðåñéÝ÷ïõí ïîÝá.
• Ïé âÜóåéò äéáëýïõí ôá ëßðç. Ôá
áðïññõðáíôéêÜ, ôá óáðïýíéá êáé ôá
êáèáñéóôéêÜ ãéá ôï öïýñíï ðåñéÝ÷ïõí
âÜóåéò.
• Ç áðñüóåêôç ÷ñÞóç êáèáñéóôéêþí êáé
áðïññõðáíôéêþí åßíáé åðéêßíäõíç. Ãé´ áõôü
ðñÝðåé íá äéáâÜæïõìå ðñïóå÷ôéêÜ êáé
íá áêïëïõèïýìå ìå óõíÝðåéá ôéò
ïäçãßåò ÷ñÞóçò.
ÃëùóóÜñé...
• Ôá ïîÝá êáé ïé âÜóåéò åßíáé
êáôçãïñßåò ÷çìéêþí åíþóåùí ðïõ
÷ñçóéìïðïéïýìå óõ÷íÜ óôçí êáèçìåñéíÞ
æùÞ.
• ÅîïõäåôÝñùóç ïíïìÜæåôáé ç ÷çìéêÞ
áíôßäñáóç ðïõ ðñáãìáôïðïéåßôáé, üôáí
áíáìåéãíýåôáé Ýíá ïîý ìå ìßá âÜóç.
• Äåßêôåò ïíïìÜæïíôáé ïñéóìÝíåò ïõóßåò ðïõ
áëëÜæïõí ÷ñþìá, üôáí Ýñèïõí óå åðáöÞ
ìå ïîÝá Þ âÜóåéò Þ ìå ïõóßåò ðïõ
ðåñéÝ÷ïõí ïîÝá Þ âÜóåéò.
• ¢ëáôá ïíïìÜæïíôáé ïé ïõóßåò ðïõ
ðáñÜãïíôáé êáôÜ ôçí
åîïõäåôÝñùóç ïîÝùí áðü
âÜóåéò Þ âÜóåùí áðü
ïîÝá.

Εγκύκλιος Παιδεία
Χημικές ενώσεις είναι οι καθαρές ουσίες από τις οποίες τα μόρια αποτελούνται
από δύο ή περισσότερα άτομα. Είχαμε ήδη αναφέρει στο πετρέλαιο ότι οι χημικές
ενώσεις που περιέχονται σε αυτό ονομάζονται υδρογονάνθρακες, επειδή
αποτελούνται τα μόρια τους από άτομα άνθρακα και υδρογόνου.
Οι χημικές ενώσεις ταξινομούνται σε ομάδες με βάση τις ιδιότητες και τη σύστασή
τους.
Οι τρεις κύριες κατηγορίες των χημικών ενώσεων είναι τα οξέα, οι βάσεις και
τα άλατα.
Ας δούμε όμως ποια είναι τα γενικά χαρακτηριστικά των οξέων και των βάσεων:
• Τα οξέα έχουν ένα σύνολο κοινών ιδιοτήτων που ονομάζονται όξινος
χαρακτήρας, όπως η ξινή γεύση(όπως του ξιδιού και του λεμονιού), και το χρώμα
που αποκτούν οι δείκτες όταν έρχονται σε επαφή με αυτά.
• Οι βάσεις έχουν ένα σύνολο κοινών ιδιοτήτων που ονομάζονταιβασικός
χαρακτήρας. Οι βάσεις έχουν χαρακτηριστική γεύση, αλλάζουν το χρώμα των
δεικτών, και αντιδρούν με τα οξέα
Γενικά τα οξέα και οι βάσεις είναι χημικές ενώσεις που τις χρησιμοποιούμε
καθημερινά και τα διαλύματά τους είναι αγωγοί του ηλεκτρικού ρεύματος.

Δες διαδραστικά τη διαφορά οξέων και βάσεων
ΚΛΙΚ
Είναι δυνατόν δε, όταν θα αναμιχθούν να εξουδετερωθούν, ώστε να
προκύψει ουδέτερο διάλυμα.
• Τα φρούτα, και τα αναψυκτικά περιέχουν οξέα. Συγκεκριμένα το κιτρικό οξύ.
• Στο κρασί περιέχεται ένα άλλο οξύ, το τρυγικό οξύ.Στο ξίδι το οξικό οξύ κλπ
• Αλλά και οι μπαταρίες των αυτοκινήτων περιέχουν οξύ, το θειικό οξύ.
• Οξύ περιέχεται επίσης και στο ανθρώπινο σώμα. Στο στομάχι υπάρχει ένα
οξύ που διασπά τις τροφές και λέγεται υδροχλωρικό οξύ.
• Οξύ περιέχεται και σε δηλητήρια που εκκρίνουν έντομα όπως η μέλισσα για
να προφυλαχθούν από τους εχθρούς τους.
• Οξύ υπάρχει και στο λεπτό τρίχωμα που βρίσκεται στα φύλλα της
τσουκνίδας και είναι αυτό που προκαλεί πόνο και τσούξιμο όταν τα αγγίξουμε.

• Οξέα βρίσκονται και στην ατμόσφαιρα(ανθρακικό, θειώδες) κυρίως εξαιτίας
των καυσαερίων. Εξαιτίας αυτών των οξέων σχηματίζεται και η όξινη βροχή που
μάθαμε σε παλιότερα μαθήματα και μετατρέπει τα μάρμαρα σε γύψο
καταστρέφοντας τα ιστορικά μνημεία.
Οι βάσεις, όπως η σόδα χρησιμοποιούνται για την ανακούφισή μας από
στομαχικές διαταραχές, έπειτα βέβαια από συμβουλή του γιατρού.
• Βάση περιέχεται και στα καθαριστικά των τζαμιών(αμμωνία) καθώς και στα
καθαριστικά σωληνώσεων όπως το Του-μπο-φλο (καυστικό νάτριο)
• Βάση περιέχεται και στο δηλητήριο της σφήκας και προκαλεί τον οξύ πόνο
που νιώθουμε όταν μας τσιμπά.
Έτσι εάν μας τσιμπήσει μέλισσα(οξύ), χρησιμοποιούμε αμμωνία(βάση) ενώ αν
μας τσιμπήσει σφήκα(βάση), χρησιμοποιούμε ξίδι(οξύ)
Αλλά πώς μπορούμε να καταλάβουμε αν ένα υγρό είναι οξύ ή βάση;
Για να γίνει αυτό πρέπει να προσθέσουμε σε αυτό το υγρό μερικές σταγόνες μιας
ουσίας που λέγεται δείκτης.
Δείκτες είναι χημικές ουσίες με τις οποίες μπορούμε να ανιχνεύσουμε την
παρουσία άλλων ουσιών, αφού αν έλθουν σε επαφή οι δύο ουσίες αλλάζει το
χρώμα της ουσίας που έρχεται σε επαφή με το δείκτη, μια και ο δείκτης είναι
ουσία που το χρώμα τους εξαρτάται από το ph

ΚΛΙΜΑΚΑ PH(θεωρία- εξάσκηση)
ΚΛΙΚ
Σαν δείκτες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε:
• χυμό από κόκκινο λάχανο(το χρώμα του είναι κόκκινο όταν υπάρχει οξύ και
πρασινογάλαζο όταν υπάρχει βάση. Όταν δεν υπάρχει οξύ ή βάση το χρώμα του
δείκτη είναι μοβ)
• το βάμμα του ηλιοτροπίου(κόκκινο σε οξύ, μπλε σε βάση)
• το ρόφημα από μαύρο τσάι(σχεδόν χρυσαφί σε οξύ)
• χυμός από κεράσια(κόκκινο σε οξύ, μοβ έως μπλε σε βάση)
Γενικά με τα οξέα ο δείκτης γίνεται πιο ανοιχτός(κυρίως κόκκινος, ξανθός), ενώ με
τις βάσεις πιο σκούρος(μπλε, μοβ)
Δες στο βίντεο πώς αντιδρά το νερό, το γάλα, ο χυμός λεμονιού και το ξίδι, όταν
πέσει επάνω του δείκτης
ΟΞΕΑ - ΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΕΙΚΤΕΣ(θεωρία και εξάσκηση)
ΚΛΙΚ
• Τι χρώμα θα αποκτήσει ένα χαρτί ποτισμένο με βάμμα ηλιοτροπίου
(δείκτης) αν βυθιστεί σε ένα ποτήρι με πορτοκαλάδα (οξύ);

Είχαμε πει από το προηγούμενο μάθημα ότι όταν μας τσιμπήσει μέλισσα βάζουμε
αμμωνία που είναι βάση, για να μην πονάει το τσίμπημα. Είπαμε επίσης ότι αν
μας τσιμπήσει σφήκα βάζουμε ξίδι, που είναι οξύ.
Επίσης, αν πάρουμε ένα όξινο διάλυμα και προσθέσουμε σταγόνα - σταγόνατο
διάλυμα μιας βάσης, θα παρατηρήσουμε ότι μετά από κάποιο αριθμό σταγόνων
το χρώμα θα γίνει μοβ, αφού δε θα υπάρχει πλέον οξύ. Το ίδιο θα γίνει και
αντίθετα, αν ρίξουμε σταγόνες οξέος. Το διάλυμα δε θα περιέχει πια βάση.
• Τι έγιναν όμως το οξύ του 1ου διαλύματος και η βάση του 2ου;
Και βέβαια δεν εξαφανίστηκαν Απλά αντέδρασαν μεταξύ τους και παρήγαγαν
άλλα προϊόντα που δεν ήταν ούτε βάσεις ούτε οξέα.
Η χημική αυτή αντίδραση λέγεται εξουδετέρωση και το προϊόν που παίρνουμε
λέγεται άλας.
Αντιδράσεις εξουδετέρωσης στην καθημερινή ζωή
ΚΛΙΚ
Συνοπτικά την αντίδραση της εξουδετέρωσης τη γράφουμε ως εξής:
Οξύ + βάση → άλας + νερό
Άρα τα άλατα προκύπτουν από την εξουδετέρωση των οξέων και των βάσεων:
HCl + NaOH → NaCl + H2O(να θυμάσαι ότι το πρώτο μέρος των αλάτων δείχνει τη
βάση και το δεύτερο το οξύ από το οποίο προήλθε)
Τα άλατα δε μεταβάλλουν το χρώμα των δεικτών και συνήθως διαλύονταιεύκολα
στο νερό. Όταν το νερό περιέχει πολλά άλατα θεωρείται σκληρό και δεν είναι
πόσιμο, αλλά ούτε και για οικιακή χρήση. Υπάρχει πιθανότητα όταν το νερό που
πίνουμε είναι σκληρό, τα άλατα να συσσωρεύονται στον οργανισμό και να
δημιουργούν παθολογικές καταστάσεις, όπως "πέτρες" στο νεφρό. Αντίθετα,
όταν περιέχει λίγα άλατα λέγεται μαλακό.
Πολλές ηλεκτρικές συσκευές καταστρέφονται από άλατα που περιέχει το νερό και
γι αυτό για να μειώσουμε τις πιθανότητες βλάβης τους, χρησιμοποιούμε
τα αποσκληρυντικά του νερού.
Μεγάλη ποσότητα αλάτων, κυρίως όμως μαγειρικού άλατος, βρίσκεται διαλυμένη
στο θαλασσινό νερό. Το μαγειρικό αλάτι, γνωστό και ωςχλωριούχο νάτριο, είναι
λευκό, κρυσταλλικό, στερεό σώμα. Είναι απαραίτητο•στον οργανισμό για τη
διατήρηση της ισορροπίας του νερού , για την πέψη και τη λειτουργία του
νευρικού συστήματος.

Σε μεγάλες όμως ποσότητες προξενεί κινδύνους για την υγεία μας.
• Θυμάσαι από παλαιότερα μαθήματα ποιοι κίνδυνοι προκαλούνται για την
υγεία μας από την υπερβολική κατανάλωση του αλατιού;
Χρήσεις των αλάτων ΚΛΙΚ
• Τα οξέα έχουν την ιδιότητα να διαλύουν τα άλατα.
Για το λόγο αυτό, τα χρησιμοποιούμε για να καθαρίσουμε τα άλατα που κλείνουν
τους σωλήνες των αποχετεύσεων, του μπάνιου και των διάφορων ηλεκτρικών
συσκευών, όπως καφετιέρες, ηλεκτρικά σίδερα κλπ
• Αντίστοιχα οι βάσεις έχουν την ιδιότητα να διαλύουν τα λίπη.
Για το λόγο αυτό, τα χρησιμοποιούμε για να καθαρίζουμε τους φούρνους, τα
πιάτα και τα μαγειρικά σκεύη. Ακόμα βάσεις έχουν και τα καθαριστικά τζαμιών.
Βάσεις χρησιμοποιούμε και σε φάρμακα αντιόξινα για να εξουδ
ετερώσουν το οξύ του γαστρικού υγρού και να
ανακουφιστούμε από τις ξινίλες.
Επίσης και οι οδοντόκρεμες περιέχουν βάσεις γιανα καταπολεμούν τα οξέα των
τροφών που προκαλούν την τερηδόνα και καταστρέφει το σμάλτο των δοντιών.
ΠΡΟΣΟΧΗ στα οξέα και στις βάσεις.
Μπορεί να είναι χρήσιμα στην καθημερινή μας ζωή, όμως, αν είμαστε απρόσεκτοι
μπορεί να αποδειχτούν επικίνδυνα.
Πολλά οξέα παράγουν ατμούς που ερεθίζουν μάτια αλλά και αναπνευστικό

σύστημα.
Επίσης οι βάσεις για αποφράξεις σωληνώσεων είναι πολύ καυστικές και
προκαλούν εγκαύματα, αν έρθουν σε επαφή με το δέρμα.
Γι αυτό θα πρέπει:
• να φυλάσσονται σε αποθηκευτικούς χώρους που δεν έχουν πρόσβαση τα
παιδιά
• να φοράμε πάντα γάντια, πριν τα χρησιμοποιήσουμε
• να είναι το καπάκι κατασκευασμένο έτσι που να μη μπορεί να το ανοίξει
παιδί
• να δια βάζονται προσεκτικά οι οδηγίες χρήσης και προφύλαξης
Στις φιάλες που περιέχουν τέτοια υλικά βλέπουμε ετικέτες σαν και αυτές…
Αναρτήθηκε από Νίκος Νταλακούδης

Οξέα - Βάσεις - Άλατα (04/04/2016)
Τι σκεφτόμαστε όταν λέμε Χημεία ή χημικά προϊόντα ;
Όταν ακούμε τη λέξη «χημεία», φέρνουμε τις περισσότερες φορές στον νου μας
πολύπλοκα χημικά εργαστήρια ή εργοστάσια. Κι όμως, χημικά προϊόντα
χρησιμοποιούμε καθημερινά χωρίς τις περισσότερες φορές να ξέρουμε ότι αυτά
αναπτύχθηκαν σε χημικά εργαστήρια.
Παραδείγματα χημικών προϊόντων
Προϊόντα της χημικής έρευνας είναι τα πλαστικά, τα συνθετικά υφάσματα, τα
καθαριστικά, τα φάρμακα για τον άνθρωπο, τα ζώα αλλά και τα φυτά, τα καύσιμα, με
τα οποία θερμαίνουμε τα σπίτια μας και με τα οποία κινούνται τα οχήματα που μας
μεταφέρουν, τα συντηρητικά που διατηρούν τα τρόφιμα. Η πρόοδος στη χημεία τις
τελευταίες δεκαετίες έχει αλλάξει την καθημερινή μας ζωή.
Ελέγχονται τα χημικά προϊόντα πριν φτάσουν στα καταστήματα ;
Στο Γενικό Χημείο του Κράτους ελέγχονται όλα τα προϊόντα, πριν φτάσουν στα
σπίτια μας. Οι χημικοί ελέγχουν τα τρόφιμα, τα φάρμακα, το νερό, τα απορρυπαντικά,
τα καλλυντικά.
Μια μέρα χωρίς χημεία (κλικ)
Τι είναι τα χημικά στοιχεία και τι οι χημικές ενώσεις ;
Όλα τα στοιχεία που υπάρχουν στη φύση και στο εργαστήριο ονομάζονται
χημικά στοιχεία.
Τα μόρια των σωμάτων που υπάρχουν γύρω μας δεν αποτελούνται από άτομα
ενός μόνο χημικού στοιχείο αλλά από την ένωση περισσότερων, γι’ αυτό
λέγονται χημικές ενώσεις.
Π.χ. το πετρέλαιο είναι ένα μείγμα από χημικές ενώσεις, που ονομάζονται
υδρογονάνθρακες γιατί τα μόριά τους αποτελούνται από άτομα άνθρακα και
υδρογόνου.
Οι χημικές ενώσεις ταξινομούνται σε κατηγορίες ανάλογα με τις ιδιότητες και τη
σύστασή τους.

Οι τρεις κύριες κατηγορίες των χημικών ενώσεων είναι τα Οξέα, οι Βάσεις και
τα Άλατα.
Α. Οξέα
Το σύνολο των ιδιοτήτων των διαλυμάτων των Οξέων ονομάζεται όξινος
χαρακτήρας. Τα διαλύματα των οξέων έχουν ξινή γεύση (όπως του ξιδιού και του
λεμονιού), αλλάζουν το χρώμα των δεικτών, επιδρούν σε άλατα και μέταλλα και τα
διαλύματά τους είναι αγωγοί του ηλεκτρικού ρεύματος.
Οξέα απλά και ακίνδυνα που τα συναντούμε καθημερινά είναι το κιτρικό οξύ (το
συναντούμε σε φρούτα και λαχανικά), το ασκορβικό οξύ (η γνωστή μας βιταμίνη C,
που τη συναντούμε στα φρούτα), το ξίδι (περιέχει οξικό οξύ σε αναλογία 5%),
το ανθρακικό οξύ (στα ανθρακούχα αναψυκτικά), το γαλακτικό οξύ (στο φρέσκο
γάλα).
Λόγω ορισμένων Οξέων, όπως το ανθρακικό και το θειώδες που δημιουργούνται
στην ατμόσφαιρα από τα καυσαέρια, σχηματίζεται η όξινη βροχή. Αυτή μετατρέπει
τα μάρμαρα σε γύψο καταστρέφοντας τα ιστορικά μνημεία και «καίει» τα φύλλα των
δέντρων απογυμνώνοντας τα δάση.
Β. Βάσεις
Το σύνολο των ιδιοτήτων των διαλυμάτων των Βάσεων ονομάζεται βασικός
χαρακτήρας. Οι βάσεις έχουν χαρακτηριστική (καυστική ή πικρή) γεύση, αλλάζουν
το χρώμα των δεικτών, αντιδρούν με τα οξέα, ενώ τα διαλύματά τους είναι αγωγοί του
ηλεκτρικού ρεύματος.
Βάσεις συναντούμε στα απορρυπαντικά, στο σαπούνι, στην οικιακή αμμωνία (σόδα).
Η πιο γνωστή Βάση είναι η σόδα χρησιμοποιούνται για την ανακούφισή μας από
στομαχικές διαταραχές, πάντα όμως έπειτα από συμβουλή του γιατρού.
Επίσης αποτελούν χρήσιμες ουσίες για την απομάκρυνση από τα ρούχα λεκέδων
που οφείλονται σε λίπη.

Πολλές οδοντόκρεμες είναι φτιαγμένες με συστατικά που περιέχουν κάποια Βάση.
Βάσεις χρησιμοποιούμε επίσης στην παρασκευή λιπασμάτων και γενικότερα
ως πρώτες ύλες στη βιομηχανία.
Γενικά τα Οξέα και οι Βάσεις είναι χημικές ενώσεις που τις χρησιμοποιούμε πολύ
συχνά στην καθημερινή μας ζωή. Τα φρούτα, οι σάλτσες και τα αναψυκτικά
περιέχουν Οξέα. Επίσης ορισμένα Οξέα χρησιμοποιούνται ως συντηρητικά σε
τυποποιημένες τροφές και κονσέρβες.
Δείκτες
Οι δείκτες, είναι χημικές ουσίες οι οποίες, με την παρουσία Οξέων (αλλά και Βάσεων
και αλάτων) αλλάζουν χρώμα. Αυτό μας βοηθάει στο να ανιχνεύσουμε την παρουσία
άλλων ουσιών, δεδομένου ότι, αν υπάρχει κάποια από τις ουσίες αυτές και έλθει σε
επαφή με ένα δείκτη, αυτός αλλάζει το χρώμα του.
Εξήγηση του δεύτερου πειράματος
1.Στο ποτήρι 1, ρίχνουμε 1/5 καθαριστικό τζαμιών και 4/5 νερό. Στο ποτήρι 2, ρίχνουμε 3-4
σταγόνες φαινολοφθαλεΐνη. Στο ποτήρι 3, ρίχνουμε άκουα φόρτε ώστε μόλις να καλυφθεί ο
πυθμένας του. (Αν χρησιμοποιήσουμε ξινό, θα ρίξουμε λίγο παραπάνω).
2.Αδειάζουμε το περιεχόμενο του ποτηριού 1 στο ποτήρι 2. Το άχρωμο υγρό γίνεται φούξ.
3.Στη συνέχεια αδειάζουμε το περιεχόμενο του ποτηριού 2, στο ποτήρι 3. Το έγχρωμο υγρό
αποχρωματίζεται.
ΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΜΗΝ ΤΑ ΚΑΝΕΤΕ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΜΟΝΟΙ ΣΑΣ
Χημικοί δείκτες: μπλε της βρομοθυμόλης, βάμμα ηλιοτροπίου, ηλιανθίνη, και η
φαινολοφθαλεΐνη.
Δείκτες επίσης περιέχονται στο κόκκινο λάχανο, στο τσάι, στα πέταλα πολλών
λουλουδιών.
Γ. Άλατα
Ίσως έχεις ακούσει ότι αν κάποιον τον τσιμπήσει μέλισσα για να καταπραΰνουμε τον
πόνο, βάζουμε λίγη αμμωνία, που είναι Βάση. Αντίθετα αν τον τσιμπήσει σφήκα, θα
βάλουμε λίγο ξίδι, που είναι Οξύ.
Άρα όταν ρίξουμε Οξύ σε μια Βάση, θα διαπιστώσουμε ότι οι δύο αυτές ουσίες
αντιδρούν δημιουργώντας ένα νέο προϊόν που δεν είναι ούτε Οξύ ούτε Βάση. Η
χημική αυτή αντίδραση ονομάζεται εξουδετέρωση και το προϊόν που παίρνουμε
ονομάζεται Άλας.
Οξύ + Βάση -> Άλας + Νερό

Τα άλατα συνήθως διαλύονται εύκολα στο νερό. Όταν το νερό περιέχει πολλά άλατα,
χαρακτηρίζεται σκληρό. Σε αυτή την περίπτωση το νερό δεν είναι πόσιμο, ούτε
κατάλληλο για οικιακή χρήση. Όταν το νερό περιέχει λίγα άλατα, ονομάζεται μαλακό.
Πολλές ηλεκτρικές συσκευές, όπως οι θερμοσίφωνες και τα πλυντήρια, κατα-
στρέφονται από τα άλατα που περιέχει το νερό. Για να μειώσουμε τις πιθανότητες
βλάβης των πλυντηρίων από τα άλατα, χρησιμοποιούμε τα
λεγόμενα αποσκληρυντικά του νερού. Αυτά αντιδρούν με τα άλατα ασβεστίου και
μαγνησίου που περιέχει το νερό και επηρεάζουν τη σκληρότητά του, με
αποτέλεσμα η σκληρότητα του νερού να μειώνεται.
Τα οξέα και τα άλατα στην καθημερινή μας ζωή
Τις ιδιότητες των Οξέων και των Βάσεων τις εκμεταλλευόμαστε στην καθημερινή μας
ζωή. Τα υλικά που χρησιμοποιούμε για να καθαρίσουμε τα άλατα που κλείνουν τους
σωλήνες των αποχετεύσεων περιέχουν Οξέα.
Αντίστοιχα τα καθαριστικά των φούρνων και τα υγρά για το πλύσιμο των πιάτων και
των μαγειρικών σκευών περιέχουν Βάσεις.
Η δράση των οξέων και των βάσεων μπορεί να είναι χρήσιμη στην καθημερνή ζωή
μας, όμως, αν είμαστε απρόσεκτοι, μπορεί να αποδειχτούν επικίνδυνα.
Αν έρθουν σε επαφή με το δέρμα, μπορεί να προκαλέσουν ερεθισμούς ή εγκαύματα.
Αν τα εισπνεύσουμε, θα προκληθούν βλάβες στα όργανα του αναπνευστικού μας
συστήματος, ενώ αν έρθουν σε επαφή με τα μάτια μας, μπορεί να τυφλωθούμε.
Για τους λόγους αυτούς, πρέπει τα δοχεία που περιέχουν τα υλικά αυτά να είναι
πάντα καλά κλειστά και να φυλάσσονται σε χώρους όπου δεν έχουν πρόσβαση τα
μικρά παιδιά.
Είναι καλό να φοράμε γάντια όταν τα χρησιμοποιούμε και σε ορισμένες
περιπτώσεις προστατευτικά γυαλιά.
Όποιο σημείο του σώματός μας έρθει σε επαφή με αυτά, πρέπει αμέσως να
ξεπλένεται με άφθονο νερό. Και το σημαντικότερο :
Όταν τα χρησιμοποιούμε, να ακολουθούμε πιστά τις οδηγίες χρήσης.

Ο εκπαιδευτικός: Τουλιόπουλος Φώτης
Οξέα-βάσεις-άλατα

Όπως έχουμε δει στην πέμπτη τάξη, τα υλικά σώματα
διακρίνονται σε καθαρά σώματα και μίγματα.
Τα καθαρά σώματα μπορεί να είναι είτε στοιχεία, τα μόρια των
οποίων αποτελούνται από ένα μόνο είδος ατόμων, είτε χημικές
ενώσεις στις οποίες τα μόρια αποτελούνται από διαφορετικά
άτομα.
Στα ίχνη των οξέων και των βάσεων
Το μόριο του νερού είναι μια χημική ένωση

Οι χημικές ενώσεις χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με τις
ιδιότητές τους και τη σύστασή τους. Οι τρεις κύριες κατηγορίες των
χημικών ενώσεων είναι:
Οξέα Βάσεις Άλατα
Ο χυμός του
λεμονιού είναι οξύ
Η μαγειρική σόδα είναι
βάση
Η κιμωλία είναι ένα
άλας

Τα οξέα είναι χημικές ενώσεις που έχουν ένα σύνολο κοινών
ιδιοτήτων:
 όξινο χαρακτήρα: ξινή γεύση
 δίνουν χρώμα στους δείκτες όταν έρχονται σε επαφή μαζί τους
Οξέα περιέχονται στο λεμόνι, στο ξίδι και στα περισσότερα
φρούτα. Εκεί οφείλεται η ξινή γεύση τους. Το κεντρί της μέλισσας
περιέχει οξύ, όπως και τα πικραμύγδαλα.
Οξέα υπάρχουν ακόμη στα αναψυκτικά, στις μπαταρίες των
αυτοκινήτων και σε αρκετά καθαριστικά.
Οξέα

Οι βάσεις είναι χημικές ενώσεις που έχουν ένα σύνολο κοινών
ιδιοτήτων:
 Έχουν χαρακτηριστική γεύση (καυστική)
 Αλλάζουν το χρώμα των δεικτών με τους οποίους έρχονται σε
επαφή
 Αντιδρούν με τα οξέα και δίνουν άλατα
Βάσεις περιέχονται σε πολλά καθημερινής χρήσης αντικείμενα,
όπως η οδοντόπαστα, η μαγειρική σόδα, τα απορρυπαντικά που
διαλύουν λίπη. Η αμμωνία είναι βάση και τη χρησιμοποιούμε στα
τραύματα και στα τσιμπήματα της μέλισσας.
Βάσεις

Οξέα Βάσεις
Έχουν όξινη γεύση
Αλλάζουν το χρώμα των
δεικτών
Έχουν καυστική γεύση και
σαπωνοειδή υφή
Αλλάζουν το χρώμα των
δεικτών
Αντιδρούν με τα μέταλλα και
ελευθερώνουν υδρογόνο
Αντιδρούν με τις βάσεις και
σχηματίζουν άλατα και νερό
Είναι καλοί αγωγοί του
ηλεκτρικού ρεύματος
Αντιδρούν με τα οξέα και
σχηματίζουν άλατα και νερό
Είναι καλοί αγωγοί του
ηλεκτρικού ρεύματος

Υπάρχουν πολλά είδη οξέων:
Οξέα
Ακετυλοσαλικυλικό οξύ
Ελαϊκό οξύ
Κιτρικό οξύ
Φωσφορικό οξύ
Υδροχλωρικό οξύ
Οξικό οξύ
Θειικό οξύ
Νιτρικό οξύ
Ανθρακικό οξύ
Τρυγικό οξύ

Βάσεις
Υδροξείδιο του νατρίου
Αμμωνία
Υδροξείδιο του ασβεστίου
Υδροξείδιο του νατρίου
Μαγειρική σόδα

Για να καταλάβουμε αν ένα υγρό είναι οξύ ή βάση, ρίχνουμε μέσα του
μια μικρή ποσότητα από μια ουσία που λέγεται δείκτης.
Οι δείκτες είναι ουσίες των οποίων το χρώμα αλλάζει ανάλογα με το ph
του διαλύματος στο οποίο προστίθενται. Ανάλογα με το αν προστεθούν
σε οξύ ή σε βάση οι δείκτες παίρνουν άλλο χρώμα.
Με τον όρο ph εννοούμε τη συγκέντρωση ιόντων υδρογόνου σε ένα
διάλυμα. Αν το ph είναι μικρότερο του 7, τότε το διάλυμα είναι όξινο. Αν
είναι μεγαλύτερο του 7, τότε είναι αλκαλικό (βάση). Αν είναι ίσο με το 7,
τότε είναι ουδέτερο.

Το ph
Στα ουδέτερα διαλύματα το ph=7
Στα όξινα διαλύματα το ph<7
Στα βασικά διαλύματα το ph>7
Το ph είναι ένας δείκτης για το πόσο όξινο ή βασικό είναι ένα διάλυμα.
Παίρνει τιμές από 0 έως 14.

Σαν δείκτες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε:
 χυμό από κόκκινο λάχανο. Από μωβ, γίνεται κόκκινο με οξύ και
γαλαζοπράσινο με βάση
 Το βάμμα του ηλιοτροπίου που γίνεται κόκκινο με οξύ και μπλε με
βάση
 Το μαύρο τσάι που γίνεται χρυσαφί με οξύ
 Χυμό από κεράσια που γίνεται κόκκινος με οξύ και μπλε με βάση
Αλλαγή χρώματος δείκτη σε όξινο περιβάλλον (αριστερά)

Τα οξέα και οι βάσεις είναι χημικές ενώσεις και τις χρησιμοποιούμε
καθημερινά τόσο στο σπίτι μας όσο και στη βιομηχανία.
Όταν αναμειγνύονται μεταξύ τους, προκαλείται μια χημική
αντίδραση που ονομάζεται εξουδετέρωση. Είναι δε δυνατόν να
προκληθεί ουδέτερο διάλυμα από την αντίδρασή τους.
Κατά την εξουδετέρωση δημιουργούνται νέες χημικές ενώσεις που
ονομάζονται άλατα.
Άλατα του νατρίου: Ανθρακικό νάτριο και θειικό νάτριο

Αν σε διάλυμα οξέος ρίξουμε το διάλυμα μιας βάσης σταγόνα
σταγόνα, θα παρατηρήσουμε πως το χρώμα αλλάζει και γίνεται
μωβ. Αυτό σημαίνει πως πλέον δεν υπάρχει οξύ. Το ίδιο θα συμβεί
αν ρίξουμε διάλυμα οξέος σε ένα διάλυμα βάσης.
Και στις δύο περιπτώσεις το οξύ και η βάση δεν εξαφανίζονται.
Απλά αντιδρούν μεταξύ τους και παράγουν άλλα υλικά. Η χημική
αντίδραση ανάμεσα σε ένα οξύ και μία βάση ονομάζεται
εξουδετέρωση. Τα νέα υλικά που παράγονται από την
εξουδετέρωση ονομάζονται άλατα.
Άλατα
Εξουδετέρωση

Τα άλατα δε διαλύονται εύκολα στο νερό και αντίθετα με τα οξέα και τις
βάσεις δεν αλλάζουν το χρώμα των δεικτών.
Το νερό που πίνουμε περιέχει άλατα. Όταν περιέχει μεγάλη ποσότητα
αλάτων το λέμε «σκληρό» και δεν είναι πόσιμο. Όταν πίνουμε «σκληρό»
νερό, τότε τα άλατα συσσωρεύονται στον οργανισμό μας και
δημιουργούν προβλήματα, όπως «πέτρες» στα νεφρά. Επίσης
καταστρέφουν συσκευές, όπως τα πλυντήρια και τα ατμοσίδερα.
Το θαλασσινό νερό περιέχει μεγάλες ποσότητες από άλατα, κυρίως
μαγειρικό αλάτι, το οποίο στη χημεία λέγεται χλωριούχο νάτριο.
Το αλάτι είναι απαραίτητο στον οργανισμό μας, αλλά σε μεγάλες
ποσότητες κάνει κακό.

Το γνωστό αλάτι που χρησιμοποιούμε στην κουζίνα μας,
προκύπτει από την εξουδετέρωση του υδροχλωρικού οξέος και του
υδροξειδίου του νατρίου.
Η χημική αντίδραση (εξουδετέρωση) είναι η εξής:
HCL + NAOH NACL + H2O

Τα οξέα και οι βάσεις χρησιμοποιούνται στην
καθημερινή ζωή μας σε πολλά προϊόντα.
Τα οξέα αντιδρούν με τα άλατα. Για το λόγο αυτό
τα χρησιμοποιούμε για να καθαρίσουμε τα άλατα
που συσσωρεύονται στα μπάνια μας, στις
σωληνώσεις και σε συσκευές όπως καφετιέρες,
σίδερα και πλυντήρια.
Οι βάσεις έχουν την ιδιότητα να διαλύουν τα
λίπη, γι’ αυτό και τα χρησιμοποιούμε για να
καθαρίσουμε τα μαγειρικά σκεύη, τους φούρνους
και τα τζάμια.
Τα οξέα και οι βάσεις στην καθημερινή ζωή

Κάποια από τα προϊόντα αυτά είναι
εξαιρετικά επικίνδυνα γι’ αυτό και
θέλουν πολλή προσοχή.
Τα οξέα δημιουργούν ατμούς που κάνουν
ζημιά στα μάτια και οι βάσεις είναι
καυστικές και προκαλούν εγκαύματα.
Στις συσκευασίες αυτών των προϊόντων
αναγράφεται σε ετικέτες η
επικινδυνότητά τους.
Η χρήση τους θέλει προσοχή. Φοράμε
γάντια και δεν τα αφήνουμε να έρθουν
σε επαφή με το δέρμα ή τα μάτια μας.
Πρέπει να φυλάσσονται μακριά από τα
μικρά παιδιά.

Βάσεις χρησιμοποιούμε και στις
οδοντόκρεμες για να
εξουδετερώσουμε τα οξέα που
αφήνουν τα φαγητά στα δόντια μας
και τα οποία προκαλούν τερηδόνα.
Επίσης βάσεις χρησιμοποιούνται στα
αντιόξινα φάρμακα για να
εξουδετερώσουμε τα οξέα του
στομαχιού μας και να
ανακουφιστούμε από τον πόνο.

ΕΜΡΕ ΡΙΖΑ ΟΓΛΟΥ
26/3/2014 1ΕΜΡΕ ΡΙΖΑ ΟΓΛΟΥΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://st-taksh.blogspot.gr σελ.33

ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΩΝ ΟΞΕΩΝ ΚΑΙΤΩΝ ΒΑΣΕΩΝ
 Χημικές ενώσεις είναι οι
καθαρές ουσίες από τις
οποίες τα μόρια
αποτελούνται από δύο ή
περισσότερα άτομα.
Είχαμε ήδη αναφέρει στο
πετρέλαιο ότι οι χημικές
ενώσεις που περιέχονται
σε αυτό ονομάζονται
υδρογονάνθρακες,
επειδή αποτελούνται τα
μόρια τους από άτομα
άνθρακα και υδρογόνου.
26/3/2014 ΕΜΡΕ ΡΙΖΑ ΟΓΛΟΥ 2Επιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://st-taksh.blogspot.gr σελ.34

ΟΙ ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ
 Οι χημικές ενώσεις ταξινομούνται σε ομάδες με
βάση τις ιδιότητες και τη σύστασή τους.
Οι τρεις κύριες κατηγορίες των χημικών ενώσεων
είναι τα οξέα, οι βάσεις και τα άλατα.
Ας δούμε όμως ποια είναι τα γενικά
χαρακτηριστικά των οξέων και των βάσεων:

ΟΞΕΑ
 Τα οξέα έχουν ένα
σύνολο κοινών
ιδιοτήτων που
ονομάζονται όξινος
χαρακτήρας, όπως η
ξινή γεύση(όπως του
ξιδιού και του
λεμονιού), και το
χρώμα που αποκτούν
οι δείκτες όταν
έρχονται σε επαφή με
αυτά.

ΒΑΣΕΙΣ
 Οι βάσεις έχουν ένα σύνολο
κοινών ιδιοτήτων που
ονομάζονται βασικός
χαρακτήρας. Οι βάσεις
έχουν χαρακτηριστική
γεύση, αλλάζουν το χρώμα
των δεικτών, και αντιδρούν
με τα οξέα
 Γενικά τα οξέα και οι βάσεις
είναι χημικές ενώσεις που
τις χρησιμοποιούμε
καθημερινά και τα
διαλύματά τους είναι
αγωγοί του ηλεκτρικού
ρεύματος.

 Είναι δυνατόν , όταν θα αναμιχθούν να
εξουδετερωθούν, ώστε να προκύψει ουδέτερο
διάλυμα.
Τα φρούτα, και τα αναψυκτικά περιέχουν οξέα.
Συγκεκριμένα το κιτρικό οξύ.
26/3/2014 7ΕΜΡΕ ΡΙΖΑ ΟΓΛΟΥΕπιμέλεια επανάληψης: Χρήστος Χαρμπής http://st-taksh.blogspot.gr σελ.39

 Στο κρασί περιέχεται ένα άλλο
οξύ, το τρυγικό οξύ. Στο ξίδι το
οξικό οξύ κλπ
 Αλλά και οι μπαταρίες των
αυτοκινήτων περιέχουν οξύ,
το θειικό οξύ.
 Οξύ περιέχεται επίσης και στο
ανθρώπινο σώμα. Στο στομάχι
υπάρχει ένα οξύ που διασπά
τις τροφές και λέγεται
υδροχλωρικό οξύ.


 Οξύ περιέχεται και σε
δηλητήρια που
εκκρίνουν έντομα όπως η
μέλισσα για να
προφυλαχθούν από τους
εχθρούς τους.
 Οξύ υπάρχει και στο
λεπτό τρίχωμα που
βρίσκεται στα φύλλα της
τσουκνίδας και είναι
αυτό που προκαλεί πόνο
και τσούξιμο όταν τα
αγγίξουμε.
 Οξέα βρίσκονται και
στην
ατμόσφαιρα(ανθρακικό,
θειώδες) κυρίως εξαιτίας
των καυσαερίων.
Εξαιτίας αυτών των
οξέων σχηματίζεται και η
όξινη βροχή που μάθαμε
σε παλιότερα μαθήματα
και μετατρέπει τα
μάρμαρα σε γύψο
καταστρέφοντας τα
ιστορικά μνημεία.

 Οι βάσεις, όπως η σόδα χρησιμοποιούνται για την
ανακούφισή μας από στομαχικές διαταραχές,
έπειτα βέβαια από συμβουλή του γιατρού.
Βάση περιέχεται και στα καθαριστικά των
τζαμιών(αμμωνία) καθώς και στα καθαριστικά
σωληνώσεων όπως το Του-μπο-φλο (καυστικό
νάτριο)

 Βάση περιέχεται και στο δηλητήριο της σφήκας και
προκαλεί τον οξύ πόνο που νιώθουμε όταν μας
τσιμπά.
 Έτσι εάν μας τσιμπήσει μέλισσα(οξύ),
χρησιμοποιούμε αμμωνία(βάση) ενώ αν μας
τσιμπήσει σφήκα(βάση), χρησιμοποιούμε ξίδι(οξύ)

ΤΟ ph
 Αλλά πώς μπορούμε να καταλάβουμε αν ένα υγρό είναι
οξύ ή βάση;
 Για να γίνει αυτό πρέπει να προσθέσουμε σε αυτό το
υγρό μερικές σταγόνες μιας ουσίας που λέγεται
δείκτης.
Δείκτες είναι χημικές ουσίες με τις οποίες μπορούμε να
ανιχνεύσουμε την παρουσία άλλων ουσιών, αφού αν
έλθουν σε επαφή οι δύο ουσίες αλλάζει το χρώμα της
ουσίας που έρχεται σε επαφή με το δείκτη, μια και ο
δείκτης είναι ουσία που το χρώμα τους εξαρτάται από
το ph

ΚΛΙΜΑΚΑ PH

Σαν δείκτες μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε:
 χυμό από κόκκινο
λάχανο(το χρώμα του
είναι κόκκινο όταν
υπάρχει οξύ και
πρασινογάλαζο όταν
υπάρχει βάση. Όταν δεν
υπάρχει οξύ ή βάση το
χρώμα του δείκτη είναι
μοβ)
 το βάμμα του
ηλιοτροπίου(κόκκινο σε
οξύ, μπλε σε βάση)
 , μοβ)
 το ρόφημα από μαύρο
τσάι(σχεδόν χρυσαφί σε
οξύ)
 χυμός από
κεράσια(κόκκινο σε οξύ,
μοβ έως μπλε σε βάση)
 Γενικά με τα οξέα ο
δείκτης γίνεται πιο
ανοιχτός(κυρίως
κόκκινος, ξανθός), ενώ
με τις βάσεις πιο
σκούρος(μπλε

ΕΜΡΕ ΡΙΖΑ ΟΓΛΟΥ
ΠΗΓΕΣ: ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

Εργασία φτιαγμένη με πολύ μεράκι από το μαθητή της Στ3 Πλαγιαρίου Άγγελο Κ.
skoultzis

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ

Φυσικά ΣΤ΄ Δημοτικού – Κριτήρια Αξιολόγησης & Διαγωνίσματα
Οξέα- Βάσεις- Άλατα
334
Έκδοση taexeiola Τζιτζιλή Χριστίνα
1) Πώς δημιουργούνται τα άλατα;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1,5)
2) Πώς αντιμετωπίζουν τα μυρμήγκια τους εχθρούς τους;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1,5)
1ο
Κριτήριο Αξιολόγησης:
Στα ίχνη των οξέων, των βάσεων και των αλάτων

335
3) Πώς χαρακτηρίζουμε το νερό ανάλογα με την ποσότητα των αλάτων που
περιέχει ;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
4) Τι είναι το χλωριούχο νάτριο και πού το βρίσκουμε;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1,5)

336
5) Να δώσετε από 2 παραδείγματα για κάθε κατηγορία από τις παρακάτω.
Οξέα: ______________________________________________________________
Βάσεις: ____________________________________________________________
Άλατα: ____________________________________________________________
(Μονάδες 2)
6) Να συμπληρώσεις τα κενά στις παρακάτω προτάσεις.
Τα οξέα, οι βάσεις και τα άλατα είναι ……………………….. που κατατάσσουμε στη
γενικότερη ομάδα των …………………….. . Είναι, δηλαδή, ουσίες που αποτελούνται
από δύο ή περισσότερα …………………………… . Οι τρεις αυτές κατηγορίες δεν
διακρίνονται μόνο από τις ιδιότητες τους αλλά και από ………………………………….
τους.
(Μονάδα 1,5)

337
1) Τι είναι η όξινη βροχή; Ποιες είναι οι επιπτώσεις της;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
2) Ποιος είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προστασίας από την όξινη βροχή ;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
2ο
Κριτήριο Αξιολόγησης:

338
3) Πώς χρησιμοποιούνται τα οξέα και οι βάσεις στα καθαριστικά και τα
απορρυπαντικά για το σπίτι;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
4) Τι πρέπει να αναγράφεται στις συσκευασίες των χημικών προϊόντων;
1. __________________________________________________________________
2. __________________________________________________________________
(Μονάδες 2)
5) Να συμπληρώσεις τα κενά στις παρακάτω προτάσεις.
Τα πρώτα σαπούνια κατασκευάστηκαν από τους Σουμέριους με
................................ και ......................... .
Η έρευνα συνεχίζεται και σήμερα με στόχο την παραγωγή απορρυπαντικών που
είναι ........................................................ .
(Μονάδες 2)

339
1) Τι είναι η εξουδετέρωση;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1,5)
2) Να κάνεις την αντιστοίχιση.
α) μάρμαρο
β) οδοντόπαστα 1) Οξέα
γ) λεμόνι 2) Βάσεις
δ) κέλυφος αυγών 3) Άλατα
ε) αμμωνία
στ) ξίδι
(Μονάδες 2)
1ο
Επαναληπτικό Διαγώνισμα:
ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ

340
3) Τι προκαλεί το άγγιγμα της τσουκνίδας στο δέρμα μας και για ποιο λόγο;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1,5)
4) Τι εννοούμε με τον χαρακτηρισμό “σκληρό” και “μαλακό” νερό; Τι
προβλήματα δημιουργεί το “σκληρό νερό”;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1,5)
5) Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις.
Το νερό της βροχής σε περιοχές με έντονο το πρόβλημα
.............................................. , περιέχει ............................ και γι αυτό η βροχή
ονομάζεται .............................. και προκαλεί φθορά στα ................................ .
(Μονάδα 1,5)

341
6) Να διορθώσετε τα λάθη στις παρακάτω προτάσεις.
1. Τα οξέα διαλύουν τα λίπη.
2. Τα απορρυπαντικά για τα ρούχα περιέχουν οξέα.
3. Για να διαπιστώσουμε αν μια ουσία είναι οξύ ή βάση χρησιμοποιούμε το
μικροσκόπιο.
4. Το χλωριούχο νάτριο είναι ο γνωστός γύψος.
(Μονάδες 2)

342
1) Να συμπληρώσεις τον πίνακα.
(ξίδι, φρούτα, γύψος, μαγειρική σόδα, κέλυφος αυγών, οδοντόπαστα, μάρμαρο,
αμμωνία )
(Μονάδες 2)
2ο
Επαναληπτικό Διαγώνισμα:

343
2) Πού συναντάμε το μυρμηγκικό οξύ;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδα 1)
3) Να δώσετε τους ορισμούς των παρακάτω λέξεων.
Άλατα: ______________________________________________________________
____________________________________________________________________
Δείκτες: _____________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)

344
4) Να κατατάξετε τα απορρυπαντικά ανάλογα με το αν περιέχουν οξέα ή βάσεις.
(καθαριστικό για το σίδερο, καθαριστικό φούρνου, απορρυπαντικό ρούχων,
καθαριστικό καφετιέρας, απορρυπαντικό πιάτων)
Περιέχουν οξέα Περιέχουν βάσεις
(Μονάδα 1,5)
5) Να συμπληρώσετε τα κενά στην παρακάτω παράγραφο.
Τα οξέα διαλύουν .............................. .
Οι βάσεις διαλύουν ............................... .
Όταν προσθέτουμε μια βάση σε ένα οξύ ή ένα οξύ σε μια βάση προκαλείται μια
χημική αντίδραση που ονομάζεται ................................ κατά την οποία
δημιουργούνται νέες χημικές ουσίες, ................................... .
(Μονάδα 1,5)

345
6) Γιατί είναι σημαντική η χρήση οδοντόπαστας μετά από το φαγητό;
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
(Μονάδες 2)

Οξέα-Βάσεις-Άλατα
346
Άσκηση 1
Όταν αναμιγνύεται ένα οξύ με μια βάση, προκαλείται χημική αντίδραση, που
ονομάζεται εξουδετέρωση. Κατά την εξουδετέρωση δημιουργούνται νέες χημικές
ουσίες, τα άλατα.
Άσκηση 2
Τα μυρμήγκια αντιμετωπίζουν τους εχθρούς τους με ένα οξύ, το μυρμηγκικό οξύ.
Όταν τα μυρμήγκια τσιμπήσουν κάποιο ζώο, το οξύ αυτό προκαλεί πόνο. Το
τσίμπημα των κάποιων μυρμηγκιών μπορεί ακόμα και να σκοτώσει μικρά ζώα.
Άσκηση 3
Όταν το νερό περιέχει πολλά άλατα, λέμε ότι είναι «σκληρό», ενώ όταν περιέχει
λίγα άλατα, λέμε ότι είναι «μαλακό». Όταν το νερό είναι «σκληρό», δημιουργείται
πρόβλημα στις σωληνώσεις καθώς τα άλατα που συγκεντρώνονται σε αυτές
εμποδίζουν τη διέλευση του νερού. Το πρόβλημα παρατηρείται εντονότερο, όπου
η θερμοκρασία του νερού που περνά μέσα από τους σωλήνες είναι μεγάλη.
Απαντήσεις 1ου
Κριτηρίου Αξιολόγησης:
Στα ίχνη των οξέων, των βάσεων και των αλάτων

347
Άσκηση 4
Χλωριούχο νάτριο ονομάζεται αλλιώς το μαγειρικό αλάτι. Το αλάτι μπορούμε να το
πάρουμε από ορυχεία, συχνότερα όμως το παίρνουμε από το νερό της θάλασσας.
Κοντά στην ακρογιαλιά κατασκευάζονται δεξαμενές με πολύ μικρό βάθος και
μεγάλη επιφάνεια, που ονομάζονται αλυκές. Οι αλυκές γεμίζουν με θαλασσινό
νερό. Όταν αυτό εξατμιστεί συγκεντρώνεται το αλάτι που ήταν διαλυμένο σε αυτό.
Άσκηση 5
Οξέα: Λεμόνι, ξίδι
Βάσεις: Μαγειρική σόδα, οδοντόπαστα
Άλατα: Μάρμαρο, κιμωλία
Άσκηση 6
Τα οξέα, οι βάσεις και τα άλατα είναι χημικές ουσίες που κατατάσσουμε στη
γενικότερη ομάδα των χημικών ενώσεων . Είναι, δηλαδή, ουσίες που
αποτελούνται από δύο ή περισσότερα ανόμοια άτομα . Οι τρεις αυτές κατηγορίες
δεν διακρίνονται μόνο από τις ιδιότητες τους αλλά και από τη σύσταση τους.

348
Άσκηση 1
Σε περιοχές με έντονο το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης το νερό της
βροχής περιέχει οξέα. Γι αυτό το λόγο η βροχή αυτή ονομάζεται όξινη. Τα οξέα
προκαλούν φθορά στα μάρμαρα με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος φθοράς των
μνημείων κάθε χώρας.
Άσκηση 2
Ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος για να προστατευθούν τα μνημεία από μάρμαρο
από την όξινη βροχή είναι ο περιορισμός της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η
ποιότητα της ζωής μας και η διατήρηση της ιστορίας μας εξαρτάται σημαντικά από
την καθαρότητα του αέρα που αναπνέουμε.
Άσκηση 3
Μια βασική ιδιότητα των οξέων είναι η διάλυση των αλάτων. Έτσι οξέα περιέχουν
πολλά καθαριστικά που χρησιμοποιούμε στο σπίτι όπως αυτά που διαλύουν τα
άλατα στο μπάνιο, το καθαριστικό για το σίδερο και το καθαριστικό για την
Κριτηρίου Αξιολόγησης:

349
καφετιέρα. Οι βάσεις από την άλλη πλευρά διαλύουν τα λίπη. Γι αυτό το λόγο τα
απορρυπαντικά για τα πιάτα και τα ρούχα αλλά και τα καθαριστικά φούρνου
περιέχουν βάσεις.
Άσκηση 4
1. Η σύσταση τους, δηλαδή αν περιέχουν οξέα ή βάσεις
2. Ο χημικός τύπος τους που μας πληροφορεί από ποια άτομα αποτελούνται
Άσκηση 5
Τα πρώτα σαπούνια κατασκευάστηκαν από τους Σουμέριους με λίπος και στάχτη .
Η έρευνα συνεχίζεται και σήμερα με στόχο την παραγωγή απορρυπαντικών που
είναι πιο φιλικά προς το περιβάλλον .

350
Άσκηση 1
Όταν αναμιγνύεται ένα οξύ με μια βάση, προκαλείται χημική αντίδραση, που
ονομάζεται εξουδετέρωση. Κατά την εξουδετέρωση δημιουργούνται νέες χημικές
ουσίες, τα άλατα.
Άσκηση 2
1- γ, στ
2- β, ε
3 – α, δ
Άσκηση 3
Τα φύλλα της τσουκνίδας καλύπτονται από ένα λεπτό τρίχωμα. Σε αυτό το τρίχωμα
βρίσκεται το μυρμηγκικό οξύ. Όταν η τσουκνίδα έρχεται σε επαφή με το δέρμα
μας, το οξύ προκαλεί πόνο, τσούξιμο και ερεθισμό.
Επαναληπτικού Διαγωνίσματος:
ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑTΑ

351
Άσκηση 4
Όταν το νερό περιέχει πολλά άλατα, λέμε ότι είναι «σκληρό», ενώ όταν περιέχει
λίγα άλατα, λέμε ότι είναι «μαλακό». Όταν το νερό είναι «σκληρό», δημιουργείται
πρόβλημα στις σωληνώσεις καθώς τα άλατα που συγκεντρώνονται σε αυτές
εμποδίζουν τη διέλευση του νερού. Το πρόβλημα παρατηρείται εντονότερο, όπου
η θερμοκρασία του νερού που περνά μέσα από τους σωλήνες είναι μεγάλη.
Άσκηση 5
Το νερό της βροχής σε περιοχές με έντονο το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής
ρύπανσης , περιέχει οξέα και γι αυτό η βροχή ονομάζεται όξινη και προκαλεί
φθορά στα μάρμαρα .
Άσκηση 6
1. Τα οξέα διαλύουν τα άλατα.
2. Τα απορρυπαντικά για τα ρούχα περιέχουν βάσεις.
3. Για να διαπιστώσουμε αν μια ουσία είναι οξύ ή βάση χρησιμοποιούμε δείκτες.
4. Το χλωριούχο νάτριο είναι το γνωστό μαγειρικό αλάτι.

352
Άσκηση 1
ξίδι μαγειρική σόδα γύψος
φρούτα οδοντόπαστα κέλυφος αυγών
αμμωνία μάρμαρο
Άσκηση 2
Τα μυρμήγκια αντιμετωπίζουν τους εχθρούς τους με ένα οξύ, το μυρμηγκικό οξύ.
Όταν τα μυρμήγκια τσιμπήσουν κάποιο ζώο, το οξύ αυτό προκαλεί πόνο. Το
τσίμπημα των κάποιων μυρμηγκιών μπορεί ακόμα και να σκοτώσει μικρά ζώα. Το
μυρμηγκικό οξύ βρίσκεται επίσης και στο λεπτό τρίχωμα που καλύπτει τα φύλλα
της τσουκνίδας. Γι αυτό, όταν αγγίζουμε τσουκνίδες το οξύ προκαλεί πόνο,
τσούξιμο και ερεθισμό.
Επαναληπτικού Διαγωνίσματος:

353
Άσκηση 3
Άλατα ονομάζονται οι ουσίες που παράγονται κατά την εξουδετέρωση οξέων από
βάσεις ή βάσεων από οξέα.
Δείκτες ονομάζονται ορισμένες ουσίες που αλλάζουν χρώμα, όταν έρθουν σε
επαφή με οξέα ή βάσεις ή με ουσίες που περιέχουν οξέα ή βάσεις.
Άσκηση 4
Περιέχουν οξέα Περιέχουν βάσεις
καθαριστικό για το σίδερο καθαριστικό φούρνου
καθαριστικό καφετιέρας απορρυπαντικό ρούχων
απορρυπαντικό πιάτων
Άσκηση 5
Τα οξέα διαλύουν άλατα .
Οι βάσεις διαλύουν λίπη .

354
Όταν προσθέτουμε μια βάση σε ένα οξύ ή ένα οξύ σε μια βάση προκαλείται μια
χημική αντίδραση που ονομάζεται εξουδετέρωση κατά την οποία δημιουργούνται
νέες χημικές ουσίες, άλατα .
Άσκηση 6
Μετά το φαγητό, ιδιαίτερα αν είναι πλούσιο σε σάκχαρα, στο στόμα μας
δημιουργούνται οξέα, που είναι επικίνδυνα για την αδαμαντίνη των δοντιών μας.
Όταν βουρτσίζουμε τα δόντια απομακρύνουμε τα υπολείμματα των τροφών και
εξουδετερώνουμε τα οξέα από το στόμα μας καθώς η οδοντόπαστα περιέχει βάση
προστατεύοντας έτσι την αδαμαντίνη.

8ο
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ (ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ)
Ονοματεπώνυμο: …………………………………………… 79ο
Δημοτ.Σχολ.Θεσ-νίκης
Τάξη: ΣΤ2 24-5-07
1. Σημείωσε με Σ τις σωστές προτάσεις και με Λ τις λανθασμένες:
α. Τα χημικά φαινόμενα συμβαίνουν μόνο στα εργαστήρια.
β. Οι δείχτες μας δείχνουν αν σε μια ουσία υπάρχουν βάσεις ή οξέα.
γ. Ο χυμός λεμονιού περιέχει οξύ.
δ. Τα απορρυπαντικά είναι βάσεις.
ε. Οι βάσεις διαλύουν τα άλατα.
2. Να επιλέξεις τη σωστή απάντηση:
α) Από τα παρακάτω υλικά περιέχει οξύ:
1. η οδοντόπαστα 2. η κιμωλία 3. το ξύδι
β) Όταν τσιμπάει η σφήκα πρέπει να βάλουμε:
1. ξύδι 2. αμμωνία 3. αλάτι
γ) Όταν στο δείκτη από κόκκινο λάχανο προσθέσουμε οξύ το χρώμα γίνεται:
1. κόκκινο 2. μωβ 3. πράσινο
3. Να κάνεις τη σωστή αντιστοίχηση :
λεμονάδα *
πορτοκαλάδα * * αλάτι
κιμωλία *
οδοντόπαστα * * οξύ
απορρυπαντικό πιάτων *
γύψος * * βάση
αμμωνία *
μάρμαρο *
4. Τι είναι δείκτης; Πώς παρασκευάσαμε δείκτη στην τάξη μας;
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
Μηνάς Θεόδωρος

………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
5. Ποια χημική αντίδραση ονομάζουμε εξουδετέρωση; Τι προκύπτουν απ’ αυτή;
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
6. Τι είναι η όξινη βροχή και ποιες επιπτώσεις έχει ;
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
7. Να αναφέρεις μέτρα προφύλαξης που παίρνουμε όταν χρησιμοποιούμε καθαριστικά και
απορρυπαντικά:
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
Μηνάς Θεόδωρος

ΟΝΟΜΑ: …………………………………………………………………………………………………………………………………
ΤΕΣΤ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ : ΟΞΕΑ-ΒΑΣΕΙΣ-ΑΛΑΤΑ
1 . Απαντώ σύντομα:
• Τι είναι τα οξέα , οι βάσεις και τα άλατα ;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
• Τι ονομάζουμε εξουδετέρωση;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
• Ποιες ουσίες ονομάζονται άλατα;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
• Τι ρόλο παίζουν οι δείκτες;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2/…..
2. Συμπλήρωσε τον παρακάτω πίνακα βάζοντας ένα √ στο κατάλληλο τετραγωνάκι:
ΥΓΡΟ ΟΞΥ ΒΑΣΗ
ΞΙΔΙ
ΝΕΡΟ ΜΕ ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΟ
ΧΥΜΟΣ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙΟΥ
ΝΕΡΟ ΜΕ ΑΜΜΩΝΙΑ
ΝΕΡΟ ΜΕ ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ ΣΟΔΑ
ΧΥΜΟΣ ΛΕΜΟΝΙΟΥ
ΑΝΑΨΥΚΤΙΚΟ
ΟΔΟΝΤΟΚΡΕΜΑ
ΓΙΑΟΥΡΤΙ
ΑΣΠΙΡΙΝΗ
ΚΑΘΑΡΙΣΤΙΚΟ ΤΖΑΜΙΩΝ
2/…..
ΓΙΩΡΓΟΣ ΟΥΤΖΙΟΛΑΣ

Φυσικά ΣΤ΄. Επανάληψη 11ης ενότητας: ΄΄ Οξέα - Βάσεις - Άλατα ΄΄

Φυσικά ΣΤ΄. Επανάληψη 11ης ενότητας: ΄΄ Οξέα - Βάσεις - Άλατα ΄΄

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Φυσικά ΣΤ΄. Επανάληψη 11ης ενότητας: ΄΄ Οξέα - Βάσεις - Άλατα ΄΄

Similar to Φυσικά ΣΤ΄. Επανάληψη 11ης ενότητας: ΄΄ Οξέα - Βάσεις - Άλατα ΄΄ (20)

More from Χρήστος Χαρμπής

More from Χρήστος Χαρμπής (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (14)

Φυσικά ΣΤ΄. Επανάληψη 11ης ενότητας: ΄΄ Οξέα - Βάσεις - Άλατα ΄΄