1. “Şagirdin öyrənmə məqsədi
ondan ibarətdir ki,
müəllim köməyi olmadan
o daha da inkişaf etsin.....”
Elberd Habbard
Master-klass
"Tarix fənninin tədrisində İKT-nin tətbiqi"
Əliyev Hamlet Qasım oğlu
Bakı Modern Məktəbinin tarix kafedrasının rəhbəri

2. Məqsəd :
1. Müəllimlərin müstəqil şəkildə özünü inkişaf etdirilməsinə şərait yaratmaq
2. Tarix fənninin tədrisində İKT-nin tətbiqi təcrübəsini nümayiş etmək
Müddət:
 60 dəqiqə
Master-klassın
mərhələləri
Mərhələnin məzmunu Vaxt
Hazırlıq və təşkilati
məsələlər
 Salamlaşma
 Problemin qoyulması
 İKT-nin tətbiq edilməsinin forma və üsulları
8
dəqiqə
Əsas hissə 1) PowerPoint təqdimatında tarix dərslərinin təşkil
olunması
 PowerPoint təqdimatında bir neçə dərslərin
nümayiş olunması
 Dərsin müxtəlif mərhələlərində təqdimatların
istifadə olunması
 Şagirdlərin hazırladıqları dərs nümunələrinin
nümayiş olunmması
2) Dərs və dərsdən sonra internet......
 Tarix.info saytı ilə tanışlıq
 Müəllimlər üçün internet imkanları
 Tarix dərslərində istifadə oluna biləcək saytların
təqdim edilməsi və onların imkanları
3) Multimedia disklərinin imkanları
 Azərbaycan tarixi fənni əsasında hazırlanmış
multimedia disklərinin nümayiş olunması
4) Smart proqramında dərslərin hazırlanması
 Smartda hazırlanmış dərs nümunələrinin
nümayiş edilməsi
 Praktiki işlər aparılması
5) Audio və Video dərslərin hazırlanması
 Audio və Video dərs nümunələrinin təqdim
olunması
 Bu tip dərs nümunələrinin imkanları
40
dəqiqə
Refleksiya  Müzakirə aparılması 12
dəqiqə

3. Özüm haqqımda:
1. Tarix dərslərində daha çox şagirdlərin aktiv öyrənmə tərzlərinə və onların müstəqil tətqiqat
aparmasına çalışırıram. Bu prosesdə əsas dəstək kimi də İKT-ni hesab edirəm.
2. Son 5 ildə bu sahədə geniş təcrübə toplamışam və bunları da Sizlərlə Master-Klass vasitəsilə
bölüşmək istəyirəm.
3. Necə etmək olar ki, İKT-dən istifadə olunmaqla dərslər daha səmərəli təşkil
olunsun?
Bunun üçün ilk növbədə vacibdir:
 Müvafiq təchizat: kompüter , proyektor, böyük ekran, internet və s. ( Bu avadanlıqlar bizim
məktəbdə vardır).
 Kompüter bilgələrinə sahib olan müəllim (2002-ci ildən kompüter öyrənməyə başlamışam)
 Multimedia diskləri, flash diskləri (Azərbaycan və xarici dövlət istehssalı olan multimedia
diskləri, bu disklərin bir hissəsi məktəbimizdə var)
4. Mən tez-tez İKT-nin hansı variantlarından dərs zamanı istifadə edirəm?
 Kombinə olunmuş dərslər - Video, səs, animasiya, smart lövhə və s. istifadə olunmaqla müəllimin
izahatı ilə müşahidə olunan dərslər.
 Online-testlər. Dərs zamanı əldə olunmuş bilikləri praktikada yoxlamaq, onu dərk etmək və
möhkəmləndirmək məqsədilə müşahidə aparıram.
 Seminar-dərslər. İKT-dən istifadə olunmaqla şagirdlərin hazırladıqları dərs təqdimatları.
 Layihə-dərs nümunələri. İKT-dən istifadə olunmaqla şagirdlərin hazırladıqları müstəqil layihələr.
 Audio və Video dərslər. Özümün və şagirdlərin hazırladıqları bu tip dərs nümunələrinin
nümayiş olunması.
5. Müəllimin İKT-dən istifadə etməklə hazırladığı dərslərin istiqamətləri
nədir?
1) Birincisi, kompüter müəllimin işinin optimallaşdırmaq üçün imkan verir. Bu materiallar və
dərslər nizamlı olaraq saxlanılır, onları səliqə ilə dərs planına uyğun yaddaşda saxlanılmasına
imkan verir. Bunlar gələcək dərslərin hazırlanması və keçirilməsi üçün də vaxt qazandırır. Bütün
materiallar siniflər üzrə sistemləşdirilir.
2) İkincisi , kompüterdən istifadə edən müəllim hazırladıqları materialları istədikləri sayda
çoxaltmağa malikdir. Hazır krossvordlar, testlər, xəritələr və s. isə vizual olaraq da nümayiş
etdirmək mümkündür (Printerdən istifadədə məhdudiyyət yarandıqda)
3) Üçüncüsü, kompüter mövcud elektron proqram məhsullarını istifadə etməyə imkan verir . Bu
multimedia dərslikləri, ensiklopediyalar ve sənəd kitapları , qalereyalar , test proqramları və
trenajorlar Summativlerə hazırlaşmağa ən mühüm vasitələrdir.
4) Dördüncüsü, kompüter öz resurslarını yaratmağa imkan verir. Bu müəllimin öz peşəkarlığını
yüksək səviyyədə təkmilləşdirilməsində mühüm yer tutur. (Mən təqdimat dərslərin
hazırlanmasına böyük həvəs göstərirəm. Əsasən PowerPoint proqramından istifadə etməklə dərs
Azərbaycan tarixi fənni üçün dərslər hazırlamağa çalışıram, çünki bu fənn üzrə internətdə
materiallar yox dərəcəsindədir.).Lakin bununla yanaşı mən digər həmkarlarımın dərslərindən (o
cümlədən hazır xarici resurslardan)istifadə edirəm. Təbii ki, bu halda hazır dərsləri öz
metodikama uyğunlaşdırıram, təqdimatlarda müəyyən dəyişikliklər edirəm.
5) Beşincisi, kompüterdən istifadə olunaraq keçirilən dərslər geniş icmallı dərslərin asanlıqla
mənimsənilməsinə şərait yaradır.

4. 6. Şagird təqdimatları təhsil məhsulları kimi
PowerPoint proqramından istifadə olunmaqla hazırlanan şagirdlərin dərs təqdimatları
onların inkişaf edilməsində mühüm vasitədir. Belə dərsləri hazırlamaqla şagirdlər bugünkü
şəraitdə ən vacib bacarıqları formalaşır:
 Məntiqi, tənqidi və yaradıcı təfəkkürü inkişafı
 İnformasiyaların əsas hissəsini seçmək bacarığı
 Dərslərin sistemləşdirilməsi və ümumiləşdirməsi
 Mövcud informasiyaların mükəmməl təqdimatı
Şagirdlərə bu cür təqdimatların hazırlanması tapşırıqları onların müstəqil inkişaf
olunmasında mühüm vasitədir. Qədim Çin fəlsəfəsinə əsaslanaraq söyləmək olar ki, ancaq
özün prosesi həyata keçirdikdə dərk etmiş olursan. Doğrudanda təcrübə onu göstərir ki,
şagirdlərə dərs nümunələri hazırlamaq tapşırığı verdikdə (xüsusilə də test tapşırıqları,
müxtəlif əyləncəli oyunlar-anavordlar, xronokoplar və s.) onlar materialı mənimsəmiş
olurlar.
7. Multimedia disklərindən istifadə olunması
 Azərbaycan istehsalı olan multimedia diskləri hal-hazırda məhdud saydadır. Yalnız
Azərbaycan tarixi fənni üzrə 6-11-ci siniflər üçün olan bu disklər dərslərdə İKT-dən
istifadə etməklə tədris aparılmasına müsbət xidmət edir. Bunlardan dərs zamanı
kollektiv iş zamanı və ya şagirdlərin fərdi qaydada informatika kabinetində
aparılmasına şərait yaradır. Disklərdən şagirdlər əldə etməklə evdə müstəqil dərsi
mənimsəyə bilər. (audio yazısına qulaq asmaqla, testləri həll etməklə və s.). Rus dilində
bu cür multimedia diskləri kifayət saydadır. Rus bölməsi üçün problem olmasada
müəllim bu diskləri əvvəldən nəzərdən keçirməlidir (Müəllim əvvəldən disklərdə olan
müstəqil Azərbaycan Respublikasının təhsilinə zidd olan məqamları aşkar etməlidir).
Bu diskləri müəllim Azərbaycan bölməsində də istifadə edə bilər (əsasən vizual,
şəkilləri, sxemləri və s.).
8. İnternet
Biz əsasən internətdən müxtəlif hazır resursları (mətnlər, şəkillər, hazır dərs nümunələri,
videolar və s.) axtarmaq üçün istifadə edirik. Lakin bu günki şəraitdə bizim ölkəmizdə
çatışmamazlıq çoxdur. Çatışmamazlıq burada əsasən internetdə Azərbaycan dilində
informasiyaların yox dərəcəsində olmasıdır. Müəllimlərimizin böyük əksəriyyəti internetə
qoşulmaması və onların hazırladıqları materialların burada paylaşmaması bu
çatışmamazlığın əsas səbəbləridir. Bu səbəbdən müstəqil işlər aparmağa daha çox zaman
lazımdır. Bu işdə bizlərə ən yaxın dəstəkçi elə siniflərdə dərs keçdiklərimiz
şagirdlərimizdir. Onlara istiqamət verməklə böyük resurs bazasının yaradılmasında
mühüm iş görmək mümkündür.
Lakin bunla belə az sayda olsa da təhsilimizə xidmət edən milli saytlar vardır. Aşağıda mən
bir neçə saytların (həm milli, həm də xarici) ünvanını və onların üstünlükləri barədə qısa
məlumat hazırladım.

5. Tarix müəllimləri üçün internet resursları
№ Resursun adı Dil Resursun əhəmiyyəti
1 http://tarix.info/ Azərbaycan Tarix fənni üçün lazım
olan bütün materiallar
(mətn, mimio, smart və
poverpointda hazırlanmış
dərs nümunələri, video-
audio dərslər, şəkil, sxem,
izahatlı təqdimatlar,
online test və
krossvordlar, Təhsil
xəbərləri, Kurikulum
materialları və s.)
2 http://tarixklubu.blogsp
ot.com/
Azərbaycan Tarix fənni üçün
materiallar (mətnlər,
videolar, şəkillər,
interaktiv dərslər və s.)
3 http://www.tarix.az/ Azərbaycan Tarixi Azərbaycan
torpaqları haqqında
interaktiv bələdçi
4 http://www.history.az/ Azərbaycan Tarixi kitablar (electron
variantda), məqalələr,
sənədlər, mənbələr,
Arxeoloji məlumatlar və s.
toplanmışdır
5 http://www.istoriya.az Azərbaycan Tarix İnstitutunun rəsmi
saytıdır. Saytda tarixi
məqalələr, Vətənpərvərlik
yazılar, xəritələr, abidələr
və s. haqqında məlumat
əks olunmuşdur
6 http://az.wikipedia.org/
wiki/Portal:Tarix
Azərbaycan Məhşur vikipediya
saytının Azərbaycan
dilində Tarix portalıdır.
Burada tarixi məqalələr,
şəkillər, sənədlər
yerləşdirilmişdir. Geniş
məlumatlar əldə etmək
üçün bu saytın rus
diulindən istifadəsi
məsləhətdir.

6. 7 http://musabiqe.edu.az/ Azərbaycan Təhsil Nazirliyinin
electron səhifələrindən
biridir. Burada 2010-cu
ildən bəri keçirilmiş
müsabiqə üçün dərs
modelləri
yerləşdirilmişdir. Tarix
fənni üçün burada çox
saylı dərs modelləri
(poverpoint, mimio, smart,
flash və s.) toplanmışdır.
Diqqət: buradakı
materiallar (qaliblər
istisna olmaqla) istifadə
edilərkən redaktə
olunmağa ehtiyacı ola
bilər, çünki çoxlu sayda
səhflər var.
8 http://www.shagird.inf
o/
Azərbaycan Şagirdlər üçün nəzərdə
tutulmuş bu saytda Online
testlər var. Tarix fənni
əsasında demək olar ki,
bütün mövzular üzrə snaq
materialları
yerləşdirilmişdir.
9 http://www.azerbaijans.
com/
Azərbaycan Azərbaycan haqqında
mükəmməl bir saytdır. Bu
saytdan istifadə olunması
məsləhətdir. Tariximizə
aid geniş və hərtərəfli
məlumatlar toplanmışdır.
10 http://kitabxana.net Azərbaycan Azərbaycan dilində
electron kitablar saytıdır.
Tarix haqqında çoxlu
ssayda electron kitab var.
11 http://kayzen.az/ Azərbaycan Sayt ensiklopedik saytdır.
Tarix haqqında çoxlu
sayda məlumatlar var.
Məqalələr, testlər, şəkillər
və s.
12 http://historic.ru Rus Rus dilində olan bu saytda
tarixi məlumatlar və
şəkillər əks olunmuşdur.
13 http://his.1september.ru/ Rus Rusiyada çap edilən

7. “İstoriya” jurnalının
electron buraxılışıdır.
Tarixi məqalələr,
krosvordlar və s.
toplanmışdır.
14 http://edu.mimio.az/hist
ory/
Azərbaycan Tarix fənni üçün Mimio
dərs nümunələri
toplanmışdır.
15 http://exchange.smarttec
h.com
Rus Rus dilində Smart dərs
nümuləri toplanmışdır.
16 http://test.fromgomel.co
m/
Rus HTML variantında online
test nümunələri
hazırlamaq üçün saytdır.
Hazırlanmış variant ofline
istifadə etmək
mümkündür.
17 http://video.edu.az/ Azərbaycan Video dərs nümunələri
toplanmışdır.
18 http://videoheller.com/ Azərbaycan Araz kursununa aid olan
bu saytda 2-ci və 3-cü
qruplara aid verilmiş
testlərin video-həlləri
verilmişdir.
19 http://pedsovet.org Rus Bütün fənlər üçün
materiallar yerləşib
saytda.
20 http://pedsovet.su Rus Tarix fənni üçün burada
çoxlu sayda təqdimatlar
və video dərslər var.
Təcrubə mübadiləsi üçün
çox faydalı saytdır.
Ədəbiyyat siyahısı:
1. www.tarix.info
2. Azərbaycan tarixi VI-XI. Multimedia diskləri. Bakı-2010
3. Дрофа Е.В. Применение ИКТ на уроках истории