SlideShare una empresa de Scribd logo
1 de 20
Descargar para leer sin conexión
123
5. ÜNİTE
CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM VE TANIYALIM
A.	 Canlıları Tanıyalım
	 1.	 Çevremizdeki Varlıklar	
	 2.	 Bitkileri Sınıflandıralım
	
	 3.	 Hayvanları Sınıflandıralım
	 4.	 Mantarları Tanıyalım
	 5.	 Mikroskobik Canlılar
B.	İnsan ve Çevre İlişkisi
	 İnsan ve Çevre
124
	 Anahtar Kavramlar
	 Canlı	 Cansız	 Ortak özellik	
	 Bitki	 Hayvan	 Mikroskobik canlı
	 Mantarlar	 Çiçekli bitki	 Çiçeksiz bitki
	 Omurgalı hayvan	 Omurgasız hayvan
	 Bu bölümü tamamladığınızda;
●	 Varlıkların canlılar ve cansızlar olarak ayrıldığını hatırlayacak,
●	 Canlı varlıkları sınıflandıracak,
●	 Bu sınıflandırmanın alt gruplarını öğreneceksiniz.
Fotoğraflardaki canlıları sınıflandırmanız istenseydi hangi özelliklerini dikkate alırdınız? Ne-
den?
BÖLÜM A
CANLILARI TANIYALIM
125
1. Çevremizdeki Varlıklar
Çevrenizde sayamayacağınız kadar varlık olduğunu biliyorsunuz. Bu varlıkları incelemeniz
gerekse ne yapardınız?
Bilim insanları inceleme çalışmalarında kolaylık sağlamak için sınıflandırma yaparlar. Sı-
nıflandırma, varlıkların benzer ve farklı özelliklerine göre yapılır. Yukarıdaki fotoğraflarda yer
alan varlıkları da buna göre canlılar ve cansızlar olmak üzere iki sınıfa ayırabiliriz.
Çevrenizde gördüğünüz çiçekler, ağaçlar, bütün hayvanlar canlı varlıklar sınıfına girer. Bir
bilim insanı olduğunuzu düşününüz. Bu durumda aşağıdaki fotoğraflarda yer alan canlı varlık-
ları nasıl sınıflandırırdınız?
126
Yılan, balık, güvercin, kertenkele, tavuk, yunus ve denizyıldızının hayvan, gül ve eğrelti otu-
nun bitki olduğunu kolaylıkla söyleyebilirsiniz. Peki karar veremedikleriniz? Onlar hangi s›n›fa
dâhildir?
Bitki olduğunu düşünebileceğiniz mantarların ayrı bir grup olduğunu, gözle göremediğiniz
canlıların da mikroskobik canlılar olarak sınıflandırıldığını biliyor muydunuz? Bilim insanları can-
lıları sınıflandırırken onların solunum, boşaltım, hareket etme, beslenme, büyüme ve üreme gibi
benzer özelliklerini dikkate almışlardır. Bilim insanlarının yaptıkları bu sınıflandırma aşağıdaki
şemada verilmiştir. Şemayı inceleyerek kendi yaptığınız sınıflandırma ile karşılaştırınız.
Canlılar
Bitkiler Hayvanlar Mantarlar Mikroskobik canlılar
2. Bitkileri Sınıflandıralım
Yukarıdaki fotoğrafların her ikisinde de bitkiler yer almaktadır. Sizce bu bitkilerin birbirle-
rinden farklı olan özellikleri nedir? Fotoğrafları incelediğinizde soldaki fotoğrafta çiçekleri olan
bitkilerin, sağdaki fotoğrafta ise çiçekleri olmayan bitkilerin bulunduğunu kolaylıkla söyleyebilir-
siniz. Bilim insanları bitkileri çiçekli bitkiler ve çiçeksiz bitkiler olmak üzere iki s›n›fa ayırarak
inceler.
Kara yosunu, eğrelti otu, at-
kuyruğu çiçeksiz bitkilere örnek-
tir. Bu bitkiler; göllerde, nemli
yerlerde, ağaç gövdelerinde ya-
şarlar. Köke benzeyen yapılar›
ile bulundukları yüzeye tutunur-
lar.
127
Aşağıda bir çiçekli bitkinin bölümleri kendini tanıtmıştır. İnceleyiniz.
Ben bu bitkinin çiçeğiyim. Bitkinin üre-
me organıyım.
Ben bitkinin yaprağıyım. Rengim genellikle ye-
şildir. Bitkinin besin üretmesini sağlarım. Ayrıca
bitki benimle solunum ve boşaltım yapar.
Ben gövdesiyim. Bitkinin toprak üstünde bulu-
nan kısmıyım. Bazı bitkilerde sert ve kalın, bazı
bitkilerde yumuşak ve ince olurum. Topraktan alı-
nan maddelerin yapraklara taşınmasını sağlarım.
Çiçek, yaprak ve meyveler bana tutunur.
Ben bitkinin köküyüm. Bitkinin toprak altında kalan
kısmıyım. Bitkinin toprağa tutunmasını, su ve suda çö-
zünmüş maddeleri almasını sağlarım. Bazı bitkiler be-
sinlerini köklerinde depo ederler. Sizler havuç, turp
gibi bitkilerin köklerini besin olarak tüketirsiniz.
Bitkilerin, kökleri yardımıyla
topraktan su ve madensel mad-
deleri; yapraklarıyla havadan
karbon dioksidi alıp güneş ışı-
ğı yardımıyla besin ve oksijen
ürettiklerini biliyor musunuz?
Bitkilerin bu şekilde kendi
be­­­si­­­nini kendisinin üretmesi fo-
tosentez olarak adlandırılır.
Bunları Biliyor musunuz?
Güneş
ışığı
Besin
Oksijen
Su
Karbondioksit
128
Çiçeğin bir bitkinin üreme organı olduğunu biliyorsunuz. Aşağıdaki şekilde çiçeğin bölümleri
ve bu bölümlerin görevleri yer almaktadır. İnceleyiniz.
Taç yapraklar: Çiçeğin dikkat çeken parlak renkli ve ko-
kulu yapraklarıdır. Bitkinin türüne göre farklı şekil ve sayıda
olabilir.
Erkek organ: Çiçek
tozlarının üretildiği kı-
sımdır.
Çanak yapraklar:
Genellikle yeşil renkli
olan çanak yapraklar,
taç yaprakları çevrele-
yen bölümdür.
Dişi organ: Çiçeğin
ortasında bulunan tohu-
mun oluştuğu kısımdır.
Etrafında erkek organlar
bulunur.
Çiçek sapı: Çiçeğin
gövdeye tutunduğu kı-
sımdır.
3. Hayvanları Sınıflandıralım
Yukarıdaki fotoğraflarda yer alan canlıların her ikisi de hayvandır. Her ikisi de suda yaşar.
Peki, bu canlıların ortak olmayan özelliklerinin ne olduğunu söyleyebilir misiniz?
Meslekleri Tanıyalım
Peyzaj Mimarlığı
Bitkilerle uğraşmayı, onları düzenlemeyi, tasarım yapmayı seviyor musunuz? O zaman ileride
peyzaj mimarı olmayı düşünebilirsiniz.
Peyzaj mimarlığı geniş kapsamlı arazi planlaması tasarımı, yönetimi, korunması ve onarılma-
sını içeren uygulamalı bir meslektir. Kentlerin planlanması, kentsel tasarım, peyzaj tasarımı, koru-
nan alanların planlanması ve yönetimi gibi konuları kapsar.
Bölüm mezunları T.C. Orman Bakanlığı, T.C. Çevre Bakanlığı, T.C. Turizm Bakanlığı, Karayol-
ları Genel Müdürlüğü, DSİ, Belediyeler ve özel bürolarda çalışma olanaklarına sahiptir.
								 agr.ege.edu.tr.
(Kısaltılarak düzenlenmiştir.)
129
Omurgasız Hayvanlar
Omurgalı Hayvanlar
Midye, toprak solucanı, kelebek,
uğur böceği, sinek gibi canlıların vü-
cutlarında omurgaları yoktur.
Midye ve denizyıldızı suda, toprak
solucanı ve salyangoz karada yaşa-
yan omurgasızlara örnektir.
Bazılarını yakın çevrenizden de bildiğiniz kedi, köpek, kuş, kurbağa, kaplumbağa gibi pek
çok hayvan omurgalılar sınıfında yer alır. Sizce kuş ve kurbağanın özellikleri aynı mıdır? Kedi-
lerle kuşlar arasındaki fark nedir?
Bilim insanları bu ve benzeri soruların yanıtlarına göre omurgalı hayvanları aşağıdaki gibi
sınıflandırmıştır.
Vücudunuza şekil veren, dik durmasını
sağlayan ve iç organlarınızı koruyan yapıya
iskelet adı verildiğini önceki yıllarda öğren-
miştiniz. Bazı hayvanların da vücutlarında
buna benzer bir yapı bulunmaktadır. Omur-
ga adı verilen bu yapının bulunup bulunma-
masına göre hayvanlar, omurgalı hayvanlar
ve omurgasız hayvanlar olmak üzere ikiye
ayrılır.
Omurgalı Hayvanlar
Balıklar Kurbağalar Sürüngenler Kuşlar Memeliler
130
Balıklar
Kurbağalar
Şimdi omurgalı hayvanları daha yakından tanıyalım.
Akvaryumda balık yetiştirdiniz veya akvaryum
gördünüz mü? Balıkların nasıl hareket ettiklerine
hiç dikkat ettiniz mi?
Balıklar genellikle vücutları pullarla kaplı, yüz-
geç ve kuyrukları ile hareket eden omurgalı canlı-
lardır. Solungaç solunumu yaparlar ve yumurta ile
çoğalırlar.
Yaşamlarının bir kısmını suda bir kısmını ise
karada geçirirler. Kurbağaların bu özellikleri iki ya-
şamlılık olarak adlandırılır. Yumurta ile çoğalırlar.
Yumurtadan yeni çıkan
yavrulara larva (iribaş)
denir. Balığa benzeyen bu
canlılar ergin hâle gelin-
ceye kadar suda yaşar ve
solungaç solunumu yapar.
Yumurta ile çoğalıp akciğer
solunumu yapan sürüngenle-
rin vücutları sert pullarla kap-
lıdır. Yılan, kaplumbağa, tim-
sah, kertenkele sürüngenlere
örnektir.
20-25 cm uzunluğunda bir sürüngen olan bukalemun-
ların bulundukları duruma göre (tehlike hissettiklerin-
de gizlenmek için, deri değiştirecekleri zaman vb.) renk
değiştirdiklerini biliyor musunuz?
Bunları Biliyor musunuz?
Sürüngenler
131
Kuşlar
Kuşların vücutları tüylerle kaplıdır. Yumur-
ta ile çoğalıp akciğer solunumu yapan kuşlar,
kanatları sayesinde uçabilirler. Ancak tavuk,
penguen gibi canlılar kuş olmalarına rağmen
uçamazlar.
Akciğer solunumu yapan memeliler
doğurarak çoğalırlar. Vücutları genel ola-
rak kıllarla kaplıdır.
Fok, balina ve yunuslar doğurarak ço-
ğaldıkları için memeliler sınıfında yer alır.
Yarasa da dış görünüş olarak kuşlara
benzese de doğurarak çoğaldığı için me-
melidir.
Yaklaşık %90’ı su olan mantarın proteince
zengin bir besin maddesi olduğunu biliyor musu-
nuz? Siz de mantar yemeyi sever misiniz? Hangi
mantarların yenilebilir olduğunu biliyor musunuz?
Yukarıdaki fotoğraflarda yer alan mantarlar çok ilginç ve güzel görünüyor olabilirler. Ama
her üçünün de zehirli olduğunu biliyor musunuz? Ormanlık alanlarda gezinti yapmaktan hoş-
lanıyorsanız pek çok farklı mantar türüne rastlayabilirsiniz. Şapkalı mantarlar olarak adlan-
dırılan bu mantarların zehirli olanlarını ayırt etmek oldukça zordur. Bu nedenle kültür mantarı
dışındaki mantarları yememeniz gerektiğini unutmayınız.
Memeliler
4. Mantarları Tanıyalım
132
Şapkalı mantarların dışında bir başka man-
tar çeşidi de yandaki fotoğrafta ekmeğin üzerin-
de gördüğünüz küf mantarıdır.
Peynirin, ekmeğin ve severek tükettiğimiz poğaçaların yapımında da mantarların önemli
bir rolü olduğunu biliyor muydunuz? Maya mantarları adı verilen bu mantarlar ortam koşulları
uygun olduğunda çoğalırlar.
El ve ayak tırnaklarında şekil bozukluklarına, çocukların ağzında oluşan pamukçuk hastalı-
ğına, saçkıran hastalığına hastalık yapan mantarlar neden olur.
Penisilin adı ile bilinen ilacın, 1928 yı-
lında Alexander Fleming (Aleksandır Fi-
leming) tarafından küf mantarından elde
edildiğini biliyor musunuz?
Alexander Fleming ve iki arkadaşı bu
çalışma ile 1945 yılında Nobel Tıp Ödülü'nü
kazandılar.
Bunları Biliyor musunuz?
Dikkat
Başkalarının terlik, çorap, diş fırçası, tarak vb. özel eşyalarını kullanmamalıyız ve te­­­
mizlik kurallarına dikkat etmeliyiz.
133
Gözle göremediğiniz yapıları incelemek amacıyla kul-
landığınız mikroskop 17. yüzyılda Hollandalı Anton van
Leeuwenhcek (Anton van Lövenhuk) ve İngiliz Robert
Hooke (Rabırt Huk) tarafından geliştirilmiştir. Mikrosko-
bun bulunuşu ve bunu izleyen gelişmeler insanların gözle
görülmeyen canlılar ile ilgili çok daha fazla bilgi edinme-
sini sağlamıştır.
Tifo, kolera, verem, tetanos gibi pek çok hastalığa göz-
le göremediğimiz mikroskobik canlılar neden olur.
Mikroskobik canlılar açıkta bıraktığımız besin maddeleri-
nin bozulmasına ve çürümesine de neden olur.
Peki mikroskobik canlıların sadece olumsuz etkileri mi
vardır?
Sütten peynir ve yoğurt, üzüm suyundan sirke yapabil-
memizi mikroskobik canlılara borçlu olduğumuzu biliyor
muydunuz?
Mikroskobik canlılar ölü bitki ve hayvan kalıntılarını par-
çalayarak toprağa karışmalarını sağlar. Bu sayede toprağın
verimi artar.
5. Mikroskobik Canlılar
Mikroskobik canlıların yaşamımıza olumlu ve olumsuz etkilerini İnternet, ansiklopedi,
gazete ve dergilerden araştırınız. Araştırma sonuçlarınızı görsel malzemelerle destek-
leyerek bir poster sunusu hâline getirip arkadaşlarınıza sununuz.
Araştıralım - Sunalım
Meslekleri Tanıyalım
Biyolog
Mikroskopla inceleme ve araştırmalar yapmak hoşunuza gider mi?
Laboratuvarda çalışmaktan zevk alıyorsanız biyolog olabilirsiniz.
Fen - Edebiyat fakültelerinin 4 yıllık eğitim veren biyoloji bölümlerini bitirenler biyolog unvanı
ile mezun olurlar.
Biyologlar devlet ve özel hastanelerde, laboratuvarlarda, ilaç firmalarında çalışabilecekleri
gibi alanlarında akademisyen olarak da görev yapabilir.	
							 fef.ogu.edu.tr
(Kısaltılarak düzenlenmiştir.)
134
NELER ÖĞRENDİK?
A.	Aşağıda verilen sözcük veya sözcük gruplarını kullanarak bir kavram haritası oluşturunuz.
B.	Aşağıdaki hayvan fotoğraflarının numaralarını kullanarak verilen soruları cevaplayınız.
1.	Hangisi ya da hangileri omurgalıdır?
2.	Hangisi ya da hangileri omurgasızdır?
3.	Hangisi ya da hangileri balıktır?
4.	Hangisi ya da hangileri sürüngendir?
5.	Hangisi ya da hangileri kuştur?
6.	Hangisi ya da hangileri memelidir?
Taç yaprak Dişi organ Erkek organ Çanak yaprak
Çiçekli bitki Çiçeksiz bitki Kök Gövde Yaprak Çiçek
Her
zaman
Bazen
Hiçbir
zaman
Canlıları sınıflandırabilirim.
Yaptığım sınıflandırmayı alt gruplara ayırabilirim.
1 2 3 4
5 6 7 8
9 10 11 12
Aşağıdaki tablo kendinizi değerlendirmeniz için düzenlenmiştir. Tabloyu inceleyiniz. “Her
zaman”, “Bazen”, “Hiçbir zaman” seçeneklerinden kendiniz için uygun olanı işaretleyiniz. “Ba-
zen” ve “Hiçbir zaman” seçeneklerini işaretlediğiniz durumlarda, ilgili konuları tekrar etmeniz
gerektiğini sakın unutmayınız.
KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM
135
	 Anahtar Kavramlar
	 İnsan	 Çevre	 Çevre sorunları
	 Bu bölümü tamamladığınızda;
●	 İnsan faaliyetleri sonucu hangi çevre sorunlarının oluştuğunu öğrenecek,
●	 Bu çevre sorunlarına yönelik çözüm önerileri geliştirebileceksiniz.
Sizce hangi çevre sorunları insan kaynaklıdır?
BÖLÜM B
İNSAN VE ÇEVRE İLİŞKİSİ
136
Yukarıda verilen soldaki fotoğraf Ankara Kızılay Meydanı'nın 1936 yılındaki görünümüdür.
Sağdaki fotoğraf ise aynı yerin günümüzde çekilmiş hâlidir. Ankara’da yaşayanlarınız soldaki
fotoğrafta görülen binanın yerini başka binaların aldığını görmüş olabilirler. Bu iki fotoğrafa
bakarak insanların yaşadıkları çevreyi nasıl değiştirdiklerini söyleyebilir misiniz?
Hızlı nüfus artışı, insanların çok daha fazla konuta gereksinim duymasına ve hızlı bir yapı-
laşmaya neden olmuştur.
İnsan ve Çevre
1927 yılında yapılan nüfus sayımına göre 13.648. 270 olan Türkiye nüfusunun 2012
yılında 75.627.384 olduğunu biliyor musunuz?
Bunları Biliyor musunuz?
Yaşadığımız çevrede meydana gelen değişiklikler beraberinde çevre sorunlarını da getir-
miştir.
Proje Hazırlayalım
Konu
Yakın çevremizdeki çevre sorunlarından birine yönelik çözüm projesi geliştirmek
Kullanılacak Malzemeler
İnternet, ansiklopedi, gazete haberleri, fon kartonu, yapıştırıcı, konu ile ilgili görseller
Proje Basamakları
●	 İnternet, ansiklopedi, dergi ve gazetelerden yakın çevrenizde yaşanan çevre sorunla-
rının neler olduğunu araştırınız. Araştırma konunuzu destekleyen resim, şekil, grafik vb.ni
de hazırlayınız.
●	 Yaşanan çevre sorunlarından birini belirleyiniz. Örnek konu: Tarım alanlarının kimya-
sal maddelerle kirlenmesi.
●	 Soruna yönelik çözüm önerilerinizi belirleyiniz. Örnek çözüm önerisi: Kimyasal madde
kullanımının özel izinlerle yapılması.
●	 Çözümünüz için çalışma basamaklarınızı belirleyiniz.
●	 Belirlediğiniz sorun, çözüm ve çalışma basamaklarını bir poster hazırlayarak tanıtınız.
	 Bu projeyi farklı sorun, çözüm önerisi, çalışma basamakları ve sunuş yöntemi ile de
hazırlayabilirsiniz.
137
Aşağıdaki çalışmayı yaparak siz de yakın
çevrenizde bu konuda yaşanan bir soruna
çözüm getiriniz.
İnsanların çevreye verdikleri en önemli
zararlardan birisi ormanların yok olmasıdır.
Ormanlarımızın yaklaşık %60'ı yangına çok
hassas olan bölgelerde bulunmaktadır. Or-
man yangınlarının %59'u ihmal, dikkatsizlik
ve kaza sonucu çıkmaktadır.
Ormanların yok olmasının tek nedeni yan-
gınlar değildir. Bilinçsiz yapılan ağaç kesim-
leri, orman ürünlerinin tüketimindeki artış da
ormanlarımız için tehlike oluşturmaktadır. Bu
tehlikeleri önlemek için bilinçli tüketiciler ol-
mamız gerektiğini unutmamalıyız.
UNUTMAYIN!
Bir ton kullanılmış beyaz kâğıt, geri
kazanıldığında 16 adet, 1 ton gazete kâ­­
ğıdı geri kazanıldığında ise 8 adet çam
ağacı kesilmekten kurtulmuş olur.
Geri dönen her bir ton çam için yak­
laşık 100 litre petrol tasarruf edilir.
Atatürk Orman Çiftliği
Atatürk Orman Çiftliği'nin şimdiki yerini
seçtiği zaman, arazinin verim durumu hakkında
yerli ve yabancı uzmanların görüşünü istemiş-
ti. Davet edilen uzmanların verdikleri raporlar
içinde bu topraklar üzerinde her hangi bir tarım
faaliyetinin yapılamayacağını iddia edenler ol-
duğu gibi, bu toprakların sıkı bir mücadele ile
ıslah edilebileceğini söyleyenlerde vardı. Tarım
bakanlığı uzmanlarından Schmit, Orman Çiftli-
ği arazisinde tarım imkanları hakkında verdiği
raporda "Bu öyle bir teşebbüstür ki, elverişsiz toprak ve iklim koşulları altında burada ya sabır tükenir,
yahut ta para" demiştir. Uzmanların bu olumsuz görüşleri, O'nun Ankara'da bir çiftlik kurma konusun-
daki azmini azaltacak yerde daha da pekiştirmeye hizmet etmiş olmuştur.
Çiftlik için ağacın bile yetişmediği bir yeri tercih eden Atatürk, kuruluş çalışmaları ile yakından ilgi-
lenmek, çalışmaları bizzat yönetmek arzusu ve azmi ile ilgililere yurt tarımına örnek olacak Gazi Orman
Çiftliği'ni kurmak üzere derhâl çalışmalara başlama emrini verdi. 
Verilen emirler arasında; en kötü tarım koşullarına sahip olduğunun tarım uzmanlarınca bildirilmesi
üzerine, eliyle işaret etmek sureti ile iyileştirilmesi gereğini ileri sürdükleri alanın satın alınıp işletme plan-
larının hazırlanması, arazinin düzenleme ve iyileştirilmesi ile birlikte hemen tarım yapılabilmesi konuları
başta geliyordu. Yapılan tüm çalışmalarla çiftliğin kuruluşunu tamamlayan Büyük Önder, bu teşebbüsteki
iki ana gayesini gerçekleştirmiştir. Bu sayede hem modern tarım tekniklerinin ilk örneklerini Türkiye tarı-
mına hediye etmiş, hem de o zamana kadar Ankara halkının tek mesire yeri olan Kayaş Vadisi'ni aratma-
yacak, hatta her yönüyle ondan üstün olan bir mesire yeri yaratmak arzusunu gerçekleştirmiştir.
www.aoc.gov.tr.
(Kısaltılarak verilmiştir)
138
NELER ÖĞRENDİK?
Her
zaman
Bazen
Hiçbir
zaman
İnsan faaliyetleri sonucu çevre sorunlarının oluştu-
ğunu biliyorum.
Çevre sorunlarına yönelik çözümler üretebilirim.
Aşağıdaki tablo kendinizi değerlendirmeniz için düzenlenmiştir. Tabloyu inceleyiniz. “Her
zaman”, “Bazen”, “Hiçbir zaman” seçeneklerinden kendiniz için uygun olanı işaretleyiniz. “Ba-
zen” ve “Hiçbir zaman” seçeneklerini işaretlediğiniz durumlarda, ilgili konuları tekrar etmeniz
gerektiğini sakın unutmayınız.
A.	Aşağıdaki soruları defterinize cevaplayınız.
1. İnsanlar yaşadıkları çevreyi nasıl etkilemektedir?
2. Yaşadığınız çevrede insanların neden olduğu çevre sorunları var mı? Bu sorunları çözmek
için neler önerirsiniz?
B.	Yaşadığınız şehir, kasaba veya beldenin belediye başkanı adayı olduğunuzu düşününüz.
Seçim çalışmanızda seçmenleri; çevre ile ilgili düşünceleriniz, planlarınız hakkında bilgilendir-
mek amacıyla bir konuşma metni hazırlayınız.
C.	Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ahşap ürünlerin kullanımını ağaç kesimini önlemek amacıyla
yasaklama kararı almayı düşündüğünü açıkladı.
Bu kararın olası sonuçlarını altı şapkanızı takarak düşününüz. Düşüncelerinizi aşağıdaki gibi
bir tablo yaparak defterinize not ediniz (Şapkaların renkleri altlarında yazılan anlamları ifade
etmektedir).
(Tarafsız şapka)
(İyimser şapka)
(Duygusal şapka)
(Yaratıcı şapka)
(Karamsar şapka)
(Değerlendiren
şapka)
KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM
139
1.	Bilim insanları canlıları incelemek için ........................ yaparlar.
2.	Bitkiler ................. ve ................ olmak üzere iki sınıfa ayrılır.
3.	Canlılar; ................, ................., ............................... ve .....................
olmak üzere dört sınıfta incelenir.
4.	Çiçekli bir bitkide ..........., ..............., .............. ve ............. bulunur.
5.	Hayvanlar ................... ve ................... olmak üzere iki sınıfa ayrılarak
incelenir.
6.	Bitkiler ................... yaparak besin üretir.
7.	Kurbağalar yaşamlarının bir kısmını suda, bir kısmını ise karada geçir-
diği için ...................... olarak adlandırılır.
8.	Peynir, ekmek gibi besinlerin yapımında, ............. ................. etkilidir.
hayvan mantar mikroskobik canlılar
kök sınıflandırma maya mantarıiki yaşamlı fotosentez
çiçekli bitki gövde omurgalı
yaprak çiçeksiz omurgasız çiçek
B.	Aşağıdaki ifadelerin başında yer alan yay ayracın içine; doğru olduğunu düşündüğünüz
ifade için "D”, yanlış olduğunu düşündüğünüz ifade için, "Y” harfi yazınız. Yanlış olduğunu
düşündüğünüz ifadenin doğrusunu defterinize yazınız.
(...)	 1.	Varlıklar canlılar ve cansızlar olmak üzere iki sınıfa ayrılır.
(...)	 2.	Bütün bitkilerin çiçekleri vardır.
(...)	 3.	Çiçek bitkinin üreme organıdır.
(...)	 4.	Bitkiler fotosentez sırasında güneş ışığı kullanır.
(...)	 5.	Dişi organ tohumun oluştuğu kısımdır.
(...)	 6.	Kelebek omurgalı bir canlıdır.
(...)	 7.	Balıklar akciğer solunumu yapar.
(...)	 8.	Kurbağalar yumurta ile çoğalır.
(...)	 9.	Sürüngenlerin vücutları sert pullarla kaplıdır.
(...)	10.	Bütün kuşlar uçabilir.
A.	Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerleri verilen sözcük veya sözcük gruplarından uygun olan-
larını kullanarak tamamlayınız.
5. ÜNİTE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
140
(...)	11.	Memelilerin vücutları tüylerle kaplıdır.
(...)	12.	Kültür mantarları dışındaki şapkalı mantarların zehirli olabileceğini unutmamalıyız.
(...)	13.	Hastalık yapan mantarlar tifo, kolera gibi hastalıklara neden olur.
(...)	14.	Hızlı ve kontrolsüz nüfus artışı çevre sorunlarına yol açmaz.
D.	Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.
1.	 Aşağıdakilerden hangisi canlıların sınıflandırılmasının nedenlerinden birisi değildir?
	 A.	Çok fazla canlı olması
	 B.	Canlıların farklı özelliklerinin olması
	 C.	İnceleme kolaylığı sağlaması
	 D.	Farklı türlerde canlıların olması
2.	 	I.	 Büyüklüğü
	 II.	 Üreme şekli
	 III.	 Yaşadığı ortam
Canlıları sınıflandırırken yukarıdaki özelliklerden hangisi ya da hangileri dikkate alın-
maz?
	 A.	Yalnız I	 B. Yalnız II	 C. I ve II	 D. II ve III
C.	Aşağıda birbiri ile bağlantılı doğru (D) veya yanlış (Y) bilgilerle tanılayıcı dallanmış ağaç
tekniğinde bir çalışma düzenlenmiştir. Her bir doğru veya yanlış karar, bir sonraki maddeyi
etkileyecektir. Buna göre verilen ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğuna karar verilerek
ilerlendiğinde kaç numaralı çıkışa ulaşılacağını bulunuz.
D
Y
3
4
D
Y
5
6
D
D
Y
Y
D
Y
1
Y
2
D
Ekmek ve pey-
nirin küflenmesine
sebep olan man-
tardır.
1
Kurbağalar iki ya­­­
şam­­­lı canlılardır.
2
Çiçekli bitkide kök,
gövde, yaprak ve çiçek
gibi kısımlar bulunur.
3
Açıkta bıraktığımız
et parçasının bozul-
masının sebebi mik-
roskobik canlılardır.
4
Ormanların yok ol-
masına seller sebep
olur.
5
Toprağın su ve
rüzgârlarla taşınma-
sına erozyon de­­­­­nir.
6
D
Y
7
8
Çiçekli bitkilerde
çiçek, bitkinin üreme
organıdır.
7
141
3.	 Aşağıdakileden hangisi çiçeği oluşturan bölümlerden birisi değildir?
	 A.	Taç yaprak		 B. Tohum	
	 C.	Erkek organ		 D. Dişi organ
5.	 Aşağıdaki canlılardan hangisi omurgalı hayvanlar sınıfına dahil değildir?
	 A.	Yılan		 B. Arı	
	 C.	Kaplumbağa		 D. Kertenkele
6.	 	I.	 Yumurta ile çoğalırlar.
	 II.	 Akciğer solunumu yaparlar.
	 III.	 İki yaşamlıdırlar.
	 IV.	 Vücutları pullarla kaplıdır.
Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri balıkların özelliklerindendir?
	 A.	Yalnız I		 B. Yalnız IV	
	 C. I ve IV		 D. II ve III
7.	 Aşağıdaki hayvanlardan hangisi memelidir?
	 A.	Yarasa		 B. Papağan	
	 C. Penguen		 D. Timsah
8.	 Hangi seçenekte verilen hayvan diğerlerinden farklı şekilde çoğalır?
	 A.	Kurbağa		 B. Koyun	
	 C. Balina		 D. Kanguru
9.	 Aşağıdakilerden hangisi mantarların neden olduğu bir hastalık değildir?
	 A.	Pamukçuk		 B. Saçkıran	
	 C.	Tifo		 D. Tırnakta şekil bozukluğu
10.		I.	 Orman yangınları
	 II.	 Akarsuların kirlenmesi
	 III.	 Havadaki karbondioksit miktarının artması
Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri insan faaliyeti sonucu oluşan çevre so-
runudur?
	 A.	Yalnız I	 B. Yalnız II	 C. II ve III	 D. I, II ve III
4.	
Yukarıdaki konuşma bitkinin hangi bölümüne aittir?
	 A.	Çiçek	 B. Yaprak	 C. Kök	 D. Gövde
Bitkinin toprak altında kalan kısmıyım. Bitkinin toprağa tutunmasını,
su ve suda çözünmüş maddeleri almasını sağlarım.
142
DÜŞÜNELİM – EĞLENELİM
Salyangozun kabuğundaki bulmacayı tamamlayarak şifreyi bulunuz.
1.	Bilim insanları dört gruba ayırarak sınıflandırır.
2.	Gül, lale gibi bitkilerin genel adıdır.
3.	Bitkinin besin ihtiyacını karşılandığı bölümüdür.
4.	Midye, sinek, kelebek gibi canlıların genel adıdır.
5.	İki yaşamlı bir canlı türüdür.
6.	Hastalık yapan ve yenilebilen türleri olan canlıdır.
7.	Gözle göremediğimiz canlıları görmek ve incelemek için kullandığımız araçtır.
8.	Hava, su ve toprak kirliliğinin genel adıdır.
F

Más contenido relacionado

La actualidad más candente (19)

Hayvanlar alemi̇
Hayvanlar alemi̇Hayvanlar alemi̇
Hayvanlar alemi̇
 
Canlı türleri ve detayları
Canlı türleri ve detaylarıCanlı türleri ve detayları
Canlı türleri ve detayları
 
Gamze bilg ödevi
Gamze bilg ödeviGamze bilg ödevi
Gamze bilg ödevi
 
Canlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası SlaytCanlılar Dünyası Slayt
Canlılar Dünyası Slayt
 
Mantarlar
MantarlarMantarlar
Mantarlar
 
Doğa ve canlilar
Doğa ve canlilarDoğa ve canlilar
Doğa ve canlilar
 
Canlilarin siniflandirmasi
Canlilarin siniflandirmasiCanlilarin siniflandirmasi
Canlilarin siniflandirmasi
 
6. Sınıf Fen Bilimleri 1. Ünite Vücudumuzdaki Sistemler
6. Sınıf Fen Bilimleri 1. Ünite Vücudumuzdaki Sistemler6. Sınıf Fen Bilimleri 1. Ünite Vücudumuzdaki Sistemler
6. Sınıf Fen Bilimleri 1. Ünite Vücudumuzdaki Sistemler
 
04 Genel Botanik
04 Genel Botanik04 Genel Botanik
04 Genel Botanik
 
Mantarlar
MantarlarMantarlar
Mantarlar
 
C A N L I L A R I N O R T A K O Z E L L I K L E R I
C A N L I L A R I N  O R T A K  O Z E L L I K L E R IC A N L I L A R I N  O R T A K  O Z E L L I K L E R I
C A N L I L A R I N O R T A K O Z E L L I K L E R I
 
Ekosistem dönem ödevi
Ekosistem dönem ödeviEkosistem dönem ödevi
Ekosistem dönem ödevi
 
Hayvanlar kavram hrts
Hayvanlar kavram hrtsHayvanlar kavram hrts
Hayvanlar kavram hrts
 
Mantarlar, Hayvanlar, Bitkiler
Mantarlar, Hayvanlar, BitkilerMantarlar, Hayvanlar, Bitkiler
Mantarlar, Hayvanlar, Bitkiler
 
Bakterilerin beslenmesi ve üremesi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Bakterilerin beslenmesi ve üremesi (fazlası için www.tipfakultesi.org )Bakterilerin beslenmesi ve üremesi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Bakterilerin beslenmesi ve üremesi (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMLERİ
BİTKİLERDE  TAŞIMA   SİSTEMLERİBİTKİLERDE  TAŞIMA   SİSTEMLERİ
BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMLERİ
 
çAmkese böceği bilgi notu.
çAmkese böceği  bilgi notu.çAmkese böceği  bilgi notu.
çAmkese böceği bilgi notu.
 
Mikroplar virusler bakteriler
Mikroplar virusler bakterilerMikroplar virusler bakteriler
Mikroplar virusler bakteriler
 
Protista alemi
Protista alemiProtista alemi
Protista alemi
 

Destacado

Fen ve teknoloji 8 çalışma kitabı
Fen ve teknoloji 8   çalışma kitabıFen ve teknoloji 8   çalışma kitabı
Fen ve teknoloji 8 çalışma kitabıYeliz Özcan
 
Canlıların Ortak Özellikleri
Canlıların Ortak ÖzellikleriCanlıların Ortak Özellikleri
Canlıların Ortak ÖzellikleriEsra Öncül
 
Hayvanlar
HayvanlarHayvanlar
Hayvanlarnibur
 
Microsoft word 6 5
Microsoft word   6 5Microsoft word   6 5
Microsoft word 6 5Arda Mercan
 
Microsoft word 8 3 pdf
Microsoft word   8 3 pdfMicrosoft word   8 3 pdf
Microsoft word 8 3 pdfArda Mercan
 
Microsoft word 8 1 pdf
Microsoft word   8 1 pdfMicrosoft word   8 1 pdf
Microsoft word 8 1 pdfArda Mercan
 
Hayvanlar
HayvanlarHayvanlar
Hayvanlarfrhckr
 
GÜÇ AKTARIM VE HAREKET KONTROL DERGİSİ - SAYI 40
GÜÇ AKTARIM VE HAREKET KONTROL DERGİSİ - SAYI 40GÜÇ AKTARIM VE HAREKET KONTROL DERGİSİ - SAYI 40
GÜÇ AKTARIM VE HAREKET KONTROL DERGİSİ - SAYI 40Mesut KUL
 
Canlilar i̇çi̇n madde ve enerji̇
Canlilar i̇çi̇n madde ve enerji̇Canlilar i̇çi̇n madde ve enerji̇
Canlilar i̇çi̇n madde ve enerji̇cengizchesko
 
ÇEVRE KİRLİLİĞİ-GERİ DÖNÜŞÜM SUNU-GÜÇ
ÇEVRE KİRLİLİĞİ-GERİ DÖNÜŞÜM SUNU-GÜÇÇEVRE KİRLİLİĞİ-GERİ DÖNÜŞÜM SUNU-GÜÇ
ÇEVRE KİRLİLİĞİ-GERİ DÖNÜŞÜM SUNU-GÜÇUlke Çalişkan
 
çEvre kirliliği ve küresel isinma
çEvre  kirliliği ve küresel isinmaçEvre  kirliliği ve küresel isinma
çEvre kirliliği ve küresel isinmaesfaka
 
5. Sınıf Fen ve Teknoloji Besinler Sunusu
5. Sınıf Fen ve Teknoloji Besinler Sunusu5. Sınıf Fen ve Teknoloji Besinler Sunusu
5. Sınıf Fen ve Teknoloji Besinler SunusuIrfan Celik
 

Destacado (19)

Fen ve teknoloji 8 çalışma kitabı
Fen ve teknoloji 8   çalışma kitabıFen ve teknoloji 8   çalışma kitabı
Fen ve teknoloji 8 çalışma kitabı
 
Canlıların Ortak Özellikleri
Canlıların Ortak ÖzellikleriCanlıların Ortak Özellikleri
Canlıların Ortak Özellikleri
 
Hayvanlar
HayvanlarHayvanlar
Hayvanlar
 
Microsoft word 6 5
Microsoft word   6 5Microsoft word   6 5
Microsoft word 6 5
 
Microsoft word 8 3 pdf
Microsoft word   8 3 pdfMicrosoft word   8 3 pdf
Microsoft word 8 3 pdf
 
Microsoft word 8 1 pdf
Microsoft word   8 1 pdfMicrosoft word   8 1 pdf
Microsoft word 8 1 pdf
 
Hayvanlar
HayvanlarHayvanlar
Hayvanlar
 
GÜÇ AKTARIM VE HAREKET KONTROL DERGİSİ - SAYI 40
GÜÇ AKTARIM VE HAREKET KONTROL DERGİSİ - SAYI 40GÜÇ AKTARIM VE HAREKET KONTROL DERGİSİ - SAYI 40
GÜÇ AKTARIM VE HAREKET KONTROL DERGİSİ - SAYI 40
 
Fen 5 (7 unite)
Fen 5 (7 unite)Fen 5 (7 unite)
Fen 5 (7 unite)
 
Canlilar i̇çi̇n madde ve enerji̇
Canlilar i̇çi̇n madde ve enerji̇Canlilar i̇çi̇n madde ve enerji̇
Canlilar i̇çi̇n madde ve enerji̇
 
129 363-1-pb
129 363-1-pb129 363-1-pb
129 363-1-pb
 
cevre kirliliği(environmental pollution)
cevre kirliliği(environmental pollution)cevre kirliliği(environmental pollution)
cevre kirliliği(environmental pollution)
 
Fen 5 (2 unite)
Fen 5 (2 unite)Fen 5 (2 unite)
Fen 5 (2 unite)
 
çEvre kirliliği
çEvre kirliliğiçEvre kirliliği
çEvre kirliliği
 
ÇEVRE KİRLİLİĞİ-GERİ DÖNÜŞÜM SUNU-GÜÇ
ÇEVRE KİRLİLİĞİ-GERİ DÖNÜŞÜM SUNU-GÜÇÇEVRE KİRLİLİĞİ-GERİ DÖNÜŞÜM SUNU-GÜÇ
ÇEVRE KİRLİLİĞİ-GERİ DÖNÜŞÜM SUNU-GÜÇ
 
çEvre kirliliği ve küresel isinma
çEvre  kirliliği ve küresel isinmaçEvre  kirliliği ve küresel isinma
çEvre kirliliği ve küresel isinma
 
5. Sınıf Fen ve Teknoloji Besinler Sunusu
5. Sınıf Fen ve Teknoloji Besinler Sunusu5. Sınıf Fen ve Teknoloji Besinler Sunusu
5. Sınıf Fen ve Teknoloji Besinler Sunusu
 
Olcme
OlcmeOlcme
Olcme
 
Cevre Kirliliği
Cevre KirliliğiCevre Kirliliği
Cevre Kirliliği
 

Similar a Fen 5 (5 unite)

Bilg ödevi
Bilg ödeviBilg ödevi
Bilg ödevigamzec61
 
Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )www.tipfakultesi. org
 
Canlılık hücreyle başlar
Canlılık hücreyle başlarCanlılık hücreyle başlar
Canlılık hücreyle başlarTulay01
 
cevremizdekicanlilar.ppt
cevremizdekicanlilar.pptcevremizdekicanlilar.ppt
cevremizdekicanlilar.pptFurkan349422
 
sivrisinek (fazlası için www.tipfakultesi.org )
sivrisinek (fazlası için www.tipfakultesi.org )sivrisinek (fazlası için www.tipfakultesi.org )
sivrisinek (fazlası için www.tipfakultesi.org )www.tipfakultesi. org
 
Fito sunum
Fito sunumFito sunum
Fito sunumugur18
 
artropod-genel-özellikler (fazlası için www.tipfakultesi.org )
artropod-genel-özellikler (fazlası için www.tipfakultesi.org )artropod-genel-özellikler (fazlası için www.tipfakultesi.org )
artropod-genel-özellikler (fazlası için www.tipfakultesi.org )www.tipfakultesi. org
 
Meraklı minik Ağaçlar nasıl büyür
Meraklı minik Ağaçlar nasıl büyürMeraklı minik Ağaçlar nasıl büyür
Meraklı minik Ağaçlar nasıl büyürTulay01
 
Hamamböcekleri ve mücadele yöntemleri
Hamamböcekleri ve mücadele yöntemleriHamamböcekleri ve mücadele yöntemleri
Hamamböcekleri ve mücadele yöntemleriİlker KIRHAN
 
2 ) kuzu gobegi mantari
2 ) kuzu gobegi mantari2 ) kuzu gobegi mantari
2 ) kuzu gobegi mantariAli Şahin
 
s4-canlilarcesitlidir.ppt
s4-canlilarcesitlidir.ppts4-canlilarcesitlidir.ppt
s4-canlilarcesitlidir.pptFurkan349422
 
Canlilarin Ortak Ozellikleri
Canlilarin  Ortak OzellikleriCanlilarin  Ortak Ozellikleri
Canlilarin Ortak Ozelliklerimurat onal
 
Ilköğretim Çocukları İçin El Hijyeni haytar.net [e kitap]
Ilköğretim Çocukları İçin El Hijyeni haytar.net [e kitap]Ilköğretim Çocukları İçin El Hijyeni haytar.net [e kitap]
Ilköğretim Çocukları İçin El Hijyeni haytar.net [e kitap]University of Uludag
 
akaroloji ders notu.pdf
akaroloji ders notu.pdfakaroloji ders notu.pdf
akaroloji ders notu.pdfHommyShop1
 
sivrisinek ve larva ile mücadele
 sivrisinek ve larva ile mücadele sivrisinek ve larva ile mücadele
sivrisinek ve larva ile mücadeleRabia Zeyneb
 
Kkkasunu2
Kkkasunu2Kkkasunu2
Kkkasunu2anttab
 

Similar a Fen 5 (5 unite) (20)

Bilg ödevi
Bilg ödeviBilg ödevi
Bilg ödevi
 
Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )
Artropodlar (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
Canlılık hücreyle başlar
Canlılık hücreyle başlarCanlılık hücreyle başlar
Canlılık hücreyle başlar
 
cevremizdekicanlilar.ppt
cevremizdekicanlilar.pptcevremizdekicanlilar.ppt
cevremizdekicanlilar.ppt
 
sivrisinek (fazlası için www.tipfakultesi.org )
sivrisinek (fazlası için www.tipfakultesi.org )sivrisinek (fazlası için www.tipfakultesi.org )
sivrisinek (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
Fito sunum
Fito sunumFito sunum
Fito sunum
 
Protista Alemi
Protista AlemiProtista Alemi
Protista Alemi
 
artropod-genel-özellikler (fazlası için www.tipfakultesi.org )
artropod-genel-özellikler (fazlası için www.tipfakultesi.org )artropod-genel-özellikler (fazlası için www.tipfakultesi.org )
artropod-genel-özellikler (fazlası için www.tipfakultesi.org )
 
Meraklı minik Ağaçlar nasıl büyür
Meraklı minik Ağaçlar nasıl büyürMeraklı minik Ağaçlar nasıl büyür
Meraklı minik Ağaçlar nasıl büyür
 
Hamamböcekleri ve mücadele yöntemleri
Hamamböcekleri ve mücadele yöntemleriHamamböcekleri ve mücadele yöntemleri
Hamamböcekleri ve mücadele yöntemleri
 
FARELER
FARELERFARELER
FARELER
 
2 ) kuzu gobegi mantari
2 ) kuzu gobegi mantari2 ) kuzu gobegi mantari
2 ) kuzu gobegi mantari
 
s4-canlilarcesitlidir.ppt
s4-canlilarcesitlidir.ppts4-canlilarcesitlidir.ppt
s4-canlilarcesitlidir.ppt
 
echinodermata sunum
echinodermata sunumechinodermata sunum
echinodermata sunum
 
Canlilarin Ortak Ozellikleri
Canlilarin  Ortak OzellikleriCanlilarin  Ortak Ozellikleri
Canlilarin Ortak Ozellikleri
 
Sebze Zararlıları
Sebze ZararlılarıSebze Zararlıları
Sebze Zararlıları
 
Ilköğretim Çocukları İçin El Hijyeni haytar.net [e kitap]
Ilköğretim Çocukları İçin El Hijyeni haytar.net [e kitap]Ilköğretim Çocukları İçin El Hijyeni haytar.net [e kitap]
Ilköğretim Çocukları İçin El Hijyeni haytar.net [e kitap]
 
akaroloji ders notu.pdf
akaroloji ders notu.pdfakaroloji ders notu.pdf
akaroloji ders notu.pdf
 
sivrisinek ve larva ile mücadele
 sivrisinek ve larva ile mücadele sivrisinek ve larva ile mücadele
sivrisinek ve larva ile mücadele
 
Kkkasunu2
Kkkasunu2Kkkasunu2
Kkkasunu2
 

Más de Yeliz Özcan

Fen ve teknoloji 8 ders kitabı
Fen ve teknoloji 8 ders kitabıFen ve teknoloji 8 ders kitabı
Fen ve teknoloji 8 ders kitabıYeliz Özcan
 
Fen ve teknoloji 7 dk 2013
Fen ve teknoloji 7 dk 2013Fen ve teknoloji 7 dk 2013
Fen ve teknoloji 7 dk 2013Yeliz Özcan
 
Fen ve teknoloji 7 ck 2013
Fen ve teknoloji 7 ck 2013Fen ve teknoloji 7 ck 2013
Fen ve teknoloji 7 ck 2013Yeliz Özcan
 
Yaşamımızdaki̇ elektri̇k (4.sinif) 7.ÜNİTE HAZIRLAYAN : YELİZ ÖZCAN
Yaşamımızdaki̇ elektri̇k (4.sinif) 7.ÜNİTE HAZIRLAYAN : YELİZ ÖZCANYaşamımızdaki̇ elektri̇k (4.sinif) 7.ÜNİTE HAZIRLAYAN : YELİZ ÖZCAN
Yaşamımızdaki̇ elektri̇k (4.sinif) 7.ÜNİTE HAZIRLAYAN : YELİZ ÖZCANYeliz Özcan
 
Yaşamimizdaki̇ elektri̇k (4.sinif)
Yaşamimizdaki̇ elektri̇k (4.sinif)Yaşamimizdaki̇ elektri̇k (4.sinif)
Yaşamimizdaki̇ elektri̇k (4.sinif)Yeliz Özcan
 
Microsoft word 6 3
Microsoft word   6 3Microsoft word   6 3
Microsoft word 6 3Yeliz Özcan
 
Microsoft word 6 3
Microsoft word   6 3Microsoft word   6 3
Microsoft word 6 3Yeliz Özcan
 
8_sayfalk_laboratuvar_kurallar
  8_sayfalk_laboratuvar_kurallar  8_sayfalk_laboratuvar_kurallar
8_sayfalk_laboratuvar_kurallarYeliz Özcan
 
8_sayfalk_laboratuvar_kurallar
  8_sayfalk_laboratuvar_kurallar  8_sayfalk_laboratuvar_kurallar
8_sayfalk_laboratuvar_kurallarYeliz Özcan
 

Más de Yeliz Özcan (14)

Fen ve teknoloji 8 ders kitabı
Fen ve teknoloji 8 ders kitabıFen ve teknoloji 8 ders kitabı
Fen ve teknoloji 8 ders kitabı
 
Fen ve teknoloji 7 dk 2013
Fen ve teknoloji 7 dk 2013Fen ve teknoloji 7 dk 2013
Fen ve teknoloji 7 dk 2013
 
Fen ve teknoloji 7 ck 2013
Fen ve teknoloji 7 ck 2013Fen ve teknoloji 7 ck 2013
Fen ve teknoloji 7 ck 2013
 
Fen bilimleri 6
Fen bilimleri 6Fen bilimleri 6
Fen bilimleri 6
 
Fen 5 (sozluk)
Fen 5 (sozluk)Fen 5 (sozluk)
Fen 5 (sozluk)
 
Fen 5 (6 unite)
Fen 5 (6 unite)Fen 5 (6 unite)
Fen 5 (6 unite)
 
Fen 5 (4 unite)
Fen 5 (4 unite)Fen 5 (4 unite)
Fen 5 (4 unite)
 
Fen 5 (3 unite)
Fen 5 (3 unite)Fen 5 (3 unite)
Fen 5 (3 unite)
 
Yaşamımızdaki̇ elektri̇k (4.sinif) 7.ÜNİTE HAZIRLAYAN : YELİZ ÖZCAN
Yaşamımızdaki̇ elektri̇k (4.sinif) 7.ÜNİTE HAZIRLAYAN : YELİZ ÖZCANYaşamımızdaki̇ elektri̇k (4.sinif) 7.ÜNİTE HAZIRLAYAN : YELİZ ÖZCAN
Yaşamımızdaki̇ elektri̇k (4.sinif) 7.ÜNİTE HAZIRLAYAN : YELİZ ÖZCAN
 
Yaşamimizdaki̇ elektri̇k (4.sinif)
Yaşamimizdaki̇ elektri̇k (4.sinif)Yaşamimizdaki̇ elektri̇k (4.sinif)
Yaşamimizdaki̇ elektri̇k (4.sinif)
 
Microsoft word 6 3
Microsoft word   6 3Microsoft word   6 3
Microsoft word 6 3
 
Microsoft word 6 3
Microsoft word   6 3Microsoft word   6 3
Microsoft word 6 3
 
8_sayfalk_laboratuvar_kurallar
  8_sayfalk_laboratuvar_kurallar  8_sayfalk_laboratuvar_kurallar
8_sayfalk_laboratuvar_kurallar
 
8_sayfalk_laboratuvar_kurallar
  8_sayfalk_laboratuvar_kurallar  8_sayfalk_laboratuvar_kurallar
8_sayfalk_laboratuvar_kurallar
 

Fen 5 (5 unite)

  • 1. 123 5. ÜNİTE CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM VE TANIYALIM A. Canlıları Tanıyalım 1. Çevremizdeki Varlıklar 2. Bitkileri Sınıflandıralım 3. Hayvanları Sınıflandıralım 4. Mantarları Tanıyalım 5. Mikroskobik Canlılar B. İnsan ve Çevre İlişkisi İnsan ve Çevre
  • 2. 124 Anahtar Kavramlar Canlı Cansız Ortak özellik Bitki Hayvan Mikroskobik canlı Mantarlar Çiçekli bitki Çiçeksiz bitki Omurgalı hayvan Omurgasız hayvan Bu bölümü tamamladığınızda; ● Varlıkların canlılar ve cansızlar olarak ayrıldığını hatırlayacak, ● Canlı varlıkları sınıflandıracak, ● Bu sınıflandırmanın alt gruplarını öğreneceksiniz. Fotoğraflardaki canlıları sınıflandırmanız istenseydi hangi özelliklerini dikkate alırdınız? Ne- den? BÖLÜM A CANLILARI TANIYALIM
  • 3. 125 1. Çevremizdeki Varlıklar Çevrenizde sayamayacağınız kadar varlık olduğunu biliyorsunuz. Bu varlıkları incelemeniz gerekse ne yapardınız? Bilim insanları inceleme çalışmalarında kolaylık sağlamak için sınıflandırma yaparlar. Sı- nıflandırma, varlıkların benzer ve farklı özelliklerine göre yapılır. Yukarıdaki fotoğraflarda yer alan varlıkları da buna göre canlılar ve cansızlar olmak üzere iki sınıfa ayırabiliriz. Çevrenizde gördüğünüz çiçekler, ağaçlar, bütün hayvanlar canlı varlıklar sınıfına girer. Bir bilim insanı olduğunuzu düşününüz. Bu durumda aşağıdaki fotoğraflarda yer alan canlı varlık- ları nasıl sınıflandırırdınız?
  • 4. 126 Yılan, balık, güvercin, kertenkele, tavuk, yunus ve denizyıldızının hayvan, gül ve eğrelti otu- nun bitki olduğunu kolaylıkla söyleyebilirsiniz. Peki karar veremedikleriniz? Onlar hangi s›n›fa dâhildir? Bitki olduğunu düşünebileceğiniz mantarların ayrı bir grup olduğunu, gözle göremediğiniz canlıların da mikroskobik canlılar olarak sınıflandırıldığını biliyor muydunuz? Bilim insanları can- lıları sınıflandırırken onların solunum, boşaltım, hareket etme, beslenme, büyüme ve üreme gibi benzer özelliklerini dikkate almışlardır. Bilim insanlarının yaptıkları bu sınıflandırma aşağıdaki şemada verilmiştir. Şemayı inceleyerek kendi yaptığınız sınıflandırma ile karşılaştırınız. Canlılar Bitkiler Hayvanlar Mantarlar Mikroskobik canlılar 2. Bitkileri Sınıflandıralım Yukarıdaki fotoğrafların her ikisinde de bitkiler yer almaktadır. Sizce bu bitkilerin birbirle- rinden farklı olan özellikleri nedir? Fotoğrafları incelediğinizde soldaki fotoğrafta çiçekleri olan bitkilerin, sağdaki fotoğrafta ise çiçekleri olmayan bitkilerin bulunduğunu kolaylıkla söyleyebilir- siniz. Bilim insanları bitkileri çiçekli bitkiler ve çiçeksiz bitkiler olmak üzere iki s›n›fa ayırarak inceler. Kara yosunu, eğrelti otu, at- kuyruğu çiçeksiz bitkilere örnek- tir. Bu bitkiler; göllerde, nemli yerlerde, ağaç gövdelerinde ya- şarlar. Köke benzeyen yapılar› ile bulundukları yüzeye tutunur- lar.
  • 5. 127 Aşağıda bir çiçekli bitkinin bölümleri kendini tanıtmıştır. İnceleyiniz. Ben bu bitkinin çiçeğiyim. Bitkinin üre- me organıyım. Ben bitkinin yaprağıyım. Rengim genellikle ye- şildir. Bitkinin besin üretmesini sağlarım. Ayrıca bitki benimle solunum ve boşaltım yapar. Ben gövdesiyim. Bitkinin toprak üstünde bulu- nan kısmıyım. Bazı bitkilerde sert ve kalın, bazı bitkilerde yumuşak ve ince olurum. Topraktan alı- nan maddelerin yapraklara taşınmasını sağlarım. Çiçek, yaprak ve meyveler bana tutunur. Ben bitkinin köküyüm. Bitkinin toprak altında kalan kısmıyım. Bitkinin toprağa tutunmasını, su ve suda çö- zünmüş maddeleri almasını sağlarım. Bazı bitkiler be- sinlerini köklerinde depo ederler. Sizler havuç, turp gibi bitkilerin köklerini besin olarak tüketirsiniz. Bitkilerin, kökleri yardımıyla topraktan su ve madensel mad- deleri; yapraklarıyla havadan karbon dioksidi alıp güneş ışı- ğı yardımıyla besin ve oksijen ürettiklerini biliyor musunuz? Bitkilerin bu şekilde kendi be­­­si­­­nini kendisinin üretmesi fo- tosentez olarak adlandırılır. Bunları Biliyor musunuz? Güneş ışığı Besin Oksijen Su Karbondioksit
  • 6. 128 Çiçeğin bir bitkinin üreme organı olduğunu biliyorsunuz. Aşağıdaki şekilde çiçeğin bölümleri ve bu bölümlerin görevleri yer almaktadır. İnceleyiniz. Taç yapraklar: Çiçeğin dikkat çeken parlak renkli ve ko- kulu yapraklarıdır. Bitkinin türüne göre farklı şekil ve sayıda olabilir. Erkek organ: Çiçek tozlarının üretildiği kı- sımdır. Çanak yapraklar: Genellikle yeşil renkli olan çanak yapraklar, taç yaprakları çevrele- yen bölümdür. Dişi organ: Çiçeğin ortasında bulunan tohu- mun oluştuğu kısımdır. Etrafında erkek organlar bulunur. Çiçek sapı: Çiçeğin gövdeye tutunduğu kı- sımdır. 3. Hayvanları Sınıflandıralım Yukarıdaki fotoğraflarda yer alan canlıların her ikisi de hayvandır. Her ikisi de suda yaşar. Peki, bu canlıların ortak olmayan özelliklerinin ne olduğunu söyleyebilir misiniz? Meslekleri Tanıyalım Peyzaj Mimarlığı Bitkilerle uğraşmayı, onları düzenlemeyi, tasarım yapmayı seviyor musunuz? O zaman ileride peyzaj mimarı olmayı düşünebilirsiniz. Peyzaj mimarlığı geniş kapsamlı arazi planlaması tasarımı, yönetimi, korunması ve onarılma- sını içeren uygulamalı bir meslektir. Kentlerin planlanması, kentsel tasarım, peyzaj tasarımı, koru- nan alanların planlanması ve yönetimi gibi konuları kapsar. Bölüm mezunları T.C. Orman Bakanlığı, T.C. Çevre Bakanlığı, T.C. Turizm Bakanlığı, Karayol- ları Genel Müdürlüğü, DSİ, Belediyeler ve özel bürolarda çalışma olanaklarına sahiptir. agr.ege.edu.tr. (Kısaltılarak düzenlenmiştir.)
  • 7. 129 Omurgasız Hayvanlar Omurgalı Hayvanlar Midye, toprak solucanı, kelebek, uğur böceği, sinek gibi canlıların vü- cutlarında omurgaları yoktur. Midye ve denizyıldızı suda, toprak solucanı ve salyangoz karada yaşa- yan omurgasızlara örnektir. Bazılarını yakın çevrenizden de bildiğiniz kedi, köpek, kuş, kurbağa, kaplumbağa gibi pek çok hayvan omurgalılar sınıfında yer alır. Sizce kuş ve kurbağanın özellikleri aynı mıdır? Kedi- lerle kuşlar arasındaki fark nedir? Bilim insanları bu ve benzeri soruların yanıtlarına göre omurgalı hayvanları aşağıdaki gibi sınıflandırmıştır. Vücudunuza şekil veren, dik durmasını sağlayan ve iç organlarınızı koruyan yapıya iskelet adı verildiğini önceki yıllarda öğren- miştiniz. Bazı hayvanların da vücutlarında buna benzer bir yapı bulunmaktadır. Omur- ga adı verilen bu yapının bulunup bulunma- masına göre hayvanlar, omurgalı hayvanlar ve omurgasız hayvanlar olmak üzere ikiye ayrılır. Omurgalı Hayvanlar Balıklar Kurbağalar Sürüngenler Kuşlar Memeliler
  • 8. 130 Balıklar Kurbağalar Şimdi omurgalı hayvanları daha yakından tanıyalım. Akvaryumda balık yetiştirdiniz veya akvaryum gördünüz mü? Balıkların nasıl hareket ettiklerine hiç dikkat ettiniz mi? Balıklar genellikle vücutları pullarla kaplı, yüz- geç ve kuyrukları ile hareket eden omurgalı canlı- lardır. Solungaç solunumu yaparlar ve yumurta ile çoğalırlar. Yaşamlarının bir kısmını suda bir kısmını ise karada geçirirler. Kurbağaların bu özellikleri iki ya- şamlılık olarak adlandırılır. Yumurta ile çoğalırlar. Yumurtadan yeni çıkan yavrulara larva (iribaş) denir. Balığa benzeyen bu canlılar ergin hâle gelin- ceye kadar suda yaşar ve solungaç solunumu yapar. Yumurta ile çoğalıp akciğer solunumu yapan sürüngenle- rin vücutları sert pullarla kap- lıdır. Yılan, kaplumbağa, tim- sah, kertenkele sürüngenlere örnektir. 20-25 cm uzunluğunda bir sürüngen olan bukalemun- ların bulundukları duruma göre (tehlike hissettiklerin- de gizlenmek için, deri değiştirecekleri zaman vb.) renk değiştirdiklerini biliyor musunuz? Bunları Biliyor musunuz? Sürüngenler
  • 9. 131 Kuşlar Kuşların vücutları tüylerle kaplıdır. Yumur- ta ile çoğalıp akciğer solunumu yapan kuşlar, kanatları sayesinde uçabilirler. Ancak tavuk, penguen gibi canlılar kuş olmalarına rağmen uçamazlar. Akciğer solunumu yapan memeliler doğurarak çoğalırlar. Vücutları genel ola- rak kıllarla kaplıdır. Fok, balina ve yunuslar doğurarak ço- ğaldıkları için memeliler sınıfında yer alır. Yarasa da dış görünüş olarak kuşlara benzese de doğurarak çoğaldığı için me- melidir. Yaklaşık %90’ı su olan mantarın proteince zengin bir besin maddesi olduğunu biliyor musu- nuz? Siz de mantar yemeyi sever misiniz? Hangi mantarların yenilebilir olduğunu biliyor musunuz? Yukarıdaki fotoğraflarda yer alan mantarlar çok ilginç ve güzel görünüyor olabilirler. Ama her üçünün de zehirli olduğunu biliyor musunuz? Ormanlık alanlarda gezinti yapmaktan hoş- lanıyorsanız pek çok farklı mantar türüne rastlayabilirsiniz. Şapkalı mantarlar olarak adlan- dırılan bu mantarların zehirli olanlarını ayırt etmek oldukça zordur. Bu nedenle kültür mantarı dışındaki mantarları yememeniz gerektiğini unutmayınız. Memeliler 4. Mantarları Tanıyalım
  • 10. 132 Şapkalı mantarların dışında bir başka man- tar çeşidi de yandaki fotoğrafta ekmeğin üzerin- de gördüğünüz küf mantarıdır. Peynirin, ekmeğin ve severek tükettiğimiz poğaçaların yapımında da mantarların önemli bir rolü olduğunu biliyor muydunuz? Maya mantarları adı verilen bu mantarlar ortam koşulları uygun olduğunda çoğalırlar. El ve ayak tırnaklarında şekil bozukluklarına, çocukların ağzında oluşan pamukçuk hastalı- ğına, saçkıran hastalığına hastalık yapan mantarlar neden olur. Penisilin adı ile bilinen ilacın, 1928 yı- lında Alexander Fleming (Aleksandır Fi- leming) tarafından küf mantarından elde edildiğini biliyor musunuz? Alexander Fleming ve iki arkadaşı bu çalışma ile 1945 yılında Nobel Tıp Ödülü'nü kazandılar. Bunları Biliyor musunuz? Dikkat Başkalarının terlik, çorap, diş fırçası, tarak vb. özel eşyalarını kullanmamalıyız ve te­­­ mizlik kurallarına dikkat etmeliyiz.
  • 11. 133 Gözle göremediğiniz yapıları incelemek amacıyla kul- landığınız mikroskop 17. yüzyılda Hollandalı Anton van Leeuwenhcek (Anton van Lövenhuk) ve İngiliz Robert Hooke (Rabırt Huk) tarafından geliştirilmiştir. Mikrosko- bun bulunuşu ve bunu izleyen gelişmeler insanların gözle görülmeyen canlılar ile ilgili çok daha fazla bilgi edinme- sini sağlamıştır. Tifo, kolera, verem, tetanos gibi pek çok hastalığa göz- le göremediğimiz mikroskobik canlılar neden olur. Mikroskobik canlılar açıkta bıraktığımız besin maddeleri- nin bozulmasına ve çürümesine de neden olur. Peki mikroskobik canlıların sadece olumsuz etkileri mi vardır? Sütten peynir ve yoğurt, üzüm suyundan sirke yapabil- memizi mikroskobik canlılara borçlu olduğumuzu biliyor muydunuz? Mikroskobik canlılar ölü bitki ve hayvan kalıntılarını par- çalayarak toprağa karışmalarını sağlar. Bu sayede toprağın verimi artar. 5. Mikroskobik Canlılar Mikroskobik canlıların yaşamımıza olumlu ve olumsuz etkilerini İnternet, ansiklopedi, gazete ve dergilerden araştırınız. Araştırma sonuçlarınızı görsel malzemelerle destek- leyerek bir poster sunusu hâline getirip arkadaşlarınıza sununuz. Araştıralım - Sunalım Meslekleri Tanıyalım Biyolog Mikroskopla inceleme ve araştırmalar yapmak hoşunuza gider mi? Laboratuvarda çalışmaktan zevk alıyorsanız biyolog olabilirsiniz. Fen - Edebiyat fakültelerinin 4 yıllık eğitim veren biyoloji bölümlerini bitirenler biyolog unvanı ile mezun olurlar. Biyologlar devlet ve özel hastanelerde, laboratuvarlarda, ilaç firmalarında çalışabilecekleri gibi alanlarında akademisyen olarak da görev yapabilir. fef.ogu.edu.tr (Kısaltılarak düzenlenmiştir.)
  • 12. 134 NELER ÖĞRENDİK? A. Aşağıda verilen sözcük veya sözcük gruplarını kullanarak bir kavram haritası oluşturunuz. B. Aşağıdaki hayvan fotoğraflarının numaralarını kullanarak verilen soruları cevaplayınız. 1. Hangisi ya da hangileri omurgalıdır? 2. Hangisi ya da hangileri omurgasızdır? 3. Hangisi ya da hangileri balıktır? 4. Hangisi ya da hangileri sürüngendir? 5. Hangisi ya da hangileri kuştur? 6. Hangisi ya da hangileri memelidir? Taç yaprak Dişi organ Erkek organ Çanak yaprak Çiçekli bitki Çiçeksiz bitki Kök Gövde Yaprak Çiçek Her zaman Bazen Hiçbir zaman Canlıları sınıflandırabilirim. Yaptığım sınıflandırmayı alt gruplara ayırabilirim. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Aşağıdaki tablo kendinizi değerlendirmeniz için düzenlenmiştir. Tabloyu inceleyiniz. “Her zaman”, “Bazen”, “Hiçbir zaman” seçeneklerinden kendiniz için uygun olanı işaretleyiniz. “Ba- zen” ve “Hiçbir zaman” seçeneklerini işaretlediğiniz durumlarda, ilgili konuları tekrar etmeniz gerektiğini sakın unutmayınız. KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM
  • 13. 135 Anahtar Kavramlar İnsan Çevre Çevre sorunları Bu bölümü tamamladığınızda; ● İnsan faaliyetleri sonucu hangi çevre sorunlarının oluştuğunu öğrenecek, ● Bu çevre sorunlarına yönelik çözüm önerileri geliştirebileceksiniz. Sizce hangi çevre sorunları insan kaynaklıdır? BÖLÜM B İNSAN VE ÇEVRE İLİŞKİSİ
  • 14. 136 Yukarıda verilen soldaki fotoğraf Ankara Kızılay Meydanı'nın 1936 yılındaki görünümüdür. Sağdaki fotoğraf ise aynı yerin günümüzde çekilmiş hâlidir. Ankara’da yaşayanlarınız soldaki fotoğrafta görülen binanın yerini başka binaların aldığını görmüş olabilirler. Bu iki fotoğrafa bakarak insanların yaşadıkları çevreyi nasıl değiştirdiklerini söyleyebilir misiniz? Hızlı nüfus artışı, insanların çok daha fazla konuta gereksinim duymasına ve hızlı bir yapı- laşmaya neden olmuştur. İnsan ve Çevre 1927 yılında yapılan nüfus sayımına göre 13.648. 270 olan Türkiye nüfusunun 2012 yılında 75.627.384 olduğunu biliyor musunuz? Bunları Biliyor musunuz? Yaşadığımız çevrede meydana gelen değişiklikler beraberinde çevre sorunlarını da getir- miştir. Proje Hazırlayalım Konu Yakın çevremizdeki çevre sorunlarından birine yönelik çözüm projesi geliştirmek Kullanılacak Malzemeler İnternet, ansiklopedi, gazete haberleri, fon kartonu, yapıştırıcı, konu ile ilgili görseller Proje Basamakları ● İnternet, ansiklopedi, dergi ve gazetelerden yakın çevrenizde yaşanan çevre sorunla- rının neler olduğunu araştırınız. Araştırma konunuzu destekleyen resim, şekil, grafik vb.ni de hazırlayınız. ● Yaşanan çevre sorunlarından birini belirleyiniz. Örnek konu: Tarım alanlarının kimya- sal maddelerle kirlenmesi. ● Soruna yönelik çözüm önerilerinizi belirleyiniz. Örnek çözüm önerisi: Kimyasal madde kullanımının özel izinlerle yapılması. ● Çözümünüz için çalışma basamaklarınızı belirleyiniz. ● Belirlediğiniz sorun, çözüm ve çalışma basamaklarını bir poster hazırlayarak tanıtınız. Bu projeyi farklı sorun, çözüm önerisi, çalışma basamakları ve sunuş yöntemi ile de hazırlayabilirsiniz.
  • 15. 137 Aşağıdaki çalışmayı yaparak siz de yakın çevrenizde bu konuda yaşanan bir soruna çözüm getiriniz. İnsanların çevreye verdikleri en önemli zararlardan birisi ormanların yok olmasıdır. Ormanlarımızın yaklaşık %60'ı yangına çok hassas olan bölgelerde bulunmaktadır. Or- man yangınlarının %59'u ihmal, dikkatsizlik ve kaza sonucu çıkmaktadır. Ormanların yok olmasının tek nedeni yan- gınlar değildir. Bilinçsiz yapılan ağaç kesim- leri, orman ürünlerinin tüketimindeki artış da ormanlarımız için tehlike oluşturmaktadır. Bu tehlikeleri önlemek için bilinçli tüketiciler ol- mamız gerektiğini unutmamalıyız. UNUTMAYIN! Bir ton kullanılmış beyaz kâğıt, geri kazanıldığında 16 adet, 1 ton gazete kâ­­ ğıdı geri kazanıldığında ise 8 adet çam ağacı kesilmekten kurtulmuş olur. Geri dönen her bir ton çam için yak­ laşık 100 litre petrol tasarruf edilir. Atatürk Orman Çiftliği Atatürk Orman Çiftliği'nin şimdiki yerini seçtiği zaman, arazinin verim durumu hakkında yerli ve yabancı uzmanların görüşünü istemiş- ti. Davet edilen uzmanların verdikleri raporlar içinde bu topraklar üzerinde her hangi bir tarım faaliyetinin yapılamayacağını iddia edenler ol- duğu gibi, bu toprakların sıkı bir mücadele ile ıslah edilebileceğini söyleyenlerde vardı. Tarım bakanlığı uzmanlarından Schmit, Orman Çiftli- ği arazisinde tarım imkanları hakkında verdiği raporda "Bu öyle bir teşebbüstür ki, elverişsiz toprak ve iklim koşulları altında burada ya sabır tükenir, yahut ta para" demiştir. Uzmanların bu olumsuz görüşleri, O'nun Ankara'da bir çiftlik kurma konusun- daki azmini azaltacak yerde daha da pekiştirmeye hizmet etmiş olmuştur. Çiftlik için ağacın bile yetişmediği bir yeri tercih eden Atatürk, kuruluş çalışmaları ile yakından ilgi- lenmek, çalışmaları bizzat yönetmek arzusu ve azmi ile ilgililere yurt tarımına örnek olacak Gazi Orman Çiftliği'ni kurmak üzere derhâl çalışmalara başlama emrini verdi.  Verilen emirler arasında; en kötü tarım koşullarına sahip olduğunun tarım uzmanlarınca bildirilmesi üzerine, eliyle işaret etmek sureti ile iyileştirilmesi gereğini ileri sürdükleri alanın satın alınıp işletme plan- larının hazırlanması, arazinin düzenleme ve iyileştirilmesi ile birlikte hemen tarım yapılabilmesi konuları başta geliyordu. Yapılan tüm çalışmalarla çiftliğin kuruluşunu tamamlayan Büyük Önder, bu teşebbüsteki iki ana gayesini gerçekleştirmiştir. Bu sayede hem modern tarım tekniklerinin ilk örneklerini Türkiye tarı- mına hediye etmiş, hem de o zamana kadar Ankara halkının tek mesire yeri olan Kayaş Vadisi'ni aratma- yacak, hatta her yönüyle ondan üstün olan bir mesire yeri yaratmak arzusunu gerçekleştirmiştir. www.aoc.gov.tr. (Kısaltılarak verilmiştir)
  • 16. 138 NELER ÖĞRENDİK? Her zaman Bazen Hiçbir zaman İnsan faaliyetleri sonucu çevre sorunlarının oluştu- ğunu biliyorum. Çevre sorunlarına yönelik çözümler üretebilirim. Aşağıdaki tablo kendinizi değerlendirmeniz için düzenlenmiştir. Tabloyu inceleyiniz. “Her zaman”, “Bazen”, “Hiçbir zaman” seçeneklerinden kendiniz için uygun olanı işaretleyiniz. “Ba- zen” ve “Hiçbir zaman” seçeneklerini işaretlediğiniz durumlarda, ilgili konuları tekrar etmeniz gerektiğini sakın unutmayınız. A. Aşağıdaki soruları defterinize cevaplayınız. 1. İnsanlar yaşadıkları çevreyi nasıl etkilemektedir? 2. Yaşadığınız çevrede insanların neden olduğu çevre sorunları var mı? Bu sorunları çözmek için neler önerirsiniz? B. Yaşadığınız şehir, kasaba veya beldenin belediye başkanı adayı olduğunuzu düşününüz. Seçim çalışmanızda seçmenleri; çevre ile ilgili düşünceleriniz, planlarınız hakkında bilgilendir- mek amacıyla bir konuşma metni hazırlayınız. C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, ahşap ürünlerin kullanımını ağaç kesimini önlemek amacıyla yasaklama kararı almayı düşündüğünü açıkladı. Bu kararın olası sonuçlarını altı şapkanızı takarak düşününüz. Düşüncelerinizi aşağıdaki gibi bir tablo yaparak defterinize not ediniz (Şapkaların renkleri altlarında yazılan anlamları ifade etmektedir). (Tarafsız şapka) (İyimser şapka) (Duygusal şapka) (Yaratıcı şapka) (Karamsar şapka) (Değerlendiren şapka) KENDİMİZİ DEĞERLENDİRELİM
  • 17. 139 1. Bilim insanları canlıları incelemek için ........................ yaparlar. 2. Bitkiler ................. ve ................ olmak üzere iki sınıfa ayrılır. 3. Canlılar; ................, ................., ............................... ve ..................... olmak üzere dört sınıfta incelenir. 4. Çiçekli bir bitkide ..........., ..............., .............. ve ............. bulunur. 5. Hayvanlar ................... ve ................... olmak üzere iki sınıfa ayrılarak incelenir. 6. Bitkiler ................... yaparak besin üretir. 7. Kurbağalar yaşamlarının bir kısmını suda, bir kısmını ise karada geçir- diği için ...................... olarak adlandırılır. 8. Peynir, ekmek gibi besinlerin yapımında, ............. ................. etkilidir. hayvan mantar mikroskobik canlılar kök sınıflandırma maya mantarıiki yaşamlı fotosentez çiçekli bitki gövde omurgalı yaprak çiçeksiz omurgasız çiçek B. Aşağıdaki ifadelerin başında yer alan yay ayracın içine; doğru olduğunu düşündüğünüz ifade için "D”, yanlış olduğunu düşündüğünüz ifade için, "Y” harfi yazınız. Yanlış olduğunu düşündüğünüz ifadenin doğrusunu defterinize yazınız. (...) 1. Varlıklar canlılar ve cansızlar olmak üzere iki sınıfa ayrılır. (...) 2. Bütün bitkilerin çiçekleri vardır. (...) 3. Çiçek bitkinin üreme organıdır. (...) 4. Bitkiler fotosentez sırasında güneş ışığı kullanır. (...) 5. Dişi organ tohumun oluştuğu kısımdır. (...) 6. Kelebek omurgalı bir canlıdır. (...) 7. Balıklar akciğer solunumu yapar. (...) 8. Kurbağalar yumurta ile çoğalır. (...) 9. Sürüngenlerin vücutları sert pullarla kaplıdır. (...) 10. Bütün kuşlar uçabilir. A. Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerleri verilen sözcük veya sözcük gruplarından uygun olan- larını kullanarak tamamlayınız. 5. ÜNİTE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI
  • 18. 140 (...) 11. Memelilerin vücutları tüylerle kaplıdır. (...) 12. Kültür mantarları dışındaki şapkalı mantarların zehirli olabileceğini unutmamalıyız. (...) 13. Hastalık yapan mantarlar tifo, kolera gibi hastalıklara neden olur. (...) 14. Hızlı ve kontrolsüz nüfus artışı çevre sorunlarına yol açmaz. D. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi canlıların sınıflandırılmasının nedenlerinden birisi değildir? A. Çok fazla canlı olması B. Canlıların farklı özelliklerinin olması C. İnceleme kolaylığı sağlaması D. Farklı türlerde canlıların olması 2. I. Büyüklüğü II. Üreme şekli III. Yaşadığı ortam Canlıları sınıflandırırken yukarıdaki özelliklerden hangisi ya da hangileri dikkate alın- maz? A. Yalnız I B. Yalnız II C. I ve II D. II ve III C. Aşağıda birbiri ile bağlantılı doğru (D) veya yanlış (Y) bilgilerle tanılayıcı dallanmış ağaç tekniğinde bir çalışma düzenlenmiştir. Her bir doğru veya yanlış karar, bir sonraki maddeyi etkileyecektir. Buna göre verilen ifadelerin doğru (D) ya da yanlış (Y) olduğuna karar verilerek ilerlendiğinde kaç numaralı çıkışa ulaşılacağını bulunuz. D Y 3 4 D Y 5 6 D D Y Y D Y 1 Y 2 D Ekmek ve pey- nirin küflenmesine sebep olan man- tardır. 1 Kurbağalar iki ya­­­ şam­­­lı canlılardır. 2 Çiçekli bitkide kök, gövde, yaprak ve çiçek gibi kısımlar bulunur. 3 Açıkta bıraktığımız et parçasının bozul- masının sebebi mik- roskobik canlılardır. 4 Ormanların yok ol- masına seller sebep olur. 5 Toprağın su ve rüzgârlarla taşınma- sına erozyon de­­­­­nir. 6 D Y 7 8 Çiçekli bitkilerde çiçek, bitkinin üreme organıdır. 7
  • 19. 141 3. Aşağıdakileden hangisi çiçeği oluşturan bölümlerden birisi değildir? A. Taç yaprak B. Tohum C. Erkek organ D. Dişi organ 5. Aşağıdaki canlılardan hangisi omurgalı hayvanlar sınıfına dahil değildir? A. Yılan B. Arı C. Kaplumbağa D. Kertenkele 6. I. Yumurta ile çoğalırlar. II. Akciğer solunumu yaparlar. III. İki yaşamlıdırlar. IV. Vücutları pullarla kaplıdır. Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri balıkların özelliklerindendir? A. Yalnız I B. Yalnız IV C. I ve IV D. II ve III 7. Aşağıdaki hayvanlardan hangisi memelidir? A. Yarasa B. Papağan C. Penguen D. Timsah 8. Hangi seçenekte verilen hayvan diğerlerinden farklı şekilde çoğalır? A. Kurbağa B. Koyun C. Balina D. Kanguru 9. Aşağıdakilerden hangisi mantarların neden olduğu bir hastalık değildir? A. Pamukçuk B. Saçkıran C. Tifo D. Tırnakta şekil bozukluğu 10. I. Orman yangınları II. Akarsuların kirlenmesi III. Havadaki karbondioksit miktarının artması Yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri insan faaliyeti sonucu oluşan çevre so- runudur? A. Yalnız I B. Yalnız II C. II ve III D. I, II ve III 4. Yukarıdaki konuşma bitkinin hangi bölümüne aittir? A. Çiçek B. Yaprak C. Kök D. Gövde Bitkinin toprak altında kalan kısmıyım. Bitkinin toprağa tutunmasını, su ve suda çözünmüş maddeleri almasını sağlarım.
  • 20. 142 DÜŞÜNELİM – EĞLENELİM Salyangozun kabuğundaki bulmacayı tamamlayarak şifreyi bulunuz. 1. Bilim insanları dört gruba ayırarak sınıflandırır. 2. Gül, lale gibi bitkilerin genel adıdır. 3. Bitkinin besin ihtiyacını karşılandığı bölümüdür. 4. Midye, sinek, kelebek gibi canlıların genel adıdır. 5. İki yaşamlı bir canlı türüdür. 6. Hastalık yapan ve yenilebilen türleri olan canlıdır. 7. Gözle göremediğimiz canlıları görmek ve incelemek için kullandığımız araçtır. 8. Hava, su ve toprak kirliliğinin genel adıdır. F