camera obscura, τι είναι και πως να την κατασκευάσετε. παρουσίαση για την επιμορφωτική διημερίδα «Φως… περισσότερο φως! Διαθεματική διερεύνηση για τη διδακτική αξιοποίηση της έννοιας του φωτός»” που διοργάνωσε το Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Ζωσιμαίας Σχολής, για εκπαιδευτικούς Β/θμιας εκπαίδευσης όλων των ειδικοτήτων στα Ιωάννινα, 27 & 28 Φεβρ 2015 Άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές .

1. camera obscura
● τι είναι
● πως να την κατασκευάσετε
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

2. camera obscura
Η camera obscura (λατιν.Camera=δωμάτιο, obscura=σκοτεινό) είναι
ένα κλειστό, σκοτεινό δωμάτιο (ή κουτί) που στη μία πλευρά έχει μια
επίπεδη επιφάνεια και στην απέναντι μία πολύ μικρή οπή.
Σε μία τέτοια κατασκευή, οι ακτίνες του φωτός διαδίδονται μέσα από
την οπή και σχηματίζουν πάνω στην επιφάνεια το είδωλο των
αντικειμένων που είναι έξω από το δωμάτιο ή το κουτί.
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

3. Η ιστορία της
Η ιστορία της camera obscura ξεκινάει με τις παρατηρήσεις του
Κινέζου φιλόσοφου Mo-Ti, που αποκαλούσε την ανακάλυψη του
“πιάτο συλλογής” ή “κλειστό δωμάτιο θησαυρού”.
Οι Έλληνες Αριστοτέλης και Θέων έκαναν παρατηρήσεις όπως “το
φως που περνάει μέσα από τα φύλλα ενός δέντρου δημιουργεί
κυκλικά φωτεινά σχήματα στο έδαφος” (Αριστοτέλης) και “το φως
από ένα κερί, ιδωμένο μέσα από μια πολύ λεπτή τρύπα, δημιουργεί
μια εκφώτιση πάνω σε μια οθόνη που βρίσκεται σε ευθεία γραμμή με
το διάφραγμα και το κέντρο του κεριού” (Θέων).
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

4. Η ιστορία της
Ο Ανθέμιος ο Τραλλιανός, μαθηματικός και ένας από τους δύο
αρχιτέκτονες που σχεδίασαν την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης,
χρησιμοποιούσε μια παρόμοια κατασκευή στα πειράματά του.
Τον 9ο αιώνα ο Αλ Κίντι απέδειξε ότι το φώς από τη δεξιά πλευρά του
κεριού, περνώντας από την οπή της camera obscura, προβάλλεται
στην αριστερή περιοχή της επιφάνειας προβολής.
Ακολούθησαν πειράματα από κινέζους επιστήμονες που κατασκέυασαν
σκοτεινά δωμάτια και πρόβαλλαν ανεστραμμένες εικόνες μιας
παγόδας.
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

5. Το 13ο αιώνα ο Άγγλος Roger Bacon περιγράφει τη χρήση μιας
camera obscura για την ασφαλή παρατήρηση της έκλειψης του ήλιου.
Την εφαρμογή και τη χρήση της camera obscura στη ζωγραφική την
περιγράφει ο Leonardo da Vinci (1452–1519 μχ).
Η ιστορία της
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

6. camera obscura για
ζωγράφους
Το 1600 γίνεται αναφορά για τη συχνή χρήση, από ζωγράφους, μιας
φορητής camera obscura. Στην οπή που περνά το φώς έχει
προσαρμοστεί ένας φακός και ένας καθρέφτης στο πίσω μέρος ώστε
εικόνα να είναι ορατή απ΄ έξω. Οι ζωγράφοι της εποχής τη
χρησιμοποιούσαν για να σχεδιάσουν ρεαλιστικά πορτραίτα αλλά και
τοπία.
Πιθανολογείται, ότι ο ζωγράφος Johannes Vermeer (1632–1675)
έκανε όλα τα έργα του με τη βοήθεια μια φορητής camera obscura.
σχέδια με camera obscura, του Canaletto (Giovanni Antonio Canal, 1697–1768)
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

7. Το 1620 ο αστρονόμος Johannes Kepler χρησιμοποιεί μια σκηνή σαν
camera obscura. Ένας φακός και ένας καθρέφτης οδηγούσαν την
εξωτερική εικόνα σε μια επιφάνεια προβολής.
Οι εικοσαετείς παρατηρήσεις και μελέτες του για την κίνηση των
πλανητών παρουσιάζονται στους γνωστούς τρεις «Νόμους του
Κέπλερ»
camera obscura για φυσικούς
και αστρονόμους
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

8. Η camera obscura είτε σε μικρό, φορητό μέγεθος είτε σε μέγεθος
δωματίου, αποδείχθηκε ιδανικό μέσο παρατήρησης για ζωγράφους,
αστρονόμους, γεωγράφους και ικανό να βοηθήσει κάποιον να
αποδώσει με ακρίβεια τον κόσμο που μας περιβάλλει.
camera obscura
ιδανικό μέσο παρατήρησης
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

9. Κατασκευάστε μια camera
obscura
Η κατασκευή μας έχει πολλά κοινά σημεία με την κατασκευή του
Johannes Kepler. Μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για να
παρατηρήσουμε το φως, την προοπτική, ή ακόμα και να σχεδιάσουμε
με μεγάλη ακρίβεια πορτρέτα και τοπία εκ του φυσικού, όπως έκαναν
και οι ζωγράφοι του 17ου αιώνα.
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

10. υλικά
1. Ένα παλιό επιδιασκόπιο (Overhead Projector). Με την εμφάνιση
των video projectors τα περισσότερα περιήλθαν σε αχρηστία και
πωλούνται σε πάρα πολύ χαμηλές τιμές.
2. Ένα χάρτινο κουτί συσκευασίας σε διαστάσεις ανάλογες με το
επιδιασκόπιο
3. Ένα κομμάτι ύφασμα
4. ένα χαρτοκόπτη
5. Ταινία συσκευασίας ή/ και συρραπτικό
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

11. Σχέδιο της κατασκευής
Στόχος μας είναι να κλείσουμε το επιδιασκόπιο, χωρίς να το
καταστρέψουμε, μέσα στο κουτί. Στην πάνω πλευρά θα πρέπει να
κοπεί και να αφαιρεθεί μια περιοχή ίσα με την κεφαλή του
επιδιασκόπιου ενώ στην κάτω πλευρά του κουτιού θα πρέπει να κοπεί
και να αφαιρεθεί μια περιοχή λίγο μεγαλύτερη από τη βάση του
επιδιασκόπιου.
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

12. 1. Οι περιοχές με κόκκινο χρώμα κόβονται και αφαιρούνται
2. Η περιοχή με το μπλε – κόκκινο χρώμα κόβεται και στις
διακεκομμένες γραμμές διπλώνουμε και τσακίζουμε το χαρτόνι. Είναι
η περιοχή που χρησιμοποιεί ο παρατηρητής.
Σχέδιο της κατασκευής
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

13. λειτουργία
αφαιρούμε τον φακό από το επιδιασκόπιο και τον τοποθετούμε
αντίστροφα ώστε να συγκεντρώνει το φως στην γυάλινη επιφάνεια
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

14. λειτουργία
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

15. λειτουργία
Τοποθετούμε ένα λευκό χαρτί πάνω στη γυάλινη επιφάνεια στο
επιδιασκόπιο
παρατηρούμε ότι πάνω στο χαρτί μας σχηματίζετε ανεστραμμένο το
είδωλο της περιοχής που βρίσκεται εμπρός από τον καθρέφτη του
επιδιασκόπιου. Εστιάζουμε μετακινώντας τον βραχίονα πάνω στον
άξονά του μικραίνοντας την απόσταση ανάμεσα από το χαρτί και τον
φακό.
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

16. λειτουργία
Για καλύτερα αποτελέσματα καλύπτουμε με ένα ύφασμα την οπή
γύρω από την κεφαλή του επιδιασκόπιου. Μπορούμε να προσθέσουμε
και άλλο ένα κομμάτι ύφασμα στο πίσω μέρος ώστε να είναι το
εσωτερικό του κουτιού ακόμη πιο σκοτεινό.
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης

17. 2015
παρουσίαση για την επιμορφωτική διημερίδα
«Φως… περισσότερο φως! Διαθεματική διερεύνηση για τη
διδακτική αξιοποίηση της έννοιας του φωτός»” που διοργάνωσε
το Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Ζωσιμαίας Σχολής, για
εκπαιδευτικούς Β/θμιας εκπαίδευσης όλων των ειδικοτήτων στα
Ιωάννινα, 27 & 28 Φεβρ 2015
Στην ίδια διημερίδα παρουσιάστηκε πρωτότυπο που κατασκευάστηκε
στο μάθημα των Εικαστικών με ομάδα μαθητών της Γ΄ Τάξης του
Π.Π.Γ/σίου Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων
Γιάννης Ζωγάκης
Εικαστικός, Εκπαιδευτικός Τέχνης
δείτε περισσότερα για την camera obscura στην ιστοσελίδα μου